مەلا عیرفان شارەزووری وتاربێژو پێشنوێژە لەمزگەوتی )كورد- سات( لەسلێمانی و بەرپرسی رێكخراوی رۆشنبیران و لاوانی تەسەوف و سەرنووسەری گۆڤاری (پەیامی تصوف)ـەو هاوكات شارەزایە لەبواری شەریعەتی ئیسلامی و لە خانەقای بیارە خوێندوویەتی. لەم دیمانەیەدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان باس لەو رۆڵە گرنگەی مامۆستایانی ئایینی دەكات لەدژایەتیكردنی فیكری ئیرهابی و توندڕۆیی و دژایەتیكردنی دەوڵەتی كوردستانیش بە لاوازیی ئیمان لەقەڵەم دەدات.

تێكەڵبوونی پەیامی جوانی تەریقەتەكان و سروشتی خەڵكی كوردستان ئایینی پیرۆزی ئیسلامی بە رەسەنایەتی هێشتۆتەوە

* هەموو كات لەمێژوودا پیاوانی ئایین و زاناكانمان رۆڵی كاریگەریان بینیوە لە پاراستنی میانڕۆیی و پێكەوەژیانی نێوان ئایین و ئایینزاكان و بەرگریكردن لەمافە رەواكانی گەلی كوردستان، زۆریش دژی بڵاوبوونەوەی فیكری توندڕۆیی و توندوتیژی بوون، ئایا ئێوەی مامۆستایانی ئایینی تاچ رادەیەك توانیوتانە لە پەیڕەوكردنی ئەم پەیامە پیرۆزە بەردەوام بن؟
- هەموو كات سروشتی خەڵكی كوردستان دژ بەتوندڕۆیی ئایینی بووە، هەروەك چۆن ناسنامەی ئایینی پیرۆزی ئیسلام بریتی بووە لە میانڕۆیی و لێبوردەیی، هەرواش تێكەڵبوونی پەیامی جوانی تەریقەتی نەقشبەندی و تەریقەتەكانی دیكەو سروشتی خەڵكی كوردستان وایكردووە ئایینی پیرۆزی ئیسلام لەناو ئەم كۆمەڵگەیەدا بە رەسەنایەتی بمێنێتەوە. بۆ نموونە تەریقەتی نەقشبەندی لەسەرچاوەی ئایینەوە هەڵقوڵاوەو گرنگی بە مەقاسیدی شەریعە دەدات و گوشراوی دەلالات و مەعریفەی رێبازی پێغەمبەران و پیاوانی گەورەو زانایانە، ئەمەش لەو روانگەیەوە هاتووە كە زیاتر گرنگی بە ناوەڕۆك و مانا بدرێت، نەك بەشێوەو رووكەش، هەر ئەمەشە وایكردووە گرنگیی تەریقەتەكان زیاتر بێت لەفیكرو تەوژمی جۆراوجۆری ئیسلامییەكان، كە زۆربەی جار فیكری ئەو تەوژمانە لە سنوورەكانی دەرەوەی وڵات هاتوون و زیاتر هۆكاری لاخستنی جانبی رۆحین لەدینداریدا، بگرە هۆكارن بۆ لەدەستدانی شكۆ و جوانیی ئایینمان. بەپێچەوانەی تەریقەتەكان كە لەشۆڕش و بزووتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كوردستان رۆڵی گەورەیان گێڕاوەو خۆیان بەبەرپرس زانیوە لەدین و دنیای خەڵك و بەرژەوەندییەكانیان، رابەرانی وڵات و مەلاو مامۆستایانی ئایینی پارێزەری كەرامەتی میللەتی كوردستان بوون. ئەهلی تەریقەت و مامۆستایانی ئایینی و رابەران و شێخانی تەریقەت پاڵپشتی شۆڕشەكانی شێخ سەعیدی پیران و شێخ مەحمودو پێشەوا قازی محەمەد و مەلامستەفا بارزانی بوون، كە جگە لەوەی رابەرو پێشەواو سیمبول بوون، هاوكات ئەهلی تەكێ و خانەقا و حوجرە بوون و رابەرایەتی خەڵكیان كردووە، زۆر جێگای داخە ئێستا كەسانی وا توندڕۆ پەیدابوون لەناو حزبە ئیسلامییەكان كە تەنانەت بەرامبەر دڵسۆزیی ئەو سەركردانەی گەلەكەمان و پیاوانی ئایینی بەویژدانانە مامەڵە ناكەن، هەر ئەوانیش بەرپرسیار دەبن بەرامبەر خواو خەڵك و مێژوو، چونكە توندوتیژی هۆكاری لێكترازان و جودایی نێوموسڵمانان و خەڵكن.
