ساڵی 2015 دەكرێت پێی بڵێین: ساڵی دیپلۆماتی كوردستان، لەبەر ئەوەی هەر لە سەرەتای ئەو ساڵە و لە شوباتی 2015، سەرۆك بارزانی بە تەواوی بە سەرۆك و سەرۆك وەزیرانی ئامادەبووی لوتكەی میونیخ بۆ ئاسایشی راگەیاند، سنوورەكانی سایكس پیكۆ غەدرێكی گەورە و هەڵەیەكی گەورەیە بەرامبەر كورد كراوە و كاتی ئەوە هاتووە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەو هەڵەیە راست بكاتەوە. لە ئایاری هەمان ساڵدا لە میانەی كۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆك ئۆباما و تەواوی ئیدارەی ئەمریكادا، زۆر راشكاوانە سەرۆك بارزانی پرسی كورد و ئایندەی كوردستانی خستە سەر مێزی وتووێژەكان و پێی راگەیاندن، كورد بەبێ ویستی خۆی بە سەر چوار دەوڵەتدا دابەشكراوە و ئەو واقیعە بە سەر ئێمەدا فەرز كراوە، ئێمە مێژوویەكی تاڵمان لەگەڵ عێراق هەیە و نامانەوێت ئەو مێژووە دووبارە بێتەوە و بگەڕیێنەوە بۆ خاڵی سفر و كاتی ئەوە هاتووە گەلی كوردستان خۆی بڕیار لە سەر ئایندەی خۆی بدات. لەگەڵ دەستپێكی ساڵی تازەش لە میانەی كۆبوونەوەی سەرۆك بارزانی لەگەڵ كونسوڵی وڵاتان جارێكی دیكە جەختی لەسەر ئەوە كردەوە گەلی كوردستان بڕیار لە سەر شێوازی پێوەندیی ئایندەی نێوان هەرێم و بەغدا دەدات. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم وەرچەرخانە گەورە دیپلۆماتییە بەرامبەر هەرێمی كوردستان و زەمینەسازی بەرەو سەربەخۆیی، ئەم دیمانە تایبەتەمان لەگەڵ فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پێوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەنجامدا و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

فەلاح مستەفا بەرپرسی فەرمانگەی پێوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ گوڵان:سەرۆك بارزانی بە كونسوڵی وڵاتانی راگەیاند گەلی كوردستان بڕیار لە ئایندەی پێوەندییەكانی هەرێم و بەغدا دەدات

* هەفتەی رابردوو سەرۆك بارزانی لەگەڵ كۆنسوڵی وڵاتان لە هەولێر كۆبووەوە، مەبەست لەو كۆبوونەوەیە چی بوو؟ ئایا سەرۆك بارزانی مەبەستی بوو لە رێگەی كونسوڵخانەكانیانەوە چ پەیامێك بەو وڵاتانە بگەیەنێت؟

- وەك نەریتێكی دیپلۆماتی ساڵانە سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ نێردە دیپلۆماتییەكانی هەرێم كۆدەبێتەوە بۆ باسكردنی چەند بابەتێك، لەوانە:

1. سوپاسكردنی وڵاتەكانیان كە نێردەی دیپلۆماتییان لە هەرێمی كوردستان هەیە.

2. باسكردنی ئەو پرس و تەوەر و پەرەسەندانانەی كە لە هەرێمی كوردستان روویانداوە و پیشاندانی چۆنیەتی تێڕوانینی هەرێم بۆ ئەو پرسانە.

3. باسكردنی تێڕوانین و پلانی ئێمە بۆ ئایندە، چۆنیەتی تێڕوانینمان بۆ پێوەندییەكانی هەرێم لەگەڵ بەغدا، لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.

