هێزی پێشمەرگەی كوردستان لە هەموو قۆڵەكانی بەرەی شەڕەوە لە ئامادەباشی تەواودان بۆ تێكشكاندنی تیرۆریستانی داعش و پاراستنی بست بە بستی خاكی كوردستان. لە ئێستا خەڵكی كوردستان چاوەڕێی ئەوەن هێزی پێشمەرگەی كوردستان موژدەی سەركەوتنێكی گەورە بە خەڵكی كوردستان رابگەیەنێت. بۆ قسەكردن لەسەر ئیرادە و ورەی پۆڵایینی هێزی پێشمەرگە لە بەرەكانی چیای شنگال و زممار و ئەو ناوچانە، گوڵان سەردانی سەنگەرەكانی پێشمەرگەی كرد و دیدارێكی تایبەتی لەگەڵ فەریق جەمال محەمەد سوپاسالاری كوردستان سازكرد كە باس لە نەبەردییەكانی پێشمەرگە و ئامادەباشی پێشمەرگە بۆ رزگاركردنی تەواوی ئەو ناوچانە دەكات، ئەمەش دەقی دیمانەكەیە.

فەریق جەمال سوپاسالاری كوردستان بۆ گوڵان:پێشمەرگە توانا و ئیرادەی رزگاركردنی هەموو شوێنێكی هەیە وچاوەڕێی كاتژمێری سفرە


* لەم رۆژانەی دواییدا سەرۆك ئەركانی سوپای ئەمەریكا سەردانی كوردستانی كرد و لەگەڵ سەرۆكی هەرێمی كوردستان كۆبۆوە، ئێوە وەك سەرۆك ئەركانی لەشكری كوردستان چۆن لەو سەردانە دەڕوانن و ئامانجەكانی چی بوون؟
- سەرۆك ئەركانی سوپای ئەمەریكا كە تازە ئەو پۆستەی وەرگرتووە، ویستی بەم سەردانیكردنەی كوردستان لە نزیكەوە ڕەوشی ناوچەكە و دۆخی پێشمەرگە ببینێت، هەر لەو دانیشتنەدا سوپاسی سەرۆكی كوردستان و هێزی پێشمەرگەی كردو سەرەخۆشی خۆی بۆ شەهیدەكانمان دەربڕی، ستایش و سوپاسی پێشمەرگە كرد كە هێزی یەكەمن لە جیهاندا بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش كە داعشیان تێكشكاندووە. هەروەها پەیامێك بوو بۆ پاڵپشتی و پشتیوانی ئەوان و بۆ ئەوەی پێمان بڵێن كە داواكارییەكانمان دەگەیەننە پنتاگۆن و كۆنگرێسی ئەمەریكا، بۆ ئەوەی بزانن كە ئێمە خاوەنی هاوپەیمانێكی بەهێزین لە ناوچەكەدا، كە بریتییە لە هێزی پێشمەرگە. هەروەها ویستی بزانێت پێداویستییەكانمان چین بۆ ئەوەی لە گەڕانەوەیدا باسی بكات، كە ئێمە دواتر لە ڕێی ئەو تیمە ئەمەریكییانەی لێرەن -و لە ناو ژووری عەمەلیات لێرە كار دەكەن- بۆیان دەنێرین.

* هەر ئەمڕۆ كە ئێمە هاتین بۆ ئێرە، ئێوە سەرقاڵی كۆبوونەوەیەك بوون، دەكرێت بزانین ئامانجی ئەو كۆبوونەوەیە چی بوو؟
- ئەو كۆبوونەوەیە لەگەڵ هێزەكانی شنگالدا ئەنجام درا، ئەو هێزانەی حاڵی حازر لە بنكەی مەشق و ڕاهێنان فیشخابوورن و سەرقاڵی سەر لە نوێ ڕێكخستنەوەیانین، ئەم هێزەش پێكهاتووە لەو پێشمەرگانەی كە لە چیای شنگال بوون و لە سەرەتادا بەسەر چەند گرووپێكدا دابەش ببوون، كە دواتر كۆكرانەوە و چەند فەوجێكیان لێ پێكهێنرا بە ئامانجی دروستكردنی هێزێكی ڕێكخراو. هەر فەوجێكیش لە 400 كەس پێكدێت و تا ئێستاش 12 بۆ 13 فەوج بە تەواوی ئامادە بوون. ئەمە ئامانج و تەوەری كۆبوونەوەكەی ئێمە بوو لەگەڵ فەرماندەیی شنگالدا، واتە بۆ ئەوەی هەڵبستین بە دابەشكردنی ئەرك و فەرمانەكان بەسەر ئەو فەوجانەی تەواو بوون بۆ ئەوەی ئامادەكاری خۆیان بكەن و چەك و كەل و پەلی پێویستیان بۆ دابین بكرێت.

