د.پۆڵ سالم هەتا ساڵی 2013 سەرۆكی ئامۆژگای بەناوبانگی كارینگی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووە، پێش ئەویش بەڕێوەبەری دامەزراوەی فارس بووە لە لوبنان و دامەزرێنەری سەنتەری لوبنانی بووە بۆ دیراساتی سیاسی و یەكێكە لە قەڵەمە دیارەكانی عەرەب لە ئەمریكا و هەروەها قەڵەمێكی دیارە لە رۆژنامەی «الحیاە» و یەكێكە لەو چاودێرە سیاسییانەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ئاستی میدیای عەرەبی و جیهانیدا كە بۆچوونەكانی بایەخیان هەیە. بۆ قسەكردن لە سەر رەوشی ئێستای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئایندەی ئەم ناوچەیە، ئەم دیمانە تایبەتەمان لەگەڵ سازكرد و بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

د.پۆڵ سالم تۆێژەر و تایبەتمەند لە سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ گوڵان:لەگەڵ هەڵوەشانەوەی سیستمی دەوڵەتی كۆن لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەموو شتێك كەوتە ژێر پرسیارەوە و سەقامگیریی دەوڵەتی لەرزاند



* چۆن بارودۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبینی پاش ١٤ ساڵ لە پەلاماری ١١ی سێپتەمبەر و هەوڵەكانی ئەمریكا بۆ جەنگ لە دژی تیرۆریزم، لە كاتێكدا تیرۆریستان هێشتا ماونەتەوە و ناوچەیان لە عێڕاقدا بەدەستەوەیە؟
- ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە ناو دوو گۆڕانكاری گەورەدا دەڕوات كە ناسەقامگیریەكی زۆری دروستكردووە، یەكێك لەو گۆڕانكارییانە پێوەندی بە ناوخۆی هەر وڵاتێكەوە هەیە و گرفتەكانی دەسەڵاتن و دانیشتووان داوای زیاتری بەشداری دەكەن و هەوڵدەدەن دەسەڵاتداران لابەرن، بۆیە لە پرۆسەیەكدان كە دەوڵەتی دامەزراوی كۆن (پاش جەنگی دووەمی جیهان لە پەنجاكان و شەستەكاندا، سیستەمی دەسەڵاتخوازی كۆن)ـە لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردووش كە لە تونس و یەمەن و سووریا تەنانەت لە عێراقیش بینیمان، لەلایەن خەڵكەوە بەرپەرچ درانەوە. ئەمەش سەقامگیری زۆر لەو دەوڵەتانەی لەرزاند، بەتایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا و زۆر مەسەلەی تری هێنایەكایەوە كە پێوەندی بە ئەوەوە هەیە چۆن پێناسەی نەتەوە دەكەیت. ئایا بەپێی سنوورە كۆنەكان پێناسەیان دەكەیت وەك عێراق و سووریا، یان بەپێی مەسەلەی نەژادی پێناسەی دەكەیت وەك ناسنامەی كوردی و عەرەبی، یان بەپێی ئایین پێناسەی دەكەیت وەك سوننە و شیعە؟ تەنانەت لەناو ئاییندا، ئایا دەگەڕێیتەوە بۆ ڕاڤە ڕادیكاڵییەكانی ئایین وەك داعش، یان ڕاڤە میانڕەوەكان؟ بۆیە كە دەوڵەتی كۆن دەستی كرد بە هەڵوەشانەوە، هەموو شتێك كەوتە ژێرپرسیارەوە، ئەمەش ناسەقامگیرییەكی زۆری درووستكردووە. لەسەر ئاستێكی دی سەرهەڵدانی ئێران و داڕووخانی دەوڵەتی عێراقی كۆن، سیستەمی زۆر دەوڵەتی عەرەبی ناسەقامگیر كرد، ئێستا ئێران یاریزانێكی بەهەژموونە لە عێراق و سووریا و لوبنان و ڕووبەڕووی سیستەمی دەوڵەتی كۆنی عەرەبی بووەتەوە، ئەمەش بێگومان بووەتە هۆی دروستبوونی جەنگی بەوەكالەت و جیاوازییەكانی نێوان شیعە و سوننەكانی خراپتر كردووە و ناكۆكییەكی هێناوەتەئاراوە كە ناوچەكەی ناسەقامگیر كردووە، لە دەرەوەش، وڵاتە یەكگرتووەكان لە بەشێكیدا بەشداری كردووە بە داگیركردنی عێراق و لابردنی دەوڵەتی كۆن و بەرەو دامەزراندنی نیزامی سەقامگیری پاش سەدام چووە و سیستەمی كۆنی لەرزاندووە. بەڵام ئێستا وڵاتەیە كگرتووەكان هەوڵدەدات كەمتر دەست لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەربدات و سەرۆك ئۆباما زیاتر جەختی كردووەتەوە لەسەر كشانەوە لە ناوچەكە. لەبارەی مەسەلەی تیرۆریزمەوە، بە دڵنیاییەوە دەستێوەردانەكانی وڵاتە یەكگرتووەكان لە ئەفغانستان و عێراق و سەرتاپای ئەوەی كە پێی دەوترێت جەنگ لە دژی تیرۆر كە بەردەوامە و لە ژێر پەردەی سی ئای ئەی و هەر ئۆپەراسیۆنێكی تردا، بەگشتی ڕوونە لە ئەنجامی چواردە ساڵ جەنگ لە دژی تیرۆر، تیرۆر نەك هەر كەمی نەكردووە، بەڵكو زیاتر بووە لەو كاتەی كە پێی دەوترێت جەنگ لە دژی تیرۆر دەستی پێكرد. ئەمەش بەتایبەتی پێوەندی بە ڕووداوەكانی عێراق و سووریاوە هەیە كە گۆڕاوە بۆ شەڕی تائیفی و نەتەوەیی و گرووپی تیرۆریستی وەك داعشیش سوودی لە بارودۆخی سیاسی عێراق و سووریا وەرگرتووە.
* پاش دەستێوەردانی وڵاتەیەكگرتووەكان لە عێراق، ئەم وڵاتە ئێستا دەوڵەتێكی شكستخواردووە، وەك دەبینین ناوچەی سوننەكان بەدەست تیرۆریستانی داعشەوەیە و دەوڵەتێكی تیرۆریستی لەناو عێراقدا هەیە و لە لیبیاش وڵاتەیەكگرتووەكان سوپای زەمینی دانەبەزاند، ئێستاش وەك دەبینی ئەو وڵاتە چۆنە و لە سووریاش دەستێوەردانی نەكرد. واتە دوو حاڵەتمان هەیە: دەستێوەردانی سەربازی و دەستێوەردان بە هێرشی ئاسمانی، كەواتە چۆن سیاسەتی ئەمریكا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەبینی؟
- پێموایە باس لە شتێك دەكەی كە ئێستا زۆر خەڵك لە وڵاتەیەكگرتووەكان دەیڵێن. ئەوان دەڵێن كاتێك دەستێوەردان دەكەین، باش نییە و كاتێك دەستێوەردانیش ناكەین هەر باش نییە، بۆیە تەواو سەریان لێتێكچووە، چی بكەن، ئەمەش هانی سەرۆك ئۆبامای داوە كە بڵێت مادام هیچ شتێك باش نییە، ئەوا وا باشترە بۆ وڵاتەیەكگرتووەكان كە تێوەنەگلێ و چەندین تریلیۆن دۆلار سەرف نەكات و هەزاران سەربازی نەجووڵێنێت لەبەر ئەوەی ئەمانە هیچی كار ناكاتە سەر مەسەلەكە. بۆچوونی من ئەوەیە كە گەر بگەڕێینەوە بۆ ئەوەی پێشتر لە سەرەتادا وتم كە دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە ڕاستیدا شكستیان خواردووە، ئەو دەوڵەتانەی هەمانە وەك عێراق و سووریا و یەمەن و لیبیا بە شێوە و دامەزراوە دەوڵەتن، رێژەی ئەو كێشانەی هەمانە لە وڵاتەكان و ناوچەكەدا زۆر توندە و پێموایە وڵاتە یەكگرتووەكان و ئەوانی دی گەیشتونەتە ئەو دەرئەنجامەی كە كێشەكان ناتوانرێن بە سادەیی بە هێزە بیانییەكانی وەك ئەوەی وڵاتەیەكگرتووەكان تێوەبگلێت، چارەسەر بكرێت، كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆر گەورەتر بوون و زیاتر پێوەندی بە دەوڵەتانی ناوچەكەوە هەیە كە وڵاتەكانیان لە شەڕ و ناكۆكی بەوەكالەت ڕزگار بكەن و سەرچاوە و وزە كۆمەڵییەكانیان بەكاربهێنن بۆ سەرلەنوێ بنیادنانەوەی دەوڵەتە شكستخواردووەكانیان، ئەوەش یارمەتییان بدات بۆ هێنانەوەی سەقامگیری و ئارامی پێش ناكۆكییەكانی سووریا كە زیاتر ناكۆكیی نێوان ئێران و توركیا و قەتەر و سعودی عەرەبی و ئیماراتە، دەبێت ئەوانە پێكەوە كۆببنەوە بۆ گفتوگۆ، ئەمەش زۆر قورسە.
* ئێمە وەك كورد پێمانوایە كە دەستێوەردانی ئەمریكا لە عێراق سەركەوتوو بوو، لەبەر ئەوەی وڵاتی لەدەست دیكتاتۆرێكی وەك سەدام ڕزگار كرد، بەڵام كاتی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا باش نەبوو، لەبەر ئەوەی عێراقی لە ناوەڕاستی كێشەكاندا بەجێهێشت و كردیە دەوڵەتێكی شكستخواردوو، سەرەڕای ئەوەش ئەگەر دەستێوەردانیشی نەكردایە، ئەوا وەك سووریا دەبوو كە پێداگری و پاڵپشتی ئێران و حزبوڵڵا بۆ ئەوەی ئەسەد لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە. ڕهەەندی «بەهاری عەرەبی» بۆ ناكۆكیی نێوان سوننە و شیعە گۆڕاوە، ئەمەش هۆكاری ئەو ئاوارە ناوخۆییانەیە لە سووریا و وڵاتانی دراوسێ و قەیرانێكی دروستكردووە، هەمووشی پێوەندی بەوەوە هەیە كە یەكەمجار كێشەی سووریا چارەسەر نەكرا لەلایەن ئەمریكاوە، لەم بارەیەوە راتان چییە؟
- من دەڵێم بەرپرسیاریەتییەكی زۆر لە سەر زۆر لایەن هەیە، لە ناویاندا وڵاتەیەكگرتووەكان. ئێستا حكومەتی وڵاتەیەكگرتووەكان و سەرۆك ئۆباما ئەوەیان هەڵبژاردووە كە دەستێوەردان لە سووریا نەكەن، بۆیە دەتوانی بڵێی دەبوایە و نەدەبوایە، بەڵام لەهەمان كاتدا وڵاتێكی بیانی مافی خۆیەتی بڕیاری خۆی بدات، ئەمە شتێكی ئۆتۆماتیكی نییە. هەر بۆیە یەكەم و دوا ئیلتیزام بۆ ئەوانەی تێوەگلاون مەسەلەی مرۆییە، نەك سیاسی. بەرپرسیاریەتی ئەوەیە كە بیر لە منداڵ و ژن و پیاوی سڤیل بكەیتەوە كە دەناڵێنن بە دەست جەنگەوە، ئەمەش بەرپرسیاریەتییەكی گشتیە بۆ هەموو وڵاتان هەر لە وڵاتەیەكگرتوەكانەوە بۆ ئەوروپا و توركیا و ئێران و تا دەگاتە ژاپۆن و ئوستڕالیاش، یەكەم بەرپرسیاریەتیش لەسەر خۆمانە، بۆیە دەڵێم خۆمان لەبەر ئەوەی منیش