تێدی گەلێن كارپێنتەر توێژەری دیراساتی بەرگری و سیاسەتی دەرەكییە لەئامۆژگای كەیتۆ و لەماوەی نێوان 1986-1995 بەڕێوەبەری دیراساتی سیاسەتی دەرەكی بووەو لە نێوان ساڵانی 1995-2011 جێگری سەرۆكی پرۆگرامی دیراساتی بەرگری و سیاسەتی دەرەكی بووە لەم ئامۆژگایە، خاوەنی بڕوانامەی دكتۆرایە لە بواری مێژووی دیپلۆماسییەتی ئەمەریكا كە لە زانكۆی تێكساس بەدەستی هێناوە. بۆ گفتوگۆكردن لەبارەی هەل و مەرجی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و چۆنیەتی هەڵسوكەوتكردنی ئیدارەی نوێی ئەمەریكا لەگەڵ قەیران و تەحەددییەكانی ئەم ناوچەیە و پەرەسەندنەكانی شەڕی داعش و ئەگەری سەربەخۆیی كوردستان، گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵدا ئەنجامداو ئەویش بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

ئەگەر بەغدا ئاقڵانە بیربكاتەوە سەربەخۆیی كوردستان لە بەرژەوەندیی عێراقە

* با سەرەتا لە پرسیارێكی گشتییەوە دەست پێبكەین، ئایا چۆن وەسفی بارودۆخی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكەیت؟
- بارودۆخەكە پشێوی باڵی بەسەردا كێشاوەو مایەی نیگەرانییە، ناسەقامگیرییەكی توند لە چەند وڵاتێكدا لەئارادایە، ئاشكرایە یەكێك لەو وڵاتانەش سووریایە، عێراقیش تا راددەیەك، هەروەها شەڕێكی ناوخۆیی و خوێناوی لە یەمەنیشدا لەئارادایە، هەموو ئەمانە مایەی نیگەرانییەكی زۆرن. ئیسرائیلیش لە سایەی دەسەڵاتی نەتنیاهۆدا، هەڵوێستێكی سەرسەختانەی گرتۆتەبەر، نەك تەنیا لە ئاست فەلەستینییەكاندا، بەڵكو لە ئاست حزبوڵاو لوبنانیشدا، ئەمەش بۆی هەیە ببێتە مایەی تەقینەوەی توندوتیژی لەئایندەدا. لەلایەكی دیكەشەوە توركیا لەكێشەدایە، بەتایبەتی لە سەر ئاستی ناوخۆیی، كە ئەردۆغان پتر بەرەو خۆسەپێنی هەنگاوهەڵدەگرێت و دەستی داوەتە سەركوتكاریی بەرهەڵستكارە سیاسییەكانی، هاوكات لەگەڵ چڕكردنەوەی شەڕ لە دژی دانیشتووانە كوردەكەی لە باشووری رۆژهەڵاتی توركیادا.
* كەواتە ئەوەی لە ئێستادا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەگوزەرێت، زۆر مایەی ئومێد نییە؟

- بەڵێ، بە دڵنیاییەوە، پانتاییە گەشەكان زۆر كەمن، چەند پەرەسەندنێكی كەم هەن كە دەتوانین بڵێین دەرئەنجامی ئیجابییان لێدەكەوێتەوە، رەنگە لاوازكردنی داعش تاكە پەرەسەندنێكی گرنگ بێت كە بتوانین وەك پێشهاتێكی ئیجابی لێكی بدەینەوە. هەروەها سەقامگیریی كوردستانیش ئاماژەیەكی ئیجابییە، بەڵام سێبەری پەرەسەندنە سلبییەكانی بەسەرەوەیە.
