دیپلۆماسیەتی فرەڕەهەندی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆتە هۆكاری ئەوەی هەرێمی كوردستان هەم لەسەر ئاستی هەرێمی پێوەندییەكی فراوانی لەگەڵوڵاتانی دەوروبەر هەبێت، هەم لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش لەگەڵ هەموو دەوڵەتانی گەورەی جیهان پێوەندییەكی توندوتۆڵی هەبێت. كۆماری رووسیای فیدڕاڵ یەكێكە لەو دەوڵەتە گەورانەی كە پێوەندییەكی باشی لەگەڵ هەرێمی كوردستان هەیە، لە ماوەی رابردووش شاندێكی هەرێمی كوردستان بە سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان سەردانی مۆسكۆی كرد و لەلایەن حكومەتی رووسیاوە وەك شاندی دەوڵەتێكی سەربەخۆ پێشوازی كرا و لە هەمووكۆڕ و كۆبوونەوەكانی شاندی كوردستان و حكومەتی رووسیا ئاڵای كوردستان هاوشانی ئاڵای رووسیای فیدڕاڵ دانرابوو. بۆ قسەكردن لە سەر وردەكاری ئەمسەردانە و بارودۆخی ئێستای كوردستان، ئەم دیمانەیەمان لەگەڵ زیرەك كەمال چاودێر و سیاسەتمەدار ئەنجامدا و بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان دەربڕی.

* لەم ماوەیەدا شاندێكی حكومەتی كوردستان بە سەرۆكایەتی سەرۆك وەزیران سەردانی رووسیای كرد، دیارە لە سەر ئەم سەردانەش لەناو میدیای كوردستاندا هەندێك قسە و قسەلۆك دروستكرا، بەوەی
ئەمە شاندێكی حكوومی نەبووە و لە كۆبوونەوەكان ئاڵای كوردستان دانەنراوە، ئایا تۆ كە لەگەڵ شاندەكە بووی، ئامانجی ئەم سەردانەی شاندی حكومەتی هەرێمی كوردستان چی بووە و ئەو قسەو قسەلۆكانەش
تاچەند راستن؟
- سە ردانی شاندی حكومە تی هە رێمی كوردستان بە سە رۆكایە تی رێزدار نێچیرڤان بارزانی بۆ وڵاتی رووسیا، زۆر گرنگ و بایەخدار بوو، من ئەو سە ردانە بە وەرچەر خان و رووداوێكی گرنگی سیاسی و
ئابووری لە پێوەندی سیاسی و دیپلۆماسیی ەكانی نێوان كوردستان و رووسیای دە زانم، هیواخوازی ئە و ە بووم و چاوە ڕوانی ئە و ەش بووم، كە وا لە میدیا و ناوە ند ە سیاسییە كانی هە رێمی كوردستان توێژینە و ە و قسە ی ەكی زۆری لە بارە و ە بكرێت و مافی خۆی پێ بدرێت، ب ەڵام بە داخە و ە ئە و ە نە كرا، هە ڵبە ت ئە و شاند ە كە منیش شانازی ئە وە م پێ بڕا لە گە ڵیدا بووم، هە ر لە گە ڵ گە یشتنمان بۆ فڕۆكە خان ەی )سان بترسبۆرگ( مە راسیمی پێشوازی لە لایە ن كاربە دە ستانی حكومە تی رووسیا بە جۆرێك رێكخرابوو، هە ستت دە كرد، ئە و ە پێشوزایكردنە لە سە رۆك و شاندی دە وڵە تێك نە ك هە رێمێك، تە نان ەت ئە و ئۆتۆمبێلانە ی كە لە لایە ن حكومە تی رووسیا تە رخان كرابوون، بۆ گواستنە وە ی شاندی كوردستان، هە موویان ئاڵای كوردستانیان لە شێوە ی ئاڕم لە سە ر جامی خۆیان دابوو بە زمانی رووسیش لە سە ر ئاڵاكە نووسرابوو وڵاتی كوردستان. هە روەها لە وێش لە كاتی ئە نجامدانی سە رجە م كۆبوونە و ە فە رمییە كان ئاڵای كوردستان شان بە شانی ئاڵای وڵاتی رووسیا
دانرابوو.
