شاول گابای بڕوانامەی دكتۆرای لە كۆمەڵناسی لە زانكۆی كۆڵۆمبیا بەدەست هێناوە، حاڵی حازر بەڕێوەبەری پەیمانگای توێژینەوەی جیهانییە، پێشتر توێژەری باڵا بووە لە قوتابخانەی جۆزێف كۆربەل بۆ توێژینەوە نێودەوڵەتییەكان لە زانكۆی دەنڤەر و وانەبێژ بووە لە زانكۆی ئیلینۆیس و شیكاگۆ. بۆ تیشك خستنەسەر دوایین پەرەسەندەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە پێوەندی بە شەڕی دژەتیرۆر و شكستی پرۆسەی سیاسی لە عێراق و مەددی شیعی و پرسی سەربەخۆبوونی كوردستان، گوڵان ئەم وتووێژەی لەگەڵ سازدا و بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

* ئێستا هەموو دەوڵەتانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی دژی داعش بەگشتی و ئەمەریكا بەتایبەتی باس لە تێكشكاندن و نەمانی داعش دەكەن، بەڵام هەموو ئەم ستراتیژییەیان لە شاڵاوی سەربازی چڕكردۆتەوە، بەبێ ئەوەی ئامانجی سیاسیی دیاریان هەبێت. ئایا ستراتیژیەتێكی دژەتیرۆر تەنیا بریتی بێت لە شاڵاوی سەربازی و ئامانجی سیاسی و راشكاوانەی لە پشتەوە نەبێت، دەبێت ئاكامەكەی چۆن بێت؟
- ئاشكرایە كە تەحەددی رۆژئاوا و جیهان لە ئاست داعشدا، تەنیا تەحەددییەكی سەربازی نییە، بەڵكو كێشەی قووڵتریش دەگرێتەوە كە من نازانم چۆن دەكرێت چارەسەر بكرێن. بەڵام كاتێك ئێمە لەسەر ئاستی تاكەكەس و لەسەر ئاستی حكومەتیش رووبەڕووی تەحەددی دەبینەوە، ئەوا ئەو ئامرازانە بەكار دەهێنین كە راهاتووین لەسەر بەكارهێنانیان، وەك پەنابردنەبەر بژاردەی سەربازی، راستە ئەمە بەشێكی گرنگی چارەسەرەكەیە، بەڵام بە تەنیا بەس نییە، چونكە ئەگەر بمانەوێت لەوە تێبگەین كە بۆچی گەنجێك دەیەوێت بەو شێوەیە رەشەكوژی بكات- لە كورد و مەسیحی و موسڵمان و ئەوانی دیكە- ئەوا دەبێت هەوڵ بدەین لەوە تێبگەین كە چی بۆتە پاڵنەری ئەم كەسە و بۆچی ئەم كارە مەترسیدارە بە ناوی خواوە ئەنجام دەدات، ئەگەر توانیمان ئەم كارە بكەین، ئەوا دەتوانین رووبەڕووی ریشەی كێشەكە ببینەوە، نەك دەرئەنجامەكانی. گومان لەوەدا نییە كە سەرەتا و پێش هەموو شتێك دەبێت بە شێوەیەكی سەربازی رووبەڕووی تیرۆریستان ببنەوە، كە ئێستا سەرجەم جیهان ئەم كارە دەكات لە دژی داعش، بەڵام دەبێت قووڵ رۆبچین و ریشەی كێشەكان چارەسەر بكەین، ئەگەر نا ئەمە كۆتایی نایەت.