لوبنانیم، لەسەر دەوڵەت و كۆمەڵگەكانمانە كە دەبێت ڕێگەیەك بدۆزینەوە بۆ دەربازبوون، ئەو كاتە هەموو لایەك دەتوانێت یارمەتیمان بدات، بەڵام ناتوانن لە جێی ئێمە بن و كارەكانی ئێمە بكەن. زۆر جار ئەو كێشانەی بۆ نموونە عێراق پیایدا دەڕوات، لەوانەیە بەشێوەیەكی گشتی باش نەبێت. سەیری مێژووی ئەوروپا بكە كە زۆری خایاند تا گەیشتنە ئەم ئاستەی ئێستا. هیوادارم ئەوەی ئێستا عێراقییەكان پیایدا دەڕۆن، خەڵك لێوەی فێر بێت، لە كۆتاییدا دەبێت ڕێگەیەك بدۆزنەوە كە پێكەوە بژین و هاوكاری یەك بكەن، ئەمەش زۆرجار ئاسان نییە. من خەڵكی لوبنانم و شانزە ساڵ لە جەنگی ناوخۆییدا بووین، پێش ئەوەی كە بگەین بەوەی كە نابێت ئیتر جەنگ هەبێت.
* پاش گۆڕانی هاوكێشەكە بۆ ناكۆكیی نێوان سوننە و شیعە، توركیا و قەتەر دەستیان كرد بە پاڵپشتی «بەرەی نوسرە» لە سووریا، ئەمەش فاكتەرێكی سەرهەڵدانی داعش بوو كە لە بنەڕەتدا بەشێك بوو لە قاعیدە و پاشان بووە داعش كە رێكخراوێكی تیرۆریستیە لە دژی شیعەكان. ئەم هاوكیشەیە بووە هۆی دروستبوونی پەنابەران و ماوەی دووساڵە بارودۆخەكە لە چاو ئەوەی یەكەم جار دەستی پێكرد، بەرەو خراپی زیاتر چووە. كەواتە چۆن ناكۆكییە ناوچەییەكانی نێوان شیعە و سوننە دەبینی؟
- یەكەم هۆكاری بنەڕەتی پەنابەران و وێرانكاری لە سووریا داعش و بەرەی نوسرە نییە، بەڵكو ئەوەیە چۆن رژێمی ئەسەد مامەڵەی لەگەڵ خۆپیشاندەران و پاشان ڕاپەڕیندا كرد، بۆیە كارەكانی ئەسەد هۆكاری یەكەمی ئاوارە و پەنابەرانە، هەر ئەمەش یەكەم هۆكاری دروستبوونی بەرەی نوسرە و داعشە، وەك دەزانی بەرەی نوسرە و داعش و قاعیدە لە سووریا نەبوون و هۆكاری بنەڕەتی هەڵوەشانەوەی ڕێككەوتنی سیاسی و كارەكانی دەوڵەت بوو لە سووریا، بەڵام ئێستا داعش و بەرەی نوسرە هەیە، هەندێكیان پاڵپشتییان هەیە لەلایەن هێزە بەوەكالەتەكان و ئێرانەوە، ئێستا لە ناوەڕاستی كارەساتێكی گەورەداین و تەنیا شتی بەسوود ئەوەیە بیر لەوە بكەینەوە چۆن لەمە دەربچین و بەرەو پێش بچین، ڕێگای بەرەوپێش چوونیش زۆر ڕوونە و هاوشێوەی ئەوەیە كە لە عێراقدا بەرەو پێش دەچێت، لە عێراقدا مالیكی لابرا و پێویست بوو حكومەتێك پێكبێت كە هەمووانی تێدا بن و هاوكاری پێشمەرگە و ئەوانی دی بكات بۆ شەڕ لەگەڵ داعش، ئەوەی لە سووریاش پێویستە هەمان شتە، تەنیا كەسی بەرپرس لەم بارودۆخەی سووریا ئەسەدە، حكومەتێكی نوێ لە دیمەشق پێویستە كە ڕەگەزەكانی رژێم و ئۆپۆزسیۆنی زۆرینەی سوننەی تێدا بێت و ئەم حكومەتە نوێیە سەرلە نوێ سوپای نیشتمانی بنیاد بنێتەوە، هەروەها لەگەڵ گرووپە شۆڕشگێڕەكان هاوكار بێت، كاتێك ئەمە پێكهات، دەشتوانن داعش تێكبشكێنن، ئەمە ئەو ستراتیژییەیە كە پێویستە، بەداخەوە ئەمە ڕووی نەداوە و لە ئێستاشدا روو نادات.