* پێشتر هێزەكانی داعش توانییان دەست بەسەر ئەم ناوچانەدا بگرن، بەڵام دواتر توانرا بە سەركردایەتی سەرۆك بارزانی سەرجەم ئەم ناوچانە، وەك چیای شنگال و ڕەبیعە و زوممار، لە ژێردەستی داعش رزگار بكرێن و لێیان بسەندرێتەوە و ئەو ناوچانەیان لێ پاك بكرێتەوە، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا گرنگی و بایەخی ئەم ناوچانە چین؟
- لە 2ی مانگی ئابدا داعش هێرشی كردە سەر ئەم ناوچانە و لە 3ی مانگدا دەستی بە سەر بەنداوی موسڵ و زوممار و شنگالدا گرت تاوەكو نزیكی سحێلا- مەفرەقی سحێلا-. دواتر ئێمە بە بڕیاری جەنابی سەرۆك دەستمان كرد بە داڕشتنی بەرنامەیەك كە خودی سەرۆك هاتە ئەم ناوچەیە و ڕاستەوخۆ سەرپەرشتی كۆبوونەوە و بەرنامە و پرۆسەكانیشی دەكرد. لە ئەنجامدا توانیمان بە چوار قۆناخ سەرجەم ئەو ناوچانە ڕزگار بكەینەوە، تا گەیشتینە شنگال و ئەسكی موسڵ، بەنداوی موسڵ و چیای بادۆش و ناوچەی قەسریج تا دەگاتە حەردان تا گەیشتینە ڕەبیعە و چیای شنگال. لە ڕۆژی 19 و20ی مانگی كانوونی یەكەم گەیشتینە سەر چیای شنگال. ئێستاش سەرجەم ئەم ناوچانە لە ژێر كۆنتڕۆڵی پێشمەرگەدان.

* باستان لەوە كرد سەرۆك بارزانی ڕاستەوخۆ سەرپەرشتی كۆبوونەوە و پلاندانان و پرۆسەكانی ڕزگاركردنیشی دەكرد، دەكرێت لەم ڕووەوە باس لە چەند نموونەیەك لەسەر وردبینی و لێهاتوویی سەرۆك بكەن؟
- بە دڵنیاییەوە تێكڕای پرۆسەكان بە سەرپەرشتی ڕاستەوخۆی سەرۆك بارزانی پلان و بەرنامەی بۆ دادەڕێژرا و خۆی ڕێنمایی فەرماندە مەیدانییەكانی دەكرد، كاتێك پلان بۆ ڕزگاركردنی هەر ناوچەیەك دادەنرا، ئیدی بۆ زوومار بێت یان بۆ ڕەبیعە یان بۆ چیای شنگال. لێرەدا من دوو نموونە دەخەمەڕوو، یەكەمیان لە پرۆسەی ڕزگاركردنی ڕەبیعە، سەرۆك بارزانی پلانی ئەوەی داڕشت كە دەبێت سەرەتا ڕێگای عوێنات و ڕەبیعە بگیرێت، پێش ئەوەی خودی ڕەبیعە بگیرێت، لە ئەنجامی جێبەجێكردنی ئەم پلانەشدا توانرا بە ئاسانی ڕەبیعە ڕزگار بكرێت. نموونەیەكی دیكە ئەوەیە كە كاتێك ئێمە ویستمان بچین بۆ شنگال ڕێگەیەكمان لەبەردەمدا نەبوو، ناچار دەبووین بە هێڵی ڕەبیعە و میشیلفە و بۆ سنونێ و لەوێ بچین دەروازەیەك بۆ شنگال بكەینەوە، بەڵام جەنابیان پێی ڕاگەیاندین كە نەخێر با لێرەوە ئێمە پشتی دوژمن بگرین، واتە لە ناوچەی قەسریج بۆ مەفرەقی عەیادێ بۆ حەردان، كاتێك پلانەكە جێبەجێكرا سەركەوتنێكی گەورەی لێ بەرهەم هات، دوژمن هەمووی تێكشكا و تەنانەت نەیانتوانی دەربازیان بێت و ناچار بوون بەرەو سووریا هەڵاتن. ئەمە دوو نموونەیە لەبارەی ئەوەی جەنابی سەرۆك چەند وردەكارییەكان لەبەرچاو دەگرێت و چۆن ڕۆدەچێتە ناو وردەكارییەكانی هەر پرۆسەیەكەوە، لەوەش زیاتر هەر خۆی سات بە سات سەرپەرشتی جێبەجێكردنی پلانەكانی دەكرد و بەدواداچوونی بۆ ڕەوشی بەرەپێشچوون و پەرەسەندنەكانی پرۆسەكان دەكرد.