* ئاشكرایە هۆكاری سەرهەڵدانی داعش و راگەیاندنی خەلافەتی ئیسلامی، لە شكستی پرۆسەی سیاسیی عێراق و وەڵامدانەوەی دڕندانەی بەشار ئەسەد سەرچاوەی گرتووە، وەك هەموو لایەك دەبینین بە پێی رێككەوتنی جنێڤ 3 بەشار ئەسەد لە دەسەڵات دوور ناخرێتەوە، هەروەها لە عێراقیشدا شیعە باڵادەستە و سوننە پەراوێز خراوە، پرسیار ئەوەیە ئایا ئەگەر هۆكاری دروستبوونی داعش شكستی پرۆسەی سیاسی بووبێت، ئایا بەردەوام ئەم شكستە سیاسییە داعشێكی دیكە دروست ناكات؟
- بە دڵنیاییەوە من باوەڕم وا نییە ئەمە بە ئاسانی كۆتایی پێبێت، بەڵكو خراپتر و خراپتر دەبێت، دەكرێت پەنابەریتەبەر لێكدانەوەی ئایینی كە ئەمە شەڕێكی ئایینییە و لەسەر هەموو ئاستەكان لایەنی ئایینی هەیە، بەڵام گومانی تێدا نییە كە شكستهێنان لەبەرپێگرتنی داعش بە چەشنێك بواری گەشەكردنی بۆ دەڕەخسێنێت كە بە ئەندازەیەك سەركەوتوو بێت كە پێشینەی نەبێت، ئەمە تراژیدیایەكە كە دووچاری بووینەتەوە لە رووبەڕووبوونەوەماندا بۆ ئەم دیاردەیە.


* ئێران لەگەڵ ئەوەی ئەندامی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش نییە، بەڵام رۆڵی سەرەكی دەبینێت لەم شەڕەدا و بە تەواوەتی عێراق و سووریای كرۆدتە پاشكۆی خۆی و راستەوخۆ هێزی سەربازی ئێران لە بەغدا و دیمەشق بوونیان هەیە و بەرگری لە رژێمی عەلەوی ئەسەد دەكات، پرسیار لێرەدا ئەوەیە ئایا ئەم باڵادەستییەی ئێران لە عێراق و سووریا، هەر دوو وڵاتەكە ناكاتە لوبنان و حزبوڵایەكی دیكە؟
- گومانی تێدا نییە ئێران بە چەندین شێوە دەستێوەردان دەكات لە جیهاندا بۆ دژایەتیكردنی بەرژەوەندییەكانی رۆژئاوا و بەرژەوەندییەكانی ئەو خەڵكانەی لە وڵاتانی ناوچەكەدا دەژین، نەك تەنیا لە عێراق، بەڵكو لە لوبنان- كە حزبوڵا بوونی هەیە لەو وڵاتەدا-، هەروەها لە یەمەن و سووریا و وڵاتانی دیكە كە دوور یان نزیكن لە ئێرانەوە، چونكە ئەگەر ئێران پشتیوانی حزبوڵا بكات لە لوبنان و حزبوڵاش لە كردەوەیەكەوە تێوەبگلێت كە لە ئەرجەنتین ئەنجام درابێت، ئەوا ئێرانیش تێوەگلاوە لەو رووداوەی ئەرجەنتین، ئەمەش تراژیدیای بە هەڵەتێگەیشتنە لە رۆڵی ئێران. رێككەوتنە ئەتۆمییەكەی ئەمەریكا لەگەڵ ئێراندا هاوكار نەبوو، بەڵكو بە پێچەوانەوە دەبێتە هۆی ئەوەی ملیاران دۆلار بگەڕێتەوە بۆ ئێران كە بەردەوام كار لە دژی بەرژەوەندییەكانی رۆژئاوا دەكات و لەسەرتاسەری جیهاندا دژایەتی رۆژئاوا دەكات.
