كوردستان لەگەڵ ئەوەی زۆرینەی موسڵمانە، بەڵام چەندین ئایینی دیكەش لەسەر ئەم خاكە بە درێژایی مێژوو بوونی هەبووە. بەڵام گەلی كورد تەنیا گەلی موسڵمانە كە هەوڵینەداوە دەستدرێژی بكاتە سەر ئایینەكانی دیكە و بە درێژایی مێژوو كەلتووری پێكەوەژیان و لێبوردەیی هەبووە و پاراستوویەتی، لەگەڵ ئەوەشدا لە كۆتاییەكانی سەدەی بیستەم و هەتا ئێستاش هەستدەكرێت جۆرێك لە توندڕەوی لەناو كۆمەڵگەی كوردستان لە گەشەكردندایە و مێژووی زانایانی گەورەی كوردی ئیسلامی وەلانراوەو دوای خەڵكانی بیانی كەوتوون، ئەمەش وایكردووە، لەبری ئەوەی تێگەیشتن لە ئیسلام لێبوردەیی و خۆشەویستی بەرهەم بەێنێت، ئەوا ئێستا لادان لە تێگەیشتنی كورد بۆ ئیسلام خەریكە بە ئاراستەیەكی خراپماندا دەبات، بەتایبەتی كە هەوڵێكی جددی هەیە بۆ ئەوەی ئایینی ئیسلام تیكەڵی سیاسەت بكرێت. بۆ قسەكردن لەسەر سەرچاوەی پاكی تێگەیشتی كوردانە بۆ ئیسلام و رۆڵی زانایانی ئیسلامی لە بەرپەرچدانەوەی فیكری توندڕەویی لە ناوخۆ و هەروەها رەتكردنەوەی فیكری داعشی كە ئێستا وەك هەڕەشەیەكی دەرەكی بۆتە مەترسی بۆ سەر كوردستان، ئەم دیمانەیەمان لەگەڵ د.مەلا مادح مەلا محەمەد بەرزێوەیی ئەنجامداو بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

د. مەلا مادح مەلا محەمەد بەرزێوەیی بۆ گوڵان:كورد ئایینی تێكەڵی سیاسەت نەكردووە بۆیە توانیویەتی ئایینپەروەریی راستەقینەی خۆی بپارێزێت



* لە ئێستادا دووچاری گرفتێكی گەورەی وەك شەڕی تیرۆریستانی داعش بووین كە لە ژێر پەردەی ئایینی پیرۆزی ئیسلامدا، ئیەانەی كەرامەتی مرۆڤایەتی دەكەن، گەلی كوردستانیش گەلێكی موسڵمانە، ئەمەش بۆتە ەۆكاری ئەوەی كە دەبێت شەڕێكی فیكریش دژی تیرۆریستانی داعش ئەنجامبدەین، ئایا دەبێت ئەم شەڕە فیكرییە لە دژی تیرۆریستانی داعش چۆن بەردەوامی پێبدەین؟
