پڕۆفیسۆر ژوبین گودەرزی، ئوستادی پێوەندییە دەوڵەتییەكانە لە زانكۆی ژنێف لە سویسرا و توێژەری باڵا و شرۆڤەوانی سیاسییە لە سەنتەری وۆردۆ وڵسون، هەروەها تایبەتمەندە لەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و سووریا و ئێران بەتایبەتی. تازەترین كتێبیشی كە لە مانگی ئایاری رابردوو بە ناونیشانی (سووریا و ئێران: كۆتایی رێگەكە؟) چاپ كراوە. بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئێستای رۆژهەڵات و گۆڕانكاری و پێشهاتەكانی ناوچەكە ئەم وتووێژەمان لەگەڵ ئەنجامدا و بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو.

پڕۆفیسۆر ژوبین گودەرزی لە سەنتەر وۆردۆ وڵسن بۆ گوڵان:پێشبینی دەكەم ئەمریكا و هاوپەیمانان نەك هەر لە رووی سەربازییەوە بەڵكو لە رووی مرۆییشەوە زیاتر هاوكاری حكومەتی هەرێمی كوردستان بكەن


* چۆن بارودۆخی نالەباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لێكدەدەیتەوە و ئایا پێتوا نییە بارێكی بێهیوایە و وڵاتەیەكگرتووەكان لەوانەیە لەم ناوچەیە بڕواتە دەرەوە؟
- ئەمە پرسیارێكی زۆر قورسە، واتە راستە ناوچەكە زۆر لە ئاژاوەدایە و هەر وەك هەموومان دەزانین لەبەر بەهاری عەرەبی ٢٠١١ و جەنگی ناوخۆیی لە سووریا و سەرهەڵدانی داعش و پەلهاویشتنی بۆ عێڕاق، هەروەها ئەو ناسەقامگیرییەی كە پێشتریش هەبووە. بە شێوەیەكی گشتی دەتوانین بڵێین كە رەگ و ریشەی كێشەكە دوو لایەنەیە، یەكەمیان: لەبەر ئەوەی زۆربەی رژێمەكانی ناوچەكە رژێمی دەسەڵاتخوازن و مافەكانی مرۆڤ بوونیان نییە و چەوساندنەوە و جیاكاری لە ئارادایە، ئەمەش بەشداری كردووە لە قەیرانەكانی میسر و سووریا و سەرهەڵدانی بزووتنەوە توندڕەوەكانی وەك داعش لە سووریا و عێڕاق و رژێمی دەسەڵاتخوازی ئێران، كە پێموایە هەموو ئەمانە یەكەم هۆی ناسەقامگیرین. هۆكاری دووەم، پێموایە، سیاسەتی دەرەوەی زلهێزەكانە بەوەی كە دەستیان وەرداوەتە ناوچەكە، هەر لە ئەفغانستانەوە لە ٢٠٠١ و عێراق (هێندەی پێوەندی بە دەرئەنجامەكانییەوە هەبێت) لە ٢٠٠٣ و هەروەها لیبیا لە ٢٠١١ دا، پێش ئەو دەستێوەردانانە، دەستێوەردانەكانی وڵاتە یەكگرتووەكان یارمەتیدەر بووە و لە هەندێك حاڵەتیشدا شتەكانی خراپتر كردووە. لە هەمان كاتدا، پێموا نییە زلهێزەكان، ولاتەیەكگرتووەكان و رۆژئاوا، دەستبەرداری دۆخەكە بن، بەڵكو هەوڵدەدەن ئیحتوای بكەن و بەرژەوەندییەكانی خۆیان بە باشترین شێوە كە دەكرێت بپارێزن. بەڵام من تا راددەیەك سەرم سوڕماوە لەوەی كە پێوەندی بە سنوورداری كردارەوە هەیە لە عێراق و ئەوەشی لە عێراق و سووریادا دەگوزەرێت، بەوەی كە هەوڵبدرێت شەڕەكە لە سووریا كۆتایی پێبهێندرێت لە رێگەی سەربازی، یان دیپلۆماسییەوە، یان ئەوەی لەعێراقدا هەیە، سەبارەت بە دابینكردنی یارمەتی و هەوڵدان بۆ ئەوەی هەڕەشەی داعش لە ناو ببردرێت.