* بۆ دژایەتیكردنی فیكری توندڕۆیی پێویستە مامۆستایانی ئایینی و مەلای سەرمینبەرەكان كاری هەمەلایەنەو دەستەجەمعی بكەن، ئەم دەستەجەمعی و هەماهەنگییە چۆن لەناو زانایان و مەلاكانی كوردستان دروست دەبێت؟
- زاناو مامۆستایانی ئایینی جێداری پێغەمبەرانن سەلامی خوایان لێبێت، پەیامی پێغەمبەرانیش ئەوە بوو كە لە قورئانی پیرۆزدا هاتووە:(إِنْ أُرِيدُ إِلاّ الإِصْلاَحَ مَا اسْتَطَعْتُ) واتا رۆڵیان چاكسازیی بووە لەناو كۆمەڵگە، تاوەكو ژیان و كاروباری مرۆڤەكان رێكبخرێت، ئەم بەرپرسیارێتیە قورسەش كەوتۆتە سەرشانی زانایان و مامۆستایان هەروەكو چۆن لەفەرموودەی پێغەمبەرمان (د.خ) هاتووە: (الْعُلَمَاءَ هُمْ وَرَثَةُ الأَنْبِيَاءِ، إِنَّ الأَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلاَ دِرْهَمًا، إِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ )، هەربۆیە دەبێت گرنگی بە ناخ و ناوەڕۆكی مرۆڤ بدرێت، نەك بە رووكەش و موڵك و سامان و بەدەستهێنانی پایە و پۆست، كاتی ئەوە هاتووە ئەم رەسانایەتییە بگەڕێندرێتەوەو مامۆستایانی مینبەر كار بۆ چاكسازی لەناخ و دەروونی مرۆڤەكان بكەن، ئەوەتا پێغەمبەر( د.خ) دەفەرموێت: (لئن يهدي الله بك رجلاً واحداً خير لك من دنيا وما فيها) واتا تۆ بتوانی ناخ و دەروونی یەك مرۆڤ چاكبكەیت، باشترە لەتەواوی موڵك و سامانی دنیا، هەربۆیە ئەركی سەرشانی مامۆستایانە كە لە وتارو قسەكانیاندا جێگادەستیان دیار بێت بۆ چاكسازی و قسەی باش و دووركەوتنەوە لەتوندوتیژی و بگرە پاڵپشتیكردنی ئەو سەرۆك و رابەرانەی كە كار بۆ بەدەستهێنانی مافی خەڵك دەكەن. مامۆستایانی ئایینی دەبێت رێنمایی و رێپێشاندەری خەڵك و سەركردەكان بن بۆ یەكگرتنی هەموو تواناكان بۆ ئەوەی بە وریایی و ژیرییەوە لەگەڵ گۆڕانكاری و رووداوەكان مامەڵە بكەن، تاوەكو گەلی كوردی موسڵمان بە ئامانجەكەی بگات كە دەوڵەتی كوردستانە، هەربۆیە زیاتر پێویستیمان بە مامۆستایانی ئایینی هەیە بۆ یەكڕیزیی نێوماڵی كورد، دەبێت خۆمان لەخیتابێك بپارێزین كە ئاسایشی نەتەوەییمان دەخاتە مەترسییەوەو دەبێتە مایەی پارچەپارچە بوون و لێكترازان هەروەكو چۆن لەقورئانی پیرۆزدا هاتووە: (وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكمْ).

