دكتۆر مایكڵ نایتس، توێژەرە لە پەیمانگای واشنتۆن بۆ سیاسەتی رۆژهەڵاتی نزیك و تایبەتمەندە لە كاروبارە سەربازی و ئەمنییەكانی وڵاتانی عێراق و ئێران و یەمەن و وڵاتانی كەنداوی عەرەبی. هەروەها سەردانی عێراق و وڵاتانی كەنداوی كردووە و توێژینەوەی چڕ و پڕی لە سەریان هەیە و بەردەوام لە لایەن سیاسەتداڕێژەرانی ئیدارەی ئەمەریكا و فەرماندە سەربازیەكانی ئەمەریكاوە لەبارەی پرسە ئەمنییەكانەوە پرس و راوێژی پێدەكرێت. دكتۆراكەشی لە بەشی دیراساتی جەنگ لە كۆلێژی مەلەكیی لەندەن بەدەست هێناوە. بۆ تاوتوێكردنی بارودۆخی كوردستان لە پێوەندی بە شەڕی داعش و سەقامگیری ناوخۆییەوە، هەروەها بۆ راوەستان لە بەردەم ئەگەرەكانی ئایندە، گوڵان گفتوگۆیەكی لەگەڵدا ئەنجامدا، ئەویش بەم شێوەیە بۆچوونەكانی خستەڕوو.

مایكڵ نایتسپسپۆڕ لە پرسی كورد لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ گوڵان:لە كاتێكدا كورد لە شەڕێكی گەورەدایە و سەرۆكی هەرێم هاوشانی پێشمەرگەیە شەرمەزارییە قەیرانی سیاسی لە كوردستان دروست بكرێت


* لەمیانەی سەردانی سەركردەی پلەباڵای سەربازیی ئەمریكی بەم دواییانە بۆ عێراق، سەرۆك وەزیران عەبادی داوای كرد كە پێویستیان بە هێرشە ئاسمانییەكانی رووسیا لەناو عێراقدا هەیە، بەڵام ئەمریكا ئەمەی رەتكردەوە. ئایا تا چ رادەیەك هاوپەیمانی لە نێوان عێراق و ئێران و سووریا و رووسیادا هەیە؟
- ماوەیەكە حەیدەر عەبادی كەوتۆتە ژێر فشارێكی زۆرەوە لەلایەن خەڵكی عێراقەوە، كە ئەو خەڵكانەش خوازیاری ئەوەن رەوتی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكان خێراتر بكرێن لە دژی داعش. هەروەها لەبەر ئەوەی خەڵكی ئاسایی لە عێراقدا پێیانوایە هێرشەكانی رووسیا بە زەبر و كاریگەرن، هەروەها بە رەوتێكی خێرا و بە چڕی ئەنجام دەدرێن، ئەمە لە كاتێكدا هێرشەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەركردایەتی ئەمریكا زۆر خاو و وریایانە و وردن، بۆیە حەیدەر عەبادی لە ژێر فشاردایە بۆ قبووڵكردنی ئەوەی رووسیا پێشكەشی دەكات. لێرەوە حەیدەر عەبادی دەیەوێت هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بە سەركردایەتی ئەمریكا بجووڵێنێت، بۆیە رووسیا بەكاردێنێت بۆ ئەوەی قەناعەت بە ئەمریكییەكان بكات كاری زیاتر بكەن. ئەمەش بەڕاستی ئەو یارییەیە كە لێرەدا دەكرێت.
