پڕۆفیسۆر براندن ئۆلێری یەكێكە لەو راوێژكارە نێودەوڵەتییانەی كە لەسەر پرسی چارەسەركردنی تەنگژە قووڵەكان و پرۆسەی دابەشكردنی دەسەڵات لە كۆمەڵگەی فرە نەتەوە و ئاییندا، لەسەر ئاستی نەتەوە یەكگرتووەكان و یەكێتی ئەوروپا و كێشەی نێوان بەریتانیا و ئیرلەندا كاری پێ سپێردراوە، لە دوای رووخانی رژێمی پێشووی عێراقیش لە 2003 لە هەرێمی كوردستان وەك راوێژكارێكی دەستووری نێودەوڵەتی ئەركی هاوكاریكردنی لە چۆنیەتی دابەشكردنی پرۆسەی دەسەڵات لە دستووری ساڵی 2005ی عێراقی پێسپێردرا و رۆڵێكی بەرچاوی لە دیاریكردنی مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان لە دەستووری ساڵی 2005ی عێراق گێڕاوە. لە ساڵی 2004یش لەگەڵ پۆلێك كەسایەتی ئەكادیمی و ناسراوی جیهان سەرپەرشتی نووسینی كتێبێكی كردووە لە سەر ئایندەی كوردستان لە عێراقدا، لەم كتێبەدا هەموو ئەگەرەكانی عێراقی نوێ و شێوازی پێوەندی دەوڵەتی عێراق لەگەڵ هەرێمی كوردستان گریمانەی بۆ كراوە و ئەلتەرناتیڤی بۆ پێشنیاركراوە، یەكێك لەو ئەگەرانەی كە لەو كتێبە باسی لێكراوە، ئەوەیە ئەگەر دەستووری ساڵی 2005ی عێراق لەلایەن حكومەتی بەغداوە جێبەجێ نەكرا، ئایا ئەلتەرناتیڤی كوردستان چی دەبێت؟ دوای تێپەربوونی 12 ساڵ بەسەر دەرچوونی ئەم كتێبەدا، ئێستا ئەگەرەكانی ئەو كتێبە لە عێراقدا بوونە هەقیقەت و كوردستان و عێراق بوونەتە دوو دراوسێ كە هیچ سنوورێكی هاوبەشی زەمینی لە نێوانیاندا نەماوە، حكومەتی بەغدا هەموو پابەندبوونەكانی خۆی لەسەر ئاستی دارایی و دەستووری بەرامبەر هەرێمی كوردستان پێشێل كردووە، بەهیچ جۆرێك لە روانگەی حكومەتی عێراقەوە وەك هەرێمێكی فیدڕاڵی لە عێراقدا مامەڵە لەگەڵ كوردستان ناكرێت. بۆ قسەكردن لەسەر ئایندەی كوردستان و عێراق دوای ساڵی 2016 و ئەو بژارانەی لەبەر دەستی كورددایە بۆ هەنگاوهەڵگرتن بۆ ئەو ئایندەیە، ئەم دیمانە تایبەتەمان لەگەڵ پڕۆفیسۆر براندن ئۆلێری ئەنجامداو بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵان-ی دایەوە.

* بە سەرپەرشتی ئێوە لە ساڵی 2004 كتێبی ئایندەی كوردستان لە عێراقدا بڵاوكرایەوە، لەو كتێبەدا ئاماژەت بە ئەگەرەكانی جیێبەجێنەكردنی دەستووری عێراق كردووە، لە ئێستادا دەبینین كە نەك هەر دەستوور جێبەجێ نەكراوە، بەڵكو كوردستان بە ئەمری واقیع جیابۆتەوە، بە تێڕوانینی ئێوە لە ئێستادا چ ئایندەیەك چاوەڕێی كوردستان دەكات؟