* لە روانگەی عێراقییەكانەوە، دەبینین كە دەستێوەردانەكە تا راددەیەك باش نەبووە، بەڵام كاتی كشانەوەی سەربازانی ئەمریكاش ئەمەی خراپتر كرد، چونكە عێراقی بەجێهێشت تا بچێتە دەستی تیرۆریستانی داعشەوە، ئەمەش بەهۆی بەڵێنی هەڵبژاردنی ئۆباماوە كرا، چۆن ئەو كاتی كشانەوەی هێزەكانی وڵاتە یەكگرتووەكان دەبینیت؟
- با بە جیا سەیری هەریەك لە دەستێوەردانەكان بكەین. لێرەوە دەتوانین بڵێین كە یەكەم دەستێوەردانی ئەمریكا و بیانووەكانی بۆ ئەو دەستێوەردانە بۆ رووخانی سەدام حوسێن كارێكی باش بوو، بەڵام ئەگەر دەرئەنجامە دەستبەجێكانی لێكبدەینەوە، هەر لە دروستكردنی حاكمی مەدەنی و دەسەڵاتی ئیئتلافی كاتی و پۆل بریمەر و گواستنەوەی دەسەڵات بۆ ئەیاد عەلاوی و پاشان بۆ ئیبراهیم جەعفەری و دواتر بۆ نوری مالیكی، هەندێك شت لەم ناوەدا بە شێوەیەكی نادروست كرا. سەرەتا چەند هەڵەیەك كرا لەلایەن ئەمریكیەكان و دواتر لەلایەن حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی عێراقەوە، ئەمەریكا سوپای تەواوی بڵاو نەكردبووەوە بۆ دەستەبەركردنی ئاسایش لە عێراق، تەنیا ١٧٥ هەزار سەربازی بڵاو كردبووەوە، كە بۆ دەستەبەركردنی ئاسایش و مەبەستی سەربازی پێویست بوو ٤٥٠ هەزار سەرباز بڵاوبكاتەوە، ئەمەش نەكرا، هەڵەیەكی تر ئەوە بوو كە دەستبەجێ هێزی سوپای عێراق و پۆلیسیان هەڵوەشاندەوە، هەرچەندە دوایی دروستیان كردەوە، بەڵام دەبوایە ئاسایش بە هێزە لۆكاڵییەكان بپارێزن، یان چەكیان پێبدانایە، یاخود هێزی خۆیان بەكار بهێنایە بۆ دەستەبەركردنی ئاسایش و ئارامی، ئەمەش بووە هۆی خراپبوونی ئاسایش و سەرهەڵدانی یاخیبوون. هەڵەیەكی تریش ئەوە بوو كە عێراق پاش ٣٥ ساڵ لە دیكتاتۆری لە ژێر دەسەڵاتی بەعسدا و زنجیرەیەك جەنگ وەك جەنگی عێراق ئێران و جەنگی كوێت و پاشان ساڵی ٢٠٠٣ و ١٣ ساڵ سزای ئابووری و داڕووخانی ژێرخانی ئابوری، پێویستی بە سیاسەتێكی ئابووریی باش هەبوو لەلایەن حكومەتەوە پیادە بكرایە، بەڵام ئەمانە هیچی نەكران و بووە هۆی سەرهەڵدانی گەندەڵی زۆر و خراپ بەڕێوەبردن. بۆیە من پێموایە پێدانەوەی دەسەڵات بە عێراقیەكان لە لایەن ئەمریكییەكانەوە پێویست بوو، بەڵام دەبوو سەرەتا رایانبگەیەندایە كە ئێمە تەنیا بۆ ماوەیەك وەك داگیركار دەمێنینەوە، تاوەكو بارودۆخەكە لە رووی ئەمنی و ئابوورییەوە بەرەوپێش دەچێت، واتە دەبوایە لەو كاتەدا ئەمریكییەكان ئاسایش و سیاسەتێكی ئابووری راستیان رادەستی عێراقییەكان بكردایە، بەڵام ئەوان هەر زوو دەسەڵاتیان دایەوە دەست عێراقییەكان. من پێموایە كە حكومەتە یەك لە دوای یەكەكان میراتێكی زۆر خراپی حوكمدارییان بۆ مابووەوە، بۆ نموونە زۆر خەڵك رەخنەیان لە نووری مالكی دەگرت و هەڵەی زۆریشی كرد، حكومەتەكەی مالكی بە خراپ بەڕێوەبردن و گەندەڵی و لایەنداری بۆ شیعەكان دەناسرایەوە، لە هەمانكاتیشدا میراتییەكی ئابوری و ئیداری