- بە ناوی خودای بەخشندەی میەرەبان. میللەتی كورد یەكێكە لە میللەتە موسڵمانەكانی دونیا كە بە ویستی خۆی ئەم دینە پاكەی هەڵبژاردووە و بە قەناعەتەوە وەریگرتووە و لەسەری بەردەوام بووە. كورد لە مێژووی ئیسلامدا ەیچ لادانێكی لەم ئایینە پیرۆزە نەبووە و زۆریش خزمەتی بەم ئایینە پاكە كردووە، سوودیشی لێ بینیوە و چاكیش لێی حاڵی بووە. گەلی كورد سەدان زانای بلیمەت و شارەزای لەزانستەكانی ئایینی لێهەڵكەوتووە و هەمیشە گوند و شارەكانی بە مزگەوت و حوجرەی پڕ نور و زانست ومەعریفەت ئاوەدان بووە، كە زانا و سەركردەی لێەاتووی ئەم میللەتەی لێ بەرهەم ەاتوون. ەیچ كاتێك بیری توندوتیژ لە حوجرەی زانایانی كورد سەری هەڵنەداوە، بەڵكو هەمیشە ئەم شوێنە پیرۆزانە ئارامگای رۆح و جەستە و ەزر و بیر بوون. بەڵام بە نەمانی ئەم حوجرە نورانییانە، دەرگاكان واڵا بوون بۆ جۆرهەا بیرۆكەی خراپ و ژهەراوی كە لە رۆژهەڵات و رۆژئاوای دنیا بۆمان ەاوردە كران، لەمەش زیاتر كەسانێكی هەلپەرست سۆزی ئایینی میللەتی كوردیان قۆستەوە بۆ بەجێەێنانی مەرامی خۆیان، یان بوون بە داردەست بۆ بە جێەێنانی مەرامی كەسانی دیكە، تا كار بەوە گەیشت كە میللەتی كورد بە كافر بزاندرێت و ەێرش بردنە سەری بە غەزا دابندرێت و مێژووی پڕسەروەریی ئیسلامبوونی لەكەدار بكرێت، لە ناو میللەتی كوردیش كەسانێك وا حاڵی بكرێن كە باوك و باپیرانیان لە ئایین حاڵی نەبوون و بە نەزانی مردن، ئەوانەی ئێستاش گومرا و لادەرن كە دەبێت تەمبێ بكرێن!
بێگومان ئەم بیرۆكەی توندڕەوییە دەرئەنجامی كاركردن و پیلانیكی داڕێژراوی لە مێژینەیە و لەناكاو سەری هەڵنەداوە، بۆیە بە ئاسانی لە ناوناچێت، واتە تەنیا بە ەێز و بە چەك چارەسەر ناكرێت، بەڵكو دەبێت زۆر بە وردی لە بناغەی كێشەكە بكۆڵینەوە، بۆ ئەوەی بتوانین ئەوانەی كە هەڵخەڵتێندراون و وا بە خراپی حاڵی كراون، بە ەزر و بیر و بەڵگەی ئاشكرا قەناعەتیان بگۆڕین و ئاگاداریان بكەینەوە. هەروەها باشترین رێگە ئەوەیە كە لە وڵاتی خۆماندا بۆ سەرچاوە و ئەسڵی گرفتەكە بگەڕێین، كە ئەویش نەمانی زانستەكانی ئیسلامی و رەسەنی پیرۆزە بە مۆركی كوردەواری خۆمان كە لە حوجرەكان دەخوێندران، واتە ئەو عەقیدە جوان و بێگەردەی كە لەوێ وەردەگیرا و زامنی ئاشتی و پێكەوەژیان بوو، بەلاوەنران و سەرچاوەی دیكەیان ەاوردە كردووە كە تەنیا لە سەر بنەمای بیرۆكەی توندوتیژین.