* لەگەڵ هاتنی ترەمپ بۆ كۆشكی سپی، هەموو چاوەڕێی ئەوەن كە تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش بریتی بێت لە ئەولەوییەتی سیاسەتی ئیدارەی داهاتووی ترەمپ، لە ئێستا شەڕی موسڵ بەردەوامەو پێدەچێت لە عێراقدا پێش سووریا داعش لە رووی سەربازییەوە كۆتایی پێبێت، ئەگەر ئەولەوییەتی ترەمپ تێكشكاندنی داعش بێت، ئاپا پێگەی كوردستان لە سیاسەتی ئیدارەی داهاتووی ئەمەریكا چۆن دەبێت، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو راستییەی كە كوردستان رۆڵێكی كارای لە تێكشكاندنی داعشدا بینیوە؟

- لە راستیدا رەنگە ئەمە قورسترین پرسێك بێت لە پێوەندی بە سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكاوە لەدژی داعش، لەبەر ئەوەی ئیدارەی ئۆباما رووبەڕووی فشارێكی زۆری توركیا بۆوە بۆ ئەوەی هەوڵەكانی كوردی سووریا بۆ شەڕكردن لە دژی داعش لەبەرچاو نەگرێت، هەروەها ئەوەی كوردی عێراق ئەنجامیانداوە لە دژی داعش، ئەمە سەرەڕای ئەو راستییەی كە رەنگە كورد تاكە هێزێكی كارای ناوچەكە بووبێتن لەدژی داعش. من پێموایە پێویستە ئێمە پشتیوانی هێنانەئارای سیستمێكی بە نامەركەزی بكەین لە سووریادا، رەنگە ئەمەش ئاستێكی باڵای خۆبەڕێوەبەری بۆ كوردی ئەو وڵاتە لەخۆ بگرێت، هاوچەشنی ئەوەی كوردی عێراق لێی بەهرەمەندن، بەڵام هەر هەنگاوێك بەم ئاڕاستەیەدا دەبێتەهۆی زیاتر ورووژاندنی دژایەتی توركیا، كە حاڵی حازر پێوەندی توركیا و ئەمەریكاش لەسەر بنەمایەكی دۆستانە نییە. من باوەڕم وایە سەرۆك ترەمپ هەوڵی باشتركردنی پێوەندییەكان دەدات لەگەڵ توركیادا، بەڵام ئایا تا چەند سەركەوتوو دەبێت، ئەوا ئەمە وەك پرسیارێكی كراوە دەمێنێتەوە، ئەویش بەهۆی ئەو پەرەسەندنانەی كە پێشتر ئاماژەم پێكردن. چونكە توركیا چەندین كێشەی ناوخۆیی هەیە و چەندین پرسیار هەن لەبارەی سیاسەتی دەرەوەی توركیاوە، هەروەها ئەمە بەندە بەوەی ئایا تاچەند ئەو پەرەسەندنانە لەگەڵ خواستی ئەمەریكا لە ناوچەكەدا یەك دەگرنەوە.

* كەواتە ئێوە پێتانوایە ناكرێت دەستبەرداری كورد بكرێت لە شەڕی دژ بە داعشدا و ئایا وەك پێویست ئەم رۆڵە لەبەرچاوگیراوە؟
- ئەمە یەكێكە لەو راستییانەی كە جێی داخە، چونكە هەمیشە هەوڵدراوە لایەنە كوردییەكان لەبەشداریكردن لەو گفتوگۆیانە دووربخرێنەوە كە ناوبەناو لەبارەی شەڕی ناوخۆیی سووریاوە ئەنجام دەدرێن، ئەمەش كارێكی ناعەقڵانییە، چونكە ئەوان بەشێكی گرنگن لەوەی لە سووریادا دەگوزەرێت، بۆیە ناكرێت پەراوێز بخرێن، یاخود فەرامۆش بكرێن، ئەگەرنا رێككەوتنێكی مانادار لەسەر دۆخی سووریا دروست نابێت.