- هەروەك دەزانن من تایبەتمەندم لە پرسی دابەشكردنی دەسەڵات، هەروەها پەرەم بە پرسی دابەشكردنی دەسەڵات داوە لەو كۆمەڵگەیانەی كە دووچاری دابەشبوونی قووڵ بوونەتەوە. بە بەردەوامی ئەركی هاوكاریكردنی هێنانەئارای دابەشكردنی دەسەڵاتم پێ سپێردراوە لە لایەن نەتەوە یەكگرتووەكان و یەكێتی ئەوروپا و حكومەتی بەریتانیا و ئیرلەنداوە، بە هەمان شێوە لە رابردوودا حكومەتی هەرێمی كوردستانیش ئەم ئەركەی پێ سپاردم. من یەكێك بووم لەو كەسانەی پشتیوانی دەستووری 2005م كرد. بە گەڕانەوە بۆ ئەم پاشخانە دەڵێم، بەداخەوە، هەڵسەنگاندنی پڕۆفیشناڵانەی من ئەوەیە كە هیچ ئەگەرێك بۆ هێنانەوە ئارای، یان دووبارە زیندووكردنەوەی پرسی دابەشكردنی دەسەڵات- هەروەك ئەوەی لە دەستووری 2005دا چەسپێنراوە- لە عێراقدا نەماوە. تێپەڕاندنی هەموارگەلێكی دەستووری پێویست- لە پێناو «روونكردنەوە»دا، كە ئەمە پێویست نەدەبوو ئەگەر بهاتایە متمانە لە ئارادا بوایە- لە توانای پارتەكانی ئێستای عێراقدا نییە. لە دەستووری 2005دا بەڵێنی پێدانی دەرفەتگەلێك بە كوردستان درابوو. بەداخەوە بەشە عەرەبیەكەی عێراق درێژەیان بە شەراكەتێكی دوولایەنەی درێژخایەن نەدا. لە بری ئەوە بە شێوەیەكی پچڕپچڕ دووبارە بە مەركەزیكردنەوە رووی دەدا و پابەندبوونە دەستوورییەكان بە شێوەیەك زەق پێشێل دەكران، هەموو ئەمانە لە نێو جەرگەی خۆێنڕێژیەكی تایفەگەریدا روویان دەدا.

رەنگە كردەییترین رێوشوێنی دابەشكردنی دەسەڵات كە بێتەئاراوە لەو وڵاتەی كە پێشتر پێی دەوترا عێراق، ئەو رێوشوێنە بێت كە بە زۆری خەسڵەتێكی كۆنفیدڕاڵی هەبێت، كە مافی سەروەری بۆ دەوڵەتە ئەندامەكانی دەستەبەر بكات، بە چەشنێك هەر دەوڵەتێكی ئەندام، خاوەنی هێزی ئاسایش و ئاڵا و دراوی خۆی بێت.

لەو روانگەیەوە من سێ ئایندە دەبینم: (1) دۆخێكی هەنووكەیی چارەسەرنەكراو، مەبەستم لە عێراقی لەبەریەك هەڵوەشاوی ئێستایە، (2) كۆماری باشووری كوردستان كە جێی كوردستانی عێراق بگرێتەوە، ئەویش وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ و خاوەن سەروەری لە چوارچێوەی كۆنفیدارسیۆنی عێراق و كوردستاندا، (3) كۆماری باشووری كوردستان كە هیچ پێوەندیەكی دامەزراوەیی رەسمی لەگەڵ باقی عێراقدا نەبێت.

* بۆ بەدیلی ریفراندۆم رێگاچارەیەكی دیكەتان پێشنیار كردووە، ئێوە فیدراسی-تان وەك بژاردەیەكی دیكە هەڵبژاردووە، بە تێڕوانینی ئێوە ئایا لە ئێستادا مەزەندە دەكرێت فیدراسی جێبەجێ بكرێت؟ ئایا جیاوازی نێوان فیدراسی و فیدڕاڵی چییە؟