* بەشێكی زۆر لە زانایانی ئایینی ئیسلام لەسەر ئاستی جیهان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن ئەو توندڕەوی و توندوتیژییەی لە جیهادی سەلەفی قیتالی دروست بووە، بەرهەمی ژینگەیەكی خۆماڵی وڵاتانی عەرەبییە، بە دیوێكی دیكەدا ئەم توندوتیژیە بە بەرهەمی مزگەوت و قوتابخانەكانی وڵاتانی عەرەبی دەزانن، جێگەی داخە بەشێك لەم كەلتوورە دزەی كردۆتە ناو كوردستانیش، ئایا چی بكەین بۆ ئەوەی رێگە نەدەین ئەم كەلتوورە لە كوردستان توندڕەوی بەرهەم بەێنێت؟
- بیرۆكەی توندوتیژی لە سەرەتاوە دوژمنانی ئیسلام بە مەبەستێكی دووسەرە دروستیان كرد، بۆئەوەی لە لایەك نەیارانی خۆیانی پێ بشكێنن، لە لایەكی دیكەش ئایینی ئیسلامی پێ لەكەدار بكەن و بە گژ یەكیدا بكەن، لەم پیلانەدا ئەوانەی ئاستی زانست و مەعریفییان لاواز بوو، بە ئاسانی كەوتنە داوی ئەم پیلانە، چونكە بیرۆكەی توندوتیژی نەمامێكە لە خاكی جهەالەتدا گەشە دەكات، هەر بۆیە ەۆشیاركردنەوەی خەڵك و پڕچەك كردنیان بە زانستی رەسەن و پیرۆزی ئیسلام باشترین رێگەیە بۆ ئەوەی پیلانی دوژمنان سەر نەگرێ. ەاوكات پێویستە لێكۆڵینەوە لەسەر ئەو هەموو (چاپكراو، نامیلكە و سیدی)یانەی بكرێت كە لە ناو كوردستاندا بڵاودەكرێنەوە و بیری توندوتیژی و فكری نامۆ و دڕندەیی لە ناو خەڵكدا بڵاودەكەنەوە. ئاخۆ كێ لە پشت ئەم كارەیە؟ كێ خەرجی دەكێشێ و رەواجی پێ دەدات؟ هەروەها پێویستە لێكۆڵینەوە بكرێت لەسەر ئەوانەی كە خۆیان كردووە بە مامۆستا و گەنجانمان فریو دەدەن و باوك و باپیرانی خۆیان بە كافر دەزانن و كوشتنی رۆڵەی میللەتی خۆیان بە جیەاد دەزانن. دەبێت بزانین كێن ئەوانەی گەنجان ەان دەدەن كە بڕوایان بە مەلای رەسەنی كورد نەمێنێ و فەتوایان لێ قبووڵ نەكەن و دەرسیان لە لا نەخوێنن؟ زۆرن ئەو پرسیارانەی كە دەبێ وەڵامیان بۆ بدۆزینەوە. بۆ ئەوەی چارەسەری بۆ بدۆزینەوە، دەبێت گرفتەكان دەستنیشان بكەین.
* ساڵێك بەسەر رەشەكوژی و جینۆسایدی داعش دژ بە ئێزیدییەكان تێدەپەڕێت، داعشەكان بە هەزاران كچ و ژنی ئێزیدییان رفاند و كڕین و فرۆشتنیان پێكردن. وەك زانایاكی ئایینی چۆن ئەم رەفتارەی داعش شرۆڤە دەكەیت و ئەمە لە كوێی ئایینی ئیسلامدا جێگەی دەبێتەوەوە؟
- لە سەرەتاوە دەبێ ئەوە یەكلا بكەینەوە كە كرداری دڕندە و نامرۆڤانە ەیچ پێوەندی بە ئیسلامەوە نییە، ئەوجا با كەسانێكیش بە ناوی ئیسلامەوە بیكەن، چونكە رێك پێچەوانەی دەقە پیرۆزەكانی ئیسلامن و مێژووی ئیسلام رەتیدەكاتەوە كە ئایینی پیرۆزی ئیسلام بۆ ئەم كارە نامرۆڤانانە ەاتبێت. باشە ئەگەر ئایینی ئیسلام وهەا رەفتاری كردبا لەگەڵ خەڵك، چۆن لە ماوەی شتێك زیاتر لە 1400 ساڵ بەمجۆرە لە دڵی ملیۆنهەا خەڵكدا جێگەی دەبووەوە؟ چۆن خەڵكی رۆژهەڵات وناوەڕاستی ئاسیا بە رەوشتی بازرگانانی ئیسلام موسڵمان دەبوون؟
خودای دلۆڤان دەفەرموێ: «ێاأَیەا اڵژینَ ێمَنُوا ادْخُلُوافِی السِّلْمِ كافَّە ۆڵا تَتَّبِعُوا خُگۆاتِ الشَّیگانِ إِنَّە ڵكمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ». البقرە [208]- واتا (ئەی ئەوانەی ئیمان‏ و باوەڕتان ەێناوە هەر هەمووتان خۆتان بخەنە ژێر سایەی ئیسلامەوە و بە تەواوی پەیڕەوی بكەن و شوێنی هەنگاوەكانی شەیتان مەكەون، چونكە بەڕاستی ئەو دوژمنی ئاشكراتانە و هەمیشە دەیەوێت شەڕ و جەنگ لە نێوان خەڵكیدا بەرپا بكات و لە ئیسلام دووریان بخاتەوە). ئایینی پیرۆزی ئیسلام وامان فێر دەكات كە ئاشتی وسەلامەتی بڵاوبكەینەوە و ئەزیەتی ەیچ كەس نەدەین، تەنانەت ئەگەر لە سەر ئایینی ئێمەش نەبێت، ئەگەر ئەوان ئەزیەتمان نەدەن. بۆیە رەفتاری دڕندانە و قێزەوەن كەسانێك ئەنجامی دەدەن كە ەیچ هەستی مرۆڤایەتی و ئایینی راستەقینەیان لەلا نەماوە، ئەمەش زۆر لە ئیسلام دوورە و حاشا ئیسلام شتی وا قبووڵ بكات.