لەم كۆبوونەوەیەدا سەرەتا پرسی مەترسیی تیرۆریستانی داعش و سەركەوتنەكانی پێشمەرگە كە توانیویەتی سەركەوتنی گەورە بەدەست بهێنێت و ناوچەیەكی بەرفراوان لە تیرۆریستان پاك بكاتەوە، تاوتوێ كرا و پاشان باس لەوە كرا چۆن مامەڵە لەگەڵ هەڕەشەی تیرۆریستانی داعش دەكرێت بۆ ئایندەی هەرێمی كوردستان و ئایندەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، هەروەها سەرۆك بارزانی سوپاسی رۆڵی هاوپەیمانی نێودەڵەتی و ئەو حكومەتانەی كرد كە لەم شەڕەدا هاوكاری هەرێمی كوردستانیان كردووە، بەڵام پێشی راگەیاندن شەڕەكە هێشتا تەواو نەبووە، ئەم شەڕە خەرجییەكی زۆری هەیە و بارێكی قورسی خستۆتە سەر هەرێمی كوردستان، ئەمەش نەك هەر تەنیا لە رووی ماددی و ئابووری، بەڵكو لە رووی گیانیشەوە كوردستان و بەتایبەتی هێزی پێشمەرگە قوربانییەكی زۆری داوە، دوای ئەوەش پێویستە پێداویستی بەردەوامی ئەم شەڕە دابین بكرێت، خاڵێكی دیكە پرسی ئاوارە و پەنابەرانی كوردستان بوو، لەسەر ئەم پرسەش ئاماژەی بەوە كرد كە بە هۆی ناسەقامگیری لە سووریا و بەشەكانی دیكەی عێراق ژمارەیەكی هێجگار زۆر پەنابەرو ئاوارە روویان لە كوردستان كردووە كە بە زیاتر لە 1.8 ملیۆن كەس مەزندە دەكرێن، ئەمەش خۆی لە خۆیدا پرسێكی گرنگە بۆ هەرێمی كوردستان و بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش، سەبارەت بە پێوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا باس لە بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان كرا لەلایەن حكومەتی بەغداوە، هەروەها باس لە پێوەندییەكانی ئێستای نێوان هەرێم و بەغدا كرا، ئاماژە بەو پاشخانە مێژووییە كرا كە كورد لەگەڵ عێراق هەیبووە، هەر لە سیستمی مەركەزییەوە بۆ ئۆتۆنۆمی، هەروەها لە دوای 2003یشەوە بڕیاردرا سیستمی حوكمڕانیی عێراق لە سەر بنەمای دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و دیموكراتی و پەرلەمانی و فرەیی بونیاد بنرێتەوە، بەڵام لە ماوەی 12 ساڵی رابردوودا نەتوانراوە ئەو دەوڵەتە بونیاد بنرێتەوە، بۆیە ئێستا گەلی كوردستان مافی خۆیەتی بڕیاربدات پێوەندییەكانی ئایندەی لەگەڵ بەغدا چۆن رێكدەخاتەوە، مافی خۆیەتی بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات و بەوەی چ جۆرە سیستمێكی حوكمڕانی دەوێت، ئەمەش پرسێكە پەیوەستە بە هەموو گەلی كوردستان و پێویستە راپرسییەك بە ئامادەبوونی چاودێرانی نێودەوڵەتی ئەنجام بدرێت، بۆ ئەوەی سەركردایەتی سیاسیی كوردستان بە پشت بەستن بە رای گەلی كوردستان ئەو بابەتە لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكات، بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی ئاشتییانە ئەو پێوەندییە تازەیە رێكبخرێتەوە، هەروەها سەبارەت بە پێوەندییەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی سەرۆك بارزانی جەختی لەسەر ئەوە كردەوە هەرێمی كوردستان سیاسەتێكی پێرەو كردووە كە دەرگا بە رووی هەموو جیهاندا بكاتەوە و ئامانجی ئەوە بووە لە چوارچێوەی پێوەندی ئابووری و بازرگانی و پێوەندییەكی فراوان دابمەزرێنێت، ئێستاش لە دوای شەڕی داعش پێوەندییەكان زیاتر پێوەندی سەربازی و ئاسایشن كە خاڵێكی هاوبەشە بۆ هەموو لایەكمان، هەموو ئەمانەش پێكەوە دەربڕی بایەخی هەرێمی كوردستان بوو بە پێوەندییەكانی لە گەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.

* ئاشكرایە لە سەرەتای شەڕی دژی داعش هەرێمی كوردستان تەنیا ئامانجی ئەوە بووە بە هەرشێوەیەك بێت، یارمەتی پێشمەرگە بدەن، بەڵام ئێستا هەست دەكرێت بە زمانێكی دیكە قسە دەكەن و لە كۆبوونەوەكاندا باسی وردەكاری دەكرێت، ئەمەش نەك تەنیا لەسەر چەك و پێشمەرگە، بەڵكو باس لە پێداویسیتەكانی هەرێمی كوردستان دەكرێت، ئایا چۆن زمانی دیپلۆماتی هەرێمی كوردستان بەم ئاستە وەرچەرخانی بەخۆیەوە دیوە؟

