ویلیام وۆلفۆرس پڕۆفیسۆری پێوەندییە نێودەوڵەتییەكانە لەگەڵ بایەخدانی تایبەت بەئاسایشی نێودەوڵەتی و سیاسەتی دەرەكی- لە كۆلێژی دارتسمۆس. پێشتریش وانەبێژ بووە لەزانكۆكانی پرینستۆن و جۆرج تاوون. بۆ قسەكردن لەسەر دوایین پێشهات و پەرەسەندنەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و شكستی دەوڵەت و داڕووخانی دەسەڵاتی دەوڵەت لەم ناوچەیەدا گوڵان لەمیانەی دیمانەیەكدا چەند پرسیارێكی ئاراستەكردو ئەویش بەم شێوەیە شرۆڤەی بارودۆخەكەی كرد.

* ئایا پێتوایە ئێران هۆكاری ناسەقامگیرییە لەناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەتایبەتی دوای ئەوەی كۆماری ئیسلامی لەو وڵاتەدا دامەزراو دروشمی ناردنەدەرەوەی شۆڕشی بەرزكردەوەو دەستی كرد بەدەستتێوەردان لەكاروبارە ناوخۆییەكانی وڵاتانی ناوچەكەدا؟
- بەڵێ، بەدڵنیاییەوە ئەوە تێڕوانینە باوەكەیە لەناوەندەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا، چونكە لەدوای ساڵی 1979وە ئەمەریكا پێیوابوو ئێران هێزێكی دەستتێوەردەرەو دەبێت رووبەڕووی ببێتەوە.
* ئایا پێتوایە ئێران رۆڵی هەبووە لەخۆشكردنی ئاگری شەڕی تایفەگەری لەنێوان شیعەو سوننەداو ناسەقامگیری دروست كردووە؟
- من شارەزای سیاسەتە تایفەگەرییەكانی ئەم وڵاتانە نیم، بەڵام ئەوە ئاشكرایە كە ئێران و سعودیە و وڵاتانی دیكە لەململانێیەكی جیۆپۆلەتیكییەوە تێوەگلاون لەپێناوی ئەوەی لە رووی ئەمنییەوە باڵادەست بن و لەم رووەوە پرسی تایفەگەری بەكار دەهێنن، ئەمەش ناسەقامگیری لێدەكەوێتەوە.

* واتە ئەوان پرسە تایفەگەرییەكە بەكاردەهێنن بۆ هێنانەدی ئامانجە سیاسی و جیوپۆلەتیكییەكانیان؟
- بەڵێ، شارەزایان پرسیاری ئەوە دەكەن ئایا هۆكار و پاڵنەری هەڵوێستەكان چین، ئایا بەرژەوەندییەكانی دەوڵەت و بەرژەوەندییە ئەمنی و جیۆپۆلەتیكیەكانن، یاخود پابەندبوونێكی راستەقینە و جددین بە بنەما ئایینییەكانەوە؟
* هەروەك دەزانن هەندێ لەوڵاتانی ناوچەكە شكستیان هێناوەو دەسەڵاتی دەوڵەت داڕووخان و هەندێ لەوڵاتانی دیكەش لەلێواری هەڵدێرو شكستدان، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەگەری ئەوە هەیە بتوانرێت سەرلەنوێ ئەم دەوڵەتانە دابڕێژدرێنەوە بۆ ئەوەی بتوانن ئەركە چاوەڕوانەكراوەكانی خۆیان ئەدا بكەن؟
- ئەمە مومكینە، لەگەڵ ئەوەشدا دەركەوتووە كە ئەركێكی بێ ئەندازە قورسە، ئەو تەنگژەیەی ئێستا لەئارادایە بریتییە لەهاوسەنگیڕاگرتن لەنێوان دەستەبەركردنی ئاسایش و پاراستنی مافە دیموكراتییەكاندا لە سەروەختی بەهاری عەرەبیدا، هەروەها لەئێستاشدا لە رووسیاو ئەوروپاو ئەمەریكاو رۆژهەڵاتی ئاسیا، بە گومانەوە دەڕوانرێت لەهەوڵی دروستكردنی رژێمێك كە ئەوەندە بەهێز بێت بتوانێت ئاسایش بۆ هاووڵاتیانی دابین بكات و لەهەمان كاتدا رێز لەدیموكراسیش بگرێت. ئەوەی لەئێستادا دەگوزەرێت بریتییە لەئامادەیی بۆ هاوكاریكردن لەگەڵ رژێمە خۆسەپێنەكاندا لەپێناو پاراستنی سەقامگیریدا.
* لەپێوەندی بە پرسی بنیادنانی نەتەوەوە، ئەمەریكا لەدوای جەنگی دووەمی جیهانییەوە توانی هەردوو وڵاتی ئەڵمانیا و یابان بە سەركەوتوویی بنیادبنێتەوە، بەڵام لەعێراق و ئەفغانستاندا دووچاری شكست بۆوە لەم پرۆسەیەدا، بە تێڕوانینی ئێوە ئەم جیاوازییە بۆچی دەگەڕێتەوە؟