*ەێزی پێشمەرگەی كوردستان لە ماوەی ساڵی رابردوو بە درێژایی 1100 كیلۆمەتری بەرەی شەڕ، بەرگرییان لە كوردستان كرد و لەم پێناوەشدا زیاتر لە 8000 پێشمەرگە شهەید و برینداربوون. وەك دەزانن ئەگەر ەێزی پێشمەرگە نەبوایە، كارەساتی ئەنفال بە دەستی داعش لەسەر نەتەوەكەمان دووبارە دەبووەوە، ئایا تاچەند ئەم بەرگرییەی پێشمەرگە وەك جیەاد لە پێناوی خوا سەیر دەكرێت؟
- ئێمە میللەتێكی ستەملێكراوین، خودای مەزنیش لە گەڵ ستەملێكراوانە و پشتیان دەگرێت، ئێمە ەێرشمان نەبردۆتە سەر كەس، بەڵكو ەێرشیان بۆ ەیناوین و ئێمە تەنیا بەرگریمان لە خۆمان و وڵاتمان كردووە، ئەمەش نەك كارێكی شەرعی و رەوایە، بەڵكو واجبێكە كە دەبێ ەوموومان پێی هەڵبستین، چونكە ئەمە لە شەرعی ئیسلام پێی دەگوترێت (قتال الصائل)، واتا شەڕكردن لەگەڵ كەسێك كە ەێرش دێنێتە سەرت، بە بەڵگەی فەرمایشتی خودا كە فەرمویەتی : «فَمَنِ اعْتَدَیٰ عَڵیكمْ فَاعْتَدُوا عَڵیە بِمِپلِ مَا اعْتَدَیٰ عَڵیكم ۆاتَّقُوا الڵە ۆاعْڵمُوا أَنَّ الڵە مَعَ الْمُتَّقِینَ»- البقرە [194]، هەروەها بە بەڵگەی فەرمایشتی پێغەمبەری خۆشەویستمان [د.خ]كە فەرمویەتی: «من قتل دون أەلە فەو شەید، ومن قتل دون مالە فەو شەید، ومن قتل دون دمە فەو شەید، ومن قتل دون دینە فەو شەید»ـ بڕوانە:(أبو داوود 4771)، و (الترمژی 1421)،
ئینجا كە پێشمەرگە بەرگری لە ماڵ و خاك و رۆح و ئایینی كورد و كوردستان دەكات، بێگومان كارەكەی شەرعی و پیرۆزە، ئەوانەشی گومان دەخەنە سەر ئەركی پیرۆزی پێشمەرگە، داردەستی دوژمنانن.
*سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە ماوەی ئەم ساڵەدا خۆی راستەوخۆ و ەاوشانی پێشمەرگە لە بەرەكانی شەڕدا بووە و توانی یەكڕیزی پێشمەرگە و یەكڕیزی گەلی كوردستان بپارێزێت، لە شەڕەكەشدا سەركەوتوو بێت، ئایا تا چەند سەرۆكی وڵات لە ساتە چارەنووسسازەكاندا بۆ نەتەوە گرنگە؟
- بێگومان ئینسان بوونەوەرێكی كۆمەڵایەتییە و ناتوانێت بە تەنیا بژی، بەڵكو لە ناو خانەوادە و ەۆز و میللەت وكۆمەڵگەی فراوان ژیان دەباتەسەر. ئەم ژیانە ەاوبەشەش پێویستی بە رێك خستن و یاسا هەیە، بۆ پاراستنی یاسا وبەڕێوەبردنی ژیانیش دەبێ گەورە و بچووكی هەبێت، دەبێ سەركردە و پیشەوای لێزان و ئەمین كاری میللەت بەڕێوە ببات، بەتایبەت لە كاتی جەنگ و ناخۆشی پێویستە سەرۆك حەكیم و شارەزا و بڕیار بە دەست بێت. خەڵك دەبێت پابەندی بڕیاری راست و شەرعیی ئەوانە بن كە شارەزا و دڵسۆز و بوێرن، بەو مەرجەی بڕیارەكانیان پێچەوانەی شەرعی خودا نەبن، ئەگەر وا نەبێت، خەڵك سەری لێ دەشێوێ و هەموو شتێك پەكی دەكەوێ و ژیان دەبێتە هەرا و فەوزا.
* ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ مێژووی نەتەوەكەمان، دیارە مێژووی كورد و مێژووی ئیسلام لە كوردستان تێكەڵ، ئەوەی لەم مێژووە كوردییە ئیسلامییە دەخوێندرێتەوە خۆشەویستی و لێبووردەیی و پێكەوەژیان و ئاشتییە. وەك زانایایەكی ئایینی ئیسلامی پێتوایە بۆچی تەنیا مێژووی كورد و ئیسلام ئاشتی و پێكەوەژیان و لێبووردەیی بەرهەمەێناوە؟
- چونكە كورد بە دڵسۆزی و راستەقینە ئەم ئایینە پاكەی وەرگرتووە و بەسەریدا نەسەپاوە، بەڵكو بە ویستی خۆی قبووڵی كردووە و باش لێی حاڵی بووە و سوودی لێ بینیوە. مەلای كورد بە چاكی و پاكی ئەم ئایینە پاكەی بۆ میللەتی خۆی روون كردووەتەوە و ەیچ مەبەستی دونیایی نەبووە لە پاڵ ئەم ئایینەدا. تەنیا بۆ رەزامەندی خودا ئەم كارەی كردووە، بۆیە لە لای خودا قبووڵ بووە و لە ەزر و دڵی كوردان جێگەی بووەتەوە و لەگەڵ رۆح و خوێنی كوردان ئاوێتە بووە و لەم ئایینە پاكە لایان نەداوە، كورد ستەمی لە كەس نەكردووە، تەنانەت كاتێك ستەمی لێ كراوە و پاشان دەسەڵاتی بووە تۆڵەی نەستاندووە، بەڵكو عەفو و لێبوردنی هەڵبژادووە، ئەم رەوشتە بەرزە بەرهەمی ئایینە كە مەلای كورد ماموستای ئەمینی میللەتەكەی خۆی بووە و وای فێركردوون.
