د.زەینەب قایا یەكێكە لە ئەندامانی زانكۆی لەندەن بۆ ئابووری و دكتۆرای لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان لە هەمان زانكۆ وەرگرتووە و نامەی دكتۆراكەشی بە ناونیشانی: «كارلێك لە نێوان پێوەرە نێودەوڵەتییەكان و چەمكی ناسنامەی خاك»ـە كە دەربارەی كورد ئامادەی كردووە. ئێستاش خەریكی كتێبێكە بە ناونیشانی «چەمكی كوردستان: چەمكی نێودەوڵەتی لەگەڵ نیشتمانی»، كارێكی دیكەی كە ئێستا پێوەی سەرقاڵە بەشدارە لە پرۆژەیەكی نێودەوڵەتی بە ناونیشانی «پرۆژەیەك سەبارەت بە رۆڵی كاراكتەری نێودەوڵەتی بۆ پشتگیركردن لە مافی ژنان دوای دەستێوەردانی سەربازی». بۆ ئەمەش كار لە سەر هەرێمی كوردستانی عێراق دەكات، بە هاوكاری زانكۆی ئەمریكی لە دوبەی. بۆ قسەكردن لە سەر پرسی مافی چارەی خۆنووسین كە یەكێكە لە تایبەتمەندە سەرەكییەكانی ئەم خانمە، ئەم وتووێژەمان لەگەڵ سازدا و بەمجۆرە بۆگوڵان هاتە ئاخاوتن.

د.زەینەب قایا تایبەتمەند لە ناسنامەی خاك لە زانكۆی لەندەن بۆ گوڵان:مافی چارەنووس بنەمایەكە بۆ حوكمڕانیی سەربەخۆیی و دەربڕینی ویستی سیاسیی خەڵكەكەی




* لە وڵاتە دیموكراسییەكاندا، بۆ نموونە لە بەلجیكا، فلاندەرەكان و لە ئیسپانیا كەتەلۆنییەكان چاویان لە سەربەخۆییە، بەگشتی چۆن ئەم پەرەسەندنانە دەبینی و چ لێكەوتەیەكی لەسەر ئەو وڵاتانە دەبێت؟
- ئەو ویستە بنەمای سەرەكیی سیستەمی نێودەوڵەتییە و لە سەرەتای سەدەی نۆزدەوە بەگشتی جیهانیان پێكهێناوە و مێژوویەكی كۆنی هەیە و دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی نۆزدە لە ئەوروپا. لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ئەمە بووە بنەمایەكی دەركەوتوو لە ماوەی جەنگی یەكەمی جیهانی و زۆر گرووپ ویستیان بانگەشەی مافی چارەنووس بكەن و قەوارەی سیاسی بۆ خۆیان دابمەزرێنن، بەڵام لە ئەمڕۆدا بێگومان ئەو پرەنسیپەی كە دەگەڕێتەوە بۆ جەنگی یەكەمی جیهانی، ماناكەی جیاوازە. لە ماوەی جەنگی یەكەمی جیهانی مانای ئەوە بوو كە دەوڵەتی خۆت دابمەزرێنیت و حوكمی خۆت هەبێت بۆ خەڵكی خۆت، بەڵام دوایی لە سەردەمی هەڵوەشاندنەوەی كۆلۆنیالیزمدا بە مانای قۆناغی گواستنەوە لە دەوڵەتی كۆڵۆنیاڵییەوە بۆ دەوڵەتی نەتەوەیی هات، بەڵام بەم دواییانە زۆر بانگەشەی مافی چارەنووسمان بینیوە. بۆ نموونە كۆسۆڤۆ تاكلایەنە بانگەشەی مافی چارەنووسی كرد و هەرچەندە