* لەم سەردانەدا وێڕای بەشداریكردنتان لە مونتەدا ئابوورییەكە، شاندی حكومەتی كوردستان چەندین كۆبوونەوەی لەگەڵ وەزیران و پەرلەمانی رووسیا كردووە، ئایا شاندەكە چەند كۆبوونەوەی لەگەڵ ناوەندەكانی دەوڵەتی رووسیا كردووە و لەو كۆبوونەوانە
باسی چی كراوە؟
- هە ڵبە ت سە ردانی شاندی كوردستان بۆ رووسیا لە فۆرمە گشتییە كە دا بانگهێشتكردن و بە شداربوونی بوو لە كۆنفرانسی ئابووریی نێودە وڵە تی كە رووسیا رێكیخستبوو، بە ڵام كۆبوونە و ەی هاوبە شی نێوان شاندی كوردستان لە گە ڵ و ەزیری د ەرە وە و س ەرۆكی ئە نجومە نی فیدڕاڵی واتا پە رلە مانی رووسیا و گاز پرۆم و چە ندین دیدار و كۆبوونە وە ی دیكە قورسایی سیاسی و رەهە ندی كەلتووری و دیپلۆماسیی ەتی نێودە وڵە تیشی بەو سەردانە ب ەخشی. كاك نێچیرڤان بارزانی سە رۆكی شاندی كوردستان لە هە موو ئە و دیدار و كۆبوونە وانە دا راشكاوانە و روون و ئاشكرا بە ناوە ند و بە رپرسە كانی رووسیای گوت گە لی كوردستان بە چاوی رێز و حورمە ت و ق ەدرە و ە س ەیری گە لی رووسیا و ئە و وڵاتە دە كات و پێشیانی گوت بۆ سە ركە وتنمان لە شە ڕی داعش پێویستمان بە
حكوومە تی رووسیا هە یە ، ئە و داعشە ی مە ترسییە بۆ سە ر رووسیا و كوردستان و هە موو دنیا. بۆ دە ربازبوون ل ەو قە یرانە ئابورییە ی كە لە رێگای نە خشە یە كی ورد و پیلانێكی بۆ داڕێژراو دووچاری كوردستان و گە لە كە ی كراوە ، پێویستمان بە هاوكاری و پاڵپشتی حكومە تی رووسیا هە یە ، بۆ س ەقامیگری سیاسی و پاراستنی ئە من و ئاسایشی ناوە خۆی
رووسیا و كوردستان، پێویستمان بە پتە وكردنی پێوە ندییە كانی نێوان هە ردوو وڵات هە یە لە هە موو روویێكە وە ، ئە وە شی گوت كە وا گە لی كوردستان گە لێك زیندووی وە فادار ە بە رامبە ر دۆست ەكانی و هە موو ئە وان ەی كە دە ستی دۆستایە تی و هاوكاری بۆ درێژ دە كە ن، گوتیشی ئێمە میللە تێكین لە وە تە ی هە ین لە ناو ماڵی خۆمان و لە سە ر زێد و خاك و نیشتمانی خۆمان زوڵممان لێ دە كرێت،
دە ستدرێژی دە كرێتە سە ر خاك و ئاو و ماف و گیان و ژیانی گە لە كە مان، لە بە رامبە ر ئە وە شدا شۆڕش و كاروانێكی گە ورە ی خە باتمان دروستكردوو ە، رووبە ڕووی دوژمنە كانمان بووینە وە ، قوربانییە كی گە ورە مان داوەو دە توانین بڵێین لە سە ر ئە و رێگایە دا و لە پێناو مانە وە و هە روەها گە یشتنمان بە مافە كانمان زیاتر لە نیوە ی گە لە كە مان لە دە ست داوە . بە ڵام هە رگیز شۆڕشە كانمان تێكە ڵی كاری تیرۆریستی و ئە نجامدانی توندوتیژی نە بووە ، لە ش ەڕ و داستانی رووبە ڕووبوونە وە دا بە وردی ر ەچاوی مافی مرۆڤ
و ئە و یاسا نێودە وڵە تییانە مان كردوو ە كە لە سە ر ئاستی نێودە وڵە تی سە بارە ت بە جە نگ داڕێژراون. دیار ە سە رۆكی شاندە كە و ئە ندامانی شاند، چە ندین كۆبوونە وە و دیداریان لە گ ەڵ كە سای ەتی سیاسی و رۆشنبیری و ناوە ند ە كەلتوورییە كان سازدا، لە وانە سە ردانی ئە نیستیۆتی رۆژه ەڵاتناسی و بە شی كوردی ئە و ئەنیستیۆتە یان كرد كە تیایدا چە ندین نووسە ری ناوداری كورد لە وێدا خوێندوویانە و دواتر بڕوانامە ی دكتۆرایان وە رگرتوو ە كە د. مارف خە زنە دار و د. جەمشید حەیدە ری و چە ندین ئە دیبی دیكەمان
لە و دكتۆرانەن .