- ئەگەر هەندێك بگەڕێینەوە بۆ دواوە، واتە بۆ سەرەتای داگیركردنی موسڵ لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە، هەرێمی كوردستان سەرەتا دەیویست خۆی لە شەڕی داعش بە دوور بگرێت و لەم شەڕەوە تێوە نەگلێت، ئامانجی ئێمە پاراستی كوردستان بوو، بەڵام ئاشكرایە تیرۆر و تیرۆریستان هەڕەشەن بۆ سەر هەموو لایەك و كاتێك تیرۆریستانی داعش هێرشیان بۆ سەر كوردستان دەستپێكرد، كەوتینە بارودۆخێكەوە كە ئەگەری ئەوەی هەبوو، ئەوەی بونیادمان ناوە و ئەوەی بەدەستمان هێناوە لەدەستی بدەین، بۆیە سەرۆكی هەرێمی كوردستان چەند هەنگاوێكی جددی و بەپەلەی هەڵگرت بۆ ئەوەی هەرچۆنێك بێت پێشڕەوییەكانی تیرۆریستانی داعش رابگیرێت، بۆ ئەمەش پێویستمان بە هاوكاری نێودەوڵەتی بوو، لەبەر ئەوەی پێشتر ئەمریكا و دەوڵەتانی ناتۆ ئەو هاریكاری و یارمەتییەی بۆ بونیادنانەوەی سوپای عێراق خەرجیان كردبوو، هێزی پێشمەرگەی كوردستانیان لێ بێبەش كردبوو، سەرەنجامیش سوپای عێراق ئەو سوپایە دەرچوو كە خۆی و ئەو هەموو چەك و تەقەمەنییەی دا بەدەستی تیرۆریستانی داعشەوە، هاوكات چەكی دەستی پێشمەرگە چەكی كۆن و ئیمكانیەتی سنووردار بوو، ئەوجا بۆ ئەوەی پێشمەرگە بتوانێت پێشڕەوییەكان رابگرێت و بەردەوام بێت، ئەوا داواكاری هەرێم ئەوە بوو چەندی دەكرێت لە رووی پێداویستیی سەربازییەوە هاوكاری هێزی پێشمەرگە بكرێت، بەڵام پاش ئەوەی پێشمەرگە بەو چەكە كۆنانە و بەو ئیمكانیەتە كەمەی لەبەردەستی بوو، بە هەماهەنگی لەگەڵ هاوپەیمانان توانی پێشڕەوییەكانی داعش رابگرێت و خۆی ئامادەبكاتەوە بۆ ئەوەی ئەو ناوچانەی داعش داگیری كردوون، دووبارە ئازادیان بكاتەوە، ئەمە بووە هۆكاری ئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی زیاتر لە نزیكەوە چاودێری بارودۆخەكە بكەن و زیاتر هەڵوەستە لە سەر ئیرادە و خۆڕاگری هێزی پێشمەرگە بكەن، ئەمە خۆی لە خۆیدا بونیادنانی متمانەیەك بوو بەوەی هێزی پێشمەرگە ئەو هێزەیە كە خۆڕاگرە و دەتوانێت تیرۆریستانی داعش لە سەر زەوی تێكبشكێنێت، بۆیە هاوپەیمانی نێودەوڵەتیش هەنگاوی بەرەو ئەوە هەڵگرت باشتر هاوكاری هەرێمی كوردستان بكات، ئەوە بوو بنكەی مەشق و راهێنانی سەربازی و بنكەی راوێژكارانی سەربازی لە هەریم كرایەوە، ئەم هەماهەنگییەی نێوان هەرێمی كوردستان و هاوپەیمانان بووە هۆكاری ئەوەی هێزی پێشمەرگە سەركەوتنی زۆر گەورە تۆمار بكات، هەروەك ئەوەی ئەمڕۆ گەیشتووینەتە ئەوەی ئامادەباشی دەكرێت بۆ رزگاكردنەوەی مووسڵ، كەواتە دوای ئەو سەركەوتنانە پێداویستی دیكە هاتنە ئاراوە، لەوانە هاوكاری هاوپەیمانان بۆ دووبارە ئاوەدانكردنەوەی ئەو شوێنانەی كە هێزی پێشمەرگە لە دەستی تیرۆریستانی داعش ئازادی كردوون، هەروها داواكردنی هاوكاری بۆ ئەوەی بتوانین ئەو خەڵكە دووبارە لەو ناوچانە نیشتەجێ بكرێنەوە، لەلایەكی دیكەشەوە لەگەڵ گۆڕانكارییەكاندا زمانی دیپلۆماتی كوردستانیش گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، ئێستا هەرێمی كوردستان لە هاوكێشەی سیاسی و سەربازی و ئابووری و بارزگانیی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست یاریزانێكی سەرەكیی گۆڕەپانەكەیە. لەم راستەوە دەتوانم بڵێم ساڵی 2015 ساڵی دیپلۆماتییەتی كوردستان بووە، لەبەر ئەوەی لە دوای دەستپێكی شەڕی داعش ژمارەیەكی زۆر لە سەرۆك و سەرۆك وەزیران و وەزیرانی بەرگری و دەرەوەی جیهان سەردانی هەولێریان كردووە، بە دەگمەن هەیە شاندێك هاتبێتە عێراق و سەردانی هەرێمی كوردستانی نەكردبێت، هەموو ئەو شاندانەش راستەوخۆ كۆبوونەوەیان لەگەڵ سەرۆكی هەرێمی كوردستان و سەرۆكی حكومەت كردووە، بۆیە لەم قۆناخەدا و لەگەڵ بەرەو پێشەوە چوونی پرسەكان، ئێستا كاتی ئەوەیە هەرێمی كوردستان بیر لەوە بكاتەوە چۆن ئایندەی خۆی مسۆگەر بكات و چۆن بتوانێت ئەو قەوارە سیاسییەی بونیادی ناوە بیپارێزێت، هەموو ئەمانەش راستەوخۆ پێوەندیدارن بە ئیرادە و خۆڕاگری هێزی پێشمەرگەی كوردستان كە توانییان ئەو سەركەوتنە گەورانە بەدەست بهێنن و شكست بە تیرۆریستانی داعش بهێنن. ئەم سەركەوتنانە چەند خاڵێكی گرنگی بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش خستەڕوو، لەوانە:

1. هەرێمی كوردستان زۆر بە ئاشكرا سەلماندی لە بەرەی دژە تیرۆرە و لەم بەرەیەشدا لە ریزی پێشەوەیە و كاراكتەری سەرەكیی سەركەوتنی ئەم شەڕەیە.

2. سیاسەتی هەرێمی كوردستان بایەخدانە بە لێبوردەیی و پێكەوەژیانی هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكان بەبێ جیاوازی .

3. كردنەوەی دەروازەی هەرێمی كوردستان بە رووی لێقەوماوانی دەستی تیرۆر و توندوتیژی بە بێ جیاوازی نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبی.

بێگومان ئەم خاڵانە هەموویان جێگەی پێشوازی و رێزی كۆمەڵگەی نێودەڵەتییە بۆ هەرێمی كوردستان.