لەلایەن چەند وڵاتێكەوە دانی پێدا نەنرا، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا تاكلایەنە سەربەخۆیی ڕاگەیاند. بۆیە مافی چارەنووس بنەمایەكە بۆ حوكمڕانی و سەربەخۆیی خەڵك لە دیموكراسیدا. كاتێك باس لە مافی چارەنووس دەكەین، دەبێت بزانین مەبەستمان چییە. یەكێك لە ماناكانی مافی چارەنووس فەرمانڕەوایی سیاسیی دیموكراسییە لە سیستەمدا، بۆیە ئەگەر گرووپێك لە خەڵك توانییان گوزارشت لە ویستی سیاسییان بكەن و ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابوورییان لە كۆمەڵگەدا ڕێكبخەن، ئەوا لەڕاستیدا مافی چارەنووسی خۆیان بەدەستهێناوە، ئەمەش پێی دەوترێت مافی چارەنووسی ناوخۆیی، بەڵام مافی چارەنووسی دەرەكی واتە جیابوونەوە لە دەوڵەت، یان بانگەشەی سەربەخۆیی كردن. بۆیە مافی چارەنووسی ناوخۆیی لە سیستەمی دیموكراسیدا ئەوەیە كە زۆر لە خەڵك بۆ خۆی مافی چارەنووسی خۆیان پیادە دەكەن، بەڵام بە مانای دووەمیان- واتە جیابوونەوە- لێكەوتەی لە سەر سیستەمی جیهان دەبێت، لەبەر ئەوەی لە جەوهەردا پرەنسیپێكە ئەو سیستەمە دەوڵەتییەی كە هەیە ناسەقامگیر دەكات. بۆیە كە گرووپێك بانگەشەی مافی چارەنووس دەكەن، زۆر قورس دەبێت بۆ زۆربەی وڵاتانی زلهێز كە پشتگیری بكەن، لەبەر ئەوەی ڕەنگە لێكەوتەی هەبێت، وەك ناسەقامگیری لەو دەوڵەتە نوێیەدا كە گۆڕان لە هاوسەنگیی هێز لە سیستەمدا دروست دەكات. بۆیە ئەمە پرەنسیپێكی تەواو قورسە، ئەویش لەبەر ئەو لێكەوتە زۆرانەی دەیبێت لە سەر سیستەمی سیاسی، لەبەر ئەوەی گرووپی تریش بانگەشەی مافی چارەنووس دەكەن و دەبێتە هۆی ناسەقامگیری لە بری ئەوەی ببێتە هۆی سەقامگیری. بەڵام لە هەمان كاتدا مافی چارەنووس لایەنی زۆر باشیشی هەیە لەبەر ئەوەی هەندێك گرووپ گوزارشت لە خۆیان دەكەن و پیادەی مافی دیموكراسی خۆیان دەكەن و ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری خۆیان ڕێكدەخەن و لە كۆمەڵگەدا ناسنامە و ئامانجی خۆیان دەبێت. بۆیە بەم واتەیە زۆر باشە. پێموایە ئێستا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لەبەر ئەوەی ناوچەكە بە ماوەیەكی نائارامی و ناسەقامگیریدا دەڕوات و لە سیاقی ناسەقامگیریدایە، ڕەنگە هەندێك گرووپ بانگەشەی مافی چارەنووس بكەن و هەندێك گرووپیش بە پێچەوانەوە پشتیوانی ڕژێمەكان بكەن، بۆیە ناكۆكی زیاتر دروست دەكات لەم سیاقەدا.