شیاوی گوتنە هە ر لە گە ڵ بڵاوبوونە وە ی هە واڵی گە یشتنی شاندی كورد بۆ وڵاتی رووسیا چە ندین پە رلە مانتار و رۆشنبیر و كە سایە تی دیاری كورد لە وڵاتانی كازاخستان و ئە رمە نستان و ئازە ربایجان و چە ندین دە ڤ ەری جیاجیا هاتنە شوێنی حە وانە و ەی شاندە كە و دیدار و كۆبوونە وە یان لە گ ەڵ كاك نێچیرڤان بارزانی سە رۆكی شاندە كە ئە نجامدا. كە تیایدا لە چاوێكی پڕ لە ئە سرین و هە ندێك جاریش بە شادییە كی زۆرە و ە خۆشحاڵی خۆیان بۆ هاتن و دیداری كاك نێچیرڤان بارزانی نیشان دا، من خۆم لە پە راوێزی كۆبوونە وە و دیدارە كان چە ندین كە سای ەتی
دیاری كوردی رووسیام بینی و بە و پ ەڕی شە وق و زە وق
و هیوا و ئومێدە و ە باسی ئە زموون و دە ستكە وت ەكانی
باشووری كوردستانیان دە كرد و دە یانگوت داوا لە
حكومە تی باشوری كوردستان دە كە ین كە داوا لە
حكومە تی رووسیا بكات كە رێگامان بدە ن بۆ ئە و ەی
بێینە باشووری كوردستان و چە ك بكە ینە شانمان و
شە ڕی داعش بكە ین و دەیانگوت: دڵنیابن بە هە زاران
كوردی ئێر ە ئامادە ن بە دڵ و گیان و بە خوێنی خۆیان
باشووری كوردستان لە هە ر جۆر ە مە ترسی و هێرشێك
بپارێزن.
* خەریكە تەعبیركردن لە جیاوازی بیروبۆچوونی
سیاسی لە ناو حزبە سیاسییەكانی كوردستاندا، بە
جنێودان و قسەی سووك تەعبیری لێدەكرێت. ئایا ئەم
كەلتووری جنێودان و قسەی سووكە چۆن هاتۆتە ناو
ئەدەبیاتی سیاسیی كوردستانەوە و بۆ دەبێت جیاوازی
بیر و بۆچوونی سیاسی ببێتە جنێودان و قسەی
سووك؟
- دیار ە لە ئێستادا بە شێكی بە رچاو لە حزب ەكانی
كوردستان كە لە پە رلە مانی كوردستان و ناوە ند ەكانی
حوكمڕانی قورساییان هە یە و متمان ەی جە ماوە ریان
بە دە ستهێناوە ، خە ریكە بە تە واوە تی ناسنام ەی
فیكری و سیاسی و ماهییە تی بە رنامە و پە یڕ ەوی
ناوخۆیان بزردە ك ەن و دە بنە ناوە ندی ك ەسانی
نابە رپرس و سادە گۆ و فە وزە وی، خە ریكە بە رنامە و
پە یڕە وی ناوخۆ و مە بدە ئە بنچینە ییە كانی فیكری
حزبایە تی بە تە واوە تی لە ژیانی حزبایە تیدا بزر دە بن
و حزب دە بێتە دیوە خانی گە ڕە لاوژ ە و هە مووان تیایدا
بە دە نگی بە زر قسە دە كە ن و ك ەسیش گوێ لە كە س
ناگرێت، جاران جنێودان و زمانی زبر و توانج و تە شە ر
و شێواندنی راستییە كان، هە وڵێكی تاكە ك ەسی و تاك
رهە ندی بوو، ئێستا بە داخە و ە زمانی زبر و جنێودان
و شكاندنی هە یبە تی سیاسی و كۆمە ڵایە تی و
رە مزە كانی مێژووی ئێمە و گا ڵتە كردن بە ئاڵای
كوردستان و ئ ەی رە قیب و پێشمە رگە و دە وڵە تی
كوردستان و سە ربە خۆیی سەری هەڵداوە و كە ناڵی
ئاسمانی هە یە و خاوە نی لە شكرێك پە لامار ەد ەر ە لە
تۆڕ ە كۆمە ڵایە تییە كان.
