لە ئێستادا پرۆسەی سیاسیی عێراق خەریكە بە تەواوەتی لەبەریەك هەڵدەوەشێت، هاوكات لایەنی كوردستانی لەناو پرۆسەی سیاسیی عێراق پەراوێز خراوە و شتێك بە ناوی حكومەتی شەراكەتی نیشتمانی و پەرلەمانێك كە نوێنەرایەتی هەموو عێراقییەكان بكات، بوونی نەماوە، لەسەر ئاستی ناوخۆی كوردستانیش كۆمەڵێك كێشەی هەڵواسراو و كۆمەڵێك قەیرانی ئابووری و سیاسی بوونی هەیە، وێڕای ئەمانەش لایەنی كورد لە خۆئامادەكردندایە بۆ ئەوەی وەك لایەنێكی سەرەكی لەگەڵ هاوپەیمانان و سوپای عێراق و حەشدی وەتەنی سوننە بەشداری پرۆسەی ئازادكردنەوەی موسڵ بكات. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسانە و پێگەی كورد لەناو ئەم هاوكێشە ئاڵۆزەدا سەردانی محەمەدی حاجی مەحمود فەرماندەی پێشمەرگە و سكرتێری حزبی سوشیالیست دیموكراتی كوردستانمان كرد و لە تاوتوێكردنی ئەم پرسە گرنگانەدا بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵان-ی دایەوە.

نەوشیروان مستەفا لە 19ی ئاب پرۆژەكەی سەرنەكەوت و گەڕانەوە و نەگەڕانەوەی وەك یەكە و كاریگەری نابێت

تەنیا بەو هێزی پێشمەرگەی كە ئێستا هەمانە، دەتوانین كوردستان بپارێزین و نەهێڵین هیچ هێزێك هەڕەشە
لە كوردستان بكات




* دەمێكە ئەوەتان راگەیاندووە كە كوردستان و عێراق تەنیا لە ئاسمانەوە یەكپارچەن، ئەم قسەیەتان ئێستا بۆتە واقیع و ئەوەی ئێستا لە بەغدا دەیبینین، بە تەواوەتی پچڕاندنی داوی نێوان كوردستان و عێراقە، ئایا ئەم بارودۆخەی ئێستا چۆن دەبینن؟
- بەڕاستی ئێستا بارودۆخەكە ئاڵۆزە و ئەوەی من هەستی پێدەكەم، ئەوەیە كورد لە بەغدا جێگەی نەماوە و ئێستا شتێك نەماوە بەغدا و كوردستان پێكەوە گرێبداتەوە، ئەوە بوودجەی كوردستانە بڕاوە و نەماوە، سەبارەت بە پرۆسەی سیاسیش، خۆتان دەزانن ماوەیەك پێش ئێستا جێگری سەرۆك وەزیران و كۆمەڵێك وەزیری كوردیان ناردەوە بۆ كوردستان، چەند رۆژێكیشە ئەو 3 وەزیرە كوردەی لە بەغدا ماون، بە قسەی خۆیان لایان دەبەن و بەبێ ئەوەی بگەڕێنەوە بۆ لای كورد، خەڵكی دیكە لە شوێنیان دادەنێن، هەروەها پێشتریش سوپاسالاری عێراق كە كوردە، لایان بردووە، لەهێزی ئاسمانی كورد فەرماندە بووە، لایان بردووە، بۆیە ئەگەر عێراق نیشتمانی هاوبەشی كورد و عەرەب بێت، ئەوا دەبێت عێراق وەك نەتەوەی سەرەكی مامەڵە لەگەڵ كورد بكات، خۆ ئەگەر كوردی لەگەڵدا نەماوە، ئەوا عێراقیش وەك سعودیەی عەرەبی و یەمەنی عەرەبی و مەغریبی عەرەبی لێ دێت و بوونی نامێنێت. بۆیە لەمە زیاتریش كە من هەستی پێدەكەم و زۆرجار پێم خۆش نییە بیڵێم، ئەوەیە كە لە بەغدا سووكایەتیش بە كورد دەكرێت، هەر بۆ نموونە لە هەفتەی رابردوو هەموو پێكهاتەكان كۆبوونەوەیان لەگەڵ سەرۆك كۆمار هەبووە، كورد لەو كۆبوونەوەیە بەشدار نەبووە، ئەمانە هەموویان مانای ئەوەن كورد لەبەغدا پەڕوباڵ كراوە و هیچ بوونێكی نەماوە و كورد خۆی بەغدا بەجێ ناهێڵێت، ئەگەرنا عێراق لەسەر دەستی شیعە و سوننە بۆتە سێ دەوڵەتی جیاواز و پێویستە كورد بەغدا بەجێبهێڵێت و بگەڕێتەوە.


