هێرشەكانی رووسیا لە سووریا هەوڵێكە بۆ مانەوەی رژێمی ئەسەد

هێرشەكانی رووسیا لە سووریا هەوڵێكە بۆ مانەوەی رژێمی ئەسەد
داڤید سیدهارتا پاتیل پڕۆفیسۆرە لە زانكۆی كۆرنێڵ و ئەندامی پرۆگرامی دیراساتی ئاشتییە لە هەمان زانكۆ. ساڵی 2007 بڕوانامەی دكتۆرای لە بواری زانستی سیاسی لە زانكۆی ستانفۆرد بەدەستهێناوە. تایبەتمەندە لە بوارەكانی سیاسەتی بەراوردكاری «ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست» و پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان و ئەزموونی هەیە لە بواری توێژینەوە لە سەر وڵاتانی عێراق و یەمەن و سووریا و مەغریب و لوبنان. نووسینی هەیە لە بواری ئەوەی چۆن رێساكانی هەڵبژاردن و باری دانیشتووان كاریگەرن لەسەر ئەدای پارتە سیاسییە ئیسلامییەكان، هەروەها نووسینی هەیە لە بواری پرسی شوناس لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. گوڵان چەند پرسیارێكی سەبارەت بە رەوشی ئاڵۆزی ناوچەكە و شەڕی ناوخۆیی و خوێناوی لە سووریا و ئایندە و پێگەی كورد لەم نێوەندەدا، ئاراستەی ئەو كەسایەتییە كردووە و بەم شێوەیە وەڵامی پرسیارەكانی داینەوە.
داڤید سیدهارتا پاتیل تایبەتمەند لە سەر سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ گوڵان:



* سووریا وڵاتێكێ كاولبووە، ئەو وڵاتە بە دەست كاولكاری و شەڕی ناوخۆیی خۆێناوییەوە دەناڵێنێت، ئێستاش رەهەندێكی دیكە بۆ هاوكێشەكە زیاد بووە، ئەویش بریتییە لە بەشداریكردنی سەربازیی رووسیا لەو ناكۆكییەدا، ئەم تێوەگلانەی رووسیا چۆن لێكدەدەیتەوە؟
- پێموایە ئەم ململانێیەی سووریا بۆ چەندین ساڵ بەردەوام دەبێت. هەموو ئاماژەكان پێمان دەڵێن كە گرووپەكان تەواو جیاوازن و زۆر قورس دەبێت بۆیان كە بگەن بە رێككەوتنێك كە باوەڕ بە لایەنی بەرامبەر بكەن. پێموایە تێوەگلانی رووسیا لە ئێستادا ئەگەری ئەوە زیاتر دەكات كە بارودۆخەكە ئاڵۆزتر بێت.
* پێتوا نییە بەپێچەوانەوە ئەم تێوەگلانەی رووسیا ببێتە هۆی ئەوەی لایەنە ناكۆكەكان بە سازان و چارەسەرێك بگەن؟
- مەسەلەی سەرەكی لە نێوان وڵاتە یەكگرتووەكان و هاوپەیمانەكانی ئەوەیە كە ئایا یەكەم جار چی بكەن؟ ئایا هەوڵ بدەن داعش تێكبشكێنن، یان رژێمی ئەسەد لەناو بەرن؟ وڵاتە یەكگرتووەكان گرنگی داوە بە شەڕكردن لەگەڵ داعش، بەڵام هاوپەیمانەكانی بەتایبەتی سعودیە و توركیا زیاتر گرنگی بە كەوتنی ئەسەد دەدەن و پێیانوایە كە دەبێت كەوتنی ئەسەد لە سەرەتادا بێت، بۆیە لە هێرشكردنە سەر داعش بە كەمی بەشداری دەكەن، لەبەر ئەوەی دەیانەوێت وڵاتە یەكگرتووەكان بگات بەو دەرئەنجامەی كە ئەسەد دەبێت سەرەتا لەناو ببرێت، بۆیە ئێستا دەستێوەردانی رووسیا رێگە نادات بەوەی كە ئەسەد بكەوێت، ئەمەش ئەگەری ئەوە دەهێنێتە ئاراوە كە ئەم وڵاتانە- توركیا و سعودیە- هەڵوێستی خۆیان بگۆڕن و بگەن بە رێككەوتنێك كە ئەسەد رۆڵ بگێڕێت لە قۆناغی گواستنەوەدا، ئەمەش جێی ئومێدە و پێموایە تێكشكانی داعش لە ماوەیەكی كورتدا بەبێ گەیشتن بە جۆرێك لە رێككەوتن تا رادەیەك قورسە.