* كاتێك نەتەوەیەك پیادەی مافی چارەنووسی خۆی دەكات، دەبێت پشتگیری نێودەوڵەتی هەبێت و ئیعترافی پێبكرێت لەلایەن زلهێزەكانەوە، هەندێك جار نەتەوە یەكگرتووەكان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگیری لە مافی چارەنووسی نەتەوەیەك ناكەن، هەتا نەبێتە هۆی هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی و ملیۆنەها خەڵك نەكوژرێن، بۆچی ئەمە وایە؟
- ئەگەر لە گۆشەنیگای دەرەكییەوە سەیری یاسای نێودەوڵەتی و حوكمی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بكەین، پشتگیری داوای مافی چارەنووس ڕەنگە لێكەوتەی هەبێت بۆ داواكاری لە داهاتوودا لە بەشێكی تری جیهاندا، بۆیە چەمكێك هەیە لە یاسای نێودەوڵەتیدا پێی دەوترێت: پێشینە (precedent)، هەرچەندە یاسای نێودەوڵەتی ناتوانێت بۆ هەموو گرووپە نەژادی و ئایینی و كەلتوورییەكان لە جیهاندا مافی چارەنووس دابین بكات، یاسایەكی لەم جۆرە نییە، بەڵام چەند مەرجێكی دیاریكراو هەیە كە یاسای نێودەوڵەتی دابینی كردووە، بەڵام زۆر ڕوون نین. بۆ نموونە یاساكە دیاری نەكردووە بە تەواوی پێناسەی نەتەوە چییە. هەروەها پێناسەی ئەوەشی نەكردووە كە بە تەواوی هۆكارە شەرعییەكانی بانگەشەی مافی چارەنووس چین، بۆیە هەر بووەتە مەسەلەیەكی سیاسی و زۆر دەوڵەت پشتگیری داوای مافی چارەنووس دەكەن. هەندێك جار لە بەر بەرژەوەندی سیاسییان. بۆ نموونە لە حاڵەتی كۆسۆڤۆدا، زۆر لە دەوڵەتان كۆسۆڤۆیان وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ ناساند، بەڵام زۆر دەوڵەتی تریش ئەمەیان نەكرد، دابەشبوونەكەش لەبەر ئەوە نەبوو كە ڕاڤەی جیاوازیان بۆ یاسای نێودەوڵەتی هەبوو، بەڵكو لەبەر بەرژەوەندی سیاسییان بوو. زۆربەی ئەو دەوڵەتانەی كە دژی بیرۆكەكە بوون (بیرۆكەی سەربەخۆیی كۆسۆڤۆ)، لە ناو كۆمەڵگەكانی خۆیاندا گرووپی نەژادی و ئایینییان هەبوو، بۆیە نەیاندەویست ببێتە پێشینەیەك بۆ داهاتوو، لەبەر ئەوەی ئەگەر هەموو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وتیان بەڵێ بۆ ئەو گرووپە، ئەوا پێویستە پشتگیری بكەن، لێرەشەوە گرووپەكانی تر هەمان پشتگیرییان دەوێت، ئەمەش ناسەقامگیری زیاتر دروست دەكات لەجیهاندا، ئەمەش بۆچوونی خۆم نییە، بەڵكو ڕای هەموو ئەوانەیە كە لە دەرەوە سەیری بارودۆخەكە دەكەن. بۆیە كاتێك كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پشتگیریی سیستەمێك، یان گرووپێك دەكات كە بانگەشەی دەوڵەت دەكەن، پێویستە سەیری ئەوە بكەن، ئەو گرووپە، یان قەوارەكەدا، ئایا دەتوانن كۆمەڵگەیەكی سەقامگیر بن و دامەزراوەیان هەبێت بۆ بونیادی ئابووری و ئایا دەتوانن ئەو دەوڵەتە ڕابگرن؟ مەسەلەیەكی دی كە پێویستە لەبەرچاو بگیرێت دەوڵەتە ناوچەییەكانن، لەبەر ئەوەی ئەو دەوڵەتەی كە سەری هەڵداوە، دراوسێی دەوڵەتانی دیكەی ناوچەكەیە، بۆیە ئەگەر پێوەندی باش و دۆستانەی نەبێت لەگەڵ دەوڵەتانی دراوسێدا، دووبارە ئەمە متمانەی دەخاتە ژێر پرسیارەوە. بۆیە زۆر بارودۆخ و هەلومەرج هەیە كە دەبێت لەبەرچاو بگیرێت كە پێوەندی بە بارودۆخی بوونی ئەو گرووپەوە هەیە. بۆیە هەندێك جار یاسای نێودەوڵەتی شتێك دەڵێت و بارودۆخی سیاسی شتێكی دی نیشان دەدات. لە هەمان كاتدا ئەگەر گرووپێك پاڵپشتی پێویست بەدەست نەهێنێت، ئەوا دەبێتە هۆی پاشەگەردانی و ناسەقامگیرییەكی زۆر لەناو وڵاتدا و زۆر خەڵك بە هۆی بارودۆخەكەوە دەناڵێنن و دەبێتە ناسەقامگیرییەكی ناوخۆیی و كۆمەڵگە پیایدا دەڕوات. بۆ نموونە دەبینین چی ڕوو دەدات لە توركیا، پەكەكە، یان كورد داوای مافی چارەنووسیشیان نەكردووە، بەڵام بێگومان لێك تێنەگەشتنێك هەیە لەسەر ئەوەی مافیان چی بێت لە توركیادا، بۆیە شتێكی زۆر قورسە كە پێناسە بكرێت. وەك توێژەرێك، یان ئەكادیمییەك ناتوانم بڵێم پێویستە چۆن بێت و چۆن نەبێت، بەڵام تەنیا دەتوانم روونكردنەوە بخەمەڕوو لە سەر ئەوەی بۆچی پشتگیری تەواو نییە بۆ گرووپێكی دیاریكراو لە جیهاندا.
* ئەم مەسەلەیە زۆر بایەخی پێدرا لە كەتەلۆنیا، تەنانەت لە حاڵەتی ئاساییدا، بۆ نموونە یادكردنەوەی ڕۆژی نیشتمانی، خۆپیشاندەران داوای سەربەخۆییان دەكرد، ئیسپانیاش وڵاتێكی دیموكراسییە و بارودۆخەكەی جیاوازە لە وڵاتانی دی كە بە هۆی ناسیۆنالیزمەوە توندوتیژی و شەڕی ناوخۆییان هەیە، بەڵام مافی كەتەلۆنییەكان لە ئیسپانیادا پارێزراوە. كەواتە بۆچی بۆ سەربەخۆیی زۆر بەپەرۆشن؟