* ئایا شەڕەكانی ئێرە نەبوونە مایەی وەرچەرخانێك لە شەڕی دژ بە داعشدا، چونكە پێشتر وا وێنا دەكرا كە هێزی داعش شكستی بەسەردا نایەت و لە شكان نایەت، بەڵام ئەم ئەفسانەیە لەسەر دەستی هێزەكانی پێشمەرگە بەتاڵ كرایەوە؟
- بێگومان پرۆسەی ڕزگاكردنەوەی بەنداوی موسڵ- كە گرنگی و بایەخێكی ستراتیژی هەیە، هەم لە ڕووی سیاسی و هەم لە ڕووی سەربازیشەوە- سەرەتای تێكشكاندنی داعش بوو، كە دواتر قۆناخی دیكەشی بەدوا داهات، وەك ڕزگاكردنی ڕەبیعە و دواتر زوممار و لە قۆناخی چوارەمیشدا-هەروەك ئاماژەم پێكرد- چووین بۆ چیای شنگال. لە ئێستاشدا پێشمەرگە بە پەرۆشی و ورەبەرزی و خۆڕاگرییەوە ئامادەی بەشداریكردنی هەر پرۆسەیەكن، لە ئێستادا پلانەكان مەحكەمتر و سەنگەرەكان تۆكمەترن و لەوانەش گرنگتر ئێستا پێشمەرگە فێری تاكتیكی شەڕی داعش بووە.

* ئەی هۆكاری ئەوە چییە تا ئێستا سەنتەری شنگال ڕزگار نەكراوە، ئایا ئەمە بۆ نەبوونی پلانێكی سەربازی دەگەڕێتەوە؟
- لە پێوەندی بە ڕزگاكردنی شنگال و لەسەر ئەم پرسە زۆر موزایەدە بە سەر هێزی پێشمەرگەوە دەكرێت، بەڵام ئەو جێگەیانەی ئێستا ئێمەی لێین، پلانی ڕزگاركردنیان هێشتا تەواو نەكرابوو، بەرنامەی ئێمە ئەوە بوو بچینە چیای شنگال و هێزەكان ڕێكخەینەوە و سەنگەرەكان تۆكمە بكەین و ناوچەكانیش باش كۆنتڕۆڵ بكەین. لەلایەكی دیكەوە دەبێت بزانین تاوەكو موسڵ نەگیرێتەوە، ئەوا شنگال و تەلەعفەر هیچ بایەخێكی سەربازییان نابێت، چونكە سەرەتا دەبێت بەرەو موسڵ پێشڕەوی بكەین، دواتر بۆ ئەو ناوچانەی دەوروبەر. بەڵام هەرچۆنێك بێت ئێمە فەرمانمان پێكرا و پێشڕەویمان كرد و سەرەتا شنگالمان گرتەوە، ڕاستە ئێمە شەهیدمان هەبووە، بەڵام زیاتر لە 1000 داعشیش كوژراون لە شنگال، هەروەها ئێمە داعشمان تووشی شەڕێك كردووە لە شنگال كە لە بەرژەوەندی ئێمەدایە نەك ئەوان، ئێمە سەرجەم بەرزاییەكانمان بەدەستەوەیە و یەك ڕێگەی قیرتاو هەبوو ئەویشمان بڕیوە و خۆ ئەگەر داعشیش نەتوانێت ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراو بگەیەنەتە جێی مەبەست سەركەوتوو نابێت، لە بری ئەوە دێت و لێرە و لەوێ هێرشێكی پیادە دەكات و ئەو هێرشانەش شكست دەهێنن و سەرناگرن لەگەڵ پێشمەرگەدا، نەك لەم میحوەرە، بەڵكو لەسەرجەم میحوەرەكان.

