زاكاری هیرن بڕوانامەی دكتۆرای لە بواری مێژوودا لە زانكۆی یۆتا بەدەستهێناوە و لە ئێستاشدا وانەبێژە لە بواری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دیراساتی ئیسلامی لە بەشی مێژووی زانكۆی ئیداهۆ، پێشتریش لە زانكۆی ویلایەتی مورای وانەبێژ و بەڕێوەبەری دیراساتی ئایینی بووە. بۆ شیكردنەوەی ستراتیژیەتی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریستان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كاریگەری ململانێی تایفەگەری لە نێوان شیعە و سوننە و رۆڵی ئێران لەم ناوچەیە و پرسی گۆڕانی سنووری دەوڵەتانی ناوچەكە، گوڵان دیمانەیەكی لەگەڵدا ئەنجامدا و ئەویش بەم شێوەیە گوزارشی لە بۆچوونەكانی كرد.

* ئێستا هەموو دەوڵەتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش بەگشتی و ئەمەریكا بەتایبەتی باس لە تێكشكاندن و نەمانی داعش دەكەن، بەڵام هەموویان ئەم ستراتیژییەیان لە شاڵاوی سەربازی چڕكردۆتەوە، بەبێ ئەوەی ئامانجی سیاسی و دیاریان هەبێت، ئایا ئەگەر ستراتیژیەتی دژەتیرۆر تەنیا بریتی بێت لە شاڵاوی سەربازی و ئامانجی سیاسی و راشكاوانەی لە پشتەوە نەبێت، دەبێت ئاكامەكەی چۆن بێت؟
- بە دڵنیاییەوە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكان بە تەنیا ناتوانن كۆمەڵگەیەكی گەشەكردوو بەرهەم بهێنن. ئاسایش تەنیا پێداویستییەكە كە دەبێت دەستەبەربكرێت هاوشان بە دەستەبەركردنی پەروەردە و پەرەپێدانی ئابووری و سیستمی دادپەروەری و.. تاد. لەبەر ئەوە ئەو مشت و مڕە زۆر گرنگە كە دەكرێت لەبارەی ئەوەی ئایا دەبێت ئەمەریكا تا چ راددەیەك لەو بوارانەدا بەشدار بێت.
* ئاشكرایە هۆكاری سەرهەڵدانی داعش و راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی لە شكستی پرۆسەی سیاسی عێراق و وەڵامدانەوەی دڕندانەی بەشار ئەسەد سەرچاوەی گرتووە، وەك هەموو لایەك دەبینین بەپێی رێككەوتنی جنێڤ3 بەشار ئەسەد لە دەسەڵات دوورناخرێتەوە، هەروەها لە عێراقیشدا شیعە باڵادەستە و سوننە پەراوێزخراوە، پرسیار ئەوەیە ئەگەر هۆكاری دروستبوونی داعش شكستی پرۆسەی سیاسی بووبێت، ئایا بەردەوام ئەم شكستە سیاسییە داعشێكی دیكە دروست ناكات؟
- ئەگەرچی كەس ناتوانێت پێشبینی ئایندە بكات، بەڵام گومان لەوەدا نییە كە لە سیاقی ناسەقامگیری سیاسیدا ئەگەری گەشەكردنی گروپگەلی هاوشێوەی داعش زیاتر دێتەئاراوە، واتە شكستی زیاتری سیاسی تەنیا دەبێتە هۆی درێژەپێدانی بارودۆخەكە كە ئەگەری گەشەكردنی گروپە توندڕەوەكانی هاوشێوەی داعش زیاتر دەكەن.