- من چیتر پشتیوانی فیدراسی ناكەم بۆ كوردستان، لەبەر ئەوەی عێراق چیتر ئەو دەروازەیە نییە كە لە رووی دەرەكیەوە نوێنەرایەتی بەرژەوەندییەكانی كوردستان بكات. فیدراسی لەسەر ئەو بنەمایە بنیاد دەنرێت كە پێوەندی هەر هەرێمێك، یان زیاتر بە ناوەندەوە جیاواز بێت، لە پێوەندییەكانی لەگەڵ هەرێمەكانی دیكەدا. لە كۆنفیدڕاڵیدا دەوڵەتە ئەندامەكان خاوەنی سەروەری تەواون، بە چەشنێك كە دەتوانن لە كۆنفیدڕاڵییەكەش جیاببنەوە، دەتوانن سیاسەتگەلێكی ئابووری و ئەمنی تەواو جیاواز پیادە بكەن، هەروەها دەتوانن خاوەنی سیاسەتگەلێكی دەرەكی جیاواز بن. باشووری كوردستان پێویستی بەوەیە لە چوارچیوەیەكی كۆنفیدڕاڵیدا بێت، یاخود سەربەخۆ بێت، ئەوەش بۆ ئەوەی بتوانێت ئەو مافانەی خۆی بپارێزێت كە پەیوەستن بە وزەوە، كە ئەم مافانەشی لە دەستووری 2005ی عێراقدا بەدەستهێنا، بەڵام دواتر ئەو بەڵێنانە نەبرانەسەر، هەروەها كوردستان پێویستی بەوەیە كێشەی سنوورەكانی چارەسەر بكات، كە بڕیار بوو ماددەی 140 ئەم كێشەیە یەكلابكاتەوە، بە هەمان شێوە پێویستی بەوەیە خاوەنی سیاسەتی ئەمنی و دەرەكی خۆی بێت، لەبەر ئەوەی بە هەمان شێوەی پارتە عەرەبییە ئایینییەكان خاوەنی بەرژەوەندی، یان هاوپەیمان نییە. ئەوەی پەیوەست بێت بە كەیسی كۆنفیدڕاڵییەوە، ئەوا دەبێتە هۆی پارێزگاریكردنی سنوورە دەرەكییەكانی عێراقی پێشوو، بەو پێیە نابێتە هەڕەشە لەسەر یەكپارچەیی خاكی ئێران و سووریا و توركیا- لە هەمان كاتدا دەبێتەهۆی ئەوەی كورد بتوانێت لەسەر بنەمای هەر كەیسێك هاوكاری لەگەڵ عێراقی پێشوودا بكات، كە دەشتوانێت ئەو هاوكارییە نەكات.

* ئێستا كە باس لە عێراق دەكرێت زیاتر باس لە پێكەوەهەڵنەكردنی سوننە و شیعە دەكرێت. سوننە لە عێراقدا رووبەڕووی جینۆسایدی حەشدی شەعبی و سوپای قودس- بە سەرۆكایەتی قاسم سلێمانی- بۆتەوە. پرسیارەكە ئەوەیە كە سوننە و شیعە نەتوانن پێكەوە بژین، ئایا ئایندەی عێراق چی دەبێت؟

- من هاوڕام لەگەڵتاندا، ئەمە ئەو بابەتەیە كە خەڵكی لە جیهانی دەرەوەدا پتر باسی لێوە دەكەن. لەگەڵ ئەوەشدا، ناكرێت ئەمە ببێتە پاساو و بیانوویەك بۆ ئەوەی بڵێین با كوردستان لەم پێوەندییە خراپەدا بمێنێتەوە لەگەڵ بەغدا بۆ ئەوە رۆڵی میانگیری ببینێت بۆ چارەسەركردنی جیاوازییەكانی نێوان عەرەبی سوننە و عەرەبی شیعەدا. پێویستە كورد هاوكاری ئەو عەرەبە سوننانە بكات كە خوازیارن پەرە بە فۆرمی حوكمڕانی تایبەت بە خۆیان بدەن و هانی گرێدانی كۆنفرانسێك بۆ هێزە مەزنەكان بدەن، بۆ ئەوەی دووبارە عێراق لەسەر بنەمای كۆنفیدڕاڵی دابڕێژنەوە.


* مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان داوای ئەنجامدانی ریفراندۆمی كردووە، وەك ریفراندۆمێكی نامولزیم “non-binding”ئایا تا چەند ئەم ریفراندۆمە دەبێتە دۆكیومێنت و بناغەیەك بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ و دانانی نەخشەڕێگایەك بۆ سەربەخۆیی كوردستان؟
- لەو باوەڕەدام كە ئەنجامدانی ریفراندۆم بیرۆكەیەكی زۆر باشە. ریفراندۆم پێویستە بۆ ئەوەی گرێ لە كفنی دەوڵەتی نەتەوەیی عێراقی و دەستووری ساڵی 2005 بدرێت. بە دڵنیاییەوە پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەو ریفراندۆمە چ پرسیارێك لە خۆبگرێت؟ مەزەندەی من ئەوەیە پرسیارەكە پرسیارێكی سادە نابێت كە پەیوەست بێت بە سەربەخۆییەوە، بەڵكو پێوەندیدار دەبێت بە سەروەرییەوە، واتە دەبێتە هۆی ئەوەی سەركردەكانی هەرێمی كوردستان ئازاد بن لە ئەنجامدانی گفتوگۆ لەبارەی كۆنفیدڕاڵییەوە، ئەگەر ئەم پرۆژەیەش شەریكی بۆ دروست بێت. پێویستە پرسیارەكە ئەو دەسەڵاتە بە سەركردەكانی كوردستان بدات كە گفتوگۆ بكەن لە بارەی كۆنفیدڕاڵی، یاخود گفتوگۆیەك كە سەربكێشێت بۆ سەربەخۆیی.