* بەڵام لەسەر ئەم بارودۆخە دەڵێن كورد لە بەغدا یەكهەڵوێستە، حەتمەن گوێتان لەوە بووە، ئایا ئەم یەكهەڵوێستییەی كورد شتێكی باش نییە؟
- بەڵی منیش گوێم لەوە بووە، بەڵام پرسیاری من ئەوەیە لەدوای چی یەكهەڵوێستن؟ رەنگە یەكهەڵوێست بن لە دوای هەریسەكەدا، مەگەر هیچ لەبەغدا ماوە تا لەسەری یەك هەڵوێست بن؟ ئەگەر لایەنە سیاسییەكان راست دەكەن با لەسەر ئەنجامدانی ریفراندۆم یەك هەڵوێست بن، با یەك هەڵویست بن لەسەر شەڕی داعش و هەموویان بەشداری تێدا بكەن، با یەك هەڵوێست بن لە سەر قۆناخی دوای ئازادكردنەوەی موسڵ، با یەك هەڵویست بن لەسەر سەربەخۆیی كوردستان. ئایا ئێستا لە بەغدا لەسەر چی یەكهەڵوێستن؟ یەك هەڵوێستن لەسەر 2- 3 وەزیر و 2-3 بریكاری وەزیر، بۆیە رای من بەو جۆرەیە كورد كۆببێتەوە و بڕیار بدات هیچ كەسێكی لەبەغدا نەمێنێت. سەرنج بدەن جاران ئەگەر كورد بیگوتایە من لە بەغدا دەكشێمەوە و لە حكومەت بەشداری ناكەم، بە یەك جار شاندەكانی ئەمریكا و بەریتانیا و ئێران و بەغدا دەگەیشتنە كوردستان، بەڵام ئێستا خۆیان دەڵێن با كورد بڕوات و لە كۆڵمان بێتەوە.


* بەڵام ئێستا لە سلێمانی لایەنی سیاسی هەن، هەتا ئێستاش داوادەكەن كورد لەگەڵ بەغدا بمێنێتەوە و شانسێكی دیكە بدەن بە بەغدا، ئایا چۆن سەیری ئەو بۆچوونانە دەكەن؟
- ئێمە شانسی زۆرمان داوە بە بەغدا و سوودیان لێوەرنەگرتووە، كاتێك لە 2003 سەدام حوسێن رووخا، عێراق كۆتایی هات، سوپا بوونی نەما و هیچ دامەزراوەیەك نەمابوو، لەو كاتەدا كورد خاوەنی هێزی پێشمەرگە بوو، قەوارەیەكی هەبوو ماوەی 12 ساڵ بوو نیمچە سەربەخۆ بوو، بەڵام كورد بڕیاری دا بچێتەوە بۆ بەغدا و هەر لە كوردستانیشەوە تەلەفۆن بۆ هەموو ئەو بەرپرسانەی ئێستای عێراق كرا كە پێشتر لە ئۆپۆزسیۆن بوون و هەموویان لە دەرەوەی عێراق بوون، تەنها ئەحمەد چەلەبی لە كوردستان بوو، ئەویش لە دوكان-ـەوە چوو بەشداری یەكەم كۆبوونەوەیانی لە ناسریە كرد. واتە لە ماوەی دوای 2003 هەتا ئێستا كورد زۆر شانسی بە عێراق داوە، بەڵام ئێستا شیعە و سوننە لەسەر عومەر و عەلی یەكتری دەكوژن و بە كردەیی عێراقیان كردۆتە سێ دەوڵەت، هەر بۆ نموونە ئەگەر سبەی لە هەولێرەوە بچیت بۆ موسڵ و لەوێشەوە بۆ بەغدا، بە واقیعی سێ دەوڵەت دەبینیت. بۆیە دەبێت كورد لەم بارودۆخەدا واقیعییانە بارودۆخە بخوێنێتەوە. دەبێت ئەوەی لەبەرچاو بێت كە بە درێژایی مێژوو كاتێك باری سەقامگیری و سیاسیی ناوچەیەك تێكچووە، بارودۆخی جوگرافیش گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە. ئەگەر سەیر بكەین پێش شەڕی یەكەمی جیهانی هەمووی چەند دەوڵەتێكی سەربەخۆ هەبوون، لەبەر ئەوەی نەتەوەكان هەمووی لە ژێر دەستی چەند ئیمپراتۆریەتێكدا بوون، بەڵام دوای شەڕی یەكەمی جیهانی زیاتر لە 100 دەوڵەت دروست بوون، ئەمە لەگەڵ ئەوەی 17 ملیۆن كەس لەو شەڕەدا كوژران، لە دوای شەڕی دووەمی جیهانی كە لەو شەڕەشدا زیاتر لە 53 ملیۆن كەس كوژران، بەڵام 70-80 دەوڵەتی دیكە دروست بوون، لەدوای هەڵوەشاندنەوەی یەكێتیی سۆڤیەت، تەنیا 15 دەوڵەت لە كۆمارەكانی پێشووی یەكێتیی سۆڤیەت دروست بوون، لە هەڵوەشانەوەی یوگسلافیاش چەند دەوڵەتێكی دیكە دروست بوون، بۆیە مێژوو پێمان دەڵێت هەر كاتێك باری سیاسی و سەقامگیری ناوچەیەك تێكچوو، گۆڕانكاریی جوگرافیش روودەدات، بۆیە لە ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشدا هەلومەرجێكی زێڕین بۆ كورد هاتۆتە پێشەوە، ئەگەر كورد سوود لەم فرسەتە وەرنەگرێت، ئەوا دەبێت ئەوە بزانین كە كاتی بەفیڕۆ داوە، كاتیش وەك شمشێرێكی دووسەرە وایە، نەیبڕیت، دەتبڕێت. بۆیە ئێستا باشترین ساتەوەختە بۆ ئەوەی كورد بڕیاری چارەنووسی خۆی بدات.


