مایكڵ وەحید حەننا توێژەرە لە سەنتەری ئاسایش و یاسا لە سكوڵی یاسا لە زانكۆی نیویۆرك. كار لەسەر پرسەكانی ئاسایشی نێودەوڵەتی، یاسای نێودەوڵەتی، سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریكا و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باشووری ئاسیا دەكات. بۆ تاوتوێكردنی تێكشكاندنی داعش و شەڕی ڕزگاركردنەوەی شاری موسڵ و عێراقی دوای ئەو شەڕە، گوڵان لە میانەی دیمانەیەكدا چەند پرسیارێكی ئاڕاستەكرد و ئەویش بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی داینەوە.

مایكڵ وەحید حەننا پسپۆری ئاسایشی نێودەوڵەتی بۆ گوڵان:
لەدوای ئازادكردنی موسڵ پێویستە ئەمریكا رۆڵێكی كارا بگێڕێت لە پرۆسەی سیاسی عێراقدا


* لە ئێستادا ئیدارەی ئەمەریكا هەوڵەكانی چڕكردۆتەوە بۆ تێكشكاندنی داعش لە ڕووی سەربازییەوە، ئەمەش واتە ئیدارەی داهاتوو ئەركی گەڕاندنەوەی ئاشتی و سەقامگیری دەكەوێتە ئەستۆ، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا گەڕاندنەوەی ئارامی و سەقامگیری بە زەرورەت دووبارە داڕشتنەوەی سیستمی دەوڵەت لە خۆناگرێت بەتایبەتی لە عێراق و سوریادا؟
- ئەمە بەندەوە بەوەی ئێوە مەبەستتان چییە لە دووبارە داڕشتنەوەی سیستمی دەوڵەت، چونكە پێم وانییە ئیدارەی ئێستا و داهاتووی ئەمەریكا و هیچ هێزێكی ناوچەكە هەوڵ بدەن دووبارە سنوورە نێودەوڵەتییەكان دابڕێژنەوە، بەڵام ئەوەی ڕوونە ئەوەیە كە دەبێت لە هزری ئیدارەی ئێستا و داهاتووی ئەمەریكادا بیر لە حكومڕانییەكی كارا و شەرعی بكرێتەوە بۆ دوای داعش.
* ئێوە باستان لەوە كرد كە پێویستە بیر لە حكومڕانیەكی كارا بكرێتەوە لە دوای داعشەوە، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا چی ڕوودەدەن ئەگەر لایەنەكان نەتوانن بگەنە ڕێككەوتنێكی سیاسی هەمەلایەن؟
- من لەو باوەڕەدانیم كە ڕێككەوتنێكی سیاسی هەمەلایەن بكرێت، چونكە ئەو دەرسەی لە ڕابردوودا فێری بووین ئەوەیە كە ناتوانرێت ڕێككەوتنێكی سیاسی هەمەلایەن واژۆ بكرێت و لە مەودای نزیكدا جێبەجێ بكرێت، چونكە ئەو جۆرە ڕێككەوتنانە چەندین ساڵیان دەوێت. لەگەڵ ئەوەشدا دەكرێت هەندێ هەنگاو هەلبگیرێن بەرەو ڕێككەوتنێكی سیاسی. چونكە لە سەروەختی زیادكردنی هێزەكاندا، هەندێ لە شیكەرەوە سیاسیەكان وا باسیان دەكرد كە ئاشتەوایی سیاسی بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ دوای زیادكردنی ئەو هێزانە دێتەدی، بەڵام پێم وایە ئەوە هەڵەیە، لەبەر ئەوەی تۆ سنووری ناوخۆیی كێشە لەسەرت هەیە، كێشەی ئەوەت هەیە چۆن چوارچێوەیەك دروست بكەیت بۆ دابەشكردنی داهات و بە نارمەكەزیكردنی حكومڕانی و پەیوەندی نێوان شیعە و سوننە، واتە هەموو ئەو كێشانە. كەواتە ئەو كێشانە بە ڕێككەوتنی نێوان هێزە سیاسیەكانیش كۆتاییان نایەت، چونكە ئەوانە كاتی زۆریان دەوێت. هەروەها دەكرێت هەندێ هەنگاو هەڵبگریت بۆ باشتركردنی دۆخەكە و بەپێچەوانەشەوە بۆی هەیە هەندێ هەنگاو بگیرێتەبەر كە دۆخەكە خراپتر بكەن، بەڵام دەبێت واقیعبین بین و بیر لە هەنگاوی داهاتوو بكەینەوە. من پێم وایە دەركەوتن و فراوانبوونی داعش بە شێوەیەكی بنەڕەتی سیاسەتی عێراقی گۆڕیوە بە شێوەیەك كە دەرفەتی ڕەخساندووە بۆ ئەوەی سەرەتایەك دروست بێت بۆ كاركردن بەرەو هێنانەدی ڕێككەوتنێكی سیاسی هەمەلایەن.
* ئایا پێت وایە پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەم ڕووەوە چی بكات یان چی پێدەكرێت؟