* لە ئێستادا زۆر كەسی خاوەن هەڵوێست و سیاسی
لە ترسی شەڕەجنێو ناتوانن بیروبۆچوونی خۆیان
ئازادانە بنووسن، زۆر لە رۆشنبیران كە دژی ئەم
فەوزایەن لە تاوی جنێودان و قسەی سووك خۆیان
بێدەنگ كردووە، ئایا كاتێك جنێودان و قسەی سووك
دەكرێتە ئامرازێك بۆ ترساندنی خەڵك، ئایا ئەمە
جۆرێك لە ئیرهابی فیكری نییە؟
- رە خنە وە كو میتۆدێكی زانستی سە ر بە كایە كانی
مە عریف ەی تازە گە ری و مۆدێرنە یە و بگر ە یە كێكە
لە دە ستكە وتە ه ەر ە گرنگ ەكانی تازە گە ری، بە ڵام
بە داخە و ە ئە و چە مكە ش وە كو هە موو چە مكە كانی
عە لمانیە ت، پلورالیزم، دیموكراسیە ت دووچاری شێواندن
و خراپ بە كارهێنان كرایە وە ، سیاسە تی شێواندن و لە
گرێژنە بردنی رە خنە ، بۆتە مە ترسییە كی گە ور ە بۆ
سە ر مە بدە ئی دیموكراسیە ت و دیالۆگ و كەلتووری
بە یە كە و ە ژیان، ئە و سیاسە تە مە ترسی و ئاسە وارە
سلبییە كانی شۆڕبۆتە و ە بۆ ناو كایە سیاسی و
كۆمە ڵایە تی و كەلتوورییە كان و وای لێهاتوو ە ئە و ەی
جێنو نە دات و هە ڕە شە نە كات و زمانی زبر بە كار
نەهێنێت و توانج و تە شە ر نەهاوێژێت، نە گوێی لێ
دە گیرێت و نە قسە و نووسین و هە ڵوێستە كانی بە
جددی و ەردە گیرێت، لە و رووە شە و ە كە ناڵە ئاسمانییە كان
رۆڵێكی خراپ و یە كجار سلبییان هە یە ، چونكە جگە
لە و ەی پابە ند نابن بە پرە نسیپە كانی دیموكراسیە ت و
ئە خلاقیاتی رۆژنامە وانی، لەهە مان كاتدا ئە و ك ەناڵانە
سانسۆڕیان خستۆت ە سە ر كە سانی راستگۆ و رۆشنگە ر
و دیموكراسیخوازە كان و سە ر شانۆی خۆیان كردۆتە
شوێنی جیلتبازی و شە تە چات و جنێودان و قس ەی
نازانستی و نامە عریفی و بێ مە نتیق و ناقووڵایی،
دڵنیام لە وە ی ئە و ەی نە توانێت بە روونی و زمانێكی
پاراو هە ڵوێست و بووچوون ەكانی دە رببڕێت، كۆیل ەی
زمانە ، ئە و ەی نە توانێت لە سە ر بنە مای رێزگرتن
لە وە ی تر و قبووڵكردنی رای جیاواز دیالۆگ بكات و
لە رێگای سڕینە و ەی بە رامبە ر و ئە ویتر و تێكشاندنی
كە سای ەتی سیاسی و كۆمە ڵایە تی كە سانی جیاواز
لە خۆی قە ناعە تی فیكری و سیاسی خۆی بە سە ر
بە رامبە ردا بسە پێنێت، ئە وا لە ناخە و ە بە چكە هیتل ەر و
دیكتاتۆرێكی بچكۆلانە ی بێدە سە ڵاتە و ئە گە ر رۆژێك
حوكمڕانی و جڵ ەوی دە س ەڵاتی بكە وێتە دە ست، دڵنیام
لە وە ی تە ڕ و وشك بە یە كە و ە دە سووتێنێت و ئە و پرۆژ ە
