میسال ئالووسی سیاسەتمەدارو دامەزرێنەری حزبی ئوممەی عێراقی و پەرلەمانتاری پێشوو لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پێی وایە كە ئەو چاكسازییەی لە عێراقدا لەلایەن سەرۆكی حكومەتەوە راگەیەنراوە تەنیا مەرەكەبی سەر كاغەزەو هیچ هەنگاوێكی كرداری بەدوادا نەهاتووەو عێراقی ئێستاش لە سایەی ئەو حزبە ئایینییانەی جڵەوی حوكمڕانییان گرتۆتەدەست، ناتوانێت دیموكراسی و دادپەروەری و یەكسانی بێنێتەدی، ئالووسی لە وەڵامی گوڵاندا بیروبۆچوونی خۆی لەمەڕ رەوشی عێراق بەگشتی و حوكمڕانیی حزبی دەعوە و ئیسلامییەكان بەتایبەتی بەم شێوەیە خستەڕوو.

میسال ئالووسیسیاسەتمەدار و سەرۆكی حزبی ئوممەی عێراقی بۆ گوڵان:عەبادی ناوێرێت گەندەڵییەكانی مالیكی ئاشكرا بكات و بیداتە دادگا


* خوێندنەوەتان بۆ رەوشی ئێستای عێراق چییە؟
- لە راستیدا ئەوەی كە دەگوزەرێ لە ئێستادا زیاتر چاوی هەموولایەك لەسەر ئەو چاكسازییانەیە كە حكومەتی عێراق رایگەیاندووە، بەتایبەتیش تووڕەیی و داواكاریی جەماوەر كە حكومەتی ناچاركرد ئەم رێوشوێنانە بگرێتە بەر، هەموومان دەزانین كە بەڕێز حەیدەر عەبادی كوڕی حزبی دەعوەیە، بۆیە هەوڵی ئەوە دەدات پێش هەموو شتێك پارێزگاری لە دەستكەوتەكانی حزبەكەی بكات، ئەگەر وا نییە، ئەو با بێت بەر لەو هەمووشت هەنگاوی چاكسازی لەنێو سەركردەكانی حزبەكەیدا بكات كە دەستیان بەسەر سەرجەم كایە گرنگەكانی دەوڵەتدا گرتووە، بۆیە من هیچ چاكسازییەك لەسەر ئەرزی واقع نابینم، تەنیا بە قسەیە و لە راستیدا بوونی نییە.
* هەندێ كەس دەڵێن كە ئەو هەموو گەندەڵی و كارەسات و قەیرانانەی مالیكی دوای خۆی بەجێیهێشتن، ناكرێ بەو ئاسانییە چارەسەربكرێن، ئێوە لەم بارەوە چی دەڵێن؟
- بە دڵنیاییەوە ئەمە راستە، ئەو هۆكاری ئەو هەموو گەندەڵییەیە، بەڵام چۆن دەكرێ بڕوامان بەوە هەبێت كە حكومەت دەیەوێت چاكسازی بكات، ئەو دێت گەندەڵی و خراپەكانی مالیكی دەشارێتەوە، حكومەت داواكاریی گشتی كارا نەكردووە، تاكو تاوانباران سزابدات، عەبادی بۆیە چاوپۆشیی لە مالیكی دەكات، یان لەبەر ئەوەی لێی دەترسێ، یانیش نایەوێت بیداتە دادگا لەگەڵ ئەوانەی كە هاوكاری بوون، هەروەها دیارە ئەو حكومەتە لاوازەو پشت بە لایەنی زانستی و ئیداریی دروست نابەستێ لە بەڕێوەبردنی وڵاتدا.
* بەو ناوەی كە سیاسەتمەدارێكی دیاریت و ماوەیەك پەرلەمانتار و سەرۆكی كوتلەیەك بوویت، چی دەربارەی دۆسێی گەندەڵیی عێراق دەزانیت؟
- ئێمە و كورد لەو عێراقەدا بە تەواوی هەموومان چاك دەستنیشانی لایەنەكانی بەڕێوەبردنی حوكمی مالیكیمان كردبوو، كە تاكڕەوی بوو، ئەو هەموو بەرپرسیارێتییەكی یاسایی و حكوومی بەلاوە نابوو و تەنیا بیری لە تاكڕەوی و گەندەڵی و بەلاڕێدابردنی عێراق بە تونێڵێكی تاریك و ترسناك دەكردەوە، بۆیە مالیكی هەموو یاسایەكی پێشێلكردبوو، لەبەر ئەوە ئەو ماوەیە بە ناشیرینترین و دواكەوتووترین سەردەمی چەسپاندنی دیموكراسی دادەنرێت.