- لە ڕاستیدا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەشدارە بە پاڵپشتی مرۆیی، هەروەها ئەمەریكا و یۆنامی پشتیوانی سیاسی لە پرۆسەی سیاسی عێراقی دەكەن، كەواتە دەكرێت هاوكار بن، بەڵام نەك دەرئەنجامەكان بسەپێنن، پێم وایە دەكرێت ئەمەریكا هاوكار و یارمەتیدەر بێت بۆ بەرەوپێشچوونی پرۆسە سیاسیەكە لە وڵاتەكەدا، بەڵام هەروەك وتم بە سەپاندنی دەرئەنجامەكان نا، كە ئەمە كارێكە ئەمەریكا نە دەتوانێت و نە پێویستیشە بیكات، بەڵام پەیوەندی قووڵ و دوورودرێژی هەیە لەگەڵ لایەنە جیاوازەكاندا.
* ئایا باوەڕت وایە كە سەقامگیركردنی دۆخەكە لە دوای داعشەوە پێویستی بە بوونی سەربازی ئەمەریكا هەبێت؟
- ئەمە بەندە بەوەی مەبەستتان چییە لە بوونی سەربازی، چونكە هێزێكی سەربازی گەورەی ئەمەریكا نایەتە ئەم وڵاتەوە. لە ئێستادا ژمارەیەكی زۆری سەربازی ئەمەریكی هەن كە بەشدارن لە هەڵمەتی دژ بە داعشدا، پێم وایە دەتوانن ڕۆڵێكی زۆر سوودبەخش ببنین، لە پرۆسەی سەقامگیردنەوەدا–كە پرۆسەیەكی درێژخایەن دەبێت-، كە ئەمەش بەرەنگاربوونەوەی گروپە جیاوازەكانی داعش لە خۆدەگرێت، كە مەرج نییە داعش خاكی بەدەستەوە بمێنێت، بەڵام وەك ڕێكخراوێكی تیرۆریستی و یاخیگەری دەمێنێتەوە. كەواتە ئەمەریكا بەو شێوەیە بەشداریەكی سەربازی دەكات، بەڵام نابێت كەس پێشبینی ئەوە بكات كە ئەمەریكا بە هەزاران سەرباز بنێرێت بۆ سەقامگیركردنی بارودۆخەكە، چونكە نە پرۆسەی سیاسی عێراق ئەمە هەڵدەگرێت و نە ئەگەرێكی ڕاستەقینەشە لە ئەمەریكادا.
* تێڕوانینتان چییە لەسەر دەستێوەردانی دەوڵەتە دراوسێكانی لە كاروبارە ناوخۆییەكانی عێراقدا، بەتایبەتی ئێران كە حاڵی حازر زۆر دەستڕۆیشتووە لە عێراقدا بەهۆی ئەو میلیشیا شیعانەی كە پشتیوانیان دەكات، ئایا ئەمە نابێتەهۆی ئەوەی دۆخەكە پتر ئاڵۆز بێت؟

- ئێران ڕۆڵێكی سیاسی گرنگ و گەورە دەبینێت لە عێراقدا، كە دەكرێت هەندێ لەو كارانەی دەیكات كاریگەرییەكی ئیجابیان لێبكەوێتەوە، بەڵام زۆربەی كردەوەكانی دەرهاویشتەی سلبیان هەیە. لە ڕاستیدا ئێران و ئەمەریكا دوو گەمەكاری دەرەكی گەورەن كە ڕۆڵیان هەیە لە عێراقدا. بەڵام بۆ هێنانەدی سەقامگیری لە عێراقدا، مەرج نییە هەردوولا بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ كار لەگەڵ یەكدا بكەن، بەڵام ناكرێت بچنە گەمەی سفرییەوە لەگەڵ یەكدا، واتە بە شێوەیەك بێت كە تەنها ئێران براوە بێت یان ئەمەریكا یان بەپێچەوانەوە تەنها ئێران دۆڕاو بێت یان ئەمەریكا. واتە نابێت ببێتە گۆڕەپانی بۆ ڕكابەری ئیقلیمی. واتە دەبێت لەوە دووربكەونەوە بۆ ئەوەی پرۆسەیەكی سیاسی درێژخایەن و بنیاتنەر بێتە بەرهەم و بچەسپێت. لە ڕاستیدا ناكرێت نەخشە جوگرافیەكە بگۆڕێت و ئێران هەر لە شوێنی خۆیدا دەمێنێتەوە و ئێران بە چەندان ڕایەڵ بە پرۆسە سیاسییەكەی عێراقەوە گرێدراوە، نەك تەنها لە نێو شیعەدا، بەڵكو لە نێو كوردیشدا. هەڵمەتە سەربازییە بەردەوامەكەی دژ بە داعشیش و دروست بوونی داعش دەرفەتێكی گەورەی دا بە ئێران بۆ ئەوەی دەستڕۆیشتوویی خۆی لە نێو گروپە شیعە میلیشاییەكاندا پەرەپێبدات.
* ئایا پێت وایە عێراق دەبێت دابەش بێت لەبەر ئەوەی هاتنی داعش بە یەكجاری بووەهۆی لەنێوبردنی متمانە لە نێو پێكهاتەكانی ئەم وڵاتەدا و لە ئێستادا هەڵگرتنی هەنگاوەكانی درووستكردنەوەی متمانەش لە مەحاڵەوە دوورە؟
- پێم وانییە ئەم ئەگەرە لە ئارادابێت و لە ڕاستیدا ئەمە مایەی كارەسات دەبێت، باوەڕمان وایە نە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و نە لەسەر ئاستی ناوخۆیی كۆدەنگیەك هەبێت بۆ هەڵگرتنی هەنگاوێكی لەم چەشنه. چونكە ئەمە كاریگەرییەكی ناسەقامگیركەرتری لێدەكەوێتەوە بە بەراورد بە هەوڵدان بۆ هێنانەئارای مۆدێلێكی كارای حكومڕانی بۆ عێراق. من پێم وایە دەبێت كارێكی زۆر بكرێت بۆ درووستكردنی پەیوەندییەكی درێژخایەن لە نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا، هەروەها لە نێوان بەغدا و پارێزگاكانی دیكە. بەڵام پێم وانییە هیچ خواستێك بۆ دابەشكردنی وڵاتەكە لە ئارادا بێت.