* بەشی زۆری شاعیرە گەورەكانمان پەروەردەی حوجرە و مزگەوتەكانن و كاتێك وەسفی حەزرەتی پێغەمبەر (د.خ) بە شیعرەكانیان دەكەن، هەست دەكەین لەناو خۆشەوەیستی پێغەمبەر (د.خ) توانەتەوە، ئەم خۆشەویستییەشیان گواستۆتەوە بۆ ناو خەڵكی كوردستان، بەڵام بەداخەوە كاتێك باسی مێژووی ئیسلام دەكرێت، ئەم مێژووە كوردییە ئیسلامییە فەرامۆش كراوە، زۆر كەم مزگەوت و شوێنە ئایینەكان بە ناوی ئەو زانا گەورانەی كورد دەكرێت، ئایا ئێستا كاتی ژیاندنەوەی ئەو مێژووە كوردییە ئیسلامییە نییە؟ چۆن دەست پێبكەین و دەبێت هەنگاوەكان چۆن بن؟
- بەڵێ، لە مێژە كاتی ئەوە ەاتووە كە قیمەتی زانا و بلیمەت و لێەاتووەكانی میللەتەكەمان بزانین و مافیان بدەین، چونكە لەوانەیە ەیچ میللەتێك وەكو ئێمە لەو بارەیەوە كەمتەرخەم نەبێت. زۆر مزگەوت و شوێنی پیرۆز ناوی وهەایان لێنراوە كە ەیچ پێوەندی لەگەڵ كورد نییە، نازانم كێ ئەو ناوە سەقەتانەی بۆ داناون، كەچی ئەو هەموو ناوە پڕسەروەرییەمان هەیە و لێی خافڵین. بۆیە پێویستە ئەوانەی ئەم ئەركەیان لەئەستۆدایە، بە خۆیاندا بچنەوە، بۆ ئەوەی ناوی كوردیی جوان و پیرۆز كە ەی زانا و لێەاتووی میللەتەكەمانن زیندوو بكرێنەوە و بكرێن بە ناونیشان بۆ شیوێنەكانی وڵاتمان. پێویستە هەماهەنگی لە نێوان وەزارەتی ئەوقاف و وەزارەتی رۆشنبیری هەبێت كە ئەوان ناو دابنێن بۆ مزگەوت و شوێنە ئایینی و گشتییەكان و بیكەن بە مەرج بۆ رێگەپێدانی درووستكردنیان.
* یەكێك لەو گرفتانەی كە ئێستا بووەتە ەۆی درووستبوونی توندڕەوی، دەستكاریكردنی فقەی ئیسلامییە، یاخود بە هەڵە خوێندنەوەیەتی، یان بە شێوەیەك داڕێژراوە كە لەگەڵ بۆچوون و كەلتووری نەتەوەكانی دەوروبەرمان دەگونجێت و تەنانەت لادانیشی تێدایە. بەپێی دەقە پیرۆزەكانی قورئان چۆن لەم مەسەلە هەستیارە دەڕوانن؟
- بێگومان فیقەی ئیسلام زۆر فراوان و دەوڵەمەندە. تەنانەت فیقەی یەك مەزهەبی سوننە و جەماعەت (شافیعی،حەنەفی، حەنبەلی و مالیكی)، بە بێ كەموكوڕی توانای بەڕێوەبردنی مرۆڤایەتی لە سەرتاسەری جیەان هەیە. عەقڵییەتی یاساناسان لە رۆژهەڵات و رۆژئاوا ئەگەر دەیان ساڵیدی كار بكەن ەیشتا ناگەن بە یاساكانی فیقەی یەك لە چوار مەزهەبە پیرۆزەكانی ئیسلام ئەمە شاەیدی گەورە زانایەكە كە پسپۆڕە لە فقەی ئیسلام و یاسای نێودەولەتی، بەڵام ئەوەی جێگەی مەترسییە ئەوەیە كە بیرۆكەی لادان لەو چوار مەزهەبە پیرۆزە سەری هەڵداوە و بووە بە دیاردەیەك كە هەندێك كەس پێی گیرۆدە بوون. واتە بەو جۆرە نیشان دران كە ئەم مەزهەبانە سودیان نییە و خەڵكیان بەرەو كەناری بێمەزهەبی بردووە، كە ئەمەش زۆر ترسناكە، چونكە بێمەزهەبی پردی بێئایینییە، لێرە كەسانێكی ناشارەزا ەاتنەمەیدان و خۆیان كردە جێگرەوەی فیقەی ئەم چوار مەزهەبە، خۆیان كردە سەرمەزهەب لە جیاتی ئەم چوار مەزهەبە، بۆیە بە بیانووی نهەێشتنی مەزاەیب، سەدان مەزهەبی تاكەكەسییان دروست كردووە و سەریان لە خەڵك شێواندووە و بەرەوە فیتنەیەكی ترساكیان بردوون.