* مامۆستایانی ئایینی توانییان لەشەڕی تیرۆرستانی داعش بەرگری گەورە لە پێشمەرگە بكەن، بەمەش تا رادەیەكی باش ئەو رۆڵە نیشتمانی و نەتەوەییەیان گەڕایەوە كە لەقۆناغە مێژووییەكاندا هەیانبوو، ئایا تا چ رادەیەك دەتوانن هەمان رۆڵ بگێڕن لەگەڕانەوەی مافی بەدەوڵەتبوون كە ئێستا سەرۆك بارزانی سەرقاڵی بەدەستهێنانیەتی؟
- ئایینی پیرۆزی ئیسلام لەسەر عەدالەت كار دەكات، هەروەكو خوای گەورەو میهرەبان لە قورئاندا دەفەرموێت: (لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ) واتا هەموو ئەو پێغەمبەرانەمان ناردووە بۆ ئەوەی مرۆڤەكان دادپەروەر بن، ئا بەم پێوەرە چۆن خەڵكانێك دەوڵەتیان بۆ خۆیان بە رەوا دەزانن، هەرواش دەبێت بۆ ئێمەش پێیان رەوا بێت. هیچ شەرع و یاسایەكیش نییە راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان رەت بكاتەوە. ئەوەتا 24 دەوڵەتی عەرەبی موسڵمان هەیە و دەوڵەتانی توركی و فارسی و دەیان دەوڵەتی ئیسلامی دیكە هەیە تەنانەت سەدان دەوڵەتی دیكە لەدنیادا بەناوی ئایینی ترەوە هەیە، ئیتر بۆ دەوڵەتی كوردی نەبێت؟ ئایینمان هانمان دەدات ئێمەی كوردیش ئایین و نیشتمان و ئابووری و پارەو بەیداخ و ئاڵاو سوپای خۆمان هەبێت، هەروەكو چۆن رێز لەویست و كەرامەتی نەتەوەكانی تر دەگرین، هەروا ئەوانیش ئەركی سەرشانیانە رێز لە ویست و كەرامەتی تاكی كورد بگرن. هەركەسێك لەژێر هەر پاساوێكی ناوخۆو هەرێمی و نێودەوڵەتیدا دەڵێت كورد نابێت دەوڵەتی بێت، كەموكورتی لەئیمانی هەیە، ئیسلام بەدروستبوونی دەوڵەتی كوردستان پارچە پارچە نابێت و بیانووی پشێوی و ناتەبایی نێوماڵی كورد نابێت هۆكارێك بێت بۆ دواخستنی ئەو مافە شەرعییەی گەلی كورد، زیاد لە 100 ساڵە گەلی كورد خەبات بۆ سەربەخۆیی دەكات.
* لەسیاقی قسەكانتان باسی ئەو فیكرو تەیارە ئیسلامییانەت كرد كە لەدەرەوەی سنوورەكانی كوردستان بەمەبەست هێنراوەتە كوردستان، پرسیار ئەوەیە ئایا چۆن رووبەڕووی ئەو فیكرە توندڕۆ و نامۆ بە كۆمەڵگەی كوردستانە ببینەوە؟
- هەر كە فیتنەو ئاشوب لەوڵاتدا سەرهەڵدەدات و فیكری توندڕۆیی نامۆ تێكەڵ بەكۆمەڵگە بڵاودەبێتەوە، راستەوخۆ پیاوانی ئایینی و زاناو مامۆستایان و سەركردەكان هەستی پێ دەكەن، چونكە شارەزاییان لە فقهی ئیسلام و شەریعەتدا هەیە، هەربۆیە پێویستە رێگەی لێبگیرێت، هەروەكو چۆن خوای گەورە لەقورئانی پیرۆزدا دەفەرموێت: (وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْكمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ). بەمشێوەیە پاراستنی ئاسایشی نەتەوەیی بۆ ئێمەی كورد بایەخی گەورەی هەیەو لەئەركە سەرەكییەكانی دینە هەروەكو چۆن لە تەواوی نوێژ و نزاكانماندا یەكێك لەدوعاكانمان ئەوەیە دەڵێین: (السلام علينا وعلى عباد الله الصالحين) واتا داوای ئاشتەوایی بۆ هەموو مرۆڤەكان دەكەین، ، كاتێكیش خوای گەورە دەفەرموێت: (وَلَقَدْ كرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنْ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً) واتا خوای گەورە رێزی لەمرۆڤ گرتووەو پەیامی بۆ مرۆڤ ئاوەدانییە لەسەر زەوی بۆ بەدیهێنانی ئەم داواكارییەی خوای گەورەش موسڵمانان پێویستیان بە ژینگەیەكی ئارامە، بەو پێیەی لەسایەی ئەم فیكرە توندڕۆیەدا هەزاران كەس بەناڕەوا خوێن و ماڵیان كەوتۆتە مەترسییەوە، هەربۆیە بەهەموو شێوەیەك ئیرهابی فیكری و بیروبۆچوون و فیكری توندوتیژی حەرامە، بەتایبەتی خەڵكێك بەناوی بانگخواز و دینەوە بەرگی دینیان پۆشیوەو بوونەتە هۆی كارەسات و ئاژاوە و لێكترازان و دووبەرەكی و سەرئێشە بۆ كۆمەڵگە، ئەمە لەدوا گوتاری پێغەمبەر (د.