* بەڵام ئەگەر چارەسەری لابردنی ئەسەد لەبەرچاو بگرین، هەندێك لە توێژەران پێیانوایە كە هەتا بارودۆخەكە نەگات بەو ئاستەی كە لایەنە ناكۆكەكان نەگەن بەو قەناعەتەی كە ئەو بە بنبەست گەیشتنەی لەئارادایە لە زیانی هەردوولا تەواو دەبێت، ئەوا لایەنە بەشەڕهاتووەكان ناگەن بە سازان. پرسیارەكە ئەوەیە چۆن بارودۆخی ئێستای ئەو وڵاتە لەسەر ئەرزی واقیع لێكدەدەیتەوە و ئایا پێتوایە دەتوانن بە سازان یان رێككەوتنێك بگەن؟
- لە بەر چەندین هۆكار لایەنەكان ناتوانن بگەن بە رێككەوتن. كاتێك گرووپە شۆڕشگێڕەكان لە ناو یەكدا بە تەواوی جیاوازن، زۆر قورس دەبێت كە بگەن بە رێككەوتنێك و بە تەواوی قورسە كە بتوانن باوەڕ بە یەك بكەن و لە داهاتوودا رێز لە رێككەوتنەكە بگرن. دەزانم كە پێتوایە شەڕی ناوخۆ بەوشێوەیە كۆتایی دێت، بەڵام لە راستیدا وا نییە، شەڕێ ناوخۆ لە نێوان لایەنە ناكۆكەكانی سووریادا بۆ ماوەیەكی درێژ بەردەوام دەبێت، لەوانەیە بۆ ساڵان و تەنانەت چەندین دەیە. پێموایە هەرچەندە رێگەكان داخراو بن، هەروەك لە شەڕی ناوخۆی لوبناندا، هەرچەندە بە بنبەست گەیشتبوو، بەڵام ئەمە وای نەكرد بەئاسانی بە رێككەوتن بگەن. كاتێك گرووپەكان دەبینن دەتواندرێت سازان دروست بێت، بەمەش زەرەرمەند دەبن، ئەوا قازانجیان لەوەدا دەبێت كە تێكی بدەن. ئەو هاوپەیمانییەی ئێستا لە نێو گرووپەكاندا هەیە لە سووریا زۆر بە خێرایی دەگۆڕێت، لە كاتی درووستبوونی سازان كە هەندێك گرووپ دەخاتە پێش هەندێك گرووپی دیكەوە. پێموایە گەیشتن بە رێككەوتن لە سووریا ئەگەری زۆر كەمە، ئەگەر دەتەوێت راستگۆ بم لەگەڵت، باشترین سیناریۆ بۆ سووریا ئەوەیە وەك سۆمالی ئەمڕۆ وایە كە بەشێك لە وڵات بە واقیعی هەیە، بەڵام بە تەواوی سەربەخۆ نییە، لەوانەیە ئەم بەشانە وەك وڵاتانی سەربەخۆ نەناسرابن، بەڵام سەقامگیرن و وەك وڵاتێكی سەربەخۆ كاردەكەن. لە زۆربەی بەشەكانی سۆماڵدا چەندین گرووپی جۆراوجۆر هەن. هەندێك جار هەندێك گرووپ كۆنتڕۆڵی دەكەن و هەندێك جاریش جیادەبنەوە. پێموایە سووریاش بە هەمان شێوەی لێدێت.