* تاچەند ئامادەن بۆ ئەوەی پێشڕەوی بكەن، بەتایبەتی كە ئێستا خەڵك چاوەڕێیە پێشمەرگە پێشڕەوی بكات و موژدەی خۆش رابگەیەنن؟
- ئێستا ئێمە بمانەوێت هەر جێیەك دەگرین، بەڵام گرنگ ئەوەیە بتوانین پارێزگاری لێبكەین. ئەمڕۆ پلانی سەربازی بۆ ئازادكردن و گرتنەوەی هەموو جێگەیەكی ژێر دەسەڵاتی داعش هەیە، بەڵام ئەمە نهێنی سەربازییەوە و ئاشكرای ناكەین، بۆ نموونە قەرەقوش و بەعشیقە و بەرتلە و تلكێف لە تەنیشت موسڵە و خاكی كوردستانن و پێشتر هێزی پێشمەرگەی لێبووە و خاكی كوردستانە و ئێمە پابەندین بە ئازادكردنەوەی. بەڵام لە رووی سەربازییەوە ناكرێت ئێمە جووڵە بكەین و موسڵ هێشتا لە ژێر دەستی داعشدا بێت و عێراقیش هیچ جموجوڵێك نەكات- بەرەو موسڵ-. هێزی پێشمەرگە شاری موسڵی لە باكوور و رۆژهەڵات و رۆژئاواوە گەمارۆداوە، كەچی هێزی سەربازی عێراق توانای پێشڕەوی نییە بەرەو ئەو شارە، وەكو فەرماندەیەكی سەربازی پێمباشە سوپای عێراق دەست بەجووڵە بكات، ئەو كات ئێمەش دەست بە ڕزگاركردنی ئەو ناوچانە دەكەین. ئەم ناوچانەش بۆ داعش ناوچەی ستراتیژین، هەروەك ئەوەی بۆ ئێمەش گرنگییەكی ستراتیژییان هەیە، یەكەم ناوچە لە عێراقدا گیرا موسڵ بوو، ئێستاش داعشەكان بە پایتەختی خۆیانی دەزانن و خاڵی بەستنەوەی موسڵ بە ڕەقە و بە تەلەعفەر و شنگالدا بەرەو ڕەقە تێدەپەڕێت و ئەوەش هێڵی سەرەكییە بۆ ئەوان بۆ گواستنەوەی هاوكاری و هێز و كەل و پەل و دەستەبەركردنی هاوكاری لۆجیستی و هێزی پێشمەرگەش بەرامبەر ئەوانە، خۆ ئەگەر هاتوو توانرا ئەم هێڵەیان لێ بپچڕێندرێت، ئەوا دەكەونە ڕەوشێكی زۆر خراپەوە لە موسڵ و لە تەلەعفەر، هەروەها شارەكانی دیكەش. بەڵام پشت بەخوا بەم نزیكانە رۆژی ڕزگاركرنیان دیاری دەكرێت و كاتژمێری سفریش لە لایەن سەرۆك مسعود بارزانی فەرماندەی گشتی لەشكری كوردستان رادەگەیەندرێت و هەر خۆیشی سەرپەرشتی و بەدواداچوونی لەسەر دەكات.

* باسی پرسی دروستكردنی هێزی تایبەت بە نەتەوەو ئایینەكانی دیكە دەكرێت، ئایا ئەم پرسە بە كوێ گەیشتووە و چەند بەرەوپێشچوون ڕوویداوە لەم ڕووەوە؟
- دروستكردنی فەوجێكی پێشمەرگە بۆ كریستیانەكان، دوو فەوج بۆ ئێزیدی و كاكەیی و شەبەك، ئەم فەوجانە بە بڕیاری راستەوخۆی سەرۆك بارزانی دروستكراون و هەمووشیان سەر بە وەزراەتی پێشمەرگەن بۆ ئەوەی بەپاڵپشتی پێشمەرگەی كوردستان رۆڵیان لە ئازادكردنی ناوچەكانیان هەبێت، لە دواڕۆژیشدا ئەركی كۆنتڕۆڵكردن و پاراستنی ناوچەكانیان لەئەستۆ بێت، تەنانەت ئەو پێشمەرگانەش رێكخرانەوە كە پێشتر لە چیای شنگال بوون. ئێزیدییەكان قوربانییەكی زۆریان داوەو ئێستاش بەشێكیان لە ژێردەستی داعشدا ماون، هەر بۆیە لەمەودا زۆر باشتر بەرگری لە ناوچەی خۆیان دەكەن، ئەویش بە پشتیوانی هێزی پێشمەرگە و سەركردایەتی كورد و جەنابی سەرۆك.