خراپی بۆ مابووەوە، بۆیە بارودۆخەكە بەرەو خراپی چوو، سیاسەتی جیاكاری دژی عەرەبە سوننەكان پیادە كرا و یاخیبوون دروست بوو، كە دەستەبەری سەربازییان بۆ داعش كرد. بۆیە من پێموایە ئەگەر ئەمریكیەكان رێككەوتنی تایبەت بە كشانەوەیان بە باشی جێبەجێبكردایە، ئەوا دەیانتوانی پاش ١١ ساڵ زۆربەی هێزەكانیان بكشابانەوە، بەڵام بەداخەوە ئەمەی نەكرد، بۆیە دەتوانین بڵێین كە كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە كاتی خۆی نەبوو، هەروەها نووری مالكی فشارێكی زۆری لەلایەن ئێرانەوە لەسەر بوو، كە نەیاندەویست ئەمریكا بە پاڵەوانی لە عێراق بچێتە دەرەوە.
* سەرەڕای بوونی بەرهەڵستی سەبارەت بە بوونی سوپای ئەمریكی لە عێراق لەلایەن قاعیدەو لە هەمانكاتدا سوننە و شیعەكانیش لە ململانێیەكی توندا بوون و ئەمەش هەر تەنیا لەعێراقدا نییە و پێوەندی بە سەرجەم ناوچەكەوە هەیە. ئاگایانی سیاسی پێیانوایە كە هەموو ئەمانە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیان پەرت كردووە و سیستەمی دەوڵەتیان خستووەتە بەر هەڕەشەوە، ئایا پێتوایە ئەمریكا دەتوانێت چی بكات بۆئەوەی شتەكان چاك بكاتەوە؟
- لەجیهانی ئیسلامدا سوننە زۆرینەیە و شیعە كەمینەیە، شیعەكان زۆرینەن لە ئێران و عێراق و بەحرێن، بەڵام لە بنەڕەتدا ئەمە لەسەر مەزهەب نییە، بەڵكو هەموو شتەكان لەسەر بەهێزكردنی دەسەڵاتی سیاسییە، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ وەڵامی پرسیاری یەكەم، وتم كە هۆكاری سەرەكی هەموو كێشەكان رژێمە دەسەڵاتخوازەكان و نەبوونی دیموكراتیزەكردن و نوێنەرایەتییە، بۆیە لە زۆربەی ئەو وڵاتانەدا كە زۆرینەی ئایینی و ئیتنی هەیە، دەسەڵات بەدەست كەمینەیەكی ئایینییەوەیە و ئایین بەكاردەهێندرێت وەك ئامرازێك بۆ سیاسەت، بابگەڕێینەوە بۆ عێراق لە سەردەمی بەعسدا كە كەمینەی سوننە حوكمڕانییان دەكرد و زۆرینەش شیعە بوون، یان لە سووریا كە كەمینەی شیعە فەرمانڕەوایی دەكات و سوننەش زۆرینەن. واتە زۆرینە هەستیان دەكرد پەراوێزخراون و ئایینیان كردە ئامرازێك بۆ گەیاندنی نیگەرانییەكانی خۆیان. ئەوە راستە ململانێێ شیعە و سوننە لە ئارادایە، بەڵام لە بنەڕەتدا كێشەكان بە هۆی نەبوونی دیموكراسی و بوونی دەسەڵاتخوازی و نەبوونی دەرفەتی یەكسانی ئابووری و نەبوونی ژیانی سیاسییە. ئەوەی كە وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەتوانێت بیكات، ئەوەیە كە پتشگیری حكومەتە ناوخۆییەكان بكات، بۆ نموونە لە حاڵەتی عێراقدا هاوكاری حكومەتی عەبادی بكات بۆ ئەوەی حكومەتەكەی هەموو پێكهاتەكان بگرێتەوە لە سوننە و شیعە و كوردەكان لە حكومەتێكی گشتگیردا، لەبەر ئەوەی دواجار ئەگەر بمانەوێت ئیحتیوای توندڕەوی بكەین، وەك داعش و گرووپە توندڕەوەكانی تر، تەنیا هێزی سەربازی بەس نییە و پێویستمان بە چارەسەرێكی سیاسی و هەروەها ئابووریش دەبێت.