و بە رنامە ی كە فاشی و دیكتاتۆرە كان لە مێژوودا
لە پیادە كردنی سیاس ەتی پاكتاوكردنی رە گ ەزی دژی
گە لی كورد پیادە یان كرد، تە واوی دە كە ن، دڵنیام
س ەرە نجام و لە ئایندە یە كی نزیكدا ئە وانە ی گرە و لە
سە ر دە نگی گڕ و زمانی زبر و قسە ی برینداركار و
رۆشێنە ر دە كە ن، پێیان وایە ئێستا و ئایند ە دە بە نە و ە
ئە وا خە یاڵیان خاو ە و دە بنە پ ەرە مووچی د ەم رە ش ەبا
و گرە وی مێژوویی و راستییە كان ئە وانە دە یبە نە و ە كە
مرۆڤ وە كو گە ورە ترین سە رمایە و دیموكراتی ەت و
مە دە نی ەت وە كو بە رزترین و پێشكە وتووترین كای ەی
مۆدێرنە بۆ رێكخستنی ژیانی سیاسی و ئیداری
دە بینن. هە ڵبە ت لە ئێستاشدا سە دان نوس ەر و و
ڕۆشنبیر و خە ڵكانی خاوە ن هە ڵوێست هە ن، كە بە
ئاراست ەی بە رگریكردن لە ماف و بە رژە وە ندییە كانی
گە ل و ڕاستی و دیموكراسی ەت بیردە كە نە و ە و لە
ترسی مە فرە ز ە و دە ستوە شێن ەكانی فە یس بوك
و شە بە نجونە كانی ڕاگە یاندن ناوێرن هە ڵوێستی
خۆیان نیشان بدە ن و خۆیان لە كونجێكی تاریك و
فە رامۆشیدا گرمۆڵە كردووە . كە م نین ئە و ڕۆش ەنبیر
و قە ڵە مە كاریگە ر و جددییان ەی لە سە ر نووسینی و
هە ڵوێستە كانیان كراون بە سیخوڕی هە ر چوار كە نار
و هە موو دنیا، خە ڵكێی یە كجار زۆر د ەناسم دە ڵێن
لە كاتی ش ەڕی ناوە خۆ بوار و دە رف ەتی قسە كردن و
دە ربڕینی بیروڕا زۆر لە ئێستادا ئاسانتر بوو. بە داخە و ە
وە كو چۆن حزبوڵای لوبنانی و ح ەماسی فە ڵە ستینی
و داعش و قاعید ە.... بوونی سیاسی و ئامادە یی
خۆیان لە سە ر زە مینی واقیعدا لە شە ڕ و ئە نجامدانی
كاری توندوتیژی و ئاڵۆزی و ناس ەقامگیری سیاسە تدا
دە بیننە وە ، ئاواش لە كوردستان تە وژمێكی سیاسی و
میدیایی دروست بوو ە كە ڕۆژانە لە سە ر دار و پە ردووی
داڕووخاندنی قە ڵە می جوان و ڕاستگۆ و ڕۆشنبیر ە
خاوە ن هە ڵوێستە كان خە ریكی وێرانكردنی بەها جوان
و مرۆییە كانن. زۆر جارلای خۆم بیر دە كە مە و ە چییە
ئە و شە ڕانگێزی و جنێوفرۆشی و دە نگی گڕ و زبر
و ویژدان مردووە ی كە ڕۆژان ە بە وێنە ی مە نج ەنیق
بە سە ر كە سانی دیموكراسیە ت و خە مخۆری گ ەل و
نیشتماندا دە بارێت. بۆچی ئە وە ند ە ڕقیان لە یە كترییە
و ڕۆژانە بە وێن ەی خێڵە دواكە وتووە كانی دورگ ەی
ئە مازۆن بە ربوونە تە گیانی یە كتری و كە سای ەتی