* هێزی پێشمەرگە كوردستان توانیویەتی پێش هەر شوێنێكی دیكە، تیرۆریستانی داعش لە كوردستان تێكبشكێنن، ئەوەی ماوە شەڕی ناو موسڵە، ئایا تا چەند سەركەوتنی پێشمەرگە بەسەر تیرۆریستانی داعشدا، دەبێتە هۆكاری ئەوەی هەموو جیهان بە چاوی رێزەوە سەیری كوردستان بكەن؟
- بەدڵنیاییەوە رێزێكی گەورە لەكورد دەگیرێت لەبەرامبەر ئەوەی ئەنجامیانداوە هەم لەعێراق و هەم لە سووریا لەدژی داعش، هەروەك ئاماژەم پێكرد، ئەوان تاكە هێزی مەحەلی و كاران لەدژی داعش، بەڵام بێگومان لایەنێك هەیە كە بە چاوی رێز و تەقدیرەوە لەوە ناڕوانێت كە كورد ئەنجامی داوە، كە ئەویش حكومەتی توركیایە، كە نیگەرانە و بەرهەڵستكارە و پێیوایە ئەمە هەوڵێكی دیكەیە بۆ دروستكردنی دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردی كە هەرێمی كوردستانی عێراق و ناوچەی كوردی سووریاش لەخۆ دەگرێت، لە تێڕوانینی ئەنقەرەوە ئەمە هەڕەشەیەكی مەترسیدارە لە یەكێتی وڵاتی توركیا. لەبەر ئەوە من وێنای ئەوە ناكەم كە ئەوان دۆستانە هەڵسوكەوت بكەن لەبەرامبەر ئەوەی كوردی سووریا، یان كوردی عێراق لە دژی داعش ئەنجامیان داوە. ئەمە سەرەڕای ئەوە كە هەوڵی كورد لەم رووەوە چەند كاریگەر بووە و سەرەڕای ئەوەی كە ئەمە لە مەودای دووردا خزمەت بە بەرژەوەندیی و ئاسایشی توركیاش دەكات.

* ئایا پێتوایە ئەمە هۆكاری دەستتێوەردانی توركیایە لە دۆخی سووریا؟

- رەنگە گرنگترین هۆكاری ئەو دەستتێوەردانە بێت. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، مەسەلەی بەرفراوانتریش هەن، لەبەر ئەوەی هەمیشە توركیا نیگەرانە لە رژێمی ئەسەدو پێوەندییەكانی ئەسەد بە ئێرانەوە. ئەمەش بە مانای بوونی دەوڵەتێكی نادۆست لەسەر سنووری توركیا. هەر لەم بوارەشدا بوو كە بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا و توركیا یەكیان گرتەوە لە قۆناغی سەرەتادا، لەبەر ئەوەی ئەمەریكا هەوڵی لاوازكردنی ئێرانی دا بەوەی بێبەشی بكات لە هاوپەیمانە سەرەكییەكەی لە ناوچەكەدا كە رژێمی ئەسەدە لە سووریادا، كە توركیاش خواستی ئەوەی هەبوو سیاسەتێكی هاوشێوە بگیرێتەبەر.
* بەڵام ئایا لەم ساتەوەختەدا ئەمەریكا و توركیا بەرژەوەندی جیاواز یاخود ئەولەوییەتی جیاوازیان هەیە لە پێوەندی بە چۆنیەتی چارەسەركردنی دۆخی سووریاوە؟
- ئەوە راستە، تەركیزی زیاتری ئەمەریكا لەسەر تێكشكاندنی داعش بووە، هەروەها ئەمەریكا ویستی هاوشان بەم هەڵمەتە كار لەسەر لابردنی ئەسەد لە پۆستەكەیدا بكات، بەڵام ئەم ئامانجەی دواییان وردە وردە سەنگ و قورسایی لەدەستدا، چونكە پێشتر ئەمەریكا پێداگیری دەكرد لەسەر ئەوەی دەبێت ئەسەد لە دەسەڵات دووربخرێتەوە، پێش ئەوەی باسی هەر ئەگەرێك بكرێت لەبارەی چارەسەركردنەوە، بەڵام بەرپرسانی ئەمەریكا ئەو هەڵوێستەیان خاوكردەوەو رایانگەیاند لەكۆتاییدا دەبێت ئەسەد لە پۆستەكەیدا نەمێنێت، بەڵام دەتوانین هەنگاو بەرەو پێشەوە بنێین بەرەو چارەسەر لە كاتێكدا كە ئەسەدیش لە دەسەڵاتدایە. كەواتە ئەولەوییەتی سەرەكیی ئەمەریكا تێكشكاندنی داعشە، بەڵام گۆڕینی ئەسەد بە حكومەتێكی دیكە بۆتە ئامانجێكی لاوەكی.