* ئەگەر جارێكی دیكە بگەڕێینەوە بۆ دەستێوەردانەكانی ئەمریكا لە كێشەكان، دیارە دەستێوەردانی ئەمریكا لە عێراق سەركەتوو نەبوو، لە لیبیاش هەر بە هەمان شێوە، بەڵام لە سووریا هەرچەندە دەستێوەردان نەبوو، بەڵام ئەویش حاڵی لە هەردووكیان خراپترە، ئایا پێتوا نییە ئەمریكا توانای گۆڕینی نەماوە، یان نایەوێت بیكات؟
- تۆ نموونەكانت سووریا و لیبیایە، راستە ئەم دووانە دوو نموونەی باشن، بەڵام لە هەمان كاتدا دوو حاڵەتی زۆر جیاوازن، ئەویش لەبەر ئەوەی كە نیزامەكەی قەزافی هیچ پشتیوانییەكی دەرەكی و نێودەوڵەتی و ئیقلیمی نەبوو، بە هەمان شێوە چەند هاوپەیمانێكی كەمی هەبوو، بۆ ماوەی چل ساڵیش حوكمی دیكتاتۆری كرد، پاش رووخانی، بۆشاییەكی سیاسی دروست بوو، بۆیە ئەو گرووپانەی دەركەوتن، دەستیان كرد بە شەڕ لەگەڵ یەكتر و فەوزا لە وڵاتدا دروست بوو. سەبارەت بە سووریا شتەكە تۆزێك جیاوازە، لەبەر ئەوەی سووریا زۆر گرنگ بوو بۆ هەمووان لە ناوچەكە و دەرەوەی ناوچەكە، سووریا ئێران و حزبوڵڵای هەیە لە ناوچەكە، هەروەها پشتگیری رووسیای هەیە، هەم سەربازی و هەم لە ئەنجوومەنی ئاسایش، هەروەها چینیش لە ئەنجوومەنی ئاسایش پشتگیری لێدەكات، بۆیە ئەمریكا راستەوخۆ دەستی لە سووریا وەرنەدا، لەبەر ئەوەی بارودۆخەكەی زۆر ئاڵۆزتر بوو لە لیبیا، هەر بۆیە ئەگەر دەستێوەردانی بكردایە، رووبەڕووی رووسیا دەبووەوە و ئێران زیاتر دەستێوەردانی دەكرد. لە هەمان كاتدا بڕوای تەواوی بە ئۆپۆزسیۆنی سووریا نییە، بۆیە ئیدارەی ئۆباما بە شێوەیەكی یەكلاكەرەوە رەفتاری نەكرد، لەسەر سووریا و لە سیاسەتەكانیدا زۆر سارد بوو. ئەگەر لە بیرتان بێت لە ٢٠١٣ كاتێك وترا كە بەنیازە دەستێوەردانی سەربازی بكات و هێرشی ئاسمانی دەكات، بەڵام لە دواساتەكاندا پەشیمان بووەوە و ئەوەی رووسیای قبووڵكرد كە سووریا چەكە كیمیاوییەكانی لەناو دەبات، بۆیە پێموایە ئیدارەی ئۆباما نەیانتوانیوە كارتەكانی خۆی بە باشی بەكار بهێنێت و سەرنجڕاكێش بێت.