لەبارەی پرسە دەستووریەكانی پەیوەست بە ریفراندۆمەوە ئەوا ئاماژە بەم خاڵانەی خوارەوە دەكەم:
1. لە هیچ شوێنێكی دەستووری عێراقدا رێگری لە ئەنجامدانی ریفراندۆم نەكراوە لە هەرێمەكاندا.
2. ئەنجامدانی ریفراندۆم یەكێك نییە لە دەسەڵاتە حەسرییەكانی حكومەتی فیدڕاڵی عێراق (بڕوانە ماددەی 110). هەروەها بە پێی ئەحكامەكانی ماددەی 115 و 121 (2) هەر یاسایەكی هەرێمەكان لەبارەی ریفراندۆمەوە لە رووی دەستوورییەوە باڵاترە لە یاسا فیدڕاڵیەكان لەو بابەتەدا.


3. ئەو دادگا دەستوورییەی لە دەستووری عێراقدا هاتووە هێشتا دانەمەزراوە، یان جێبەجێ نەكراوە، هەروەك ئەنجومەنی ئیتیحادی و ماددەی 140 و چەندین ئەحكامی دیكە كە راستە هەڵنەوەشێندراونەتەوە، بەڵام لە رووی كردارییەوە ناكاران و جێبەجێ نەكراون. ئەوەی هەیە بریتییە لە دادگایەكی ئینتیقالی كە جار بە جار بەكارهێنراوە و تەنانەت زۆرجاریش رێزی لێگیراوە، بەڵام بنچینەیەكی دەستووری نییە. بەو پێیە دادگایەكی یاسایی نییە كە دەسەڵاتێكی دەستووری گونجاوی هەبێت، یاخود متمانەیەكی دەستووری تەواوی هەبێت بۆ یەكلاكردنەوەی ناكۆكییەكانی پەیوەست بە پێوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا.
3. دەستووری عێراق بە شێوەیەكی سیستماتیكی پێشێل كراوە، بە زۆری ئەم كارەش لە لایەن حكومەتی فیدڕاڵییەوە ئەنجام دراوە. سەركردایەتی و خەڵكی كوردستان باوەڕیان وایە كە ئەو گرێبەستەی بە هۆیەوە ئەوان چوونە نێو یەكێتییەكی ئارەزوومەندانەوە ئێستا ئەو گرێبەستە پووچەڵ بۆتەوە و هەڵوەشاوەتەوە، بەتایبەتی بە هۆی هەوڵەكانی ئەم دواییە بۆ بڕینی بەشە بودجەی كوردستان، ئەمە لە كاتێكدا كە بەردەوام مووچەی فەرمانبەرانی موسڵ خەرج دەكرێت.