* دوای ئازادكردنی موسڵ لە دەستی داعش دەبێت پرۆسەیەكی سیاسی دەست پێبكات بۆ دووبارە رێكخستنەوەی عێراق بۆ ئەوەی شەڕێكی دیكەی ناوخۆیی لە نێوان شیعە و سوننەدا دروست نەبێت، سەبارەت بە عێراقی ئایندە زۆر لە چاودێران پێیانوایە ئەگەر كوردستان لە عێراقدا جیا ببێتەوەو ببێتە دەوڵەتێكی سەربەخۆ، ئەوا كێشەی شیعەو سوننە لە عێراقدا ئاسانتر چارەسەر دەبێت، ئایا دەكرێت بڵێین سەربەخۆیی كوردستان بۆ سەقامگیری ناوچەكە هۆكارێكی گرنگ دەبێت؟
- لە راستیدا قورسە بتوانین ئەمە یەكلابكەینەوە. بەڵام ئەگەر دەوڵەتە دراوسێكان عاقڵانە رەفتار بكەن ئەوا بەدەستهێنانی سەربەخۆیی لەلایەن كوردەوە دەبێتە پەرەسەندنێكی سوودبەخش، بەڵام كێشەكە ئەوەیە متمانە بەوە ناكرێت كە حكومەتی بەغدا و ئەنقەرە عەقڵانیانە هەڵسوكەوت بكەن. هەروەها من زۆر گەشبین نییم بە مانەوەی عێراق بە یەكپارچەیی لە مەودای دووردا، چونكە تەنانەت ئەگەر كوردستانیش سەربەخۆ بێت، ئەوا دابەشبوونێكی دیكە عێراق دەگرێتەوە لە نێوان ئەو ناوچەیەی شیعە تێیدا زۆرینەیە لەگەڵ ئەو ناوچەیەی سوننە تێیدا زۆرینەیە، لەبەر ئەوە من زۆر گەشبین نیم بەوەی عێراق لە مەودای مامناوەندو دووردا وەك وڵاتێكی یەكگرتوو بمێنێتەوە، ئەمەش وامان لێدەكات لەوە تێبگەین كە بۆچی كورد دەیەوێت نەبێتە بەشێك لەو دۆخە پڕ لە پشێوی و زۆر مەترسیدارە.
* كەواتە ئێوە پێشبینی ئەوە دەكەن كە عێراق بە تەواوەتی لەبەریەك هەڵوەشێت، ئەو كاتەش كوردستان جگە لە بژارەی سەربەخۆیی رێگاچارەیەكی دیكەی لەبەردەمدا نەمێنێتەوە؟
- لە راستیدا من ئومێدی ئەوە دەكەم عێراق لە پرۆسەیەكی ئارامدا بۆ سێ دەوڵەت دابەش بێت، بەڵام دەرفەتەكانی روودانی ئەم ئەگەرە بە شێوەیەكی ئاشتییانە دەرفەتگەلێكی بەهێز نین، واتە ئەو سیناریۆیەی كە ئێوە ئاماژەی پێدەكەن –كە بریتیە لە دابەشبوونێكی پڕ لەتوندوتیژی- زیاتر ئەگەری روودانی لێدەكرێت. ئەمەش ئەمەریكا دەخاتە دۆخێكی سەیرەوە، چونكە ئەمەریكا حكومەتی بەغدا بە حكومەتی شەرعیی هەموو عێراق لێكدەداتەوە و بە شێوەیەكی رەسمی پابەندە بە یەكێتی عێراقەوە، ئەمەش هاتنەئارای گۆڕانكارییەكی گەورە لە سیاسەتی ئەمەریكا دەخوازێت كە لەگەڵ سەربەخۆیی كوردستاندا بێت. لە راستیدا وتارێكی زۆر گرنگ هەیە كە لە “National Interest”دا بڵاوكراوەتەوە و لەلایەن یەكێك لە بیریارانی سیاسەتی دەرەوە نووسراوە –ئەمیتای ئیتزیۆنی- و لەگەڵ ئەوەدایە ئەمەریكا پشتیوانی كوردستانی سەربەخۆ بكات، كەواتە لە ناوەندەكانی ئەمەریكادا ئەو هەستە كەڵەكە دەبێت بۆ گرتنەبەری ئەو سیاسەتە، بەڵام ئەوە تێڕوانینی رەسمی ئەمەریكایە كە نەگۆڕاوە. من نازانم سیاسەتی ئیدارەی ترەمپ چی دەبێت لەم رووەوە، بەڵام ئەگەرێكی باش هەیە كە گۆڕانكاری رووبدات لە پێوەندی بەم پرسەوە.