* وەك دەبینی هەرێمی كوردستان پەرلەمان و حكومەتی خۆی هەیە و پێشمەرگەش كە سوپای هەرێمی كوردستانە تەنیا هێزە كە رێی لە داعش گرتووە و كوردستانی پاراستووە، بەم شێوەیەش كوردستان لە رووی واقیعەوە پێوەندی لەگەڵ بەغدا نەماوە و بە درێژایی ١٥٠٠ كیلۆمەتر هاوسنوورە لەگەڵ داعش، لەلایەكی ترەوە بە هۆی داعشەوە ژمارەیەكی زۆری خەڵك لە عێراق و سووریا ئاوارە بوون و روویان لە هەرێمی كوردستان كردووە كە دەگاتە نزیكەی ملیۆن و نیوێك، سەرەڕای ئەوەش لە ٢٠١٤وە حكومەتی ناوەندی عێراق بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی بڕیوە، ئایا پێتوایە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش دەتوانێت چی بكات بۆ ئەوەی ئەم هەرێمە كە مۆدێلێكی دیموكراتییە لە ناوچەكەدا سەركەوتوو بێت؟
- گومانی تێدا نییە كە هێزەكانی پێشمەرگە زۆر كاریگەرن لە بەرپەرچدانەوەی داعش، هەروەها یارمەتیان وەرگرتووە لە ئەمریكا و ئێران و ئێستاش كێشەتان لەگەڵ حكومەتی ناوەندی هەیە و كێشەی ملیۆن و نیوێك ئاوارەی ناوخۆیی و پەنابەرتان هەیە. من پێموایە لە ناو عێراقدا گرنگە حكومەتەكەی حەیدەر عەبادی هەوڵبدات بگاتە خۆگونجانێك لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستاندا و كێشە و ناكۆكییەكان وەك هێزێك بەكارنەهێنێت بەهۆی ئەو بارودۆخە خراپەی كە رووبەڕووی كورد و عێراق و ناوچەكە بۆتەوە، ئەویش لە كاتی سەرهەڵدانی داعش، هاوكات پێموایە پێویستە رۆژئاوا و هێزە نێودەوڵەتییەكان زیاتر بێنە مەیدان و دەستەبەری یارمەتی مرۆیی و سەربازی بكەن بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان و دڵنیایی بدەنە حكومەتی هەرێم بۆ ئەوەی بارگرانییەكی زیاتر لەسەر حكومەت و خەڵكەكە دروست نەبێت و بە تەنیا نەبن لە مامەڵەكردن لەگەڵ ئاوارەكاندا، پێموایە ئەمە یەكێكە لە گەورەترین تراژیدییەكان كە بارودۆخەكە بەم شێوەیەی لێهاتووە، ئەوە بۆ ماوەی چوارساڵ و نیوە سووریا شەڕ تیایدا بەردەوامە و نیوەی دانیشتووانەكەی لە ناوەوە و دەرەوەی وڵاتدا ئاوارە بوون و زیاتر لە چوار ملیۆن لە عێراق و لوبنان و توركیا و ئەردەن ئاوارە بوون، ئەمەش بووەتە بارگرانییەك بەتایبەتی بەسەر ئەو وڵاتانەی كە توانایەكی دیاریكراویان هەیە، وەك لوبنان و كوردستان و ئەردەن، بۆیە پێموایە دەبێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و رێكخراوە مرۆیەكان زیاتر بێنە مەیدان و نوێنەری تایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە سووریا (دی مستورا) چالاكتر بێت و هەوڵ بدات چارەسەرێكی سیاسی، یان سازانێكی سیاسی بدۆزێتەوە بۆ بارودۆخەكە. وەك وتم، بارودۆخەكە بە رەش و سپی نابینم بەوەی كە تەنیا شوێن چارەسەری سیاسی، دیپلۆماسی، یان سەربازی بكەوین. من پێموایە بۆ ئەوەی ئەم كێشەیە بوەستێندرێت، پێویستە رۆژئاوا -پێموایە هەر ئەوەشە كە ئیدارەی ئۆباما دەیەوێت-، هەڕەشەی هێزی سەربازی بەكاربهێنێت، وەك هێرشە ئاسمانییە دیاریكراوەكان، تا وا لە رژێمی بەشار ئەسەد بكات، بێتە سەر مێزی گفتوگۆ، یان چەند ئامانجێك بۆردومان بكات وەك هەڕەشە و فشار بۆ بەشار ئەسەد و هەوڵ بدات كێشەكە چارەسەر بكات، لەبەر ئەوەی ئەمە بارێكە و ناوچەكە بەرەو نائارامی دەبات. ئەوروپا و رۆژئاوا هەرایەكی گەورەیان لەسەر پەنابەران دروستكردووە، كە لە عێراق و سوریا و ئەریتریاوە بۆ دەریای ناوەڕاست دێن، بەڵام ئەوانە هیچ نین بە بەراورد بەو پەنابەرانەی كە لە ناوچەكەدا هەن، بۆیە دانیشتووان و خەڵكی ناوخۆیی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بارە قورسەكەیان هەڵگرتووە، نەك رۆژئاواییەكان.