* ئایا لەگەڵ ڕزگاركردنی هەر ناوچەیەكدا خەڵكە ئاوارەكە تا چەند دەتوانن دڵنیابن و بڕیاری گەڕانەوە بدەن؟
- كێشەی ئاوارەكان كاتی دەوێت، لە شوێنێكی وەك زوممار خەڵكەكە زوو گەڕانەوە، هەر ڕۆژی دواتر گەڕانەوە، تەنانەت هەندێكیشیان خانووەكانیان بەسەردا ڕووخا- لە ئەنجامی بۆمبڕێژكردنیاندا- تەنانەت ئەندازیای پووچەڵكردنەوەی تەقەمەنی خۆشمان شەهید بوو. هەروەها دەبێت قەناعەت بەو خەڵكەش بكەیت كە بڕیاری گەڕانەوە بدەن. ئێمە لە 20/12/2014 ناوچەی سنوونێ و خانەسوور و دووگرێ و گۆهبەلێ و زۆراوە و شەرفەدین كە دەكەونە ئەم دیوی چیای شنگال، ڕزگامان كردن و ئێستا هیچ كێشەیەكیان نییە، بەڵام تا ئێستا خەڵكەكەی نەگەڕاونەتەوە. كەواتە دەبێت خەڵكەكە لە ڕووی دەروونییەوە ئامادە بكرێن و خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانیان بۆ دابین بكرێت، پرۆژەیان بۆ ئەنجام بدرێت، كارەبایان بۆ دەستەبەر بكرێن، بۆ ئەوەی بگەڕێنەوە سەر زێدی خۆیان، ئەگەرنا زەرەرمەند دەبن.

* لە بەنداوی موسڵ ژمارەیەكی زۆری پێشمەرگەكانی كوردانی رۆژئاوامان بینی، ئایا ئەو هێزانە تاچ رادەیەك رۆڵیان لە پارێزگاریكردنی كوردستانی رۆژئاوا و گەیاندنی هاوكارییەكانی هاوپەیمانان بۆ ئەو بەشەی كوردستان هەیە؟
- هێزی لەشكری رۆژ لە گەنجانی رۆژئاوای كوردستان پێكهاتووە و بوونەتە پێشمەرگە و سرییەكی ئافرەتانیشیان لەگەڵدایە، دوای مەشقكردن و ئامادەكردنیان ئێستاكە داوا دەكەن بچنەوە بۆ كوردستانی رۆژئاواو لەوێ بەرگری لە نەتەوەو خاكی خۆیان بكەن كەچی پەیەدە رێگەیان پێ نادات و دەیەوێت بە دیكتاتۆری هەر خۆیان حوكمڕانی بكەن. حكومەتی هەرێمی كوردستان لە رووی سیاسییەوە زۆر دانوستاندن و گفتوگۆی لەگەڵ پەیەدە كردووە و رێككەوتنی دهۆك بە ئامادەبوونی پەیەدە كرا و هەموو حزبە كوردستانییەكانی رۆژئاوا لەسەر چوونی ئەو هێزە بۆ رۆژئاوا رێككەوتن و ئەمەریكییەكانیش لەسەر ئەو بابەتە لەسەر هێڵن، بەڵام تا ئێستا پەیەدە تاكڕەوانە هەر خۆیان بە دیكتاتۆری قبووڵیان نییە، جگە لە هێزی خۆیان هێزێكی دیكەی كوردی بەشداری لە پاراستنی رۆژئاوا بكات و دەیانەوێت رۆژئاوای كوردستان بە هاوشێوەی كۆریای باكوور دروست بكەن.

* بۆچی باس لەو داستان و قارەمانێتیە گەورانە ناكرێت كە لەم ناوچانەدا تۆمار كراون، هۆكارەكەی بۆچی دەگەڕێتەوە؟
- كێشەی ئێمە ئەوەیە كە زۆربەی ئەو كەسانە باسی شنگال دەكەن، هەر نەیانبینیوە، لە واقیعی شنگال هیچ نازانن و شارەزاییان لە سروشتی ناوچەكە نییە، زۆر شتێكی سەیرە سەرۆكی پێشووی پەرلەمان لە سلێمانییەوە قسەدەكات و دەڵێت: ئەوەندە هێز هەبووایە لە شنگال رزگار دەكرا، نازانێت بە سەدان ئەوەندە هێز لە شنگالە و ئەوەندەی ئەو هێزەی ئەو باسی دەكات، شەهیدمان داوە، تاوەكو گەیشتووینەتە چیای شنگال، ئەمە هەمووی موزایەدەی سیاسین و بۆ چەواشەكارییە، لە ئەنجامی مایەپووچبوونێكی سیاسییە.