* بەپێی ئامارەكانی سەنتەری توێژینەوە، نزیكەی ١٣ ملیۆن خەڵكی موسڵمان لە ئەوروپادا دەژین، ئەمەش لەسەدا شەشی دانیشتووانی ئەوروپا پێكدەهێنێت و وا چاوەڕوان دەكرێت كە ئەم رێژەیە بۆ ٢٥ ملیۆن لە ئێستاوە بۆ ماوەی دەساڵی تر بەرز ببێتەوە، خەڵكی ئەوروپاش دروشمی دژە پەنابەریان بەرزكردووەتەوە و ڕەتیدەكەنەوە پێشوازی لەپەنابەران بكەن. لەلایەكی ترەوە دەبینین سەرۆكی هەنگاریا بانگەشەی ئەوە دەكات كە نایانەوێت ناسنامەی مەسیحی ئەوروپا بگۆڕن، پێشبینی ناكەیت كە دیاردەی پێكدادانی شارستانییەتەكان لە نێوان ئیسلام و مەسیحیەكانی ئەوروپا بە هۆی ئەو ڕەفتارانەی ئەوروپییەكان دژی پەنابەران ڕووبدات؟
- من پێی ناڵێم پێكدادانی شارستانییەتەكان، ئەمە ڕەگەزی پێكدادانی شاراوەی ناسنامەكانە، شارستانییەت شتیكی فراوانترە. بێگومان هەر گۆڕانێكی گەورەی دیمۆگرافی، ئیتر مەسیحی و ئیسلامی، یان كورد و عەرەب، یان سوننە و شیعە، لە ئەفریقا لە نێوان خێڵەكاندا، یان لە هەر سیستەمێكی سیاسیدا بێت، شتێكی سرووشتییە، بەڵام گۆڕانێكی وا گەورە قورسە خێرا بڵاوببێتەوە، لەم حاڵەتەدا مەسیحییەكان بەرەو ئەوروپا دەڕۆن و جوولەكەكان ڕایانكرد لە ناوچەكەدا پێشتر و لە جەنگی دووەمی جیهاندا هەنگارییەكان و ئەوانی دی بەرەو ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا ڕایانكرد، بۆیە بێگومان ئەمە گۆڕانێكی زۆر گەورەیە و جێگەی سەرسوڕمان نییە كە هەندێ خەڵك تووشی كێشە و ناڕەحەتی دەبن. وەك ئەوەی ئاماژەت پێدا، ئەوروپا پێشتر دانیشتووانی موسڵمانی تێدابووە، بەڵام چەند مەسەلەیەك هەیە كە بە دەگمەن كێشەن و بەڵام لە هەمان كاتدا لە ئەوروپا دەژین زۆر بە ئاسایی و كێشەیان نەبووە. گەر وڵاتە یەكگرتووەكان وەربگرین، دەبینین خەڵكانێكی زۆر لە ئەمریكای لاتین و مەكسیكەوە كۆچیان كردووە بۆی و بووەتە بارگرانییەكی زۆر بەسەر ئەمریكاوە، یان گەر بگەڕێینەوە بۆ ئەوەی یەكەم جار ئیمپراتۆریەتی ئیسلامی دامەزرا، زۆربەی دانیشتووانی سووریا مەسیحی بوون، موسڵمان نەبوون، بۆیە كاتێك سەیری مێژوو دەكەین وانەی لێوە فێردەبین و پێموایە ئەڵمانیا لەم بارەیەوە وانەی وەرگرتووە كە زنجیرەیەك هەوڵ دراوە بۆ یەكخستنی ژمارەیەكی زۆر لە پەنابەران كە لەلایەن ئەنجێلا مێركل-ـەوە سەركردایەتی دەكرێت و كارێكی مێژووییە، بۆیە گۆڕانكاری گەورە بۆ خۆی كێشەیە. كاتێك قسە لەسەر شارستانییەت دەكەین كە لەم حاڵەتەدا ناكۆكیی ناسنامە تێدەپەڕێنێت، سەیری عێراق بكە، ئێستا كورد و سوننە و شیعە ناتوانن پێكەوە بژین و ڕقیان لە یەكە و متمانەیان بە یەك نییە، دەتوانم هەمان شت لەسەر وڵاتەكەم لوبنان لە ماوەی شەڕی ناوخۆدا بڵێم، هەمان شتیش بۆ ڕەش و سپییەكانی ئەمریكا ٥٠ ساڵ لەمەوبەر، بەڵام ئەم جارە دەتوانن بەرەوپێش بچن.