* بەم دواییە وەزیری بەرگری چەندین وڵات سەردانی هەرێمی كوردستانیان كرد.، ئایا هاتنی وەزیری بەرگری وڵاتان راستەوخۆ بۆ كوردستان و كۆبوونەوەیان لەگەڵ سەرۆك بارزانی و سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، بۆ چ ئامانجێكە و، ئایا ئەمە بۆتە ئەو واقیعەی وەك دەوڵەت مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستان بكەن؟

- هەرێمی كوردستان بەهۆی ئەو سیاسەتە لۆژیكییەی پێڕەوی دەكات، توانیویەتی لە نێوەندە جیهانی و نێودەوڵەتییەكاندا خۆی بسەلمێنێ، راشكاوانە دەتوانم بڵێم ئەو مامەڵەیەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەیكات وەك بەشێك لە وڵاتێك، هەتا ئێستا بەو شێوەیە مامەڵەی لەگەڵ هیچ هەرێمێكی دیكە لە جیهاندا نەكراوە، ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی هەرێمی كوردستان وەك حكومەتێك توانیویەتی خۆی بسەلمێنێت و خاكەكەی خۆی لە تیرۆریستان بپارێزیت و ئاسایش و سەقامگیری خۆی كۆنتڕۆڵ بكات و، پێوەندییە نێودەوڵەتیەكانی بە رێكوپێكی بەڕێوەبەرێت. ئەمە لەگەڵ ئەوەی هێشتا هەرێمی كوردستان دەوڵەتێكی سەربەخۆ نییە، بۆیە ئەگەر هەرێمی كوردستان كێشەی دەوڵەتی نەبووایە، ئەوا دڵنیام ئاستی هاوكاری و پشتگیری نێودەوڵەتی زۆر لە ئێستا زیاتر دەبوو، بەڵام بەداخەوە لەبەر ئەوەی هەتا ئێستا هەر بەشێكین لە عێراق، ئەوا ئەم حاڵەتە زۆر ئاستەنگی بۆ درووست كردووین، بۆیە وێڕای ئەمانەش ئێمە شانازی دەكەین كە هەرێمەكەمان توانیویەتی پێگەی خۆی بخاتە ریزی وڵاتانی جیهان و كەمتر نییە لە حكومەتێكی دیكە، ئەم راستییانە ئێستا لە جیهاندا بەرجەستە بوون، سەرۆك بارزانی خۆی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی هەرێمی كوردستانە، وەزارەتی پێشمەرگە كاروباری بەرگری بەڕێوەدەبات و هەرێمی كوردستان وەك قەوارەیەكی سیاسی سنووری زیاتر لە 1050 كیلۆمەتری لەگەڵ تیرۆریستانی داعش هەیە و توانیویەتی ئەو سنوورە بپارێزێت و تەسلیمی ئیرادەی تیرۆریستان نەبێت، بۆیە ئەم واقیعە فەرزی كردووە راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ ئەم راستییە بكرێت، هەر بۆیە كە وەزیرانی بەرگری وڵاتانی هاوپەیمان سەردانی هەرێمی كوردستان دەكەن، دەستپێكی قسەكەیان ئەوەیە دەستخۆشی لە سەركەوتنەكانی هەرێمی كوردستان دەكەن، هەر لەسەركەوتنەكانی پێشمەرگە، سەركەوتنی بەڕێوەبردنی هەرێمی كورستان و سەركەوتن لە بونیادنانی كۆمەڵگەیەك كە بڕوای بە لێبووردەیی و پێكەوەژیانی نێوان سەرجەم پێكهاتە جیاوازەكان هەیە، هەر بۆ نموونە لە سەردانی ئەم دواییە وەزیری بەرگری ئەمریكا بۆ كوردستان، چەند جارێك جەختی لەسەر ئەوە كردەوە و گوتی: دەستخۆشی ئەو بەڕێوەبردنە باشەی كوردستانتان لێدەكەین لەناو ئەو هەموو قەیرانەی رووبەڕووتان بۆتەوە، ئەمەش بەڵگەی ئەوەیە جیهان بە شێوەیەكی تایبەتی سەیری كوردستان دەكات، بەڵام ئێمە هەتا ئێستا بەشێكین لەو عێراقەی كە لە رووی پراكتیكەوە لەسەر ئاستی ئیقلیمی و جیهانیش بوونی نەماوە و دابەش بووە.

* لەسەر ئاستی ئیقلیمی و ناوچەكە لەم دواییەدا سەرۆك بارزانی دوو سەردانی گرنگی بۆ سعودیە و دەوڵەتانی كەنداو و توركیا ئەنجام دا، ئایا ئەمە لە رووی عورفی دیپلۆماتییەوە چ مانایەكی هەیە؟

- ئەو دەستكەوتانە و ئەم واقیعەی ئێستا هاتۆتە ئاراوە بەرهەمی متمانە و راستگۆیی سیاسەتی لۆژیكانەی سەرۆك بارزانی-یە، ئەو سیاسەتە وایكردووە كە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا متمانەیەكی لە رادەبەدەریان بە كوردستان هەبێت. لێرەوە ئەگەر سەیری سیاسەتی هەرێم بكەین هەر لە سەرەتای دروستبوونی ئەم قەیرانانەوە، بۆ هەموو لایەك ئاشكرا بوو هەرێمی كوردستان لە چ خانەیەكدایە و چی دەوێت. ئەگەر سەیری تەواوی قەیرانەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكەین، دەبینین بەشی هەرە زۆری قەیرانەكان دەرهاویشتەی كێشە و ململانێی مەزهەبگەرایی نێوان شیعە و سوننەن و نابێت ئەمەش نادیدە بگیرێت، كە لەناو ئەم ژینگە ئاڵۆزەدا هەرێمی كوردستان نەك هەر نەبۆتە بەشێك لەو ململانێ مەزهەبگەراییە، بەڵكو توانیویەتی كیانیك درووست بكات كە تیایدا لێبووردەیی و پێكەوەژیان بۆ هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبییەكان بوونی هەبێت، لەمەش زیاتر سیاسەتی هەرێمی كوردستان بۆ هەموو لایەكی سەلماند كە هەرێمی كوردستان لە بەرەیەكدا نییە دژی بەرەیەكی دیكە، بۆ هەموو دەوڵەتانی عەرەبی سەلماند بەوەی هەرێمی كوردستان مەبەستی چییە و چ ئایندەیەكی دەوێت. لەم چوارچێوەیەدا هەوڵێكی زۆرمان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی داوە بۆ ئەوەی كونسوڵگەری خۆیان لە هەولێر بكەنەوە، ئەمەش لە پێناوی ئەوەی لە نزیكەوە زیاتر لە سیاسەتی هەرێمی كوردستان تێبگەن. بۆیە خۆشحاڵین ساڵ لە دوای ساڵ هەرێمی كوردستان زیاتر هەنگاو بەرەو پێشەوە هەڵدەگرێت. لەسەر ئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و سەنتەرەكانی هزر و لێكۆڵینەوە، زۆر زیاتر لە جاران باسی ئایندەی كورد و دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان دەكرێت، ئەمانە هەمووی مانای ئەوەن كوردستان خۆی سەلماندووە بەوەی توانای خۆبەڕێوەبردنی خۆیان وەك كیانێكی سەربەخۆ هەیە و شایستەی ئەوەن خۆیان بڕیار لەسەر ئایندەی خۆیان بدەن و خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان بن.