* لە ئێستادا سوپای عێراق توانای ئازادكردنی یەك گوندی نییە، ئەوەی هەیە هێزەكانی میلیشیای حەشدی شەعبین، كە راستەوخۆ لەلایەن ئێرانەوە ئاڕاستە دەكرێن و هەر شەڕێكیش حەشدی شەعبی بیكات، كارەساتێكی مرۆیی لێدەكەوێتەوە، هەروەك ئەو كارەساتە مرۆییەی دوای ئازادكردنی رومادی دروست بوو. پرسیار ئەوەیە ئەگەر عێراق ئەم سوپایەی نەبێت كە بتوانێت خاكەكەی بپارێزێت و نوێنەرایەتی هەموو پێكهاتەكانی عێراق بكات، ئایا میلیشیای شیعە نابنە سەرچاوەی كۆمەڵكوژی و دەربەدەریی عەرەبی سوننە و مەترسی بۆ سەر كورد؟
- تا دێت دۆخەكە ئاڵۆزتر دەبێت، ئەوەی ئێوەش دەیڵێن راستە كە هەر وڵاتێك دەزگای ئەمنی بەهێزی نەبوو و وڵاتەكە دابەش بوو لە نێوان لایەنەكاندا، وەك دابەشبوونی شیعە و سوننە، یان لە نێوان باشوور و باكووردا- وەك ئەوەی لە یەمەن هەیە- ئەوا ئەمە كەشێكی لەباری بۆ ئێران و وەكیلەكانی- ئەو رێكخراوانەی پشتیوانییان دەكات- دەڕەخسێنێت بۆ قایمكردنی جێ پێی خۆیان لەو وڵاتانەدا، هەروەك ئەوەی لە لوبناندا بەدی دەكەین كە دەزگای ئەمنی بەهێز نییە لەو وڵاتەدا، ئەوە دەبینین سووریا لە چ دۆخێكدایە و دۆخی عێراقیش مایەی تراژیدیایە و یەمەنیش لە هەمان بارودۆخدایە. كەواتە هەر وڵاتێك كە دەسەڵاتێكی مەركەزی بەهێزی نەبێت و خاوەنی دەزگای ئەمنی بەهێز نەبێت، ئەوا دەرفەت بۆ ئێران دەڕەخسێنێت بۆ برەودان بە بەرژەوەندییەكانی كە مەرج نییە لەگەڵ بەرژەوەندیەكانی جیهانی ئازاددا یەكبگرنەوە، مەبەستم لە رۆژئاوا و ئەوانەی پشتیوانییان دەكەن، وەك كوردی عێراق، چونكە هەمیشە كوردی عێراق مەیلی بۆ رۆژئاوا و ئەمەریكا هەبووە، كەواتە كاتێك ئێران سوود لەو واقیعە وەردەگرێت كە عێراق خاوەنی دەزگای ئەمنی بەهێز نییە، ئەوا ئاشكرایە كە كوردیش رووبەڕووی ئاكامەكانی دەبێتەوە، ئەمەش مایەی تراژیدیایە بۆ رۆژئاوا كە پشتیوانی بێ پێچ و پەنای ئەو كەسانە ناكەن كە پاڵپشتێكی ئاشكرای رۆژئاوا دەكەن و لەسەر هەمان بەهاكانی رۆژئاوا ژیان بەسەر دەبەن و پشتیوانی بەرژەوەندیەكانی رۆژئاوا دەكەن، لە نێویاند ئەمەریكا.


* هەندێك لە پسپۆڕان وای دەبینن كە لە ناو سنووری جوگرافیای ئێستای سووریا و عێراقدا كێشەكان چارەسەر نابن و كاتی ئەوەیە ئەمەریكا و رۆژئاوا واز لەو سنوورە دەستكردانەی سایكس-پیكۆ بهێنن و رێگەخۆش بكەن بۆ ئەوەی نەخشەیەكی تازە لەسەر بنەمای خواستی گەلانی ناوچەكە دابڕێژرێتەوە. ئایا ئەگەر سنوورە كۆنەكان وەك خۆیان بمێننەوە جارێكی دیكە ئاشتی و سەقامگیری لەم ناوچەیەدا بونیاد دەنرێتەوە؟
- هەموو شتێك رێی تێدەچێت، بەڵام پێموایە ئەمە ساتەوەختێكی زۆر قورس و پڕ لە تەحەددییە، چونكە لە ئێستادا روون نییە كێ شەڕی كێ دەكات و بەردەوام هاوپەیمانێتییەكان دەگۆڕێن، لەبەر ئەوە ئەمە كارێكی قورس دەبێت و دۆخەكەش تادێت ئاڵۆزتر دەبێت.