* دەبینین ئەم بارودۆخە وای لە مەسیحییەكان كردووە هەموو ماڵ و حاڵیان بفرۆشن و بەرەو ئەوروپا و ئەمریكا بڕۆن. ئایا پێشبینی ناكەیت كە بە جۆرێك مەسیحییەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لەناو بچن؟
- ئەمە مەترسییەكی گەورەیە بۆ مەسیحییەكان لە وڵاتانی عەرەبی و لوبنان، بە دڵنیاییەوە كەمبوونەوەیەكی زۆری مەسیحییەكان لە عێراق رووی داوە و ژمارەیەكی زۆر كەمیان ماونەتەوە، مەسیحییەكی زۆریش دەبینین لە سووریا بەهۆی بارودۆخەكەوە دەڕۆن، چونكە هەست بە ئارامی ناكەن، كاتێكیش بە بەراورد لەگەڵ موسڵمانێك داوای ڤیزە بۆ نموونە لە ئەمریكا دەكەن، زووتر وەریاندەگرن.
* ئێستا لە هەرێمی كوردستان زیاتر لە هەزار كیلۆمەتر سنووری هاوبەشمان لەگەڵ خەلافەتی ئیسلامی داعش هەیە، لەلایەكی ترەوە بەهۆی كێشە هەڵپەسێردراوەكانەوە لەگەڵ حكومەتی ناوەندی عێراق كە لە ٢٠١٤ ـەوە بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان لەلایەن بەغداوە بڕاوە، ئەمەش قەیرانێكی دارایی لە كوردستان دروست كردووە، ئەمە سەڕەڕای ئەو هەموو پەنابەر و ئاوارە عێراقی و سوورییانەی كە لە كوردستاندان كە بارگرانییەكی زۆرە بەسەرمانەوە، بۆیە ئەگەر یەكێتی ئەوروپا هەوڵبدات پاڵپشتی و یارمەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بدات لە ڕووی لۆجستی و مرۆییەوە بۆ ئەوەی كوردستان بتوانێت پێشوازی لەو پەنابەرانە بكات، ئەوا ئەو كۆچە كەم دەكاتەوە كە بۆ ئەوروپا دەچن. لەهەمانكاتدا، لە ڕووی ئەمنییەوە، شەڕی تیرۆریستان بە تەنیا شەڕی كورد نییە و شەڕی جیهانی ئازادە دژی تیرۆریستان، بۆیە دەبوایە یەكێتی ئەوروپا و بەگشتی ڕۆژئاوا یارمەتی زیاتری پێشمەرگەیان بدایە بە دابینكردنی چەكی قورس و یارمەتی لۆجیستی تا كوردستان سەقامگیرتر بێت، چۆن ئەمە دەبینی؟
- هاوڕام لەگەڵتان، حكومەتی وڵاتە یەكگرتووەكان زۆر باش بووە بەرامبەر حكومەتی هەرێمی كوردستان و پێشمەرگە. بەڵام ئەوەش بۆی جێی بایەخە كە یەكگرتوویی عێراق بپارێزرێت. بەداخەوە لەبەر خراپ بڕیاردان و نەزانییەوە لە بەغدا بەشە بودجەی هەرێم بڕاوە. بۆیە حكومەتی وڵاتەیەكگرتووەكان، وەك ئەوەی من دەیبینم لێرە لە واشنتۆن، زۆر