خ) لە (حجة الوداع) فەرمویەتی: دروست نییە كەس خوێنی كەس بڕێژێت، لەقورئانیش ناوی مرۆڤ بە (مسلم – مۆمن) هاتووە واتا ئاشتیخوازو كەسێكی ئەمین و ئەمان، هەربۆیە ئەركی سەرشانی مامۆستایانی ئایینییە بەبەردەوام جەخت لەسەر ئەم پەیامە بكەنەوە، بەتایبەتی لەگەڵ هەڵكردنی رەشەبای فیتنەو دووبەرەكی كە زۆربەی بەهۆی تەیارو فیكری نامۆ بە ئیسلام دەكەوێتەوە، ئەوەی ئێستاش لەناوچەكەو دەوروبەرو ناوخۆی هەرێمی كوردستان روودەدات، جۆرێكە لەو ئیرهابە فیكری و توندڕۆیی و توندوتیژییەی كە بەداخەوە بەناوی ئایینی پیرۆزی ئیسلام دەكرێت، كە زۆر مەترسیدارە بۆ میللەتی كورد، چونكە لەناوچەكەدا كورد میللەتێكی موسڵمانی زوڵم لێكراوی قوربانییەو بە نانەوەی پشێوی و ئاشوب زیانمەندی سەرەكی ئێمە دەبین.
* بەڵام زۆر لەگوتاری ئایینی و مینبەرەكانی مامۆستایانی ئایینی هەست بەو لێپرسراوێتییە ناكەن و بەردەوامن لەسەر وتاری توندڕۆیی و توندوتیژی؟
- ئەوە تەنیا گوتاری ئایینی نییە كە پێویستی بە چاوپێداخشاندنەوە هەیە، بەڵكو گوتاری سیاسی و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیری و راگەیاندنیشمان هەر بەو جۆرەیەو هەست بەلێپرسراوێتی ناكرێت، پێویستە جەخت لەسەر گوتاری میانڕۆیی ئایینی و نەتەوەیی و نیشتمانی بكرێت كە هەڵقوڵاوی فقهی ئیسلامی رەسەنەو ئومێدو ئامانجی خەڵكییە، لەمەشدا مامۆستایانی ئایینی رۆڵی گرنگ و سەرەكییان هەیە بەوەی هەمووان لەسەر سفرەو خوانێك كۆبكەنەوەو گرنگی بەپێكەوەژیان و لێبووردەیی بدەن و دەستبەرداری رق و كین و یەكترسڕینەوە بن.
* هەر سەبارەت بەو فیتنەو ئاژاوەیەی باستان كرد، كە ئەركی هەمووانە بە حزبە كوردستانییەكانەوە بۆ ئەوەی رۆڵی رەوانەوەی فیتنەو ئاژاوە بگێڕن، كەچی حزبی ئیسلامی هەیە بەئاشكرا هەست بەو گوتارە زبرو توندەی دەكەیت، ئایا ئەمە هۆكارەكەی چییە؟
- ئاشتی و ئاشتەوایی ئەسڵی ئیسلامەو توندڕۆیی و توندوتیژی رەتكراوەتەوە. خوای گەورە لەقورئانی پیرۆزدا بەپێغەمبەرمان دەفەرموێت: (وَلَوْ كنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِك * فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ) واتا ئەگەر پیاوێكی توندو زبر بیت، خەڵك لەدەورت كۆنابنەوە. سروشتی خەڵكی دژی توندڕۆییە و سیفەتێكی ناشیرینە بەتایبەت لەئایینی پیرۆزی ئیسلامدا، كە تۆ هەڵگری پەیامێكی ئاسمانی و پیرۆزی بۆ بەشەرییەت و بەناوی خواوە بڵاوی دەكەیتەوە. هۆكاری ئەو توندوتیژییەی لەناو هەندێك لە تەیارو فیكرە ئیسلامییەكانی نامۆ بەكۆمەڵگەی كوردستان و رەسەنایەتی ئایینی پیرۆزی ئیسلام هەیە، بۆ ئەو بەرژەوەندییە تەسكەی تاكەكان یاخود لایەنەكان دەگەڕێتەوە كە تێكەڵ بووە بە ئایینی ئیسلام، خوای گەورەو میهرەبان بە پێغەمبەری فەرموو : ﴿فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ) واتا تۆ پاڵپشتییەكی خواییت لەپشتە كە دەبێت نەرم بیت لەگەڵ خەڵكداو لەگەڵ ناڕەحەتیەكاندا بەسەبر و تەحەمول بیت، پێویستە ئەو ئازارو مەینەتییانەی ئەمڕۆ خەڵك بەدەستیەوە دەناڵێنێت، ئیسلام چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە، نەك لەلایەن حزبەكانەوە زیاتر بورووژێنرێت و بەرگێكی دینی بكرێتەبەر.