* ئێران لەگەڵ ئەوەی ئەندامی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش نییە، بەڵام رۆڵی سەرەكی دەبینێت لەم شەڕەدا و بە تەواوەتی عێراق و سووریای كرۆدتە پاشكۆی خۆی و راستەوخۆ هێزی سەربازی ئێران لە بەغدا و دیمەشق بوونیان هەیە و بەرگری لە رژێمی عەلەوی ئەسەد دەكەن. پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەم باڵادەستییەی ئێران لە عێراق و سووریا، هەردوو وڵاتەكە ناكاتە لوبنان و حزبوڵایەكی دیكە؟
- ئاشكرایە كە ئێران لە سووریا و عێراقدا دەستڕۆیشتووە، بەتایبەتی ئەوەی پەیوەست بێت بە كۆمەڵگەی شیعەوە لە جیهاندا. تەنیا كات ئەوە یەكلا دەكاتەوە كە ئایا میلیشیایەكی بەهێزی پاڵپشتیكراو لەلایەن ئێرانەوە بە چەشنی حزبوڵا لە یەكێك لەو دوو سیاقەدا گەشە دەكات، یان نا. پێدەچێت شیعەكانی عێراق پتر پەیوەست بن بە دامەزراوەی شیعەوە لە نەجەف، نەك قوم. هەروەها گرنگە ئەوە لەبەرچاو بگرین كە ئەگەر بەراوردیان بكەین بە شیعەكانی عێراق، ئەوا شیعەكانی لوبنان پێكهاتەیەكی زۆر بچوكترن لە چاو دانیشتوانی وڵاتەكەدا.



* لە ئێستادا سوپای عێراق توانای ئازادكردنی یەك گوندی نییە، ئەوەی هەیە هێزەكانی میلیشیای حەشدی شەعبی-یە كە راستەوخۆ لەلایەن ئێرانەوە ئاڕاستە دەكرێن، هەر شەڕێكیش حەشدی شەعبی بیكات، كارەساتێكی مرۆیی لێدەكەوێتەوە، هەروەك ئەو كارەساتە مرۆییەی دوای ئازادكردنی رومادی دروست بوو. پرسیار ئەوەیە ئەگەر عێراق ئەم سوپایەی نەبێت كە بتوانێت خاكەكەی بپارێزێت و نوێنەرایەتی هەموو پێكهاتەكانی عێراق بكات، ئایا میلیشیای شیعە نابنە سەرچاوەی كۆمەڵكوژی و دەربەدەری عەرەبی سوننە و مەترسیی بۆ سەر كورد؟
- من ناتوانم پێشبینی داهاتوو بكەم، بەڵام پێدەچێت لۆجیكی بێت كە میلیشایەكی تایفەگەری بە شێوەیەكی سروشتی نوێنەرایەتی بەشێكی بچووكی دانیشتووانی وڵاتەكە بكات، نەك نوێنەرایەتی سوپایەكی نیشتمانی. هەمیشە سوپا نیشتمانییەكان لە پێكهاتە هەمەچەشنەكانی وڵاتەكانیان پێكنایەن. بە دەربڕینێكی دیكە، زەمانەتی ئەوە لە ئارادایە نییە ئەندامێتی لە سوپایەكی نیشتمانیدا رەنگدانەوەی پێكهاتەی دانیشتووانی ئەو وڵاتە بێت.


* هەندێك لە پسپۆڕان وای دەبینن كە لە ناو سنووری جوگرافی ئێستای سووریا و عێراقدا كێشەكان چارەسەر نابن و كاتی ئەوەیە ئەمەریكا و رۆژئاوا واز لەو سنوورە دەستكردانەی سایكس-پیكۆ بهێنن و رێگەخۆش بكەن بۆ ئەوەی نەخشەیەكی تازە لەسەر بنەمای خواستی گەلانی ناوچەكە دابڕێژرێتەوە، ئایا ئەگەر سنوورە كۆنەكان وەك خۆیان بمێننەوە جارێكی دیكە ئاشتی و سەقامگیری لەم ناوچەیەدا بونیاد دەنرێتەوە؟


- هەموو سنوورە نەتەوەییەكانی ناوچەكە دەستكردن و بە تێپەڕبوونی سەدەیەك، هێشتا سنوورەكانی سایكس-پیكۆ كەوتوونەتە ژێر گومانەوە، ئەمە بەڵگەی ئەوەیە كە ئەو سنوورانە سنورگەلێكی تەواو گرفتئامێزن، بەتایبەتی لە روانگەی زۆرێك لە عێراقییەكانەوە. لەگەڵ ئەوەشدا، زەمانەتی ئەوە نییە كە گۆڕانی سنوورەكان گەشەكردنێكی زیاتر بهێنێتەبەرهەم. تەنیا دەتوانین ئومێدی ئەوە بكەین كە گۆڕانی سنوورەكان لە رێی چارەسەرێكی ئاشتییانەوە بەدی بێت.