* كورد لە عێراقدا، ئێستا هیچ پێوەندییەكی لەگەڵ بەغدا نەماوە، دەسەڵاتدارانی شیعە بودجەی كوردستانیان بڕیوە، یەك سەربازی عێراق لە كوردستان بوونی نییە و تەنیا پێشمەرگە سنوورەكانی كوردستان دەپارێزێت، لە هەفتەی رابردووشدا حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران لە میانەی راگەیاندنی كابینە تەكنۆكراتەكەی، حكومەتی شەراكەتی نیشتمانی نەهێشت و ئەو حكومەتەی بە نیازە پێكبهێندرێت، حكومەتێكی دیكتاتۆریی شیعە دەبێت، ئایا لەم كاتەدا بێجگە لە سەربەخۆیی هیچ رێگەیەكی دیكە لەبەردەم كورد ماوەتەوە؟


- پێویستە كوردەكان لەسەر ئەو شێوازی كاركردنە بەردەوام بن كە بۆ چەندین ساڵە پیادەی دەكەن، كە بریتییە لە پاراستنی بەرژەوەندییەكانیان و بەهێزكردنی كۆمەڵگەكەیان، وەك برەودان بە پەروەردە و بنیادنانی نەخۆشخانە و دروستكردنی ژێرخان، واتە پێویستە كۆمەڵگەكەیان بۆ سەربەخۆیی ئامادە بكەن. لە رووی ئەمری واقیعەوە كوردستان بوونی هەیە، بەڵام دەبێت بونیادی دابنپێدانانی سیاسی دروست بكەن بۆ ئەوەی ببنە دەوڵەتێكی سەربەخۆ، ئەمە رێگەیەكی چەند سەخت بێت، ئەوا ئەو كارەیە كە پێویستە كورد لە ئێستادا ئەنجامی بدات، لەبەر ئەوەی كورد لە زۆر رووەوە، وەك پرۆسەی بە دیموكراتیزەكردن و پەروەردە و بنیادنانی ژێرخانەوە، زۆر لە پێشترە لە زۆرێك لە دراوسێكانی، لە نێویاندا درواسێكانی نێو خودی عێراق. كەواتە ئەمە ئاڕاستەیەكە لەبەردەمیاندا و دەكرێت لەم رووەوە سوود لە ئەزمونی دەوڵەتە بچووكەكان وەربگرن كە لە نێو دەریایەك دوژمندا بوون، وەك ئیسرائیل. چونكە كاتێك ئیسرائیل بڕیاری دا سەربەخۆ بێت، ئەوا سەرەڕای ئەوەی هەڕەشە لەسەر وجودیشی هەبوو كە دەبوو دواتر رووبەڕوویان ببێتەوە، ئەوا توانی زاڵ بێت بەسەر تەحەددییەكاندا كە تەحەددیگەلێكی زۆر قورس بوون و سەركەوتووش بوو لە دروستكردنی پێگەیەك بۆ خۆی لەنێو نەتەوەكانی جیهاندا. بە تێڕوانینی من دەبێت كوردستانیش ئەم كارە بكات.
* مەترسیی داعش ئەوەیە خەلافەتی ئیسلامی راگەیاندووە، ئەگەر داعش تێكبشكێندرێت و لە جێی داعش دەوڵەتی ئیسلامی شیعە لە عێراق و سووریا دابمەزرێت، ئایا جیاوازی دەوڵەتی ئیسلامی سوننە و دەوڵەتی ئیسلامی شیعە چییە؟
- من باوەڕم نییە كە داعش بە ئاسانی تێكبشكێندرێت و پێموانییە ئێرانیش نیازی باشی هەبێت لە ئاست مرۆڤایەتیدا. هەروەها لە ئێستادا بارودۆخەكە ئەوەندە ئاڵۆزە و تەحەددییەكان ئەوەندە زۆرن كە ناتوانم باس لەوە بكەم كە لە ئایندەی دووردا چی روودەدات، كەواتە لە ئێستادا بە بەردەوامی نەخشەكە دەگۆڕێت و تەحەددییەكان رۆژانە رووبەڕوومان دەبنەوە كە ناتوانین بزانین لە ئایندەی دووردا چی دێتەئاراوە.