* ئەی پێتوانییە كە ئەگەری ئەوە لەئارادا بێت كە كوردستان بتوانێت لە رێگەی گفتوگۆوە لەگەڵ عێراقدا پرسی بەدەستهێنانی سەربەخۆیی یەكلابكاتەوە؟
- بە دڵنیاییەوە من ئومێد دەكەم بەو شێوەیە رووبدات، لەبەر ئەوە بەدیلەكە مایەی كێشەیەكی زۆر دەبێت بۆ هەردوولا.
* ئێستا كوردستان تەنیا شوێنێكە لەم ناوچەیەدا كە ژینگەیەكی لێبووردەیی و پێكەوەژیانی بۆ ئایین و پێكهاتە جیاوازەكان لە نێوان كریستیان و موسڵمان و ئێزیدی و نەتەوەكانی دیكە دروست كردووە، ئایا تا چەند گرنگە ژینگەی لێبووردەیی و پێكەوەژیانی كوردستان پارێزگاری لێ بكرێت بۆ ئەوەی ببێتە نموونەیەكی بەرچاو لە ناوچەكەدا؟
- ئەمە ئەركێكی گەورەیە كە تا ئێستا هەرێمی كوردستان و حكومەتی هەرێمی كوردستان كاریان لەسەر كردووە، بەڵام ئەركە قورسەكە ئەوەیە بەردەوامی پێبدرێت و درێژەی پێبدرێت. چونكە ئێمە بارودۆخی دیكەمان لە وڵاتانی دیكەدا بینی كە لە سەرەتادا و بۆ چەند ساڵێك پەرەسەندنی ئیجابی روویدا، بەڵام دواتر بارودۆخی نەخوازراو روویاندا، واتە ئەوەی چاوەڕوان دەكرا ببێتە مۆدێلێك بە دۆخێكی زۆر سلبی كۆتایی هات. من لەبیرمە 15 ساڵ پێش ئێستا گەشبینییەكی زۆر هەبوو بەوەی رووسیا ببێتە وڵاتێكی دیموكراسی هاوشێوەی وڵاتانی رۆژئاوا، بەڵام لەم ساتەوەختەدا ئەو ئومێدە زۆر دوورە لەوەی بێتەدی.