* ئەگەر سەیری باری سیاسیی ناوخۆی كوردستان بكەین، هەست دەكەین ئەویش بارێكی ئاسایی نییە، هەتا ئێستا پارتی و یەكێتی لەسەر فۆرمێك بۆ چارەسەكردنی كێشەكان و كاركردنەوەی پەرلەمان رێكنەكەوتوون. ئایا تاچەند گرنگە پەلە لەچارەسەری كێشە ناوخۆییەكانی كوردستان بكرێت؟
- ئێمە نازانین پێشتر ئەو لایەنانە لەسەرچی رێككەوتوون، لەبەر ئەوەی ئێمە لە حكومەتدا نەبووین، ئەو ماوەیە هەموو پرسەكان لە نێوان پێنج حزبدا قۆرخ كرابوون، هەتا لیژنەی نووسینەوەی دەستوور و لیژنەی كۆمسیۆنی باڵا و دەستەكانی بەغداش، هەمووی لە نێوان ئەو پێنج حزبە سووڕی دەخوارد، هەتا بارودۆخی كوردستانی گەیاندە ئەم قۆناخەی ئێستا. بۆیە ئەوەی ئەو پێنج حزبە ناویان لێنابوو حكومەتی بنكەفراوان، بە بۆچوونی من هەر سەرەوەی فراوان بووە، لە خوارەوە فراوان نەبووە، خۆ ئەگەر بنكەفراوان بوایە ئەوا میللەتەكەمان سوودی لێوەردەگرت، كەچی بارودۆخەكەی گەیاندە بنبەست. لایەنە سیاسییەكان هەموویان زەلیلی بنكەی جەماوەری خۆیانن و دەترسن دەنگدەرانیان لە دەست بچێ. بۆیە كاتێك سەركردایەتی زەلیلی قەواعیدەكەی بێت و لە ترسی دەنگدان نەوێرێت بڕیار بدات، وڵاتەكە وەك ئێستای لێ دێت، بۆیە لە بارودۆخی لەم جۆرە، یان دەبێت بەرپرس بیت و بڕیار بدەیت، یان دەبێت وازی لێ بهێنیت، بۆیە بە رای من پێویستە هەموو لایەنەكان پێكەوە و بە جددی گرنگی بە چارەسەكردنی كێشە ناوخۆییەكان بدەین، هەوڵیش بدەین پێكەوە ئەم بارودۆخە تێپەڕێنین. باسەیر بكەین ئەمریكا بەو هەموو هێز و توانایەی خۆیەوە هاوپەیمانییەكی پێكهێناوە 64 دەوڵەتی لە دەوری خۆی كۆكردۆتەوە، سعودیە بە وڵاتانی عەرەبیشەوە نەوەستاوە مالیزیا و پاكستانیشی لە دەوری خۆی كۆكردۆتەوە، رووسیا بە هەموو هێزی خۆیەوە چەندین دەوڵەتی لەگەڵ خۆی كردۆتەوە، توركیاش بەهەمانشێوە، هەمووشیان هاتوون لە سوریا و عێراقدا لەسەر ناوچە كوردییەكان شەڕیانە، پرسیار ئەوەیە بۆچی لەم بارودۆخەدا كورد بۆ خۆی یەكگرتوو نییە؟ بۆیە هیچ چار نییە دەبێت كورد یەكگرتوو بێت، بۆ چارەسەری كێشەكانیش ئەركی گەورە لە سەر شانی پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستانە، بۆیە دەبێت ئەم دوو لایەنە بڕیار بدەن و لەسەر هیچ لایەك رانەوەستن و پێكەوە هەموو حزبە سیاسییەكان كۆبكەنەوە و هەوڵبدەن بڕیار بۆ چارەسەری كێشەكان بدەن، بۆ ئەوەی ئەم بارودۆخەی هاتۆتە پێشەوە لە دەستی نەدەین. دەبێت بزانین ئەوەی ئێستا لە ناوچەكە بەڕێوەدەچێت یارییەكی گەورەیە، یارییەكە لە نێوان ئەمریكا و رووسیا و سعودیە و ئێران و توركیایە، بۆیە ئەگەر یەكگرتوو نەبین، زەرەرمەندی گەورە كورد دەبێت، هەر بۆ نموونە ئێمە ژمارەیەكی گەورە نین لە بازاڕی نەوت، بەڵام لەبەر ئەوەی سعودیە لە دژی ئێران و سعودیە نرخی نەوتی شكاندووە، ئێمەش زەرەرێكی گەورەمان كردووە، بۆیە كۆتایی ئەم یارییە سەبارەت بە كوردستانی عێراق لە دوای ئازادكردنی موسڵ دەست پێدەكات و بۆ كوردستانی سووریا لە دوای ئازادكردنی رەققە دەست پێدەكات. بۆیە دەبێت لە خۆمان بپرسین دوای ئازادكردنی موسڵ لە كوێی رووداوەكان دەبین؟