* ئێستاكە ململانێیەكی توندی مەزهەبگەرایی لەناوچەكەدا هەیە. بەو پێیەی گەلی كوردستانیش كە دابەش بووە بەسەر ئەو وڵاتانەدا كە ئەو شەڕە خوێناوی و ململانێ توندە تائیفییەی تێدایە، هەر بۆیە ئەو مەترسییە لە سەر كوردستانییەكانیش رەنگی داوەتەوە. ئایا چۆن گەلی كوردستان و سەركردەكانمان دەتوانن لەو شەڕە خوێناوییە خۆیان بەدوور بگرن و تێكەڵ بە شەڕی تائیفی نەبن؟
- شەڕی تائیفی لە ناوچەكەمان تازە نییە، پێش ئیستاش هەبووە، ناوە ناوە خامۆش بووە و دیسان سەری هەڵداوەتەوە، بەڵام میللەتی كورد بە پابەندبوونی بە مەلا و زانایانی حەكیمی خۆی توانیویەتی تایبەتمەندی خۆی بپارێزی و ئایینپەروەریی راستەقینەی خۆی لە دەست نەدات و لە شەڕی تائیفی دووربێت، چونكە ئایینی لە گەڵ سیاسەت تێكەڵ نەكردووە، ئیستاش ئەگەر لە سەر هەمان رەوڕەوەی زانایانی پێشوومان بڕۆین، تووشی هەڵە و هەڵدێر نابین، بەڵام ئەگەر خوانەخواستە ئایین بكرێت بە ئامرازی دونیا و بۆ مەرامی سیاسی بەكاربێت، ئەوا زۆر ترسناكە، بەتایبەتی لەم قوناغە هەستیارەدا پێویستە زۆر حەكیمانە مامەڵە لەگەڵ دۆخەكە بكرێت، بۆ ئەوەی ئایین و ژینی خۆمان نەخەینە مەترسی، پێویستیشە ئایین پارێزراو بێت و لە سەرووی هەموو شتێكی دیكەوە بێت.
* لەم قۆناغەدا كورد بەگشتی و سەرۆك بارزانی هەوڵی ئەوە دەدەن كەلتووری پێكەوەژیان و لێبووردەیی لە نێوان هەموو ئایین و ئایینزا و نەتەوە و پێكەاتەكانی كوردستان و عێراق تێك نەدرێ، تا چەند پێویستە ئەو هەوڵانە بەردەوام بن؟
- میللەتی كورد بەگشتی میللەتێكی ئاشتیخوازە و حەزی لە پێكەوە ژیانە و زۆر لێبووردنی هەیە، كە بەداخەوە زۆرجار دوژمنانی كورد ئەمەیان بۆ سوودی خۆیان قۆستۆتەوە. میللەتی كورد سەلماندوویەتی كە توانای پێكەوەژیانی هەیە لەگەڵ هەموو ئایین و پێكەاتە و میللەتانی دیكە. كوردستان لە رابردووی كۆندا شوێنی حەوانەوەی خەڵكی لێقەوماو بووە، لە ئێستاشدا ئارامگای ستەملێكراوانە و ئەمە شتێكی حاشاهەڵنەگرە، میللەتی كورد كە بەم هەموو قەیران و نالەبارییەی ژیان نزیكەی دوو ملیۆن ئاوارەی پەنا داوە، كە چەند ئایین و پێكەاتەی نەتەوەیی و مەزهەبی جیاوازی تێدایە. ئەو هەوڵانەی كورد و سەرۆك بارزانی لەو بوارەدا جیەانی سەرسام كردووە.