* ئێمە دەزانین پێشمەرگە خۆراگڕ و ورەبەرزن و ئیرداەیەكی بەهێزیان هەیە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی لەڕووی پێداویستیەوە كەموكوڕییان زۆرە، كە دەبێت بۆیان دابین بكرێت، هەروەها پێویستە باری ژیانیان باشتر بكرێت، ئێوە لەم ڕووەوە چی دەڵێن؟
- ئەمە ڕاستە، چونكە ئەوە مانگی 10 تەواو دەبێت، پێشمەرگە مووچەی مانگی 7یان وەرگرتووە، لەگەڵ ئەوەشدا پێشمەرگە لە پێناو خاك و ئەركە پیرۆزەكەی پێشمەرگایەتی، ماڵ و كەسوكار و هەموو شتێكی خۆی لە بیر كردووە و تەنیا چاوی لە ئەركی خۆیەتی، ئەمەش جێی شانازی و سەرفرازییە بۆ هەموو كورد كە خاوەنی ڕۆڵەی ئاوا بین، ئەمە جێی سەربەرزییە بۆ خۆیان و خانەوادەكانیان و بۆ سەركردایەتی كورد، هەموو جیهانیش ئێستا رێز لە ناوی پێشمەرگە دەگرن. ئێمە لە ساڵی 2007ـەوە لە دانوستاندا بووین لەگەڵ حكومەتی عێراق و داوای مووچەی پێشمەرگەمان كردووە و نەگەیشتووینەتە دەرئەنجامێك. پەرلەمانی خۆشمان باسی ئەم بابەتەی كردووە، بەڵام دەزانن ئەو قەیرانە داراییە كاریگەری لەسەر هەموو دەزگاكان كردووە بە پێشمەرگەشەوە، بەڵام جەنابی سەرۆك و حكومت و پەرلەمانیش جەختیان لەسەر ئەوە كردۆتەوە و پشت بەخوا باری گوزەرانی پێشمەرگە زۆر باش دەبێت، لە پێكهاتەی تازەشدا پشتیوانییەكی باش بۆ پێشمەرگە دەبێت. هەروەها دەمەوێت ئەوە بڵێم كە مەسەلەكە هەر تەنیا دابینكردنی مووچە نییە، بەڵكو دەبێت ئەو مووچەیەش یەكبخرێت، چونكە پێشمەرگە هەموو یەكن و نابێت ئەو جیاوازی مووچەیە بمێنێت و پێویستە هەموویان یەك ماف و ئیمتیازیان هەبێت.