* كەواتە رۆڵی دادگا لەم رەوشەدا لەكوێ بوو؟
- لە سیستەمی دیموكراسی كە عێراق هەوڵی بۆ دەدا ئەوە بوو كە حكومەت لەسەر بنەمای سازان پێكهاتبوو، بە تایبەتیش حزبە ئاینییەكان، كە لەم سیستەمەدا پێویست بوو رۆڵی دادگا دیارو كارا بێت، خۆی كێشەكە لەوەدایە كە بەغدا نایەوێت دەوڵەتێكی هاوچەرخ و سەردەمیانە بێتە ئاراوە، بزانە ناكۆكیی نێوان هەولێرو بەغدا چییە، لە راستیدا كێشەكە ئەوەیە كە هەولێر دەیەوێت دەوڵەتێكی پێشكەوتوو و دیموكراسی بێتە ئاراوە، بەڵام بەغدا ئەمەی پێ قبووڵ نییە، بۆیە دادگاكان و دەسەڵاتی دادوەری لە عێراق سەربەخۆ و دیموكراسی نین، تەنانەت ئەنجومەنی نوێنەرانیش بڕوای بە دیموكراسی نییە، حزبە ئیسلامییەكان بڕوایان پێی نییە و زۆریش لێی دەترسن، چونكە لەگەڵ بەرژەوەندیی و پرەنسیپەكانی خۆیان ناگونجێت.
* لە ئێستادا مالیكی كە هەر دەسەڵاتی ماوەو لە سەرۆكایەتیی حكومەت لادراوەو جێگری سەرۆك كۆمارە، ئایا كە دوورناخرێتەوە هۆكارەكەی حزبەكەیەتی، یان مەرجەعییەت كە بانگەشە دەكات گوایە دژایەتیی دەكات، بەڵام لە ژێرەوە جۆرێكی دیكەیە، یاخود لە ئێرانەوە پشتگیریی دەكرێت؟
- مالیكی لە دوولاوە پشتیوانی لێكراوە، یەكەمیان لە ئێرانەوە دووەمیشیان لە هەندێ لایەن كە بۆ بەرژەوەندیی ئێران كاردەكەن لە عێراق و لە حكومەتی ئەمریكاشەوە، من لە بیرمە چۆن لە هەولێر و بەغدا بۆچوونەكان وا بوون كە مالیكی لەلایەن ئەیاد عەلاوی و موقتەدا سەدر و بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان رەخنەی لێدەگیرا تاكو راستەڕێ بێت، بەڵام ئەم كارە تێكچوو و ئێران و ئەمریكا دەستیان خستە كاروباری حكومەتەوە بە قەناعەتی خۆیان پشتوانییان لێی كرد، گەندڵی و هەڵە و تاوانەكانی مالیكی، هەروەها تاوانەكانی داعش كە لاوازیی مالیكی قۆستەوە ئەم كارەساتەیان بەسەر عێراقدا هێنا كە هەموو ئەوانە دەكەونە ئەستۆی حكومەتی مالیكییەوە.
* لە ئێستادا هەموو لایەك شەڕی داعش دەكەن، پێتانوایە دەكرێ لەم تیرۆریستانە رزگارمان ببێت؟
- لە راستیدا دامەزراوەی ئەمنیی سەربازیی هەرێمی كوردستان دامەزراوەیەكی زانستی و تەواوە و توانای شەڕو بەرگریكردنی هەیە، بەڵام دامەزراوەی سەربازیی عێراق لاوازەو توانای خۆڕاگری و شەڕكردنی نییە تەنانەت لاوازە لەبەردەم حەزو ئارەزووی هەندێ كەس و كەموكوڕیی زۆری هەیە، بە واتایەكی دیكە ئەو سەركەوتنانەی پێشمەرگە لە شنگال گوزارشت لە چەند راستییەك دەكەن لەوانە پابەندبوون و رێكوپێكیی ریزەكانی ئەو هێزانە لەوپەڕی بەرزیدایەو هەروەها تەبایی و پەیوەندیی سەربازیی دروست هەیە لە نێوان فەرماندە سەربازییەكان و سەركردایەتیی سیاسیی كوردو پێشمەرگە بۆ بەرگریكردن، لە شەقامی شنگال و نێو خەڵكەكەش ئەو قەناعەتە هەیە كە پێشمەرگە سوورە لەسەر پاراستنی بەرژەوەندییەكانیان، ئەم هۆكارانەن كە سەركەوتن بۆ پێشمەرگەی كوردستان مسۆگەر دەكەن، بۆیە لە بەغدا ئەو دامەزراوە سەربازییە یەكگرتووە نییە و پەیوەندیی نێوان فەرماندە سەربازییەكان و چەكدارانیان زۆر كزە، بۆیە دەبینین كاتێ پێشمەرگە شنگال رزگار دەكات، هێزەكانی عێراق لە ئەنبار زۆر بە هێواشی و بێ ئەوەی هەماهەنگیی تەواوی سەربازییان هەبێت پێشڕەوی دەكەن و دواتر سەركەوتن بەدەست ناهێنن.