* بەم دواییە لە زانكۆی كۆلۆمبیا راپۆرتێك بە ناونیشانی (پرۆسەی بونیادنانی دەوڵەت لە كوردستانی عێراق) ئامادە كرا، ئەم راپۆرتە كۆمەڵێك راسپاردەی بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و هەرێمی كوردستانیش خستەڕوو، یەكیك لەو راسپاردانە پێشنیاری ئەوە دەكات ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كۆبوونەوەیەك بۆ هەرێمی كوردستان رێكبخات. پرسیاری ئێمە ئەوەیە ئایا ئێوە وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان چۆن سەیری ئەو راپۆرتە دەكەن؟

- ئەو گرووپەی ئەو راپۆرتەیان ئامادە كردووە، پێشتر بۆ تێگەیشتن لە قەیرانەكان و ئامانجی ئێمە بۆ ئایندە، سەردانی هەرێمی كوردستانیان كردووە و لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم بیر و بۆچوونیان ئاڵوگۆڕ كردووە، لەم راپۆرتە كۆمەڵێك راسپاردە ئامادە كراون كە بەشێكیان بۆ هەرێمی كوردستانە و بەشێكیشی بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییە.، سەبارەت بە راسپاردەكانیان بۆ هەرێمی كوردستان، حكومەتی هەرێمی كوردستان لیژنەیەكی پێكهێناوە بۆ ئەوەی ئەو راسپاردانە دیراسەت بكرێن و میكانیزمی گونجاویان بۆ بدۆزرێتەوە بۆ چۆنیەتی جێبەجێكردنیان، بۆیە ئێمە ئەم راپۆرتە وەك نەخشەی رێگە سەیر دەكەین بەرەو سەربەخۆیی، سەبارە بە راسپاردەكانیشیان بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەمەیان پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەنگاوی بۆ هەڵبگرێت و خۆشمان بە رێگەی نوێنەرایەتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان و نێردە دیپلۆماتییەكانی هەرێم كاری لەسەر بكەین بۆ ئەوەی هاندەر بین بۆ ئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش كار لەسەر ئەو راسپاردانە بكات.

* لەگەڵ رێكخراوی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان پێوەندیتان چۆنە و ئایا كاتی ئەوە نەهاتووە باسی ئەوە لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان بكەن، كە كوردستان بە سیفەتی چاودێر لە كۆبوونەوەی نەتەوە یەكگرتووەكان ئامادە بێت؟

- پێوەندیمان لەگەڵ رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان باشە، بەڵام ئەم رێكخراوە زۆر فراوانە و لە چەندین وڵاتی دیكە رێكخراوی سەربە رێكخراوی گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان هەن، لە عێراق نێردەی تایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكان ناسراو بە (یۆنامی) هەیە، ئەم رێكخراوە ئۆفیسیان لە بەغدا و نووسینگەشیان لە هەرێمی كوردستان هەیە، هەر بۆیە ئەگەر باسی بارەگای گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان بكەین كە لە نیویۆرك ـە و ئێمە ببینە ئەندامی چاودێر لەو رێكخراوە، بیگومان ئەمە هەوڵی زۆری دەوێت و ئاستەنگی زۆریشی لە بەردەمدایە، لەبەر ئەوەی پێش هەموو شت ئێمە بەشێكین لە عێراق، ئەگەر بمانەوێت داوایەكی لەو جۆرە بەرز بكەینەوە، ئەوا دەبێت لە رێگەی عێراقەوە بەرزی بكەینەوە. بەڵام ئایا عێراق ئەمە دەكات؟ وەڵامی ئەم پرسیارە روونە. چونكە عێراق تاكو ئێستا رێگە نادات، شاندی كوردستان لە چوارچێوەی شاندەكانی عێراق بەشداری كۆبوونەوەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان بكات، كەواتە ئەگەر عێراق نەیكات، دەبێت وڵاتانی دیكە ئەم ئەركە بگرنە ئەستۆ، ئەمەش دەچێتە چوارچێوەی دەستێوەردان لە كاروباری عێراق، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەم پرسە باس كراوە و لەلایەن چەند وەزارەتێكی حكومەتەوە دیراسەتی بۆ كراوە، بەوەی باشترین هەنگاو ئەوەیە هەوڵبدەین كوردستان ببێتە ئەندامی چاودێر لەو رێكخراوانەی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكانن و كەمتر سیاسین، وەك رێكخراوی یونسكۆ، بۆیە ئەم پرسە دیراسەتكراوە و كاری لەسەر دەكرێت.