- ئەمە پرسیارێكی زۆر گەورەیە، چەندین وەڵام دراونەتەوە لەم رووەوە. یەكێكیان بریتییە لەسروشتی ئەم كۆمەڵگەیانە. بەڵام گرنگە ئەوە لەبەرچاوبگرین كە ئەو سەرچاوەیەی كە ئەمەریكا بۆ ئەڵمانیا و یابان تەرخانی كرد، زۆر زیاتر بوو لەوەی بۆ عێراق و ئەفغانستانی دیاری كردبوو. هەروەها ئەڵمانیا و یابان بە تەواوەتی تێكشكان و داگیركران و هێزی داگیركەریش زۆر زیاتر بوو لەو هێزەی لەعێراق، یان ئەفغانستاندا هەبوو. هۆكارێكی دیكە ئەوەیە كە ئەركێكی قورسە بتەوێت دەوڵەتێك لە دەوروبەرێكی ئاڵۆزدا بنیادبنێیت، ئەوە بە هەڵەداچوونی ئەمەریكا بوو كە پێیوابوو ئەمە كارێكی كردەنییە.
* پێتوایە ئیدارەی داهاتووی ئەمەریكا پتر دەست لە پرۆسەی بنیادنانی نەتەوە هەڵدەگرێت، بەتایبەتی كە دۆناڵد ترەمپ لەسەروەختی هەڵمەتەكانی هەڵبژاردندا رایگەیاند كە پێویستە وازبهێنن لەپرۆسەی بنیادنانی نەتەوە لەوڵاتانی دیكەدا؟
- لە راستیدا تێڕوانینە باوەكە لەجیهانی رۆژئاوادا ئەوەیە كە دەست بۆ پرۆژەی بنیادنانی نەتەوە نەبەن، ئەمەش تەنیا لەئەمەریكادا بەدی ناكرێت، بەڵكو لە ئەوروپاشدا بوونی هەیە. هەروەها راستە كە ئیدارەی داهاتووی ئەمەریكا –ئیدارەی ترەمپ- كەمتر مەیلی ئەنجامدانی ئەو كارانەی دەبێت كە ئیدارەی ئۆباما پێی هەڵساوە.
* هەروەك دەزانن لەنێو جەرگەی ئەم بارودۆخە ئاڵۆزو پڕ لەگێژاوو تەنگژەیەدا، هەرێمی كوردستان توانیویەتی گوزارشت لەئیرادەی خۆی بكات بۆ ئەوەی ببێتە هێزێكی كاراو كاریگەر لەشەڕی دژ بەداعشداو هەروەها بۆتە دەوڵەتی ئەمری واقیع، پێتوایە هەنگاوهەڵگرتنی كوردستان بەرەو سەربەخۆیی ببێتە فاكتەری سەقامگیری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا؟