* وەك سیاسەتمەدارێك ئاگاداری كێشەكانن و دەزانن ئەو كاتەی ئەم بارودۆخە دروست بوو، پەرلەمان و سەرۆكی پەرلەمان خۆیان هۆكاری ئەم كێشەیە بوون. لەسەر ئەم پرسە پارتی داوای رێككەوتنێكی تازە دەكات، ئایا سەبارەت بەم پێشنیارەی پارتی چی دەڵێت؟
- لە هەموو جیهاندا جۆرێك لە ململانێ لە نێوان پەرلەمان و حكومەت هەیە، بەڵام ئەم ململانێیە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانە. لە كوردستاندا ئێستا میللەتەكەمان لە حزبەكان هۆشیارترە و پێش رووداوەكان دەكەوێت و خەڵكی سەرشەقام زیاتر هەست بە كێشەكان دەكات، هەر بۆیە لەوانەیە ئێستا رای خەڵك ئەوە بێت كە ئەوان بەدەست پەرلەمان و حكومەتەوە گیریان خواردووە، بۆیە ئەگەر پەرلەمان و حكومەت پێكەوە هاوكاربن رەنگە كێشەكان چارەسەر بكەن، ئەم كێشەیەش دەگەڕێتەوە بۆ خاڵێكی گرنگ، ئەویش ئەوەیە ئێمە لە كوردستان دەستوورمان نییە، كە دەستوور نەبوو، ناتوانین یاساكان رێكبخەین، كە یاساكان رێكنەخران، ناتوانین هەر سێ دەسەڵاتی حكومەت و پەرلەمان و دادوەری لێك جیابكەینەوە، كە دەسەڵاتەكان جیانەكرانەوە، مافی تاك و كۆمەڵ ناپارێزرێت، ئەوكاتە هەر كەس و لایەنێك بە مەزاجی خۆی كار دەكات و پێوەرێك نابێت بۆ ئەوەی بزانین كێ دەبێتە ئەندامی پەرلەمان و كێ دەبێتە وەزیر و كێ ئەم وڵاتە بەڕێوەدەبات، ئەمەش وادەكات هەر كەسێك خۆی بە حزبێكدا هەڵواسێت و دەچێتە ناو پەرلەمان و حكومەت، ئاكامەكەشی وەك ئێستای لێ دێت.


* بەڵام ئەگەر كێشەكە كێشەی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بێت، وەك هەندێك لایەن ئاماژەی پێدەكەن، سەرۆكی هەرێمی كوردستان دووجار لە سەری ساڵی زایینی و لە نەورۆزیشدا سێ رێگە چارەی پێشنیار كرد و لەگەڵ حزبە سیاسییەكانیش كۆبوونەوە بۆ موناقەشەی ئەو سێ رێگەچارەیە، ئایا بۆچی حزبەكان ئەو كێشەیان چارەسەر نەكرد؟
- ئەوەی من لێی تێناگەم ئەوەیە، ئەوەی حزبەكان لە كۆبوونەوەكان باسی دەكەن و ئەوەشی لە دەرەوە باسی دەكەن، دوو شتی لێك جیاوازن، چونكە بەردەوام لە كۆبوونەوەكان قسەیەك دەكەن، پاشان لە دەرەوە قسەیەكی دیكە دەكەن. سەبارەت بەمەسەلەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئەو پێشنیارانەی خستەڕوو، داوای لێكردن، یان خۆتان رێكبكەون كەسێك هەڵبژێرن، من ئامادەم لە ماوەی دوو هەفتەدا پۆستەكەی تەسلیم بكەم، هەم سەبارەت بە هێزی پێشمەرگە، هەمیش سەبارەت بە پێوەندییەكانی دەرەوە هەمووی تەسلیم دەكەم، یان با بارودۆخەكە بەمشێوەیە بێت تا 2017، یان بڕیار بدەن هەڵبژاردن بكرێت، بەڵام ئەو حزبانەی كە لەو كۆبوونەوەیە بەشدار بوون، بڕیاریان لەسەر هیچیان نەدا و داوایان كرد لیژنە پێكبهنرێت، ئەوجا كە مەسەلەیەكیش لیژنەی بۆ پێكهێنرا و تەسلیمی لیژنەیەكی دیكە كرا، مانای ئەوەیە ئیشەكە نەكرا، بەڵام لەو كۆبوونەوەیەدا كەسێك نەبوو، بڵێت باشە فەرموو با هەموومان پێكەوە بڕیارێك بدەین و بەم رێگەیان كێشەكە چارەسەر بكەین.
* كەواتە سەرۆكی هەرێم ئەو كێشەيەی یەكلایی كردەوە، ئایا دوای ئەوە كێشەكان لەسەر چین؟
- من پێموایە كێشەكان لەوە زیاترن، تەنیا كێشەی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی پەرلەمان نییە، لە پشت ئەم كێشانەوە پرۆژە و بەرنامەی دیكە هەیە كە زۆر لەوە گەورەترن.
* ئایا پێتوانییە لەسەر پرسی سەربەخۆیی كوردستان، دەستی دەرەكی ئەم كێشانەی وا ئاڵۆز كردووە؟
- بەڕاستی من تاوانەكە ناخەمە سەر هیچ وڵاتێك، چونكە ئەگەر ئێمە خۆمان دەستی ئەوان رانەكێشین، هیچ وڵاتێك نایەت پێمان بڵێت وا بكەن و وا مەكەن، بۆیە ئەوە خۆمانین زەمینە خۆش دەكەین، بۆ ئەوەی وڵاتێك بێتە ناوەوە و پێمان بڵێت وابكەن و وامەكەن، ئەگەر خۆمان یەك قسە و یەكگرتوو بین، بڕوا ناكەم كەس بتوانێت بێتە ناومان، یان درز و كەلێن لە نێوانمان دروست بكات، لە باری واقیعیشدا لە نێوان حزبەكاندا بۆچوونی جیاواز هەیە. من زۆر جار گوێبيستی ئەوە بووم كە لە نێوان پارتی و یەكێتی، یان لە نێوان یەكێتی و گۆڕان، رێككەوتنی ستراتیژی هەیە. پرسیاری من ئەوەیە رێككەوتنی ستراتیژیی حزبەكان لەسەر چییە؟ بێگومان رێككەوتنە ستراتیژییەكەیان لەسەر گومرگ و نەوت و پۆستەكانی كوردستان و عێراقە، خۆ لەسەر ئەوە رێككەوتنی ستراتیژییان نییە كە ئایا كوردستان سەربەخۆ بێت، یان نە، تەنیا لەسەر شتی لاوەكی رێككەوتنی ستراتیژییان كردووە.