* لەبەر ئەوەی ئێمە دراوسێی سووریان و پێمانوایە ئەگەر ئەو رێگەیەی دانراوە لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ سووریا رێگەگرتن بێت، ئەوا ئەنجامەكەی شكستە. ئەگەر ستراتیژییەكە ئیحتواكردن بێت، ئەوا ئەنجامەكە زۆر كارەسات دەبێت و سەرئەنجام وڵات دابەش و وێران بووە لەلایەن ئەكتەری نادەوڵەتییەوە و وڵاتانی دراوسێی وەك ئێمەش بەدەست ئەمەوە دەناڵێنن، بۆیە پرسیارەكە ئەوەیە، چ بژاردەیەك هەیە كە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆ ئەم حاڵەتە بیگرێتەبەر؟
- هەموو ئەمانە روون و راستن، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە ئەلتەرناتیڤ چییە؟ پێم بڵێ دەتوانی ئەوە ببینی كە سعودیە و ئێران لە سەر یەك مێز دانیشن و گفتوگۆی ئەوە بكەن چی لە بەرژەوندی سووریادایە؟ كەواتە مەبەست لە چارەسەری ناوچەیی و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی چییە؟ پێتوایە دەستێوەردانی وڵاتە یەكگرتووەكان بە 350 هەزار سەرباز وەك ئەوەی لە عێراق كردی سەقامگیری بۆ سووریا دەهێنێت؟
* ئێمە ئەزموونی دەستێوەردانی ئەمریكامان هەیە و ئێستا عێراق دەوڵەتێكی شكستخواردووە. لە سووریادا كە دەستێوەردان نەكراوە، بە هەمان شێوە وڵات تێكچووە و لە لیبیاش كە ئەمریكا بە كەمی دەستێوەردانی كرد، هەر بە هەمان شێوەیە، بۆیە دەمەوێت ئەو پرسیارەت لێبكەم، چۆن سیاسەتی ئەمریكا لە ناوچەكەدا دەبینی كاتێك هەر سێ نموونەكەمان هەیە دەستێوەردان و دەستێوەرنەدان و بە كەمی دەستێوەردان و ئەنجامەكان هەر یەك شتن؟
- پێموا نییە هەمان شت بن. بارودۆخەكان جیاوازن. بەڵام لە ئێستادا پێموایە سیاسەتی وڵاتە یەكگرتووەكان ئەوەیە كە دەستێوەردان نەكات، ئۆباما پێیوایە دەبێت سەرەتا ئەسەد لە دەسەڵات لابەرێت. مەسەلەكە ئەوەیە خەڵكی لە ئیدارەی ئۆبامادا ئێستا ئەو گفتۆگۆیەیان بیستووە سەبارەت بە پێویستی دەستێوەردان لە سووریا، بەڵام لە دەرئەنجامە پێشبینی كراوەكانی دەترسن كە سەرهەڵدەدات. بە بۆچونی من وڵاتە یەكگرتووەكان زیاتر لەوە ناكات كە تائێستا كردوویەتی، هەتا سەرۆكێكی نوێ نەبێت، ئێستا ئۆباما داعش لە سووریا و عێراق بۆردومان دەكات و یارمەتی سەربازی بۆ حكومەتی عێراقی دابین دەكات و هەوڵدەدات پەرە بە هێزێكی ئۆپۆزسیۆنی میانڕەو بدات لە سووریا، پێموا نییە هەتا هاتنی سەرۆكێكی نوێ چاوەڕێی شتی دیكە لە وڵاتە یەكگرتووەكان بكرێت، ناشزانم ئەو سەرۆكە نوێیە چۆن بارودۆخەكە دەبینێت.