- رەنگە ئەوەی لەكوردستاندا هەیە بەحاڵەتێكی جیاواز لەقەڵەم بدرێت بەبەراورد بەو حاڵاتانەی پێشتر ئاماژەمان پێكردن، كە دوای ساڵی 1991 ئەمەریكاو هاوپەیمانەكان هێزیان بەكارهێناو هاوكاری هەرێمی كوردستانی عێراقیان كرد، واتە دەستتێوەردانی ئەمەریكا بووەهۆی ئەوەی كوردستانی عێراق قەوارەیەكی هاوشێوەی دەوڵەت دروست بكات، لەبەر ئەوە دەتوانین بڵێین ئەزموونی كوردستانی عێراق نموونەیەكی سەركەوتووی بنیادنانی دەوڵەتە، لەبەر ئەوەی بەتێڕوانینی شارەزایان هەرێمێكە چەندین خەسڵەتی دەوڵەتێكی كارای هەیە، بەڵام هەنگاوهەڵگرتنی بەرەو سەربەخۆیی كاریگەری لەسەر سەقامگیری دەبێت، ئەمەش بەندە بە رێككەوتنێكی ئاڵۆزەوە لەگەڵ دەسەڵاتی مەركەزی لەبەغدا.
* بەڵام لەحاڵەتی راگەیاندنی سەربەخۆییدا ئایا ئەم دەوڵەتە پشتیوانی و دانپێدانانی نێودەوڵەتی بەدەست دەهێنێت؟
- پێناچێت ئەم ئەگەرە لەئارادا بێت، لەبەرئەوەی هەڵوێستی ئەمەریكا نەگۆڕاوە، لەگەڵ ئەوەشدا پێدەچێت لەهەركاتێكی دیكە زیاتر – لە دوای جەنگی دووەمی جیهانیەوە- هاتنەدی ئەم خەونە نزیك بێت.
* چ پێوەندییەك لەنێوان حوكمڕانی و دیموكراسیدا هەیەو پێتوایە نەبوونی دیموكراسی راستەوخۆ دەبێتەهۆی ئەوەی حوكمڕانی خراپ دروست بێت، یان مەرج نییە، چونكە ئێمە دەبینین وڵاتی ئیمارات وڵاتێكی دیموكراسی نییە، بەڵام حوكمڕانییەكی كارای هەیەو بە یەكێك لەبەختەوەرترین گەلانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان هەژماردەكرێت؟
- ئەوەی دەتوانم بیڵێم ئەوەیە كە ئەزموونی 20 ساڵی رابردوو ئەوەی فێركردوین كە زەحمەتە هێزە دەرەكییەكان بتوانن بژارەیەك بەسەر گەلانی ناوچەكەدا بسەپێنن. واتە پێویستە هێزە دەرەكییەكان پابەندبن بەپرەنسیپەكانی خۆیانەوە، بەڵام زۆر نیگەران بن لەهەر هەوڵێكی دەستتێوەردان.

* هەروەك ئاشكرایە لەئێستادا رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆتە سەرچاوەی كۆبوونەوەی گروپە تیرۆریستییەكان و ئەمەش بۆتە هەڕەشە و مەترسی لەسەر سەرتاسەری جیهان، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا لەكاتێكدا هەڵمەتی سەربازی بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستان لەم ناوچەیەدا ئەنجام دەدرێت، پێویستە چ هەنگاوێكی دیكە هەڵبگیرێت بۆ ئەوەی رێگری لەدووبارە سەرهەڵدانەوەیان بكرێت؟
- ئەمە پرسیارێكی زۆر باشەو شارەزایان بواری بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر مشتومڕی لەبارەوە دەكەن. من زۆر نیگەرانم لەبارەی ئەم رێكارانەی كە گفتوگۆیان لەبارەوە كراوە بۆ ئەوەی ئیدارەی داهاتووی ئەمەریكا بیگرێتەبەر، وەك چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ كۆچبەراندا، كە ئەگەر بەهەڵە ئەنجام بدرێن، ئەوا خزمەت بە پڕوپاگەندەی داعش و گروپە تیرۆریستییەكان دەكەن.