* هاوكارییەكی هاوبەش لە نێوان كورد و ویلایەتە یەكگرتووەكاندا هەیە بۆ ئۆپەراسیۆن لەپێناو رزگاركردنی موسڵ لە دەستی تیرۆریستانی داعش، ئەمەش رەنگە بە رزگاركردنی شنگال لە سەرەتادا دەست پێبكات. تا چ رادەیەك گرنگە موسڵ بەبێ شیعەكان لەلایەن ئەمریكا و هێزە سوننەكانەوە رزگار بكرێت؟
- پێموایە خەڵك پێشبینی دەكات كە هێزەكانی حەشدی شەعبیی شیعەكان لە شەڕی گرتنەوەی موسڵ تێوەبگلێن، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەوەیە كە سەركردایەتی شەڕی گرتنەوەی موسڵ نەكەن. ئەگەر سەیری بەرەی شەڕەكانی رومادی و تكریت بكەین، دەبینین ئەمریكییەكان پێیان خۆش بوو حەشدی شەعبی لە شەڕەكاندایە، بەو مەرجەی سەركردایەتی شەڕەكە نەكەن، لەبەر ئەوەی ئەمریكییەكان پێویستیان بە بوونی ئەو بارەگا سەرەكییانە هەیە كە كاری لەگەڵدا بكەن، بەڵام تەنیا دەتوانن لەگەڵ ئەو بارەگا سەرەكییانەدا كاربكەن كە لەلایەن سوپای عێراق و پێشمەرگەوە سەركردایەتی دەكرێن. بۆیە لە شەڕی موسڵدا یەكەم كار ئەوەیە موسڵ و رەققە لە یەك جیابكرێتەوە، ئەمەش ئەوەیە كە ئەمریكا و پێشمەرگە لە ئێستادا دەیكەن، بڕینی رێگای سەرەكی لە نێوان موسڵ و رەققەدا بۆ ئەوەی موسڵ گۆشەگیر بكرێت و یارمەتی پێنەگات، هەروەها بۆ ئەوەی داعش نەتوانێت نەوت و بەرهەمە ئابوورییەكانی بجووڵێنێت لە سووریاوە بۆ موسڵ و توركیا.
* لەبەر ئەوەی هێزی پێشمەرگە لە ئێستادا ئەو رێگەیەی گرتووە، كەواتە بەبێ پێشمەرگە ناتوانرێت موسڵ رزگار بكرێت. ئایا تاچەند ویلایەتە یەكگرتووەكان پشت بە پێشمەرگە دەبەستێت بۆ ئەم ئۆپەراسیۆنە و یارمەتییەكانی بۆ پێشمەرگە بە چەك و تەقەمەنی زیاد دەكات؟
- لەبەر ئەوەی حەتمییە كە پێشمەرگە كاری هێرشبەری ئەنجام بدات، ئەوا هۆكارگەلێكی زۆر هەن بۆ ئەوەی هەرێمی كوردستان داوای ئەندازەیەكی زیاتری چەكی هێرشبەر بكات. ئەگەر هەرێمی كوردستان بە شێوەیەكی سەرەكی لە بەرەكانی شەڕدا تەنیا بەرگری بكەن، ئەوا تۆزێك قورس دەبێت بۆ ئەمریكا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كە چەك و تەقەمەنی بنێرن بۆ كوردستان، بەڵام ئەگەر ئێستا پێشمەرگە یارمەتی گۆشەگیركردنی موسڵ بدەن، ئەوا لەوكاتەدا كورد لە پێگەیەكی باشتر دەبێت بۆ داواكردنی زیاتری چەكی دژە تانك و زریپۆش و چەكی قورسی وەك هاوەن.
* لە كاتێكدا سەرۆك بارزانی سەركردایەتی شەڕی دژە داعش دەكات لە كوردستان و بەردەوام لە بەرەكانی پێشەوە سەردانی پێشمەرگە دەكات، كەواتە تا چەند گرنگە لەم كاتەدا سەرۆك لە پێگەی خۆی بمێنێتەوە بۆ راپەڕاندنی ئەم كارە لەبەر ئەوەی ئێستا هەرێمی كوردستان لە شەڕدایە و بارودۆخەكە ئاسایی نییە؟
- ئەمە مەسەلەیەكی زۆر قورسە لەبەر ئەوەی پێموایە مسعود بارزانی متمانەی زۆرینەی خەڵكی كوردستان و جیهانی بەدەستهێناوە و ناوبانگێكی زۆر باشی هەیە، بۆیە جێی شەرمەزاری دەبێت بۆ ئەو كەسانەی كە دەیانەوێت شتێك رووبدات و ئەم ناوبانگە لەكەدار بكەن. مسعود بارزانی هاوڕێیەكی زۆرباشی ئەمریكایە و هەروەها فەرماندەیەكی زۆر بوێری پێشمەرگەیە و هەمیشە زۆر خۆشحاڵ بووە كاتێك لە بەرەكانی پێشەوە لەگەڵ پێشمەرگە بووە و پێموا نییە حەزی لە پۆست بێت، بۆیە پێموایە شەرمەزارییە كە لەم كاتی شەڕەدا –كە پێویستە ئێمە تەركیز لە سەر شەڕەكە بكەین- ئەوا قەیرانی سیاسی دروست بكرێت. بەڵام بێگومان سەرۆكایەتی كوردستان هەڵبژێردراوە و پێویستە لە یەك دوو ساڵی داهاتووشدا هەڵبژاردنێكی دیكە بكرێت، هاوكات ناتوانین ئەم راستییە فەرامۆش بكەین كە تەنیا لەبەر ئەوەی لە شەڕداین، هەڵبژاردن نەكرێت. زۆربەی ئەو وڵاتانەی لەشەڕدان هێشتا هەر هەڵبژاردنیان تێدایە، بۆیە پێویستە هاوسەنگی لەنێوان ئەو دوو شتەدا دروست بكرێت: دڵسۆزی بۆ هەوڵەكانی شەڕ و حكومەت، بەڵام هێشتنەوەی دیموكراسیش بە زیندوویی.