بەڵام هیچ كەسێك، تەنانەت پڕ حەماسترین ناسیۆنالیستی كوردیش، پێیوانییە كە سەربەخۆیی كورد دەرمانی هەموو دەردەكانی رابردوو، یان ئێستای هەرێمی كوردستانە. پێشنیارێكی لەم چەشنە سەرنجدانی ژیرانەی زۆر كەسە كە هەموو هۆكارەكان بوونەتە هۆی شەكەتبوون بە دەست عێراقەوە. عەبادی ستراتیژیەتێكی هەیە كە بریتییە لە: برسیكردنی كوردستان بۆ تێكشكاندنی ئەگەری سەربەخۆیی. ئێستا سەروەختی بەرەنگاربوونەوە و بەرهەڵستیكردنی ئەو ستراتیژیەتە و شوێنكەوتنی ئەو كەسانەیە كە سەرسەختانە هەوڵی هێنانەدی بەرژەوەندیەكانی كوردستانیان داوە. هەروەها پێویستە ریفراندۆمەكە بە جیا پرسیارێكی دیكە لەخۆ بگرێت لە هەندێ لە ناوچە ناكۆكی لەسەرەكاندا، كە بواری ئەوەیان پێبدات دەنگ بدەن لەسەر ئەوەی ئایا دەیانەوێت ببنە بەشێك لە كۆماری باشووری كوردستان. لە كۆتاییدا پێویستە ئەوە بە روونی رابگەیەندرێت كە كۆماری باشووری كوردستان بانگەشەی خاوەندارێتی خاكی توركیا و، ئێران و سووریا ناكات. پێویستە كورد بیر لە هەڵمەتەكە دیپلۆماسیپەكەی بكاتەوە. پێویستە كار لەسەر بڕیارداڕێژەران و سیاسەتمەدارانی ئەمەریكا بكەن. دەبێت ئاماژە بەوە بكەن كە موستەعەمەرە ئەمەریكییەكان سەربەخۆییان لە دژی حكومەتێك راگەیاند كە كەمتر داپڵۆسێنەر بوو، كە جینۆسایدی ئەنجام نەدابوو، پتر كارا بوو، بە بەراورد بەو حكومەتەی كورد بە نیازە سەربەخۆیی لە بەرامبەردا رابگەیەنێت. پێویستە كورد دەستەبەری ئەوە بكات كە زۆرترین دەوڵەت ئیعتیرافیان پێ بكەن. پشتیوانیكردنی پەكەكە رێگایەك نییە بۆ بەدەستهێنانی ئەم ئامانجە. پێویستە مەسافەیەكی بەرچاو لە نێوان هەرێمی كوردستان و پەكەكەدا دابنرێت. ئەمە لە كاتێكدا كە پشتیوانی كردنی چارەسەرێكی ئاشتییانە و دیموكراتیانەی مافەكانی كورد لە توركیا و سووریا كارێكی تەواو گونجاوە.


* ئەوەندەی ئێمە ئاگادار بین دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان لە بەرژەوەندی توركیا دەبینی. ئایا ئەو بەرژەوەندییانە چین كە توركیا دەتوانێت بە دروستبوونی ئەم دەوڵەتە بەدەستیان دەهێنێت؟ پێتوایە كوردستان دەتوانێت بە گفتوگۆ پرسی دەوڵەتی سەربەخۆ لەگەڵ توركیا یەكلا بكاتەوە؟


- توركیا بەرژەوەندی لە سەقامگیریدا هەیە، هەرێمی كوردستان باشترین ئەگەرەكانی هێنانەئارای سەقامگیری مەحەلی دەستەبەر دەكات. توركیا و كوردی هەرێمی كوردستان/ باشووری كوردستان بەرژەوەندی هاوبەشیان لە سەركەوتنی سیاسەتی سەربەخۆی وزەدا هەیە، لەگەڵ ئەو بازرگانییەی لە سەر سنوور دەكرێت. هەربۆیە دەكرێت ئەو سیاسەتە سەركەوتوو دەبێت و سەركەووتوشە، ناكرێت بۆ ماوەیەكی درێژ نرخی نەوت بە نزمی بمێنێتەوە. توركیا وەك «كوردی باش» لە كوردی هەرێمی كوردستان دەڕوانێت. ئەمە لە كاتێكدا پەكەكە بە «كوردی خراپ» لە قەڵەم دەدات. پێویستە ئەمە وەك واقیعێك و وەك دەرفەتێكیش لێی بڕواندرێت. پێویستە هەرێمی كوردستان كارئاسانی بكات بۆ سەرلەنوێ دەستپێكردنەوەی پرۆسەی ئاشتی لە توركیادا و بە ئاشكرا رەخنە لە سیاسەتە سەربازییەكەی پەكەكە بگرێت، كە نەك هەر تەنیا سیاسەتێكی هەڵەیە، بەڵكو هەڵگری هیچ ئەگەرێكی سەركەوتنیش نییە.