هاوسۆز و پاڵپشتیكەرە، بەڵام دوودڵە لە كردنەوەی ڕاستەوخۆی پێدانی یارمەتی سەربازی بە هەولێر لەبەر ئەوەی ئەوەی جێی بایەخیەتی هێشتنەوەی عێراقە بە یەكگرتوویی، بۆیە فشاری خستە سەر مالیكی كە بڕوات و حكومەتێكی نوێ پێكبێت كە كورد نوێنەرایەتی تێدا بێت، بەڵام ئەم حكومەتە نوێیە ئەوەی دابین نەكرد بۆ هەولێر كە پێویستیەتی كە بەپێی ڕێككەوتن پێشتر دانراوە. وڵاتە یەكگرتووەكان لە بارەی سەربەخۆیی كوردستانەوە پێیوایە كە ئەمە مافێكی بنەڕەتیی خۆیانە، بەڵام لە ڕووی واقیعەوە گەر عێراق دابەش بێت و كوردستانی سەربەخۆ دروست بێت، ئەوا عێراق و سووریا هەڵدەوەشێت و ئێران و توركیاش زۆر نیگەران دەكات و كاریگەری ناوخۆیی لەسەریان دەبێت، بۆیە سیاسەتی ئەمریكی بەو دوو نیگەرانیەوە بەستراوەتەوە.
* تا چەند لە ماوەیەكی كورتخایەندا گەشبینی دۆخی ناوچەكە باشتر ببێت و چ پەیامێكت بۆ خوێنەرانمان لە كوردستان هەیە؟
نەخێر لە ماوەیەكی كورتدا گەشبین نیم و ئەمە یەكێكە لە خراپترین كاتەكان لە میژووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، هەروەك وتم، ناكۆكییەكی زۆر قووڵ لە هەر وڵاتێكدا هەیە و پێموانییە هیچ هێزێكی گەورەش بتوانێت بە خێرایی سەقامگیری بێنێت و چارەسەری بارودۆخەكە بكات. تەنیا خاڵی باش كە پێشتریش ئاماژەم پێدا ئەوەیە كە دەبێت ئەم وڵاتانە بەم بارودۆخە قورسەدا بڕۆن و لێوەی فێربن و چارەسەر بدۆزنەوە. ئەوەمان بیرنەچێت كە ئەم وڵاتانە، عێراق و سووریا و لوبنان و...تاد، هەموویان لەلایەن بەریتانیا و فەرەنساوە بەجێهێڵدراون، یان لەلایەن ئیمپراتۆریەتی عوسمانییەوە بەجێماون، بۆیە لەوانەیە ئەمە كاتی ئەوە بێت كە ڕاستەوخۆ ئەزموونی ژیان بكەن بەبێ داگیركاری بیانی و لەناو ئازادیدا بژین، تەنیا شتێكی باش ئەوەیە كە دەتوانن لێوەی فێربن و ڕێككەوتنێك دروست بكەن بۆ كۆمەڵگەیەكی ئارام. لەوانەیە سەیری ئەوروپا بكەن بڵێن كە چەند لە ئارامی و دیموكراسیدا دەژی، بەڵام حەفتا ساڵ لە مەوبەر بیست ملیۆن خەڵك لە جەنگی جیهانی دووەمدا كوژران و هەشت ملیۆن لە ئەڵمانیادا سووتێندران، بۆیە بە بەراورد لەگەڵ نازییەكاندا داعش هیچ نییە، پێویستە بە هیواوە سەیری داهاتوو بكەین.