* بەڵام ئێستا خەریكە هیچمان لەگەڵ بەغدا نامێنێت، ئایا ئەگەر لەم قۆناخە سەربەخۆیی رابگەیەنین، رووبەڕووی مەترسی گەورە دەبینەوە؟
- بە بڕوای من هیچ مەترسییەك نابێت، لەبەر ئەوەی ئەگەر ئێستا سەربەخۆیی رابگەیەنین، ئەوانەی لەدەوروبەری كوردن هیچیان لەگەڵ یەكتری رێك نین، هەتا پێكەوە رێككەوتن بكەن و دژی كوردستان رابوەستن، ئەگەر سەیر بكەین نە عەرەب لە ناوخۆی رێكە، نە عەرەب و ئێران، نە توركیا و ئێران، نە سعودیە و رووسیا، واتە ئەو سەردەمە رۆی هەموویان رێكبن و وەزیرانی دەرەوەیان كۆببنەوە و دژی كوردستان بڕیار بدەن. بۆیە ئێستا باشترین فرسەتە بۆ كورد و هەر بڕیارێك بدات، خۆی خاوەنی بڕیاری خۆیەتی. ئێستا كورد تەنیا هێزە لەسەر زەوی شەڕی داعش دەكات، خۆ ئەگەر پێشمەرگە لە سەر زەوی شەڕی داعش نەكات، هەموو هێزی ئاسمانی ئەمریكا و ئەوروپا یەك گوندی پێ رزگار ناكرێت، لە شەڕی دووەمی جیهانیدا، ئەڵمانیا و ئیتاڵیا بە رێگەی هێزی ئاسمانی لەندەن-یان خاپوور كرد، بەڵام لەبەر ئەوەی نەیانتوانی بە رێگەی دەریایی و زەمینی بگەنە بەریتانیا، پاشان بەریتانیا وەك قارەمانی شەڕی دووەمی جیهانی خۆی پێناسە دەكرد، بۆیە لە ئێستادا كە ئێمە خاوەنی ئەو هێزە قارەمان و بەتوانایەین، دەبێت چاوەڕێی چی بكەین، لە كاتێكدا بارودۆخی ناوچەكەش بەتەواوەتی تێكچووە؟ بۆیە كورد مافی خۆیەتی ئەم فرسەتە لەدەست نەدات.



*وەك دەزانین هەفتەی رابردوو لەگەڵ سەرۆكی هەرێمی كوردستان كۆبوویتەوە، ئایا تێڕوانینی سەرۆك بۆ سەربەخۆیی كوردستان چۆن دەبینیت؟
- سەرۆكی هەرێمی كوردستان نەك هەر لە كۆبوونەوەكان، بەڵكو بەردەوام لە راگەیاندنەكانیش باسی سەربەخۆیی دەكات، بۆیە بە تەئكید لەو كۆبوونەوەیەش باسی سەربەخۆیی كوردستان و باسی شتی دیكەش كراوە، بەڵام سەبارەت بە پرسی سەربەخۆیی من پێموایە هەندێك خەڵك و لایەن خۆیان تووشی وەهم كردووە، بۆ نموونە پرسەكە دەخەنە ئەگەر و مەگەرەوە، ئەگەر سەربەخۆییمان راگەیاند، وامان بەسەر دێت، یان ئەگەرچی، پرسیاری من ئەوەیە چیمان بەسەر دێت، قابیلە لەمەی ئێستا خراپترمان بەسەر بێت؟ یان هەندێك لایەن پرسی ئەنجامدانی ریفراندۆمیان كردۆتە شتێكی زۆر موهیم، دەڵێن وەڵا ئەگەر ریفراندۆم بكەین، ئیتر دنیامان بەسەردا دەڕووخێت، ئەمە لە كاتێكدا یۆنان ریفراندۆمی بۆ ئەوە ئەنجامدا ئایا لە زۆنی یۆرۆ بمێنێتەوە، یان بێتە دەرەوە، ئەوە بوو دوای ئەوەی یەكێتی ئەوروپا بۆی دەركەوت ئەگەر یۆنان لە زۆنی یۆرۆ بێتە دەرەوە، نرخی یۆرۆ 4% دەشكێت، بەوەش یەكێتی ئەوروپا بە ترلیۆنەها یۆرۆ زەرەریان دەكرد، بۆیە 80 ملیار دۆلاریان خستە بانكەكانی یۆنان، یۆنانیش لە زۆنی یۆرۆ مایەوە، ئەمەش مانای ئەوەیە ریفراندۆم بۆ چارەسەكردنی كێشەكانە، بۆیە بۆ ئێستای كورد ریفراندۆم زۆر پێویستە، بەتایبەتی كە شەڕی داعش و چەندین كێشەی دیكەشمان هەیە، دەبێت ئەم پرسە لە دەستی حزبەكان دەربهێنرێت، حزبێك بڵێت ئەگەر ریفراندۆم بكەین و لە بەغدا جیابینەوە لە برسان دەمرین. نابێت حزبەكان بازرگانی بەم كارتەوە بكەن و دەبێت ئەم كارتە لە دەستی حزبەكان نەمێنێت و میللەت خۆی بڕیاری لەسەر بدات، ئەگەر میللەت بریاریدا لەگەڵ بەغدا بمێنێنەوە، فەرموو هەموومان بڕیار دەدەین لەگەڵ بەغدا بمێنینەوە، ئەگەر میللەت بڕیاریدا سەربەخۆ بێت، ئەو كاتە بڕیارێكی لی دەدەین، بزانین چی دەكەین. كەواتە بۆچی حزبەكان لە بری میللەت بریار بدەن؟ ئەمرۆ هەموو حزبەكان كۆبكەرەوەو لەلایەك دایان بنێن و میللەتیش لەلایەك دابنێن، میللەت لە هەموو حزبەكان زیاترە، بۆیە پێویستە واز لە هەندێك فیكر و بۆچوونی كاڵ و كرچ بهێنن و ئەو هەلومەرجە لەدەست نەدەین و بیر لە میللەتی خۆمان بكەینەوە.