سیاسی و كۆمە ڵایە تی مرۆڤە جوانە كانی ل ەت و
پە ت دە كە ن؟ ئایا بە ڕاستی میللە تێك لە مێژوودا
هە ڵبجە ی خنكێنرابێت، یە ك لە سە ر سێ ئ ەنفال و
رە شە كوژ كرابێت. چۆن دە بێت ئاوا لە ڕێگای تۆڕی
كۆمە ڵایە تی و میدیاكانەوە بە رببینە گیانی یە كتری؟
دیار ە هە موو ئە وانە ی گومان دە خە نە سە ر سە ردانی
شاندی كوردستان بۆ ڕووسیا و سە رجە م پرسە نیشتمانی
و نە تە وە ییە كانمان، هە ر ئە وانە ش خواردنە وە ی جامێك
ژەهریان بە لاو ە ئاسانتر ە لە قبووڵكردنی ڕای جیاواز
و هیتلە ر و سە دامیان خۆشتر دە وێت لە وان ەی وە كو
ئە وان بیر ناك ەنە وە . بەه ەر حاڵ دە بێت بە هیواو ە بژین
و دڵنیام ئە و گ ەلە ی ئ ەنفال و كیمیابارانی تێپە ڕاند
و سە دامی خستە ڕابردووی نە فرە ت و لە ناوچوو،
سە رئە نجام هە ر ئە و گە لە ڕووە و پێشە و ە و ڕووە و
بیناكردنی دە وڵە تی كوردستان هە نگاو دەهاوێژت.
* بەو سیفەتەی یەكێكی لە كادرانی حزبی شیوعی
كوردستانی، ئاشكرایە حزبی شیوعی و پارتی لەگەڵ
ئەوەی لە روووی ئایدیۆلۆژییەوە زۆر لێكجیاوازن، بەڵام
زمانی سیاسیی نێوانیان نەگۆڕا بۆ قسەی سووك و
جنێو، ئایا چۆن سەیری ئەم حاڵەتە دەكەیت؟
- پێوە ندییە كانی نێوان حزبی شیوعی كوردستان
و پارتی دیموكراتی كوردستان لە بە شی قۆناغە
مێژووییە كاندا پێوە ندییە كی توندوتۆڵ و پتە و بووە، بە
یە كە و ە ژیانی ئاشتییانە و كار و پرۆژە ی هاوبە ش رایە ڵە
و هێڵە گشتییە كانی نێوانیان بوو، هە ردوولا دوو حزبی
تێكۆشە ر و خاوە ن دیرۆكی پڕ لە خە بات و سە رو ەری
ناو بزووتنە وە ی رزگاریخوازی گە لی كوردستان بوو ن،
لە هە ر زرووف و س ەردە مێكیش بە یە كە و ە كاریان كردبێت
و پرۆژە و بە رنامە ی هاوبە ش لە نێوانیان هە بووبێت،
بە سوود و قازانجی گە لە كە مان شكاوە تە و ە و بووە تە
مایە ی بە د ەستهێنانی دە ستكە وتی گرنگ. حزبی
شیوعی كوردستان ب ەردە وام رە چاوی ئە و وتە ی ەی
شەهیدی سە ركردە هاوڕێ )فەهد(ی دامە زرێن ەری
حزبە كە ی كردوو ە كە رووی لە هاوڕێكانی كردووە و
گوتوویە تی: «رێكخستنی حزبە كە تان بەهێز بكە ن،
رێكخستنی بزووتنە وە ی نیشتمانی بەهێز بكە ن. »
هە ڵبە ت ئە و ەش مانای ئە و ە نییە لە نێوان هە ردوو
حزب بە رزی و نزمی و ساردی نە بووە ، چونكە ئە مە
سرووشتی حزبایە تی خۆی بووە ، ئێمە بە چاوی رێز و
حورمە ت سە یری پارتی و سە رجە م حزبە خە باتگێڕە كان
دە كە ین.