* زۆر جار خەڵكی گلەیی ئەوەیان هەیە، زۆر، یان كەم لە هەندێك وتاری مامۆستایانی ئایینی لە رۆژانی هەینی زۆر بە كەمی باس لەو فیتنە و ەێرشە دڕندانەیە دەكرێت كە دەكرێتە سەر هەرێمی كوردستان و لەسەر ئەو تاقمە تیرۆریستیەی كە بە ناوی خەلافەتی ئیسلامییەوە زیانیان بە كەرامەت و سەروماڵی كوردستانییەكان گەیاندووە. لەو بارەیەوە راتان چییە؟
- مامۆستایانی ئاینی ئیسلامی پیرۆز میراتگرانی پێغەمبەرانن (علیەم السلام) و ەیچ كات كەمتەرخەمی لە ئەركی خۆیان ناكەن، لەو كاتانەی لە ژێر فشاری رژێمەكانی داگیركەری كوردستان بوون، ئەوان كۆڵیان نەدا و حەقبێژ و چاونەترس بوون، زۆریان لەسەر وشەی حەق شهەید كران، بۆیە بە دووری دەزانم ئەمڕۆ لە كەش و هەوای ئازادی كوردستاندا زانایان لە ئەركی خۆیان كەمتەرخەمی بكەن.
* وەكو ئاشكرایە لە قۆناغەكانی بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان لەنێو حزبە كوردستانییەكان ململانێیەك هەیە، باشە حزبە ئیسلامییەكان لەناو پەرلەمان و دەسەڵاتدا بۆ دەبێت پاڵپشتی لایەنێك لە دژی لایەنێكی دیكە بكەن و رۆڵی چاكسازیی نەگێڕن، لە كاتێكدا خودای گەورە و میەربان و فەرموودەكانی پێغەمەریش (د.خ) باس لەو رۆڵە گرنگە دەكەن؟
- چاكسازی كارێكی پیرۆزە و ئەركی هەموو تاكەكەس و لایەنێكە كە بیكات، هەموومان لەسەرمانە بە ئەندازەی توانای خۆمان چاكسازی بكەین و ململانێ وەلا بنێین. خودای گەورە فەرمویەتی: «ۆأَگیعُوا الڵە ۆرَسُوڵە ۆڵا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا ۆتَژەبَ ڕیحُكمْ ۆاصْبِرُوا إِنَّ الڵە مَعَ الصَّابِڕینَ»- الانفال [46]. واتە: گوێڕایەڵی فەرمانی خودا و پیغەمبەر بن و ململانێ و دووبەرەكی مەخەنە نێوانتان، چونكە ئەگەر بچن بە گژ یەكتردا، ئەوا شكەست و لاوازی رووتان تێدەكات و هەیبەت و شكۆداری و دەسەڵاتتان لە بەین دەچێت.
* وەك پرسیاری كۆتایی بە رای ئێوە، سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە ناو خەڵك هەڵبژێردرێ دیموكراسیترە، یان لە ناو پەرلمان؟ بۆچی؟
- ئەم مەسەلەیە ئەوەندە بە سیاسی كراوە كە لە رەوتی خۆی لای داوە، گرنگ نییە كە چۆن ئەم هەڵبژاردنە بكرێت، گرنگ ئەوەیە كە چۆن هەموو لایەك كۆك بن لە سەر یەك را و یەك بڕیار. من وەك مەلایەكی كوردی دڵسۆز بۆ ئایین و نیشتیمان و گەلەكەم داواكارم لە هەموو لایەنەكان چیتر ئەم بابەتە دوانەخەن و بە زوترین كات كۆتایی بەم مەسەلەیە بەێنن. پێویستە هەموو حزب و لایەنەكانی كوردستان دەرفەت بە دوژمنانی میللەتەكەمان نەدەن زیاتر دەست بخەنە ناو كاروباری وڵاتمان، دەبێت هەمووان ترسی خودایان لە بەر چاو بێت و بزانن كە لە رۆژی دواییدا بەرامبەر بەم میللەتە لێپێچینەوەیان لەگەڵ دەكرێت.