* ئێوە یاوەری شاندی سەرۆك بارزانی بوون لە سەردانی بۆ واشنتۆن، ئایا لە كۆبوونەوەی ئەمجارەی سەرۆك بارزانی لەگەڵ سەرۆك ئۆباما و ستافی ئیدارەی ئەمریكی چۆن باس لە پرسی كورد و ئایندە كرا؟ ئایا تاچەند لەناو ئیدارەی ئەمریكی و كۆنگرێس پێشوازی لەم پرسە دەكرێت؟ هەروەها ئایا لە ناوەندەكانی فیكر و لێكۆڵینەوە چۆن تەبەنی ئەم پرسە دەكەن و تاچەند ئەم ناوەندانە زەمینە خۆش دەكەن بۆ كاریگەری لەسەر بڕیاری سیاسیی ئەمریكا؟

- جێگەی شانازییە ئەو شەرەفەم هەبووە بەشداری شاندەكانی جەنابی سەرۆك بم، بەتایبەتی لەو كۆبوونەوەی بەڕێزیان لە مانگی ئایاری 2015 كە لەگەڵ سەرۆك ئۆباما و جێگری سەرۆك بایدن و ئیدارەی ئەمریكا ئەنجامدران، دیارە بۆ نەتەوەی كورد جێگەی شانازییە كە سەرۆك بارزانی و بە روونی و راشكاوییە پرسی كورد لەگەڵ سەركردەكانی جیهان باس دەكات، لەو كۆبوونەوەیەشدا سەرۆك بارزانی پرسی كوردی بە راشكاوی خستە سەرمێزی گفتوگۆ و باسی ئەوەی كرد كورد نەتەوەیەكە دژ بەویستی خۆی بەسەر چوار وڵاتدا دابەشكراوە و ئەم واقیعەش بەسەر ئێمەدا فەرز كراوە، سەربارەت بە پرسی كوردیش لەباشوری كوردستان سەرۆك بارزانی باسی لە ئەزموونی تاڵی كورد لەگەڵ عێراق كرد، مێژووی عێراق پڕیەتی لە سیاسەتی چەوت و نەهامەتی بەرامبەر گەلی كوردستان، بەڵام لە هەموو قۆناخێكدا كە بوارێك بۆ ئاشتی و دیالۆگ هاتبێتە پێشەوە، كورد دەرگای خستۆتە سەر پشت بۆ چارەسەری ئاشتییانە، لە بەرامبەردا حكومەتەكانی عێراق رەفتاری خۆیان گەیاندە بەكارهێنانی چەكی كیمیایی، پیادەكردنی پرۆسەی بەدناوی ئەنفال كە 182 هەزار هاووڵاتی بێسەروشوێن كران، پێشتریش 8000 بارزانی و 12 هەزار كوردی فەیلی كۆمەڵكوژ و بێسەروشوێن كران، زیاتر لە 4500 گوندی كوردستانیان كاولكرد، ئەمانە هەمووی ئەو قوربانییانەن كە گەلی كوردستان لەپێناوی ئازادی و سەربەستی داویەتی. بۆیە جەنابی سەرۆك بە سەرۆك ئۆبامای راگەیاند: ئێمە جارێكی دیكە ناگەرێێنەوە بۆ خاڵی سفر، دووبارە چاوەڕێی ئایندەیەكی نادیار ناكەین و گەلی كوردستان شایستەی ئایندەیەكی باشترە و شایستەی ئەوەیە خۆی بڕیار لەسەر ئایندەی خۆی بدات. دوای ئەو هەموو قوربانییە پێویستمان بە سەقامگیری و ئاشتییە، سەقامگیری و ئاشتیش بەو رێگەیە دێتەدی كە گەل خۆی كاروباری خۆی بەڕێوەبەرێت. ئەوەی پێویستە سەلماندوومانە، لەمەش زیاتر ئێمە بەرپرسیار نین لەوەی عێراق پارچەپارچە دەبێت، ئێستا ئێمە لە ناوچەیەكدا دەژین پڕیەتی لە ململانێ لەسەر دەسەڵات و هاوپەیمانی جیاجیا لە ناوچەكەدا لەسەر بنەمای مەزهەبگەرایی درووست بووە، بەڵام هەتا ئێستا تەنیا كوردستان لەنێو ئەم هەموو ململانێی و هاوپەیمانییە جیاوازەدا توانیویەتی بە سەربەخۆیی بڕیاری خۆی بدات و بێجگە لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی تیرۆریستانی داعش بە سەرۆكایەتی ئەمریكا، نەبۆتە بەشێك لە هیچ كام لەو هاوپەیمانییانە، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە دەبێت بەرەیەكی بەهێز دژی تیرۆریستانی داعش هەبێت، سەبارەت بەم قسانەی سەرۆك بارزانی، ئەوەی تێبینیمان كرد ئەوەیە كە ئێستا لە ناو ئیدارەی ئەمریكا تێگەیشتنێكی زۆر باشتر لە جاران بۆ ئەم پرسە هەیە، پێشتر یەكسەر پێیان دەگوتین ئێمە لەگەڵ سەروەری و یەكپارچەیی عێراقین، ئێستا ئەو زمانە نەماوە، ئەوجا ئەگەر لێرەوە ئیدارەی ئەمریكا لەگەڵ كۆنگرێس لە یەكدی جیابكەینەوە، دیارە كۆنگرێسی ئەمریكا دوو ئەنجومەنە -پیران و نوێنەران-، ئەوەی جێگەی خۆشحاڵییە بەشی زۆری ئەندامانی هەر دوو ئەنجومەنەكە هاوسۆز و پشتیوانی گەلی كوردستانن، بەڵام گرنگ ئەوەیە كۆنگریس و ئیدارەی ئەمریكا بزانن كاتێك راپرسی ئەنجامدەدەین، ئاكامی ئەم راپرسییە دەبێتە چەكێكی گرنگ بە دەست سەركردایەتی سیاسیی كوردستانەوە بۆ ئەوەی دانوستاندنی لەگەڵ بەغدا پێبكات، هەروەها ئەوكاتە دەتوانین ئەم پرسە رووبەڕووی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بكەینەوە. سەبارەت بە ناوەندەكانی هزر و لێكۆڵینەوەش لە ئەمریكا، ئەوان بایەخی گرنگ بە ئێستا و ئایندەی كوردستان دەدەن، ئەم ناوەندانە بەشێوەی كراوە و راستەوخۆ راسپاردەی خۆیان دەدەنە بڕیاربەدەستان، هەروەها كۆبوونەوەی داخراویشیان هەیە كە لە سەر پرسە گرنگەكان بڕیاربەدەستان گوێیان بۆ دەگرن.