پێویستە سەربەخۆبوونی كوردستان ببێتە داواكاری هاووڵاتیان


جەستین كینگ*
كاتی ئەوە هاتووە هاووڵاتیانی ڕۆژئاوا داوا لە حكومەتەكانیان بكەن كە ئیعتیراف بە كوردستانی سەربەخۆ بكەن. كاتێك هێزە ڕۆژئاواییەكان ڕێككەوتنی سایكس پیكۆ-یان بەكارهێنا بۆ داڕشتن و داتاشینی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، شوێنێك لە وێنەكەدا بە كورد ڕەوا نەبینرا. خاك و زێدیان دابەش كرا و خەڵكەكەشیان بەسەر پێنج وڵاتدا دابەش كرا. لەبەر ئەوەی كوردەكان خاوەنی وڵاتی خۆیان نەبوون، ئەوا بوونە قوربانی دەستی هەڵمەتەكانی پاكتاوكردنی ڕەگەزی. ئەوان لە سەرجەم وڵاتەكاندا كەمینەیەكی ئیتنین و لە تێكڕای ئەم وڵاتانەشدا- یەكێكیان نەبێت - ڕووبەڕووی پێشێلكارى دەبنەوە.
حاڵی حازر كوردی عێراق خاوەنی خۆبەڕێوەبەريیەكی كارایە، قەڵەمڕەوی ئەو خۆبەڕێوەبەرییەش بەشێكی بەرفراوانی باكووری عێراقی گرتۆتەوە. ئەمەش لەبەر ئەوەی كورد پشتبەخۆبەستووە و قاڵبووی ساڵانی سەركوتكاری سەردەمی سەددام حوسێن-ـە. حكومەتی بەغدا گاڵتەجاڕییە، بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان لە هەولێر توانیویەتی لەسەر پێیەكانی خۆی بوەستێت و تەنانەت بەرەنگاری هێرشەكانی دەوڵەتی ئیسلامیش ببێتەوە. كاتی ئەوە هاتووە داوای ئەوە بكرێت دەرفەتی مومارەسەركردنی مافی بڕیاردانی چارەنووس بە كورد بدرێت.
لە ئێستادا كوردستانی عێراق وەك هەرێمێك كە لە لایەن كوردەوە حوكمڕانی دەكرێت و باشترین نیشتمانە بۆ سەرجەم كوردی جیهان. خاوەنی 45 ملیار بەرمیل نەوتی یەدەگە، واتە دەتوانێت ئاسایشی ئابووری خۆی دەستەبەر بكات، خاوەنی پیشەسازییەكی گەورەی كشتوكاڵە كە بەشی ئەوە دەكات ئاسایشی خۆراكی خۆی دابین بكات، خاوەنی ئاوی شیرینە لە جیهانێكدا كە خاوەنی ئەندازەیەكی سنووردارە لە ئاوی خواردنەوە. حكومەتی (هەرێمیش) حكومەتێكی لیبڕاڵە بە بەراورد بە هەر نەتەوەیەكی دیكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەگەرچی چەند كێشەیەكی كەلتووری هەیە لەم هەرێمەدا كە جێی سڵكردنەوەی ڕۆژئاوایە، بەڵام حكومەتی هەرێم یاسای دژ بە توندوتیژی خێزانی دەركردووە. لە ناوچەیەكەدا كە وەك كاڵا و كەل و پەل لە ئافرەت دەڕواندرێت، سەروەریی یاسا ئافرەتی كورد دەپارێزێت. هێشتا كاری دیكە ماوە بكرێت، بەڵام كورد بە ئاڕاستەی ڕاست و دروستدا هەنگاو هەڵدەگرێت. بەو بارە ئاسایش و ئارامەی لە ناوچەكانی ژێر حوكمڕانيی هەولێردا هەیە، جێی سەرسوڕمانە، تەنانەت لە سەروەختی داگیركاری ئەمەریكاشدا، یەك سەربازی ئەمەریكی، یان هاوپەیمانان نەكوژران، یان نەڕفێنران لەم هەرێمەدا. كورد نەتەوەیەكی دانپێدانەنراوە. حكومەتی هەرێم بە ئەندازەیەك پێشكەوتووە كە دەتوانێت لە ماوەی شەو و ڕۆژێكدا ببێتە حكومەتێكی نیشتمانی و كارا.