* دەتوانین بڵێین لە ئێستادا گەورەترین تەحەددی لە بەردەم دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان، ئێرانە، چونكە ئێران راشكاوانە دەڵێت دەوڵەتی كوردستان ئیسرائیلی دووەمە، ئایا بۆچی ئێران هێندە دوژمنی دەوڵەتی كوردستانە؟
- من گوێبیستی ئەوە نەبووم كە ئێران رایبگەیەنێت دەوڵەتی كوردی، ئیسرائیلی دووەمە. بەڵام پرسیاری من ئەوەیە مەبەستی ئێران لە وێكچوواندنی كوردستان بە ئیسرائیل چییە؟ ئایا مەبەستیان ئەوەیە كوردستان دەبێتە دەوڵەتی جوولەكە؟ ئەم بۆچوونە گەمژانەیە. ئایا مەبەستیان ئەوەیە دەبێتە دەوڵەتێكی دژ بە موسڵمانان؟ ئەمەشیان زۆر گەمژانەیە. ئایا مەبەستیان ئەوەیە دەبێتە دەوڵەتێكی دیموكراتی؟ ئەوا هیواخوازم وابێت. ئایا مەبەستیان ئەوەیە دەبێتە دەوڵەتێكی مەیل بە رۆژئاوا؟ هیواخوازم وابێت. ئایا مەبەستیان ئەوەیە پێوەندی دیبلۆماسی دەبێت لەگەڵ توركیادا؟ ئومێد دەكەم وابێت. بە دڵنیاییەوە پێویستە هەرێمی كوردستان زۆر بە وریاییەوە هەڵسوكەوت لەگەڵ ئێراندا بكات. بە هەمان شێوە دەبێت ئێرانیش وریا بێت. پێویستە خۆی لە هەڵگیرسانی شەڕ لەگەڵ توركیادا لابدات، چونكە لەم حاڵەتەدا زیانێكی زۆری پێدەگات. ئیدارەی داهاتووی ئەمەریكا ناتوانێت دەستەوەستان بوەستێت و تەماشاكار بێت كاتێك میلیشیا شیعەكان دەست دەكەن بە داگیركردنی باشووری كوردستان، بەرژەوەندی ئێرانیش لەوەدایە كە دەستكەوتە دیپلۆماسییەكانی بچەسپێنێت، لە نێویاندا دەستكەوتە دیپلۆماسییەكانی لە سووریا. ئێران مەیلی ئەوەی دەبێت دژایەتی لە نێوان خودی كورد خۆیدا دروست بكات. كوردیش لەوەدا راستن كە ئەو كەسە بە ناپاك لە قەڵەم بدەن كە بوار بۆ ئەمە دەڕەخسێنێت.



* ئەگەر باسی رەوشی ناوخۆیی بكەین، ئەوا لەسەر ئاستی دارایی، هەرێمی كوردستان بە دۆخێكی سەختدا تێدەپەڕێت، هەروەها كەشێكی سیاسی نیگەرانكەر لەئارادایە، ئایا راسپاردەت چییە بۆ سەركردەكانی كورد بۆ ئەوەی بتوانن بەسەر ئەم تەحەددیاتەدا زاڵ بن؟ هەروەها چۆن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەتوانێت لەم رووەوە هاوكار بێت؟
- راسپاردەی من لەسەر سەر چەند ئاستێكە:
1. راسپاردەم بۆ سەركردەكانی كورد:
ا: پێویستە دەستوورێك هەبێت كە ئامادە بێت بۆ ئەوەی ریفراندۆمی لەبارەوە بكرێت لە لایەن خەڵكەوە، ئیدی لە پێش ئەنجامدانی ریفراندۆمی چارەنووسەوە بێت، یاخود هاوكات بێت لەگەڵیدا. نابێت پرۆژە كۆنەكەی دەستوور بخرێتە دەنگدانەوە- لەبەر ئەوەی لەو پرۆژەیەدا بوونی عێراق گریمانەكراوە، بەڵام لە ئێستادا بوونی عێراق بۆتە خەیاڵ. كەواتە پێویستە سەركردەكانی كورد دەستوورێكیان هەبێت بە شێوەیەك داڕێژرابێت كە ئامانجی لێی بەدیهێنانی كۆنفیدڕاڵی، یان سەربەخۆی بێت. پێویستە ئەوەش زۆر درێژە نەكێشێت. كاتێك ئەنجامدانی رێككەوتنێك پێویست بێت ئەوا دەبێت لەبارەی دەسەڵات و پێگەی سەرۆكایەتی، ئەنجومەنی سەرۆكایەتی و پێگەی سەرۆك وەزیران و ئەنجومەنی وەزیرانەوە بێت. پێویستە لە ناوخۆدا چارەسەر بكرێت ئەگەرچی رەنگە راوێژی دەرەكیش سوودبەخش بێت.
ب: پێویستە، لە ئێستادا، رای گشتی و رۆژنامەگەری تەركیز لەسەر دامەزراوەگەلی بنەڕەتی هاوشێوەی دامەزراوەی دەوڵەت بكەنەوە. راستە دەكرێت كاری زۆر ئەنجام بدرێت بۆ بەگژداچوونەوەی گەندەڵی، بەڵام بۆ ئەوەی كورد رزگاری بێت لەدەست بەغدا، یاخود لە دەستی دراوسێكانی، ئەوا دەبێت ئەولەوییەتی یەكەم یەكخستنی پێشمەرگە بێت. پێشمەرگە یەكبخەن، ئەو كاتە هاوپەیمانەكانتان خۆیان زیاتر هاوكاریتان دەكەن. بەڵام ئەگەر یەكنەخرێن، ئەوا ئەگەری ئەوە هەیە دۆخێك دروست بێت كە لە لایەن هێزی دەرەكییەوە كەڵكی خراپی لێ وەربگیرێت و هەمیشە لە ترسی ئەوەدا دەژین كە پارتێك هەوڵی ئەنجامدانی كودەتا بدات.