* ئەمڕۆ هێزی پێشمەرگە پارێزەری كوردستانەو توانی رووبەڕووی گەورەترین هێزی چەكداری تیرۆرستی ببێتەوە، هەر بۆیە لەعێراق و وڵاتانی دەوروبەر دەنگی دژایەتیكردنی پێشمەرگە دەبیسترێت، بەتایبەتی لەلایەن تەیاری ئیسلامی توندڕۆ و فیكری مەزهەبییەوە، ئایا مامۆستایانی ئایینی چۆن رووبەڕووی ئەو تەیارو فیكرە مەزهەبی و توندڕۆیانە دەبنەوە؟
- پێشمەرگە پارێزەری گەلی كوردی موسڵمان و هەموو ئایین و ئایینزاو نەتەوەكانی كوردستانە، بەخوێنی ئەوان سنوورەكانی كوردستان دیاریكرا، مامۆستای ئایینی لە مزگەوت و كۆڕو كۆبوونەوەكاندا دوعای خێریان بۆ پێشمەرگەو فەرماندەو سەرۆكەكەیان كرد، ئەم هەڵوێستەش بۆ تەسەوف لەناو كورد دەگەڕێتەوە، لەغیابی تەسەوفدا فیكری توندڕۆ و بیروباوەڕی تەیاراتی وڵاتانی كەنداو پەیدابوو، كە حزبە ئیسلامییەكانی كوردستان و جەماوەرەكانیان كەوتوونەتە ژێر كاریگەریی رووكەشی دەقەكانەوە، هەر ئەوەش بووە هۆی ئەوەی لەجیهانی عەرەبی و ئیسلامیدا چەندین حزبی ئیسلامی توندڕۆی وەكو قاعیدەو تاڵیبان و جوندولئیسلام و داعش دروست بێت، هەربۆیە دەبێت ئێمە بگەڕێینەوە بۆ سەرچاوە ئیسلامی و گەورەو جوانەكانی خۆمان وەكو مەلا گەورەی كۆیێ و مەلا عەبدولكەریم مودەرس و ئیبن قەرەداخی و شێخانی بیارەو شێخانی بریفكانی و پیاوانی تەریقەتی قادری و دەیان فیكرو تەریقەتی دیكە كە هەڵگری پەیامی مرۆڤایەتی و میانڕۆیی و نەتەوەیی و نیشتمانین، هەموو فكرێكی توندڕۆی ئیسلامی لەلایەن تیرۆریستانەوە سوودی لێوەردەگیرێت و داعشی لێ بەرهەم دەهێنرێت كە بەناوی قورئان و سوننەتەوە قسەدەكەن و بە رووكەش نوێژو باوەڕداری دەكەن و لەرووی فیكرەوە تێنەگەیشتوون و بڕیاری هەڵە دەدەن. ئەوانە وەكو ئەو فەرموودەیەی پێغەمبەر وان كە دەفەرموێت ئەوانەی لەدین دەرچوون، وەكو تیر لە كەوان دەردەچن، واتا پێوەندییان بەدین نەماوەو كافرن، ئەم گروپە لەسەردەمی ئیمامی عەلی رەزای خوای لێبێت پێیان دەگوترا خواریج و گەورەترین فیتنەو ئاشوبیان لەناو موسڵمانان نایەوە و زوڵمیان لەموسڵمانان و جامیعەی ئیسلامی كرد.
ش