* كوردەكانی سووریا زۆر گرنگن لە شەڕكردن لەگەڵ تیرۆریستانی داعش و شەڕێكی پاڵەوانانەیان كردووە، بەتایبەتی لە كۆبانێ بە یارمەتی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش كە هێرشی ئاسمانی دابین كرد، هەروەها پێشمەرگەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بەشدارییان تێدا كرد. لە ئێستادا كوردەكانی سووریا ئیدارەی خۆیان دروست كردووە و بەرەو جۆرێك لە سەربەخۆیی دەچن، چۆن داهاتووی كوردەكان لە سووریادا دەبینی؟
- پشت دەبەستێت بەوەی تاچەند دەڕۆن. پێموایە توركیا رێگە نادات كە دەوڵەتی كوردستانی سەربەخۆ لە سووریادا سەرهەڵبدات و پێموا نییە توركیا بیەوێت رۆژئاوا سەربەخۆ بێت. پێشنیاری توركیا ئەوەیە كە ناوچەی ئارام هەبێ و لە باكووری سووریا دروست بكرێت، كە ئەمریكا ئاسمانی كۆنتڕۆڵ بكات و پەنابەرانی تێدا بن و سەرجەم ئۆپۆزسیۆنی سووریای تێدا بێت، ئەمەش لە رووی ستراتیژییەوە دەكەوێتە ناو رۆژئاواوە و دابەشی دەكات. سەیر بكە تا ئێستا توركیا چی كردووە، شوێن ئەو گرووپە كوردییانە كەوتووە لە سووریا كە سەر بە پەكەكەن، بۆیە پێموایە زۆر قورسە توركیا رێگە بدات دەوڵەتی كوردستانی سەربەخۆ سەرهەڵبدات، بەڵام كوردەكان زیرەك بوون، گەر بگەڕێینەوە بۆ چەند دەیەیەك لەمەوپێش، دەبینین گرووپە كوردییەكان دەرفەتی ئەوەیان بینیوە كە سەربەخۆیی رابگەیەنن، چەندین جار، لە ماوەی جەنگی یەكەمی جیهانیدا بۆ ماوەیەكی زۆر كەم مەملەكەتێكی كوردی لە سلێمانی هەبوو، پاشان نەما، هەر بۆ ماوەیەكی زۆركەم پاش جەنگی دووەمی جیهانی، كۆماری كوردستانیان لە مەهاباد راگەیاند -لە گۆڕەپانی چوارچرا و لە سە ردەستی قازی محەمەد-، ئەم دەرفەتانەیان بینیوە و شكستیان خواردووە. پێموایە كوردەكان لەمەوە شت فێربوون، بەتایبەتی بارزانی. بارزانی لە كوێ لەدایك بووە؟ لە مەهاباد لە دایك بووە، باوكی وەزیری بەرگری بووە لەوێ. كوردەكان ئەو هەڵانەیان بیردێتەوە، ئەو دەرفەتانەیان بینیوە لەبەر شەڕی نێودەوڵەتی و دەبینن لە هەردووكیاندا شكستیان هێناوە، سەیركە لە ساڵی ١٩٩١ و ٢٠٠٣ دا كوردەكان دەرفەتی ئەوەیان هەبوو دەوڵەتی سەربەخۆ رابگەیەنن، بەڵام نەیانكرد، زۆر بەرپرسیارانە هەڵسوكەوتیان كرد و ئێستاش گەیشتوونەتە ئەوەی كە بە لانی كەمەوە لە ماوەیەكی كورت، یان مامناوەند ئۆتۆنۆمیەكی دیفاكتۆیان هەبێت. پێموایە كوردەكان لێرەدا زۆر زیرەكن، سەیری مێژوی خۆیان كردووە و تێگەیشتوون كە ئەو كاتەی هەوڵیان داوە و گەیشتوون بە سەربەخۆیی شكستیان هێناوە، لە ئێستاشدا زۆر بەرپرسیارانە چاوەڕێ دەكەن. ئەگەر ئەمەش لە سووریا بكەن باشە، بەڵام ئەگەر هەڵە بكەن، وەك ئەوەی لە پاش هەردوو جەنگی یەكەم و دووەم جیهانی كردیان، ئەوا هەر وەك مەملەكەتی كوردستان و كۆماری مەهاباد دەڕووخێندرێن.