* توركیا یەكێكە لە دراوسێ گرنگەكانی هەرێمی كوردستان و پێوەندییەكی ستراتیژی ئێستا لە نێوان هەولێر و ئەنكەرا بوونی هەیە، ئایا ئێستا ئەو پێوەندییە لە سەر ئاستی ئابووری و سیاسی و دیپلۆماتی لە چ ئاستێكدایە؟

- پێوەندییەكانی نێوان توركیا و هەرێمی كوردستان دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1991-1992 پاش ئەوەی هەڵبژاردن كرا و پەرلەمانی هەرێمی كوردستان درووست بوو و حكومەتی هەرێمی كوردستان دامەزرا. 1992-2003 قۆناخێكە، لەم قۆناخەدا پێوەندییەكان زیاتر لەگەڵ پارتە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان بووە و پێوەندییەكەش تا رادەیەك لە هەڵبەز و دابەز بووە، دوای 2003 هەستمان كرد گۆڕانكارییەكی نەرێنی لەلایەن حكومەتی توركیاوە سەبارەت بەو پێوەندیە دروست بوو، ئەم نیگەرانییە چەند ساڵێكی خایاند تا ئەو كاتەی توركیا هەستی كرد دەكرێت هەرێمی كوردستان بكرێتە هاوبەشێك، واتە هەرێمی كوردستان ببێتە هاوبەشێك بۆ توركیا و توركیا ببێتە هاوبەشێك بۆ هەرێمی كوردستان، لای ئێمە روون بوو گرنگە توركیا ببێتە هاوبەشێك بۆ هەرێمی كوردستان، بەتایبەتی لە بوارەكانی سیاسی و ئابووری و بازرگانی، لەبەر ئەوەی زۆر خاڵی هاوبەش لە نێوانماندا هەبوو، بەڵام لەم بازنەیەدا چەند پرسێك بوونیان هەبوو، وەك پرسی بوونی كورد لە توركیا، هەروەها پێوەندی نێوان ئەنكەرە و بەغدا، سەبارەت بە یەكەمیان ئێمە هەموو كات گوتوومانە پشتیوانی كورد دەكەین لە توركیا، بڕیاردان لە شێواز و چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەی كورد لە توركیاش، پرسیكە لە نێوان گەلی كورد و توركیا، پێویستە ئەم پرسە بە رێگەی دیالۆگ و ئاشتی چارەسەر بكەن، سەبارەت بە دووەمیشیان ئێمە راشكاوانە رامانگەیاندووە لەگەڵ ئەوەین پێوەندی نێوان ئەنكەرا و بەغدا، پێوەندیەكی باش بێت، بەڵام لە سەر حیسابی بەرژەوەندییەكانی هەرێمی كوردستان نەبێت، هەر بۆیە ئێمە وای دەبینین دوای پەیدابوونی تێگەیشتنێكی تەواو لە سەر سیاسەتی و دیدی هەرێمی كوردستان بۆ توركیا، گۆڕانكاریەكی زۆر ئەرێنی لە پێوەندییەكانی هەردوولادا روویاندا، ئەمەش جێگەی دەستخۆشی و سوپاسە بۆ سەركردایەتی سیاسی هەردوولا كە توانییان هەنگاوی بوێرانە بەرەو دامەزراندنی بنەمایەكی پتەو بۆ پێوەندیەكی درێژخایەن هەڵبگرن، بەمەش توانرا سیاسەتی رووبەڕووبوونەوە بگۆڕدرێت بۆ سیاسەتی هاوكاری و پشتیوانی لەگەڵ یەكتری، بۆ ئەمەش گەڕاین بە دوای خاڵی هاوبەش لەسەر ئاستی سیاسی و ئابووری و بارزگانی، لە ئێستادا بە ئومێدی ئەوەین كاری زیاتر بكرێت بۆ بەرەو پێشەوە بردنیان، ئەمەش لەبەر ئەوەیە هەم هەرێمی كوردستان بۆ توركیا گرنگە و هەم توركیاش بۆ هەرێمی كوردستان گرنگە.