* دیارە راگەیاندنی سەربەخۆیی پێویستی بە پشتگیری نێودەوڵەتی هەیە. ئایا ئەوەندەی ئاگادار بیت، سەرۆك بارزانی هێندە پشتگیری نێودەوڵەتی كۆكردۆتەوە تا كوردستان بپارێزێت؟
- بڕیاری سەربەخۆیی پێوەندی بە پشتگیری نێودەوڵەتییەوە نییە، لەبەر ئەوەی هیچ كاتێك دەوڵەتانی جیهان لەسەر سینییەكی زێڕ سەربەخۆیی بۆ هیچ نەتەوەیەك نابەن، بۆیە دەبێت میللەتی كوردستان بڕیار بدات كە سەربەخۆ بێت. بۆیە كاتێك گەلی كوردستان بڕیاریدا هەموو شتێك دەگۆڕێت. هەر بۆ نموونە ئێستا وڵاتێك دەیەوێت نەوتت لێ بكڕێت، بەڵام بەغدا دەڵێت نابێت و دەبێت لە رێگەی منەوە بێت، وڵاتێك دەڵێت چەك دەدەم بە كوردستان، بەغدا دەڵێت نابێت، دەبێت لە رێگەی منەوە بێت، بەڵام كاتێك بڕیاری سەربەخۆییمان دا، لەوانەیە لە قۆناخی یەكەم هەندێك ئاستەنگ دروست بێت، بەڵام دوای ئەوە وردە وردە زۆربەی وڵاتانی جیهان بە دوای بەرژەوەندی خۆیاندا دەگەڕێن، زۆر لە دەوڵەتانی جیهان كە سەربەخۆییان راگەیاندووە، سەرەتا هیچ وڵاتێك پشتگیری لێ نەكردووە، بەڵام كە خۆت شت بوویت، ئەوانیش پشتیوانیت دەكەن. هەر بۆ نموونە ئەگەر ئێمە هێزی پێشمەرگەمان نەبوایە كە شەڕی داعشی بكردایە، ئایا چ وڵاتێك چەكی بە كورد دەدا؟ سەرۆك وەزیرانی ئوستڕاڵیا لەو پەڕی دنیاوە نەیدەگوت من یارمەتی كورد دەدەم، هەروەها وەزیری بەرگری فەرەنسا هەفتەی رابردوو نەدەهات سەنگەر بە سەنگەری پێشمەرگە بە سەر بكاتەوە و بڵێ من یارمەتیتان دەدەم. واتە پێشمەرگە خۆی هەبوو، شەڕی داعشی كرد، بۆیە ئەوانیش دێن یارمەتیمان دەدەن.