سەرچاوە: كەیسی كوردستانی سەربەخۆ






تەنيا بە هاوكاری سەربازی، رۆژئاوا ناتوانێت قەرزی كورد بداتەوە

ماكس بلوهر *
لە دوای ساڵی 2011ـەوە ئەو ڕاستیيە ڕوون بۆوە كە دابەشبوون و پارچەپارچەبوونی عێراقی هاوچەرخ بەسەر پێكهاتە ئیتنیيەكانیدا، بۆتە ئەگەرێكی دیار و بەرچاو. سەرهەڵدان و دەركەوتنی دەوڵەتی ئیسلامی و دەستكەوتە دراماتیكیيەكانی هێندەی دیكە ئەم ئەگەری دابەشبوونەی بەهێزتر كردووە. ئەگەرچی زۆر كەس لە جیهانی ڕۆژئاوا نیگەرانن لەبارەی داڕووخانی سنوورە دەستكردە سەپێندراوەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی هاوچەرخ، بەڵام واقیعی مێژوویی ئەوە بووە كە هەمیشە عێراق وڵاتێكی لێكترازاو و لەبەریەك هەڵوەشاوە بووە. لە ڕووی مێژوییەوە، پێكهاتە ئیتنییەكانی –ئەم وڵاتە- پەیوەست بوونێكی پتریان بە –ناسنامە- خێڵەكی و ئیتنییەكانی خۆیانەوە هەبووە، نەك بە دەوڵەتەوە. بەتایبەتی پێكهاتەی سوننە و كورد كە قوربانی دەستی –سیاسەتە- تایفەگەرییە شیعەگەرییەكەی سەرۆك وەزیرانی پێشوو، نوری ئەلمالیكی بوون. شیكەرەوەكانی چەشنی ژەنەڕاڵ جەی گارنەر ڕاستیان پێكاوە كاتێك مشت و مڕی ئەوە دەكەن كە چیتر دەوڵەتی عێراق لە ئارادا نییە و بوونی نەماوە. لەگەڵ ئەوەشدا، پێویستە حكومەتەكانی رۆژئاوا لەوە زیاتر بڕۆن و هەنگاوی زیاتر هەڵبگرن بۆ پشتیوانیكردن لە دامەزراندنی كوردستانی خاوەن سەروەری. كە لە ڕاستیدا، دەبوو سەدەیەك پێش ئێستا كارێكی لەم چەشنەیان بكردایە، ئەو كاتەی كە سنوورەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە پاریس و لەندەن دەكێشران.
دەركەوتنی دەوڵەتی ئیسلامی بووە هۆكاری ئەوەی كوردەكان خۆیان لە دۆخێكدا ببیننەوە كە لە سەنگەری پێشەوەی خوێناویترین گۆڕەپانی شەڕ- لە مێژووی هاوچەرخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا- بن. ناڕازیبوون و پەراوێزخستنی سوننەكان لە سەرتاسەری ناوچەكەدا تەقییەوە و لە ڕێی گرووپێكەوە گوزارشتیان لە خۆیان كرد كە پێداگیرە لە سەر دامەزراندنی خەلافەتێك كە ئەو تێڕوانین و تەفسیرە سەرسەختە ئیسلامییەی بەسەردا زاڵ بێت كە لە سەدەی حەوت باڵادەست بوو. كورد خۆی لە هەل و مەرجێكدا بینیوەتەوە ببێتە هێزی سەرەكی بۆ بەرگرتن بە پێشڕەوی ئەو جیهادییانەی كە لە سەروەختی سەرهەڵدانیاندا وا دەردەكەوت قابیلی ئەوە نەبن، بەریان پێبگیرێت، ئەویش شان بە شانی گورزە ئاسمانییەكانی ئەمەریكا و چەكی ڕۆژئاوا. لەگەڵ ئەوەشدا، ڕۆژئاوا ناتوانێت تەنها بە هاوكاری سەربازی قەرزی كورد بداتەوە. ڕێككەوتنی سایكس-پیكۆ كوردی لە دەرەوەی وێنەكە جێهێشت و كردنیە میوان لەسەر خاك و زێدی خۆیان لە سووریا و عێراق و توركیا. نەریتی دەوڵەتی یەكڕەنگ نەریتێكی بەهێزە لە دیپلۆماسییەتی ڕۆژئاوا، پێشێلنەكردنی ئەم نەریتەش بوو كە بووە هۆی ئەوەی دەوڵەتی خۆیان پێ ڕەوا نەبیندرێت لە چوارچێوەی ڕێككەوتنی سایكس-پیكۆدا. ئێستا دەرفەتێكی زۆر باش ڕەخساوە بۆ ڕاستكردنەوەی ئەم ناهەقییە مێژوییە، ئەویش لە سەروەختێكدا كە چەند ساڵێكە كورد پێگەیەكی بەرزی لە ئەجێندای نێودەوڵەتیدا بەدەست هێناوە، هەروەها ئەو لایەنە سەرەكییانەی بەرهەڵستی ئەم ئامانجەی كورد دەكەن، خۆیان لە دۆخێكدا بینیوەتەوە كە، یان لە ڕووی نێودەوڵەتییەوە گۆشەگیرن (سووریا) یان لەوە ئیفلیجترن كە بتوانن بەرهەڵستییەكی جددی بكەن (عێراق)، یاخود پێوەندییەكی ساردیان هەیە لەگەڵ رۆژئاوا (توركیا). كەواتە ئەگەر كورد بڕیاری دا كە تین و تاوێكی جددی دیپلۆماسی و تەنانەت سەربازیش بدات بە پرسی دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان، ئەوا ڕۆژئاوا – هەم لە ڕووی عەمەلییەوە و هەم لە ڕووی نەریتەكانی خۆیەوە- قەرزاری ئەوەیە پاڵپشتی لێبكات.
*دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان لە ئایندەدا حەتمیيە، پێویستە رۆژئاوا پاڵپشتی لێبكات.