* كورد لە عێراقدا، ئێستا هیچ پێوەندییەكی لەگەڵ بەغدا نەماوە، دەسەڵاتدارانی شیعە بودجەی كوردستانیان بڕیوە، یەك سەربازی عێراق لە كوردستان بوونی نییە و تەنیا پێشمەرگە سنوورەكانی كوردستان دەپارێزێت، لە هەفتەی رابردووشدا سەرۆك وەزیران حەیدەر عەبادی لە میانەی راگەیاندنی كابینە تەكنۆكراتەكەی، حكومەتی شەراكەتی نیشتمانی نەهێشت و ئەو حكومەتەی بە نیازە پێكبهێنرێت، حكومەتێكی دیكتاتۆری شیعە دەبێت، ئایا لەم كاتەدا بێجگە لە سەربەخۆیی هیچ رێگەیەكی دیكە لەبەردەم كورد ماوەتەوە؟


- ناسیۆنالیزمێك كە لە سەر نالێبووردەیی ئیتنی، یان ئایینی بنیادنرابێت رێگایەك نییە بۆ بەرەوپێشچوون. لە رووی مێژووییەوە لە بنەڕەتدا ناسنامە نەتەوەییەكان كە رەگ و ریشەیان لە پێكهاتە ئیتنی و ئایینییەكاندا هەیە، كێشەیان بۆ ئەو خەڵكانە دروست كردووە كە سەر بە گروپە ئایینی، یان ئیتنییە باڵادەستەكە نین. جیهان لە نێویاندا عێراق، سوودێكی زۆر لە پیادەكردنی فرەكەلتووری و لێبوردەیی و بنیادنانی سیستمی پەروەردە و دادپەوەری وەردەگرن كە خزمەت بە سەرجەم ئەندامانی كۆمەڵگە دەكات. لە كۆتاییدا، سەربەخۆبوونی كوردستان، پرسێكە دەبێت لەلایەن خەڵكی هەرێمەكەوە بڕیاری لەبارەوە بدرێت.
* مەترسیی داعش ئەوەیە خەلافەتی ئیسلامی راگەیاندووە، ئەگەر داعش تێكبشكێنرێت و لە جێی داعش دەوڵەتی ئیسلامی شیعە بە سەرپەرشتی راستەوخۆی ئێران لە عێراق و سووریا دابمەزرێت، ئایا جیاوازی دەوڵەتی ئیسلامی سوننە و دەوڵەتی ئیسلامی شیعە چییە؟

- ئاشكرایە تێكەڵكردنی نالێبووردەیی ئایینی بە سیاسەت مایەی مەترسییە بۆ ئەو كەسانەی دەكرێنە ئامانجی نالێبووردەییەكە. واتە دامەزاندنی دەوڵەتێك لە سەر بنەمای تاكە ناسنامەیەكی تایفەگەری زۆر مەترسیدارە، ئیدی گرنگ نیە ئەو دەوڵەتە بانگەشەی ئەوە دەكات كە نوێنەرایەتی سوننە، شیعە، كاسۆلیكیەت، یان پرۆتستانتیزم دەكات. هەروەك لە سەرەوە ئاماژەم پێكرد، سووریا و عێراق لە دۆخێكی باشتردا دەبن، ئەگەر پەرە بە سیستمەكانی پەروەردە و دادپەروەری و حوكمڕانی بدەن بە چەشنێك كە سەرجەم هاووڵاتیانی وڵاتەكە لەخۆ بگرێت.