* هەندێك لە پارتە سیاسیەكان لە هەرێمی كوردستان داوا دەكەن سیستەمی سەرۆكایەتی بگۆڕدرێت بە پەرلەمانی و سەرۆك لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت، بەڵام پارتی دیموكراتی كوردستان دەیەوێت راستەوخۆ لەلایەن خەڵكەوە هەڵبژێردرێت، پێت وایە كامیان باشترە؟
- من كورد نیم و ئەمە پێوەندی بە خەڵكی كوردستانەوە هەیە كە چ سیستەمێكی سیاسی هەڵدەبژێرن، بەڵام پێموایە نێچیرڤان بارزانی شتێكی واقیعی گوت كاتێك رایگەیاند ئەوە شتێكی لۆجیكی نییە كە بمانەوێت سەرۆك رۆڵێكی بەهێزی هەبێت و لەلایەن پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت، تەنانەت ئەگەر سەرۆكێكی بێ هێزیشمان بوێت، دەبێت لەلایەن خەڵكەوە هەڵبژێردرێت. لەو بارەوە دەكرێ بڵێم من خەڵكی ئەمریكام كە سەرۆك تیایدا بەهێزە و لەلایەن خەڵكەوە هەڵدەبژێردرێت، بۆیە پێموایە ئەو سیستەمەی ئێستادا لەئارادایە لۆجیكێكی زۆری تێدایە و دەكرێت هەندێك لە دەسەڵاتەكانی سەرۆك دابەش بكرێت، بەڵام پێموایە هەڵبژاردنی سەرۆك لەلایەن خەڵكەوە باشترین سیستەمە، لەبەر ئەوەی واتا دەسەڵات لە دەستی خەڵكدایە و پێشموایە هەڵبژاردنی سەرۆك لەلایەن پەرلەمانەوە هەڵدەبژێردرێت، لەلایەن ئەو پارتانەوە پشتگیری دەكرێت كە هەست دەكەن زۆرینەیان لە پەرلەماندا هەیە. من زۆر حەز ناكەم باس لە سیاسەت بكەم لە كوردستان لەبەر ئەوەی ئەوە پێوەندی بە خەڵكی كوردستانەوە هەیە، بەڵام ئەوەی بەلای منەوە لۆژیكییە ئەوەیە كە ئەگەر بمانەوێت سەرۆك دەسەڵاتی زیاتری هەبێت، ئەوا پێویستە راستەوخۆ لەلایەن خەڵكەوە هەڵبژێردرێت، چونكە لەگەڵ ئەنجامەكان مامەڵە دەكات.