* لە سەرەتای ساڵی ٢٠١٤ـەوە حكومەتی ناوەندی عێراق بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی لە بودجەی عێراق بڕیوە و رێگەشی گرتووە كە كوردستان خۆی نەوت بفرۆشێت كە جۆرێكە لە سزای ئابووری. لەلایەكی دی بە هۆی كەوتنی موسڵ و هاتنی داعش بۆ عێراق، كوردستان پڕ بووە لە ئاوارە و بووەتە بارێك بە سەر كوردستانەوە، لە هەمان كاتدا بارزانی رێگەی بەرەو سەربەخۆیی كوردستانی گرتۆتەبەر، چۆن ئەمە دەبینی؟ هەروەها وەك دەبینین تەنها هێز كە بەرپەرچی داعش بداتەوە، هێزی پێشمەرگەی كوردستانە، پێتوا نییە پێشمەرگە بووەتە مۆدێلێك بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆریستان و كوردستانیش بە مۆدێلێك بۆ پێكەوەژیانی ئاشتییانە؟
- پێموایە كوردستانی عێراق لە ئێستادا مۆدێلێكە بۆ سەقامگیری لە ناوچەكەدا. هەر لە ٢٠٠٣وە بووەتە مۆدێلێك بۆ هاوكاری و بەلانی كەمەوە لە نێوان یەكێتی و پارتی، ئەمەش پیشانی دەدات كە ئەو لایەنانەی كە لەگەڵ یەك ناكۆكن لە رووی ناوچەییەوە و سیاسەتی جیاوازیان هەیە، هێشتا دەتوانن پێكەوە حوكم بكەن، بۆیە بەم مانایە مۆدێلێكە بۆ ناوچەكە. بەڵام پێموایە لێدوانەكانی بارزانی بۆ مەبەستی گفتوگۆكردنە، بۆ بەدەستهێنانی یارمەتییە لە وڵاتە یەكگرتووەكان و وڵاتانی ئەوروپاوە. بارزانی لە مێژووی خێزانەكەی و مێژووی میللەتەكەی باش تێگەیشتووەو دەزانێت چۆن بانگەشەی سەربەخۆیی بكات و چی بۆ كورد بەدەست بهێنێت، پێموایە ئەو زۆر دانایە و تا ئێستا بەرگەی ئەم هاوكێشەیەی گرتووە. من لێدوان نادەم لە بارەی ئەوەی پێویستە كوردستان سەربەخۆ بێت، یان نا، بەڵام ئەو دەزانێ توركیا و ئێران كاردانەوەیان چۆن دەبێت، گەر كوردستان بانگەشەی سەربەخۆیی بكات. دەزانێت گرووپە جیاوازەكان چۆن دەكەونە بەر مەترسی گەر كوردستان بانگەشەی سەربەخۆیی بكات. بۆیە دووبارە هەرچەندە دەرفەت و ساتێك هەیە بۆ ئەوەی ئەوە بكەن، بەڵام كە دەگەڕێینەوە بۆ مێژوو و دەبینن چۆن بە تەنیا هەوڵیان داوە ئەو ساتە ببینن و شكستیان هێناوە، ئەوا لە ساتەكە رادەكەن و پێیانوایە دەبێت پاڵپشتی نێودەوڵەتی هەبێت بۆ دەوڵەتی كوردستانی سەربەخۆ، لە ئێستاشدا ئەوە نییە، نە لە ناوچەكە و نە هێشتا لە لایەن وڵاتە یەكگرتووەكان و وڵاتانی ئەوروپاوە.
* ئەمەمان لەگەڵ شارەزایەكی ئیسڕائیلی باس كرد، وتی: وڵاتەیەكگرتووەكان سەرەتا لەگەڵ سەربەخۆیی ئیسڕائیلدا نەبوون، بەڵام لە دواییدا یەكەم وڵات بوون ئیعترافیان پێكرد. ئایا كوردیش كە گەورەترین نەتەوەی بێدەوڵەتە دەتوانێت ئەم ئەزموونە دووبارە بكاتەوە؟
- ئێوە كوردەكان گەورەترین نەتەوەی بێدەوڵەت نین لە جیهاندا، زۆر نەتەوەی دی هەن لە وڵاتانی گەورەتردا و دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان نییە، بۆ نموونە لە هیندستان چوار بۆ پێنج گرووپ هەن وەك بنجابەكان كە دەوڵەتی خۆیان نییە، زمانی خۆیان و تەنانەت بزووتنەی سەربەخۆشیان لەناو هەندێكیاندا هەیە. دەتوانین بڵێین كوردەكان گەورەترین گرووپن لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كە دەوڵەتی خۆیان نییە، نەك لەجیهاندا.