* ئایا بە تێڕوانینی ئێوە دژوارترین تەحەددی و بەربەستی بەردەم كورد چییە بۆ ئەوەی بتوانێت خەونی نەتەوەیی خۆی بەدەست بێنێت كە ئەویش بریتییە لە سەربەخۆیی و بەدەستهێنانی دەوڵەت؟
- ئەمە تەحەددییەكی گەورەیە، یەكەم شت كە من خوازیاری ئەوەم بیبینم بریتییە لە دروستبوونی دەوڵەتێكی كوردی كە باكووری سووریا و باكووری عێراق لەخۆ بگرێت، ئەمە سەرەتایەكی باش دەبێت. بەڵام كێشەكە ئەوەیە ئایا پێوەندی ئەم دەوڵەتە بە كوردی توركیاوە چی دەبێت، چونكە توركیا تا كۆتایی شەڕ دەكات لەپێناو ئەوەی خاكی وڵاتەكەی لە دەست نەدات و لەبەرامبەر ئەوەی سنووری هەرێمە كوردییەكە بۆ نێو وڵاتەكەی درێژ نەبێتەوە، من نازانم چۆن دەتوانن زاڵبن بەسەر ئەمەدا. لەبەر ئەوەی حكومەتی توركیا و خەڵكی توركیا ئەمە بە هەڕەشەیەكی وجوودی دادەنێن لەسەر بوونی دەوڵەتی توركیا، كەواتە ئەگەر ئەمە حاڵەتەكە بێت، ئەوا هێشتا دابەشبوونێك لە ئارادا دەبێت لە نێوان دەوڵەتە كوردییە تازە دامەزراوەكەو دانیشتووانی كوردی نێو سنووری توركیا، كە وەك كەمینە لەو وڵاتەدا دەمێننەوە، ئەمە كێشەیەكی زۆر دژوارە كە دەبێت مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت و منیش وەڵامی باشم نییە بۆ چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم كێشەیەدا.
* لە ئێستادا پێشمەرگە سەلماندی ئەو هێزە كاریگەرەیە كە دەتوانێت تیرۆریستانی داعش تێكبشكێنێت، بۆیە لەسەر هەموو ئاستێك ئەم هێزە پێویستی بە پشتگیری زیاترو چەكی زیاتر هەیە، ئایا تا چەند گرنگە پێشمەرگە مەشق و راهێنانی زیاتری پێبكرێت و چەكی قورسی زیاتری بۆ دابین بكرێت؟

- بە دڵنیاییەوە چەند ساڵێكە پەنتاگۆن لەگەڵ ئەوەدایە كە ئەم كارە بكرێت، ئەمەش بۆتەهۆی ئەوەی بكەوێتە جیاوازییەوە لەگەڵ وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا كە ئەوساو ئێستاشی لەگەڵدا بێت پابەندە بە عێراقێكی یەكگرتووەوە. ئێستاش كە ئیدارەی ترەمپ دەستبەكاربووە دەبێت ببینین ئایا ئەو سیاسەتە گۆڕانكاری بەسەردا دێت و ئایا سیاسەتەكانی پتر دۆستانە دەبن لە ئاست كوردستانداو ئایا دەیەوێت چەك بە پێشمەرگە بدات؟ بەڵام ئەمەش دەبێتەهۆی ئەوەی دژایەتی حكومەتی بەغداو حكومەتی ئەنقەرەی لێبكەوێتەوە. كەواتە ئەمە مەسەلەیەكی زۆر هەستیارە بۆ سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا، ئەگەرچی ئەگەر لە روانگەیەكی ستراتیژییەوە لە مەسەلەكە بڕوانین ئەوا ئەگەر بێتو چەك و راهێنانی زیاتر بە پێشمەرگە بكرێت، ئەوا پێشمەرگە بەلەبەرچاوگرتنی ئەوەی كە هێزێكی كارایە، دەتوانێت رۆڵێكی بەهێزتر ببینێت لە شەڕی دژ بە توندڕەوەكان لە ناوچەكەدا بەگشتی.

* ئایا پێشبینی دەكەن چەك و هاوكاری سەربازی بە شێوەیەكی راستەوخۆ بۆ هێزی پێشمەرگە دەستەبەر بكرێت؟
- من لەمە دڵنیانیم، لە سایەی ئیدارەی ئۆبامادا ئەوە راگەیەندرا كە هەر هاوكارییەك كە دەستەبەر دەكرێت، هاوكارییەكی سنووردار دەبێت. هەروەها زۆر زەحمەتە بزانین ئیدارەی ترەمپ چ هەڵوێستێكی دەبێت لەم رووەوە و لە راستیدا زۆر زەحمەتە پێشبینی هیچ سیاسەت و هەڵوێستێكی بكرێت، كە بە دڵنیاییەوە لە پێوەندی بەم پرسەشەوە ئەوا نزیكە بڵێم مەحاڵە بتوانین ئەم پێشبینییە بكەین.