- كەتەلۆنیا مێژوویەكی درێژی هەیە لەوەی كە بەشێكی جیاواز بووە لە ئیسپانیا و لە ڕووی ئابوورییەوە بە بەراورد لەگەڵ بەشەكانی دیكەی ئیسپانیا زۆر بەهێزترە، كەتەلۆنیا لە ڕووی چالاكیی ئابووری و بەرهەمهێنان و بونیادی كۆمەڵایەتیشەوە لە پێش هەموو ئیسپانیاوەیە، بۆیە جۆرێك لە شانازی نەتەوەیی هەیە بۆ داواكردنی سەربەخۆیی. لە ڕووی بڕیاری سیاسی و ئابوورییەوە بە مەدریدەوە بەستراونەتەوە و دەیانەوێت دەسەڵاتی زیاتر لە ناوچەكەی خۆیاندا دروست بكەن و نەبەسترێنەوە بە سیاسەتی مەدرید، یان دەوڵەتی ئیسپانیاوە. ڕەنگە بتوانین بڵێین پێوەندی بە ناسنامەوە هەیە، بەڵام ناوچەی كەتەلۆنیا بە بیرۆكەی قەوارەیەكی سیاسی جیاوە، دەتوانن باشتر سەرچاوەكان بەكاربهێنن و بونیادی كۆمەڵایەتییان باشتر بكەن لەوەی كە لەگەڵ ئیسپانیادا بن. هەمان شتیش لە سكۆتلاندا هەیە، هەرچەندە خۆی وەك ناسیۆنالیزمێك دەنوێنێت و ناسنامەیەكیان هەیە كە گرنگە بۆ داواكاری سكۆتلاندییەكان، بەڵام زیاتر لە بارەی ئەو بیرۆكەیەوەیە كە ئەگەر لە بەریتانیا جیا ببنەوە، دەتوانن دەسەڵاتی خۆیان بەكاربهێنن و ئابووری و سیستەمی پەروەردەیی و سیستەمی تەندروستی خۆیان بەڕێوە بەرن و دەتوانن باشتر بن لەوەی كە لەگەڵ بەریتانیادا بن. بۆیە پێموایە لە سیستەمی دیموكراسیدا، زیاتر مەسەلەكە لە بارەی بەكارهێنانی سەرچاوەكان و بەڕێوەبردنیان و هەبوونی حوكمی سیاسیی خۆیانە. لە سیاقێكدا كە ناسیۆنالیزم دەگۆڕێت بۆ ناكۆكیی نەژادی، مەسەلەی دی هەیە وەك ناسنامە كە خەڵكی ناسنامەی جیاوازیان هەیە و لەگەڵ یەكتر شەڕدەكەن، بەڵام لە ڕاستیدا لە ژێر ئەمانەوە فاكتەری بونیادی هەن كە ئەمەی دروستكردووە، بۆیە پێویستە بە وریاییەوە شیكاری بكرێن.
* ساڵی پار ریفراندۆمێك بۆ سەربەخۆیی لە سكۆتلاندا كرا. هەرچەندە دەنگیان بۆ جیابوونەوە نەدا، بەڵام جۆش و خرۆش بۆ سەربەخۆیی لە لای نیوەی سكۆتلەندییەكان هەرماوە. بۆیە ئەگەر جیابوونەوە لە بەرژەوەندییان نییە، بۆچی هێشتا بەشێكیان هەر داوای سەروەری دەكەن؟
- هەروەك بۆم ڕوونكردنەوە، لە حاڵەتی سكۆتلەندا، مەسەلەكە پێوەندی بە هۆكاری ئابوورییەوە هەیە، دەیانەوێت وزە و سەرچاوەی زیاتریان هەبێت لە دەریای باكوور و دەیانەوێت پێوەندییەكانیان لەگەڵ هەموو جیهاندا ڕێك بخەن و كۆنتڕۆڵی ئابووریی خۆیان بكەن. تێگەیشتنی جیاواز هەیە لەسەر ئەوەی چۆن وڵات بەڕێوە ببرێت و هاوڕا نین لەگەڵ هەندێك لەو سیاسەتانەی كە پەرلەمان لە لەندەن بڕیاری لەبارەوە دەدات، بۆ بارودۆخی خۆیان بە بەسوودی نازانن، بەڵام پێموایە شانازی نەتەوەییش هەیە و ئاواتێكی نەتەوەیی هەیە كە دەوڵەتی خۆیان هەبێت و زۆر خەڵك لە سكۆتلاندا دەیەوێت ئەمە ڕووبدات.