* ئەو هەموو ساڵەی حوكمی مالیكی و عەبادی لە عێراق هیچ هاوپەیمانییەكی دیكەی حزب و لایەنەكان نەهاتە گۆڕەپانەكەوە بۆ چاككردنی حوكمڕانیی یان بانگەشەی بەڕێوەبردنی سیاسی و چاككردنی رەوشی ئەمنی و ئابووریی وڵات بكات، ئەمە چۆن دەبینن؟
- لە راستیدا كەموكورتییەكە دیارە لە نەبوونی هەماهەنگی لە نێوان حزبەكان و پەرلەمانتاران و دەستەبژێری سیاسیی لە عێراق، بەڵام ئەو قەناعەتە دروست نەبووە چۆن رەفتاربكەن و كێ گوێیان لێدەگرێت، زۆر بیرۆكە لە ئارادایە، تەنیا ئەوەندە دەڵێم كەس نازانێ بڕیاری سیاسی لە بەغدا چۆن دروست دەبێت، تەنانەت لە پەرلەمانیش نازانن كێ راوێژكاری عەبادییە، لە راستیدا پێویستە بزانین كە حزبی دەعوە مەترسییە بۆ سەر عێراق، بۆیە پێویستە ئەو حزبە لە عێراق لاببرێت و دەوڵەت و پۆستە گرنگەكای لێوەربگیرێتەوە پشت بە تواناو وزەی دیموكراسیخوازان ببەسترێ.
* پێتان وایە كە مەسەلەكە پەیوەستە بە شارەزایی لە بەڕێوەبردنی وڵات؟
- نەخێر، حزبە ئیسلامییەكان بڕوایان نییە بە سنوور و شوێنەوار و دیموكراسی و یەكسانیی نێوان هاووڵاتیان، ئەوان بڕوایان بەوەیە كە ئەوەی لەگەڵیان نەبێت، دەبێ لاببرێت، بۆیە ئەوانە فاشین بە هەموو مانایەكەوە.
* ئایا هیچ تروسكاییەكی هیوا دەبینن لە بەرەوپێشبردنی سیاسەتی حوكمڕانی لە عێراق؟
- لە سایەی ئەو حزبە ئیسلامییانە هیچ چاكسازییەكی سیاسی و ئیداری ئەنجام نادرێ، ئەگەر بێتو هەڵبژاردنێكی دیكەی پاك و دیموكراسی بكرێ و دەنگی عێراقییەكان لە ناوەوە لەگەڵ دەنگی عێراقییەكان لە دەرەوەی عێراق یەكسان بن، ئەوا دەبینین ئەو حزبە ئیسلامییانەی شكستیان هێنا ناتوانن بەرگەی شكستەكانیان بگرن.
* هەندێ دەپرسن چۆن سەرۆك حكومەتێك خەو دەچێتە چاویەوە كە گەورەترین پارێزگای وڵاتەكەی لەلایەن تیرۆریستانەوە داگیركرابێت و كەسیش ژمارەی دانیشتووانی نازانێت، وەڵامتان بۆ ئەمە چییە؟
- خۆی كێشەكە دیسان لەوەدایە كە حزبە ئیسلامییەكان بڕوایان بە سنووری نەتەوەیی و نیشتمانی نییە، تەنیا سنووری ئاینی نەبێت، بۆیە هیچ جیاوازییەك لە نێوان قەناعەتەكانی ئەو حزبە ئیسلامییانە و داعش نابینم، چونكە داعش بڕوای بە دەوڵەتی ئیسلامی هەیە لە چوارچێوەی سنوورێكی جووڵاودا ئەو حزبە ئیسلامییانەش بە هەمان شێوە، بۆیە كاتێ ئێزیدییەكان لە شنگال ئەو كارەساتەیان بەسەرهات و خوێنیان بە ناحەق رژاو نامووسیان هەتك كرا ئەو حزبە ئیسلامییانە نقەیان لێوە نەهات، لەبەر ئەوەی ئەوانە موسڵمان نەبوون، بۆیە ئەو حزبە ئیسلامییانە بەچاوی مرۆڤبوون سەیری مرۆڤ ناكەن.
* ببوورە بۆ بەكارهێنانی ئەو زاراوەیە ئەگەر لەجیاتی ئەو حزبە ئیسلامییانە، حزبەكان سوننە بووانایە، ئایا رەوشەكە بەم شێوەیە دەبوو؟
- من جیاوازی ناكەم لە نێوان حزبی ئیسلامیی شیعەو حزبی ئیسلامیی سوننە و تەنانەت وەهابیش، لای من هەموویان یەكن، ئەو حزبانە ناتوانن بەرگەی تەحەدییات و داخوازییەكانی كۆمەڵگەو سەردەم بگرن، ئەوان بە شموولی دەدوێن، لە هەمان كاتدا بڕوایان بە مرۆڤ نییە، ئێمە لە عێراق پێویستمان بە دەوڵەتی هاوچەرخ و سەردەمیانە هەیە، كە بڕوای بە مافی مرۆڤ و نەتەوەكان هەبێت، ئەو مافانەش مننەت نییە بەسەر كەسەوە، لە راستیدا پێویستمان بە حزبی مۆدێرنە كە باسی ئەم سەردەمە بكەن و لەگەڵ پێشكەوتنەكانی ئەم سەردەمە رێ بكەن، نەك بە زمانی مێژوو قسەبكەن، چ حزبی وەهابی یان جەعفەری یان سوننە بن، بۆیە حزبی تایفەگەر شكست دێنێت، لەهەمانكاتیشدا مەترسییە بۆسەر یەكێتیی نیشتمان و بەهاكانی مرۆڤ.