ج: پێویستە سندوقی وەبەرهێنانی سەروەری دروست بكرێت و پەرەی پێبدرێت، ئەویش لە پێناو رەواندنەوەی ترس و نیگەرانی خەڵك و بۆ سوود لێوەرگرتنی لە كاتی ئەنجامدانی تەقەشوفی پێویست كە هاوشانە بەم قەیرانە.
2. راسپاردەم بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی:
ا: بە دڵنیاییەوە داخوازییەكانی پەیوەست بە رێزگرتن لە دیموكراسی، سەروەری یاسا، مافەكانی كەمینە، مافەكانی مرۆڤ و یاسای نێودەوڵەتی داخوازی گونجاون. بەڵام پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەوڵی چارەسەركردن و یەكلاكردنەوەی كێشەی دەستووری كوردستان نەدات، كە دەبێت ئەو پرسە لەلایەن سەركردە هەڵبژێردراوەكانی كوردستانەوە چارەسەر بكرێت.
ب: پێویستە پرسێكی سەرەكی كە تەركیزی لەسەر بكرێت بریتی بێت لە قەیرانی مرۆیی و پەنابەر و ئاوارە ناوخۆییەكان، كە گرنگ نییە چەند بە سلبی هەڵسەنگاندن بۆ دامەزراوە و دابەشبوونە ناوخۆییەكانی ئەم هەرێمە بكرێت، بەڵام هەرێمی كوردستان بەرپرسیار نییە لە خوڵقاندنی ئەم قەیرانە. بۆ نموونە، ئەگەر حكومەتی ئەڵمانیا بیەوێت شەپۆلی هاتنی خەڵك لە ناوچەكەوە سنووردار بكات، ئەوا پێویستە بیر لەوە بكاتەوە كە باشترین رێگا چییە بۆ سەقامگیركردنی پێوەندیەكانی كورد بە دراوسێكانیەوە. هەوڵدان بۆ ناچاركردنی هەرێمی كوردستان بۆ گەڕانەوە بۆ پێوەندییە شكستخواردوەكە لەگەڵ بەغدا، چارەسەرێكی عەمەلی نییە.



ج: لایەنێكی سەرەكی دیكە كە تەركیزی لەسەر بكرێت دەستەبەركردنی ئامرازی پێویستە بۆ پێشمەرگە بۆ ئەوەی بتوانێت هەڵبستێت بە تێكشكاندنی داعش. لە بەرامبەردا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پێداگیری لەسەر یەكخستنەوەی پێشمەرگە بكات.
د: لە كۆتاییدا، پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەو راستییە لەبەرچاو بگرێت كە ریفراندۆم ئەنجام دەدرێت، ئایا كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی چی دەوێت؟ سۆمالی لاندێكی دیكە، یاخود دەیەوێت دەرئەنجامێكی باش لە داروپەردوی عێراقەوە بێتەئاراوە؟