* لە بارودۆخی نالەبار و نادیموكراسی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هەستی نەتەوەیی كوردی چیتر ناتوانرێت لەبەرچاو نەگیرێت. لە ئێستادا كورد دەیەوێت لە هەرێمی كوردستان ریفراندۆمێك بكات و بووەتە بابەتی گەرمی سیاسی لە كوردستاندا. گەر هەموو كوردستانیش بێنینە بەر چاو، ئایا ڕەوایە گەلێكی چل ملیۆنی مافی چارەنووسی لێ زەوت بكرێت؟
- مەسەلەكە ئەوەیە چۆن پێناسەی نەتەوە و دەوڵەت دەكەیت، لەبەرئەوەی زۆر دەوڵەت هەن لە جیهاندا كە یەك نەتەوەیان نییە، بەڵكو فرە نەتەوە و كەلتوور و باكگراوندن و زۆر بە باشی بووژاونەتەوە. هەرێمی كوردستانی عێراق سیاسەتی خۆیان بەڕێوە دەبەن و ئەزموونێكیان لە حوكمی سیاسیدا هەیە و دامەزراوەكانی ئابووریی خۆیان ئیدارە دەدەن و پێوەندییەكانیان لەگەڵ جیهانی دەرەوەدا بەڕێوەدەبەن. لە ساڵی ١٩٩٢وە پەرلەمانی خۆیان هەیە، بۆیە لە زۆر ڕووەوە كوردستانی عێراق سەلماندوویانە بۆ جیهان كە دەتوانن كاروباری خۆیان بەڕێوەبەرن، سیستەمێكیشیان هەیە كە یارمەتیان دەدات لە داهاتوودا دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان هەبێت. بەڵام ئەگەر سەیری بارودۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكەین، پێموایە ئاسان نییە ئەوە بكەن. ئەگەر سەیرێكی كوردستان بكەین، دەبینن زۆربەی كۆمەڵگەی كوردی خۆشحاڵن كە دەوڵەتێكی سەربەخۆیان هەبێت، خۆشحاڵن بە حوكمەت و پارتەكانیان و پێیانوایە ئەو پارتانە نوێنەرایەتی مافەكانیان دەكەن، بەڵام ئەگەر سەیری هەموو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بكەین، كێ ئەم پرۆسەیە بەڕێوە دەبات؟ پێموایە لەم ساتەدا قسەكردن لەبارەی دەوڵەتی كوردییەوە كە هەموو كوردەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگرێتەوە زۆر قورسە، لە حاڵەتی كوردستانی عێراقیشدا، ڕەنگە بارودۆخی ئێستا ڕێگە بەمە نەدات، هەروەك سەرۆك بارزانی ئاماژەی پێدا كە لەم بارودۆخەدا نابێت، بەڵام كۆڵیان نەداوە و پلان و ئارەزوویان هەیە بۆ داهاتوو. جا ئەگەر بارودۆخەكە بڕەخسێت، پێموایە ئەمە ڕوودەدات.
* پاش سەرهەڵدانی داعش، مەسەلەی كورد خۆشبەختانە گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، ئەمەش بە هۆی توانای هێزی پێشمەرگەی كوردستان لە ڕاگرتنی تیرۆریستانەوە بووە. پێتوایە ئەمە كوردستان دەكاتە مۆدێلێكی جیا بۆ لەناوبردن و تێكشكانی تیرۆریزم؟
- هەرێمی كوردستان ڕۆڵێكی گەورەی گێڕاوە لە شەڕ لەگەڵ تیرۆریستان و بە سەقامگیری ماوەتەوە و نەبووەتە بەشێك لەو ناكۆكییە تائیفی و نەژادییەی كە لە هەموو عێراقدا ڕوو دەدات. بۆیە پێموایە هەرێمی كوردستان بۆ هەموو جیهانیان سەلماندووە كە تێگەیشتنێكیان هەیە بۆ كێشەكان و بیرۆكەیان هەیە لەسەر داهاتووی ناوچەكە و ڕۆڵێكی زۆر گرنگیان لەشەڕ لەگەڵ تیرۆریستانی داعشدا گێڕاوە و خۆیان وەك ڕاستییەكی سیاسی و باش بە بەراورد لەگەڵ ناوچەكانی دیكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست پیشان داوە. بۆیە ئەمە خاڵێكی باشە بۆ كورد و سیاسییەكانی لە داهاتوودا.