* پار لە كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا بارزانی لە بارەی سەربەخۆیی كوردستانەوە لێدوانی دا، وەك دەبینی ئێستا هەرێمی كوردستان هیچ پێوەندییەكی راستەوخۆی بە بەغداوە نەماوە و لە رووی ئابووریشەوە سەربەخۆ بووە. بۆیە كوردستان بووەتە دەوڵەتێكی دیفاكتۆ و سەرۆك بارزانی چاوەڕێی هێوربوونەوەی بارودۆخەكە دەكات بۆ ئەوەی ریفراندۆم بكات. تا چ رادەیەك ریفراندۆم پێویستی بە سەرپەرشتی نێودەوڵەتی هەیە بۆ ئەوەی لەلایەن هێزە نێودەوڵەتییەكانەوە دانی پێدا بنرێت؟
- گەر راشكاو بم، پێموایە مەسەلەی ریفراندۆم ئەوەندە مشتومڕی لە سەرە ناتوانێت سەرنجی چاودێرە نێودەوڵەتییەكان رابكێشێت. واتە دەبێت بەغدا لەسەر مەسەلەی ریفراندۆم رازی بێت، پێش ئەوەی چاودێرانی نێودەوڵەتی بەشداری بكەن. پێشبینی ناكرێت چاودێرانی نێودەوڵەتی بەشداری بكەن، ئەگەر حكومەتی فیدڕاڵی عێراق رازی نەبێت، بۆیە پێویستە رێككەوتنی سیاسی هەبێت، پێش ئەوەی چاودێرانی نێودەوڵەتی بەشداربن. ئەگەر رای منت دەوێت لەسەر ریفراندۆم، دووبارە دەڵێم ئەوە پێوەندی بە خەڵكی كوردستانەوە هەیە، بەڵام وەك كەسێك كە چاودێریی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەكەم، پێموایە كوردستانی عێراق ئێستا دەرفەتێكی گەورەیان هەیە، ئەو دەرفەتەش ئەوەیە كە ئەمریكا لایەنی كوردستانی گرتووە، ئەمەش واتە حكومەتی فیدڕاڵی بەغدا ئامادەیە ڕێگە بدات بە كوردستان هەموو نەوتی كەركووك ببات و بیفرۆشێت و پارەكەی هەڵگرێت. پێموایە رۆژێك دەبێت ریفراندۆم بكرێت، بەڵام لە ئێستادا ریفراندۆم ئامانج لێی تۆماركردنی خاڵی سیاسییە لەناو كوردستان و پێموایە كاریگەری دەبێت لەسەر پێوەندییەكانی كوردستان لەگەڵ ئەمریكا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا، هەروەها گرفتی یاسایی زیاتر دروست دەكرێت لەلایەن بەغداوە و ئەمەش زیان بە هەناردەی نەوتی كوردستان دەگەیەنێت.
* بەڵام ئەگەر حكومەتی ناوەندی رازی بوو بە ریفراندۆم و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی سەلماندی، ئەمە تا چەند كاریگەری دەبێت لە سەر جیابوونەوەی ئاشتییانەی كوردستان و ئایا رازی دەبن بە دەرئەنجامەكانی لەبەر ئەوەی وەك دەزانی زۆربەی خەڵكی كوردستان لەگەڵ جیابوونەوەدان؟
- ریفراندۆم بژاردەی زۆری هەیە، وەك كۆنفیدڕاڵی لەگەڵ عێراق، یان سەربەخۆیی، یان مانەوە وەك هەرێم. ئەگەر بژاردەیەكی ناوەند هەبێت، وەك ئەوەی هەندێ پێوەندی بهێڵێتەوە بە عێراقەوە، باشترە. دەبێت بزانن ئەگەر بتانەوێ بە تەواوی لە عێراق جیا ببنەوە، ئەوە مەسەلەیەكی ئاڵۆزە و نابێت پەلەی تیا بكرێت. بەڵام ئەگەر بەغدا رازی بێت، ئەوا دەكرێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی چاودێر بنێرێت.
* ئەگەر كوردستان سەربەخۆ بێت، پێگەی كوردی رۆژئاوا چۆن دەبێت؟
-ئەوە ئاشكرایە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان بەم دواییانە ستراتیژی خۆی لە سووریا گۆڕیوە. پێشتر زیاتر ستراتیژییەكەی بایەخی بە رۆژئاوای سووریا وەك حەلەب و بەشە عەرەبییەكە دەدا، بەڵام بۆ بەشە كوردییەكان زۆر كەم بوو. دوای كۆبانێ و كارەكانی یەپەگە، ئەمریكییەكان زیاتر بایەخیان بە كوردستانی سووریا داوە. واتە لەم دواییانەدا ئەمریكییەكان سیاسیەتی خۆیان گۆڕی و پشتگیری كوردی سووریا و هاوپەیمانەكانیان كردووە، وەك هێزی شەڕكەری سەرەكی لە سووریا. ئەمە ئاڵوگۆرێكی گەورەیە. بەڵام وەك دەزانن توركیا كاردانەوەی توندی هەبوو بەرانبەر بەمە، ئەمەش هەر ئێستا روودەدات، بۆیە ئێستا شەڕی داهاتوومان ئەوەیە ئایا ئەمریكا یەپەگە هەڵبژێرێت، یان توركیا؟ ئەمەش لە چەند مانگی داهاتوودا دەردەكەوێت.