* عەرەبستانی سعودیە بەم دواییە هاوپەیمانییەكی دژی داعشی بە ناوی هاوپەیمانی ئیسلامی راگەیاند كە 34 دەوڵەت لە خۆی دەگرێت. ئەم رۆڵە گەورەیەی سعودیە چۆن دەخوێنێتەوە و ئایا ئەوە بنەمای هەیە كە دەڵێن ئەو 34 دەوڵەتە پشتگیری لە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان دەكەن؟

- عەرەبستانی سعودیە هێزێكی گرنگ و كاریگەرە لە ناوچەكە و لە سەر ئاستی نێودەوڵەتیش ئەو دەوڵەتەیە حیسابی لەسەر دەكرێت، بۆیە ئێمە خۆشحاڵین ئەو پێوەندییە گرنگە لە نێوان هەرێمی كوردستان و سعودیە بوونی هەیە.، ئەوجا سەبارەت بەو هاوپەیمانییەی كە سعودیە رایگەیاندووە، ئەوا زەحمەتە ئێمە راپۆرتێكی فەرمیمان لەسەر ئەم هاوپەیمانییە لەبەر دەست نەبێت و بڕیاری لەسەر بدەین، ئێمە لەمبارەوە بە فەرمی راپۆرتیكمان لەبەردەست نییە سەبارەت بە ئامانجی ئەم هاوپەیمانییە، هەروەها ئێمە وەك هەرێمی كوردستان دەوڵەت نین، هەتا بڕیاری لەسەر بدەین، باشە، یان خراپە، بەڵام ئێمە لەگەڵ ئەوەین هاوپەیمانی بە جۆرێك كە بیروبۆچوونی ئەندامانی هاوپەیمانییەكە دژ بەیەكتری نەبن، هەڵوێیستیان سەبارەت بە ئاشتی و سەقامگیری و خۆشگوزەرانی وەك یەك بێت، ئەگەر بەمجۆرە بێت، ئێمە حەز دەكەین هاوپەیمانی لەمجۆرە دروست ببن، لەمبارەوە ئێمە نەمانشاردۆتەوە لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعشین بە سەرۆكایەتی ئەمریكا كە 67 دەوڵەت لەخۆی دەگرێت، بەڵام بەداخەوە لەبەر ئەوەی عێراق ئامادە نییە شاندی كوردستان بەشداری پێبكات، هەرێمی كوردستان ئامادەی كۆبوونەوەكان نابێت، ئەگەرنا ئەندامانی دیكەی هاوپەیمانییەكە رێگر نین لەوەی هەرێمی كوردستان بەشداری بكات، بۆیە ئێمە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش وادەبینن لە سەر ئەو بنەمایە درووست بووە و نابێتە هۆكاری درووستبوونی هاوپەیمانی دژ، سەبارەت بە هەڵویستی ئەندامانی ئەو هاوپەیمانییەش كە سعودیە سەركردایەتی دەكات، لە سەر پرسی كورد، ئێمە دەڵێن لەوانەیە بە حوكمی ئەوەی سعودیە تێگەیشتنێكی تەواوی لە سەر پرسی كورد هەیە، كاریگەری لەسەر چەند دەوڵەتێكی ناو هاوپەیمانییەكە هەبێت، بەڵام بڵێین هەر 34 دەوڵەتەكەی ناو هاوپەیمانییەكە پشتگیری دۆزی كورد دەكەن، ئەمەیان پرسێكە باوەڕ ناكەم لە جێگەی خۆیدا بێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەگەر بمانەوێت بەرەو هەنگاوی سەربەخۆیی بڕۆین، دەبێت هەرێمی كوردستان بەجیا لەگەڵ هەر یەكێك لەو وڵاتانە دابنیشێت و بە كراوەیی باس لەم پرسە بكات و تێگەیشتنی تەواو لەگەڵیاندا درووست بكات، بۆ ئێمەش جێگەی خۆشحاڵییە ئەگەر تەواوی ئەندامانی ئەو هاوپەیمانییە پشتگیری دۆزی كورد بكەن، بەڵام وەك وتم ئەمە پێویستی بەوەیە هەرێمی كوردستان راستەوخۆ لەگەڵ ئەو وڵاتانە ئەم پرسە بە روونی و راشكاوی باس بكات.

* ئەگەر دوایین پرسیارمان تایبەت بێت بە مەزندەی خۆت وەك بەرپرسی فەرمانگەی پێوەندییەكانی دەرەوە، ئایا ئەگەر ئێستا كوردستان دەوڵەت رابگەیەنێت، چەند دەوڵەت پشتگیری لێدەكات؟

- لەوانەیە نەتوانم بە ژمارە پێتان بڵێم چەند دەوڵەت پشتگیریمان دەكات، بەڵام گەشبینی بە ئاستێكە كە زۆربەی زۆری دەوڵەتانی جیهان پشتگیریمان دەكەن، لەوانەیە هەندێك دەوڵەت هەبن لەبەر كێشەی تایبەتی خۆیان نەتوانن پشتگیریمان بكەن، بەڵام زۆربەی زۆری دەوڵەتان پشتگیریمان دەكەن، لەمەش زیاتر ئەمساڵ 100 ساڵ بە سەر رێككەوتنی سایكس پیكۆ تێدەپەڕێت، دەركەوت لە ماوەی ئەم 100 ساڵەدا ئەو سنوورانەی بە زۆر كێشراون، مایەی كێشە و ئاشووبن، بۆیە هیچ گومان لەوەدا نییە ئەو سنوورانە گۆڕانكارییان بەسەردا دێت. لەمەش زیاتر ئەوەی بۆ ئێمە جێگەی خۆشحاڵییە، ئەوەیە ئێمە دەمانەوێت بە رێگەی دیالۆگ و لێكتێگەیشتن بەرەو سەربەخۆیی هەنگاو هەڵبگرین، ئەم تێگەیشتنەی ئەمڕۆش لەسەر ئەم پرسە هەیە، پێشتر بوونی نەبووە.ش