* چۆن ئەم بارودۆخە بۆ سەرهەڵدانی دەوڵەتی كوردی وەسف دەكەیت؟
لەم بارودۆخەدا كە شەڕ لە سووریا و عێراق هەیە و ئاستێك لە ناسەقامگیریی سیاسی لە توركیادا هەیە، هیچ یەكێك لە دەوڵەتە ناوچەییەكان لە ئێستادا پشتگیریی سەربەخۆیی كوردستان ناكەن لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ڕۆژئاواش دەیەوێت عێراق بەیەكگرتوویی بمێنێتەوە هەر لەبەر ئەمەش لەساڵی ٢٠٠٣دا دەستیان لە عێراق وەردا و بەرژەوەندییان لەوەدایە كە عێراق بە یەكگرتوویی بمێنێتەوە، بۆیە ئەمە سیاسەتیانە، نازانم ئەمە سیاسەتی درێژخایەنە، یان كورتخایەن، بەڵام لەم ساتەدا ئەمە سیاسەتی ئەمریكایە و پێشموا نییە بەبێ پشتگیریی وڵاتە یەكگرتووەكان سەربەخۆیی بەدی بێت. بۆ ئەوەی ئەمە بەدی بێت، كوردستان پێویستی بە پاڵپشتی ئەمریكا و دەوڵەتانی ڕۆژئاوا هەیە و بەلانی كەمەوە دەبێت یەك یان دوو دەوڵەتی هەرێمی پشتگیری بكات. ڕەنگە بارودۆخەكە لە داهاتوودا بگۆڕێت لەبەر ئەوەی نازانین چی ڕوودەدات لە عێراق و نازانین چۆن سیاسەتی ئەمریكا ناوچەكە ڕێكدەخات لە داهاتوودا و نازانین چی ڕوودەدات لە سووریا، بەڵام بارودۆخی ئێستا ئەوە نیشان دەدات كە سەربەخۆیی بۆ كوردستانی عێراق لە ماوەیەكی كورتخایەندا نابێت. بەڵام ئەمەش مەحاڵ نییە لەبەر ئەوەی كۆمەڵگەی كوردی زۆر شتی كردووە لە كوردستاندا لە رووی ژێرخانی ئابووری و پیشەسازی و دامەزراندنی قوتابخانە و زانكۆی نوێ و سەقامگیركردنی دیموكراسی و پەرەدانی زیاتر بە حوكمی یاسا و گۆڕینی سیستەمی یاسایی و وایان كردووە زیاتر بەسوود بێت بۆ ڕێزگرتنی مافی ئافرەتان و كۆمەڵگەیان لەسەر هەموو ئەم شتانە بنیاد ناوە، كورد زۆر شتی سەرسوڕهێنەری كردووە. بۆیە پێموایە ئەوەی كە دەبێت دەسەڵاتدارانی سیاسیی كورد بیری لێ بكەنەوە ئەوەیە بەردەوام بن لە بەهێزكردنی هەرێمەكەیاندا و سەقامگیرتری بكەن و زیاتر پەرەی پێبدەن، بە شێوەیەك كە خۆیان دەیانەوێت، نەك بە شێوەیەك كە خەڵكی دی دەیەوێت. پێموایە لە ئێستادا جەختكردن لەسەر بەهێزی ناوخۆیی و زیاتر پەرەدان بە ناوچەكە تەنها ستراتیژە، بەڵام ئەگەر گەلی كوردستان دەوڵەت و سەربەخۆییان دەوێت، بە دڵنیایەوە دەبێت بە پەرۆشییەوە ئەم بیرۆكەیە لە مێشكیاندا بێت و هەوڵی بۆ بدەن. ئەگەر سەیری بارودۆخی كوردستان بكەین لە عێراقی بیست ساڵ لەمەوبەر و بەراوردی بكەین لەگەڵ ئێستادا، جیاوازییەكی زۆر گەورە دەبینین. سەربەخۆیی گرنگە، بەڵام بوونی كۆمەڵگەیەكی ئارام و بە سوود كە هەر تاكێك بتوانێت ئارەزووەكانی بەدی بێنێت و بچێت بۆ هەر شوێنێك كە دەیەوێت، كاریگەری لە سەر ژیانی خەڵك دروست دەكات، پێموایە زۆر گرنگە كە ئەوە بپارێزرێت.