* ئێوە لە دەستپێكی شەڕی داعش، خۆبەخشتانە چوونە میحوەری كەركووك، پاشانیش لەلایەن سەرۆكی هەرێمی كوردستان راسپێردران كە لەوێ بمێننەوە، ئایا بۆچی میحوەری كەركووكتان هەڵبژارد، ئایا تاچەند لەماوەی ئەم شەڕە پشتگیری كراون؟
- كەركووك بۆ كوردستان شتێكی تایبەتییە بۆ كورد و هەتا ئێستاش سیمبۆلیكە و بۆ داگیركەرانیشمان بۆتە گرێیەكی گەورە، هەر لەبەر ئەم تایبەتمەندییەی كەركووك من لەساڵی 1991یش بەشداری شەڕی كەركووكم كردووە و لەو شەڕەشدا بریندار بووم. لە پرۆسەی ئازادكردنی عێراقدا دیسان بەشداری ئازادكردنی كەركووكمان كردووە و چەندین پێشمەرگەی حزبی ئێمە لەو شەڕە شەهید بوون، دوای ئەوەی ئەو هێزەی پێیاندەگوت هێزی دیجلە و دەیویست بێتە ناو كەركووك، ئێمە دیسان چووینە كەركووك و یەكەم هێز بووین كە چووینە خورماتوو، لە رۆژانی 9و10ی حوزەیرانی 2014ـەش كاتێك داعش موسڵی داگیركرد، ئێمە خۆمان كۆكردەوە و بەرەو كەركووك بەڕێكەوتین، بۆ ئەوەی بەرگری لە كەركووك و دەوروبەری بكەین، ئەو كاتی ئێمە چووین هەندێك پێیان دەگوتین خێرە هاتوون، جارێ داعش دوورە لە كەركووك و شەڕی ئێمە ناكات. لەناو پەرلەمانی كوردستان پەرلەمانتارانی هەندێ فراكسیۆن دەیانگوت بۆچی حزبی سۆشیالیستی دیموكراتی كوردستان چووە بۆ ئەو شەڕە، لەبەر ئەوەی ئەو حزبە نە لە حكومەتدایە و نە لە وەزارەتی پێشمەرگەیە، ئایا بە چ ئامانجێك چوون بۆ ئەو شەڕە، بێگومان ئەم قسانە بۆ ئەوە بوو سەرۆكایەتی پەرلەمان بانگمان بكات و لێپرسینەوەمان لەگەڵدا بكات، بەڵام ئێمە خۆبەخشانە چووین بۆ كەركووك و پاش ئەوەی بەڕێز جەنابی سەرۆكی هەرێمی كوردستان هاتە كەركووك و لەگەڵ فەرماندە سەربازییەكان و لیژنەی ئاسایشی ئەو شارە كۆبوونەوە، بەڕێزی پێشنیاری كرد وەزعی كەركووك لە مەترسیدایە، یان ئەوەتا پێویستە خۆی بمێنێتەوە، یان من، بێگومان منیش پێمگوت بەتەئكید من دەمێنمەوە. بۆیە لەو كاتەوە سەرۆك بارزانی بڕیاریداوە لە كەركووك بمێنمەوە، لەوێ ماومەتەوە، مانەوەكەشم لەبەر ئەوە نییە من بەرپرس بم. لەوانەیە ئەو هێزەی ئێمە لە كەركووك لە چاو هێزەكانی پارتی و یەكێتی هێزێكی كەم بێت، بەڵام ئێمە چووین بۆ هاوكاری هەموو سەنگەرەكانی پێشمەرگە، لەگەڵ ئەوەشدا سوپاسی هەموو فەرماندەكانی یەكێتی و پارتی دەكەم، هەرچییەكم پێگوتبن، وەك پێشمەرگەكانی خۆمان جێبەجێیان كردووە. بەڵام دیسان دووبارەی دەكەمەوە من وەك پێشمەرگەیەك بۆ بەرگری خاكی كوردستان لەوێ بووم، نەك وەك بەرپرس، بەڵام ئێمە لە سەرەتاوە هەستمان بەوە كردبوو كە داعش دەیەوێت كەركووك داگیر بكات و دەست بە سەر نەوتی كەركووكدا بگرێت، هەر واشیان كرد، چەند رۆژێك دەستیان بەسەر كێڵگە نەوتییەكانی خەبازەدا گرت و هەوڵی زۆریاندا بێنەپێشەوە، بەڵام هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە هیممەتی هەموولایەك نەك هەر توانییان پێشڕەویی داعش رابگرن، بەڵكو هێزەكەی داعشیان تەفروتونا كرد، ئێستاش سوپاس بۆ خوا بە دووری 55 كیلۆمەتر لە كەركووك دوورمان خستوونەتەوە و 18 كیلۆمەتر لە حەویجە دوورین، لەمەش زیاتر داعش لە مانگی مارتی 2015 هەتا ئێستا توانای ئەوەی نەبووە هێرش بكاتە سەر سەنگەرەكانمان لەو میحوەرە، ئێستا پێشمەرگە هەر شوێنێكی بوێت، دەتوانێت ئازادی بكات، تەنیا ناوچەیەك مابێت و ئازاد نەكرابێت، ناحیەی بەشیرە، ئەویش هۆكاری سیاسی هەیە و پێوەندە بە حكومەتی ناوەندەوە لەبەر ئەوەی برا توركمانەكان لەو ناحیەیە نیشتەجێن. بۆیە دەتوانم بڵێم وێرای كەموكورتی دارایی و دواكەوتنی مووچەش، بەڵام پێشمەرگە ورەی زۆر بەرزە، بە ئاستێكە ئامادەیە 11 پێشمەرگە لەسەر یەك رەبایە شەهید بێت، بەڵام بستێك لە خاكی كوردستان نەكەوێتە بەردەستی داعش.هەروەها پێمخۆشە ئاماژە بەوەش بكەم، لە ماوەی ئەم شەڕەدا كۆمەڵێك گەنجی قارەمان لە ناو هێزی پێشمەرگەی كوردستان هەڵكەوتوون، رەنگە ژەنڕاڵی هیچ سوپایەك قارەمانی وەك ئەو گەنجانەی ئێمەی تێدا نەبێت، هەموویان شارەزای شەڕ بوون، راستە لەم شەڕەدا ژمارەیەكی زۆر پێشمەرگەمان شەهید و بریندار بوون، بەڵام توانیومانە پێداچوونەوە بە هێزەكانماندا بكەین، ئێستا هێزی پێشمەرگەی كوردستان تەنیا هێزە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كە دەتوانێت لەسەر ئەرز شەڕی داعش بكات، ئەمەش جێگەی دڵخۆشییەكی گەورەیە.