* وەك دەزانن پێوەندییەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیادا لە ماوەی ئەم چەند ساڵەی رابردوو گۆڕاوە. پێتوایە هیچ تەنگژەیەك بێتە ئاراوە لە ناوچەكەدا گەر هەرێمی كوردستان بەرەو سەربەخۆیی بڕوات؟
- بە دڵنیایەوە توركیا و ئێران دژی دەوڵەتی سەربەخۆیی كوردستان دەوەستنەوە، لەبەر ئەوەی مەترسی دەخاتە سەر سەقامگیری لە وڵاتەكانیاندا. پێموایە دەوڵەتی دیكەش هەن لە ناوچەكەدا وەك میسر كە دژی سەربەخۆیی كوردستانە، لەبەر ئەوەی دەترسێت گرووپەكانی تر نەك هەر لە وڵاتەكەی خۆیدا بەڵكو لە یەمەنیش، ئەم دەرفەتە بقۆزنەوە و سەربەخۆیی رابگەیەنن و بەو ئاڕاستەیەدا بڕۆن. بۆیە پێموایە هەموو فاكتەرە ناوچەییەكان دژی كوردن بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی لە ئێستادا. دەزانم كە ئارەزوویەك هەیە بۆ ئەوە، بەڵام سەیری پێگەی كوردستان بكەن، هیچ دەربەندێكی ئاویان نییە، ئۆتۆنۆمی كوردستان باشی هێناوە، یەكێك لەو هۆكارانەی وای كردووە باش بێت، ئەوە بووە كە دەربەندەكە كە لێوەی دەربچن لە عێراقەوە بووە، یان لە سنووری نێوان توركیا و عێراق، ئەو سنوورەی كەلوپەلی توركیای لێ دێتە ناو كوردستان لەبەر ئەوەیە كە كەلوپەلەكان دەچێت بۆ عێراق، كە لە پڕدا ئەم سنوورە داخرا، عێراق چەند دەریچەی دەبێت بۆ بازاڕەكانی عێراق، وەك سعودیە و كوەیت و ئێران، ئیتر ئەو قازانجانەی كە كوردستان هەیبووە، چیتر نایمێنێت. هەتا درێژ نەبێتەوە بۆ دەریای ناوەڕاست بە ناوچە كوردییەكاندا تێنەپەڕێت، زۆر قورس دەبێت. بۆ نموونە ئەلبانیا هێشتا ناكۆكی لەگەڵ دراوسێیەكانی هەیە لە بارەی رێگەی گەیشتنی بە دەرەوە، یان ئەرمینیا هێشتا لە گەڵ ئازەربایجان ناكۆكە لەسەر ئەم مەسەلانە. پێموایە زۆر قورس دەبێت بۆ بارزانی كە تەنیا لە كوردستانی عێراق سەربەخۆیی رابگەیەنێت، لەبەر ئەوەی هەڕەشە دەبێت بۆ توركیا و ئێران و ئەوانی تر لەناوچەكەدا كە كوردی تێدایە.
* پێتوانیە وڵاتانی رۆژئاوا بەرپرسیار بن لەو لێشاوی پەنابەرانەی كە رێگەی مردن بەرەو ئەوروپا دەگرنە بەر، لەبەر ئەوەی لە سەرەتادا ئەوەی دەبوایە بیانكردایە، نەیانكرد؟
- وڵاتانی رۆژئاوا كاتێك شەڕی ناوخۆی سووریا دەستی پێكرد، زۆر شتی كەمیان كردو زۆر كەس پێیوایە بەرپرسیارن و وڵاتانی دراوسێش بەرپرسیارن. سعودیە و كوێت و ئیمارات كە هەم حكومەت و هەم خەڵكەكانیان پشتگیری چەند گرووپێكی شۆڕشگێڕیان لە سووریادا دەكرد، ئەوانیش بەرپرسیارن. پێموایە حكومەتی ئێران و تا رادەیەك حكومەتی عێراقیش كە پاڵپشتی رژێمی ئەسەدیان دەكرد و قبووڵیان بوو رژێمی ئەسەد بۆردومانی خەڵكی خۆی بكات و چەكی كیمیاوی لە دژی خەڵكی خۆی بەكاربهێنێت، ئەوانیش هەر بەرپرسیارن. نەتەوە یەكگرتووەكان و هەموو وڵاتانی جیهان دەبێت بەرپرسیاریی كوشتنی هاووڵاتیانی مەدەنی هەڵگرن. ئەو خەڵكانەی وڵاتانی خۆیان بەجێ دەهێڵن لەبەر رەوشی لە سووریا هەروەك ساڵی ١٩٤٨ی قەیرانی پەنابەرانە لە كاتی راگەیاندنی سەربەخۆیی ئیسڕائیل و بۆ چەندین دەیە لە داهاتوودا لەگەڵمان دەمێنێتەوە، بۆ دۆزینەوەی جێگەیەك بۆ ئەو خەڵكە، ماڵێك بۆیان لە جیهاندا. دیاریكردنی ئەوەی كێ بەرپرسیارە لەمانە خۆی لەخۆیدا بیركردنەوەیەكی گریمانەییە و هیچ بەرهەمێكی نابێت.
Top