* بەم دواییە ژاپۆن كۆنسوڵگەری خۆی لە هەولێر كردەوە، بە هەمان شێوە باس لەوە دەكرێت كە ئەمەریكا گەورەترین كۆنسوڵگەری خۆی لە هەولێر دەكاتەوە، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا گرنگی ئەم هەنگاوانە چین؟
- پێموایە ئەوانە هەنگاوی سەرەتایین لەلایەن ژاپۆن و ئەوانی دیكەوەو لە چوارچێوەی خۆئامادەكرندایە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پەرەسەندنەكاندا ئەگەر هاتوو بە ئاراستەی سەربەخۆیی كوردستاندا بوون، واتە بۆ ئەوەی لە رووی دیپلۆماسی و ئابوورییەوە لە پێگەیەكی باشدا بن كە مامەڵە لەگەڵ ئەو ئەگەرەدا بكەن ئەگەر هاتوو هاتەئاراوە، بەڵام مەرج نییە ئەمانە ئاماژەبن بۆ بوونی پابەندبوونێكی بەهێز، بەڵام ئەوەی لێ دەخوێندرێتەوە كە ئەوان متمانەیان بەوە نەماوە عێراق بە یەكگرتوویی بمێنێتەوە، هەروەها دەرفەتگەلێكی ئابووری زۆر لە كوردستانی عێراقدا بەدی دەكەن و كار بۆ ئەوە دەكەن كە لە پێگەیەكی باشدابن بۆ ئەوەی سوود لەو دەرفەتانە وەربگرن.

* پێشبینیەكانتان بۆ داهاتووی ناوچەكە چییە و پێتوایە باشترین سیناریۆ كە رووبدات چییە؟
- لە راستیدا باشترین سیناریۆ كە بێتەئاراوە ئەوەیە بە شێوەیەكی ئاشتییانە نەخشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگۆڕدرێت، زۆرێك لەو سنوورانە لەلایەن هاوپەیمانە سەركەوتووەكانەوە و لە دوای جەنگی یەكەمی جیهانییەوە داڕێژران، كە زۆرێك لەو سنوورانەش لە روانگەی ئیتنی یان ئابوورییەوە هیچ مانایەكیان نییە. بۆ نموونە، وەك ئەوەی لە حاڵەتی عێراقدا بەدی دەكەین، كە سێ پێكهاتەی ئیتنی و ئاینیی جیاوازن هەن كە خاوەنی ئەجێندای خۆیانن و دەبێت دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان هەبێت، كەچی لە دژی ئیرادەی خۆیان خزێنراونەتە چوارچێوەی یەك دەوڵەتەوە. هەروەها قەوارەی دیكەش هەن كە ئەم بارە ناسروشتیەیان تێدایە یاخود قەوارەگەلێكی دەستكردن. هەر ئەمەش وامان لێدەكات تێبگەین بۆچی ئەو هەموو بزووتنەوەیە هەبوون كە هەوڵی دووبارە داڕشتنەوەی سنوورەكانیان داوە. كە بەداخەوە ئەو هەوڵانەش توندوتیژی لەخۆ گرتووە، كە ئومێدی ئەوە دەكرێت دۆخێك بێتە پێشەوە كە بژارەی ئەوە هەبێت لە رێگەی گفتوگۆی ئاشتییانەوە ئەو كارە ئەنجام بدرێت. من گەشبین نیم لەم رووەوە، بەڵام ئەوە كارێكی لۆجیكی و سوودبەخشە بۆ هەموو لایەنە پێوەندیدارەكان، چونكە درێژەكێشانی ئەم توندوتیژییانە لە بەرژەوەندی كەس نییە.
* ئەی خراپترین سیناریۆ چییە كە ئەگەری ئەوە هەیە رووبدات؟
- خراپترین سیناریۆ ئەوەیە كە ئەو ناسەقامگیری و توندوتیژییەی لە ماوەی چەند دەیەی رابردوودا روویانداوە، زیاتر هەڵكشێن و پێموایە مەترسییەكی گەورەش لەم رووەوە هەیە.
ش