* هەر لەسەر پرسی ناوخۆ و چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەكانی ناوخۆی كوردستان، دیارە كێشەی سەرەكی لە نێوان پارتی و بزووتنەوەی گۆڕان-ـە، بەڵام لەوەتی ئەم بارودۆخە روویداوە، نەوشیروان مستەفا رێكخەری بزووتنەوەكە چۆتە دەرەوەی وڵات، ئەوەشی لێرە ماون، هەموو شتێك رەتدەكەنەوە، ئایا بۆچی رێكخەری گۆڕان ئەم بارودۆخەی بەجێهێشت؟
- كاك نەوشیروان پیاوێكی خوێندەوارە و لە هەموو پرسە سیاسییەكانی ئەم وڵاتە تێدەگات، كە سەفەری كردووە بۆ دەرەوەی وڵاتیش دیارە ئەمە شتێكی ئاساییە و هەموو كەسێك سەفەر دەكات، بەڵام دیارە كاك نەوشیروان پرۆژەیەكی هەبوو، ئەم پرۆژەیە لە 23ی حوزەیران سەركەوتنی بەدەست هێنا و هەتا 19ی ئابی 2015 بە سەركەوتوویی هێنای، بەڵام لە 19ی ئابی 2015 پرۆژەكەی سەرنەكەوت، پرۆژەكەشی بریتی بوو لەوەی لە رووی سیاسییەوە گۆڕانكاری بكات و پارتی و یەكێتی لە گۆڕەپانی سیاسیی وڵات دووربخاتەوە، بۆیە لە 19ی ئاب پرۆژەكەی سەرنەكەوت و كۆتایی هات، كە پرۆژەكەش سەرنەكەوت، دیارە دەبێ چی بكات، خۆ بە دیارییەوە دانانیشێت، بۆیە سەفەری كردووە، سەفەریش ئاساییە و هەموو كەس سەفەر دەكات، لەم روانگەیەوە گەڕانەوە، یان نەگەڕانەوەی كاك نەوشیروان باوەڕ ناكەم هیچ كاریگەری لەسەر رووداوەكان هەبێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەگەر سبەی كاك نەوشیروان بگەڕێتەوە، خۆ رۆژی دواتر ناچێتە لای كاك مسعود بارزانی بڵێت فەرموو با پێكەوە ئەم كێشانە چارەسەر بكەین، هەروەها باوەڕیش ناكەم كە ئەو هاتەوە كاك مسعود بارزانی سەردانی بكات و پێی بڵێت ئەم ماوەیە لێرە نەبوویت، بێتاقەت بووم و زۆر بە خێربێتەوە با پێكەوە ئەو كێشانە چارەسەر بكەین. بڕواناكەم ئەویش ئەمە بكات، بۆیە گەڕانەوە و نەگەڕانەوەی وەك یەكە و كاریگەری لەسەر بارودۆخەكە نابێت.



* كەواتە مەخرەجی دیكە بۆ چارەسەكردنی كێشەكان چییە؟
- وەك پێشتریش ئاماژەم پێكرد، دەبێت بەرپرسیاریەتییەكە پارتی و یەكێتی شانی بدەنەبەر، لەبەر ئەوەی ئەوان هێزیان هەیە، ئاسایشیان هەیە، پۆلیسیان هەیە، بیری نەوتیان هەیە، پێوەندی دەرەوەیان هەیە، هەموو شتەكان لای ئەوانە و دەبێت ئەوان چارەسەری بكەن.



* پێتوانیە غیابی مام جەلال لە چۆنیەتی بڕیاردان بە یەكێتی-ـەوە دیارە؟
- بێگومان بوونی مام جەلال كاریگەری زۆری بوو، دووری مام جەلال-یش كاریگەری خۆی هەیە، بەتایبەتی ئەگەر مام جەلال لە پرۆسە سیاسییەكە دوور نەبوایە، لەوانەیە ئەو بارودۆخەی ئێستا هەم لە كوردستان و هەم لە عێراقیش رووینەدایە. مام جەلال چەترێك بوو هەموو پێكهاتەكانی كۆدەكردەوە و كێشەكانی چارەسەر دەكرد، بەڵام ئێستا ئەو هێزانە هەر یەكەو كێشەی خۆی هەیە و ناتوانن بڕیار بدەن، هەتا ئێستا لە كوردستان لە بری یەكتری قبووڵكردن، یەكتری رەتكردنەوە هەیە.



* دوایین پرسیارمان تایبەت دەكەین بە بۆچوونتان سەبارەت بە سەربەخۆیی كوردستان. دیارە سەربەخۆیی پێویستی بە پاراستنە، ئەگەر سبەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان تۆی كردە سوپاسالاری پێشمەرگە، ئایا دەتوانیت گەرەنتی ئەوە بدەیت دوای راگەیاندنی سەربەخۆیی، كوردستان بپارێزیت؟
- من تا ئێستا بیرم لەوە نەكردووەتەوە هیچ بەرپرسیاریەتیەك لە كوردستاندا وەربگرم، من وەك پێشمەرگەیەك بەرگری لە خاكی كوردستان دەكەم و خوێنی خۆمم لەسەر داناوە، بەڵام ئەگەر شتێكی وا بێتە پێشەوە، بەڵی من بەڵێن دەدەم دەتوانین كوردستان بپارێزین بە مەرجێك یەك هەڵوێستی سیاسیمان هەبێت، دووبارە بەڵێن دەدەم تەنیا بەو هێزی پێشمەرگەی كە ئێستا هەمانە دەتوانین كوردستان بپارێزین و نەهێڵین هیچ هێزێك هەڕەشە لە كوردستان بكات.