* زۆر كەس باس لە بژاردەی سەربازی دەكەن لەلایەن ئەمریكاوە بۆ لەناوبردنی داعش، بەڵام ئایا پێتوایە بەبێ ئاشتكردنەوەی پێكهاتەكان، بەتایبەتی سونەكان ئەمە چارەسەر بێت؟
- بەدڵنیایەوە راست دەكەی، وەك منیش پێشتر وتم، پێویستمان بە وەڵامدانەوەی سەربازی هەیە، بەڵام سەركەوتنی دوورمەودا پشت دەبەستێت بە دۆزینەوەی چارەسەرێكی سیاسی لە ناو عێراقدا بەوەی كە زیاتر حكومەتێكی هەمەلایەنە و گشتگیر و سیستەمێكی سیاسی و ئابووری وا هەبێت كە هەموو خەڵكی عێراق، بە عەرەب و كورد و سوننە وشیعە نوێنەرایەتی بكەن. بەدڵنیایەوە پێویستە لە ماوەی دووردا ئەوە بكرێت، بەڵام لە ئێستادا بەدڵنیایەوە پێویستان بە وەڵامدانەوەی سەربازی هەیە. لە هەمان كاتدا من سەرم سوڕماوە و نازانم كە رۆژئاوا و ئیدارەی ئەمریكی بۆ ناتوانن بڕیار بدەن، یان بەڕاستی بوونی داعش چارەیەكی كەم مەودایە و لەوانەیە باش بێت بۆیان، چونكە لەگەڵ سەرهەڵدانی داعش، حكومەتی عێراقی پشت بە یارمەتی سەربازی ئەمریكی دەبەستێت و هەروەها لەبەر ئەوەی كە داعش یەكێكە لەو هێزانەی شەڕ لەگەڵ رژێمی بەشار ئەسەد دەكات، ئەمەش شتێكە كە لە دوورمەودا دەبێتە هۆی لەناوبردنی رژێمی ئەسەد، هەروەها لاوازكردنی ئێران، چونكە ئێران پاڵپشتی رژێمەكەی ئەسەد دەكات. من دڵنیا نیم كە ئایا بەڕاستی ئیدارەی ئەمریكی ناتوانێت بڕیار بدات، یان بۆ خۆی یارییەكی دوو سەرە دەكات.
* چۆن لە رۆڵی توركیا دەڕوانیت لەم ناوەدا؟
- كاتێك لە ساڵی 2011 لە سووریا قەیران دروست بوو، توركیا داوای لە سووریا كرد كە كراوە بێت و سیستەمی سیاسی لیبڕاڵیزە بكات، بەڵام كاتێك رژێمی ئەسەد ئەمەی نەكرد و خۆپیشاندانەكانی سەركوت كرد، توركیا پشتگیری خۆپیشاندانەكانی لە رێی ئۆپۆزسیۆنی سووریاوە كرد، پاشان بە تێپەڕبوونی كات ئۆپۆزسیۆنی سووریا لە ماوەی چوار ساڵ و نیودا رادیكاڵتر بوون و بزووتنەوەی توندڕەویان لێدەرچوو، وەك بەرەی نوسرە و داعش و جەیش ئەلفەتح و لە و كاتەوە پشتگیری توركیا و قەتەر و سعودیەیان بەدەستهێنا. لەو كاتەوە توركیا بەشداری كردووە لە كێشەكانی ئێستای سوریادا و هەروەها توركەكان دوودڵ بوون لەوەی رێبدەن كوردانی عێراق یارمەتی بە كوردانی كۆبانێ بدەن. پێموایە بەشێك لەمە پێوەندی بەوەوە هەیە كە حكومەتی ئەردۆگان ئەجێندایەكی سیاسی و ناوخۆیی هەبووە، چونكە لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا پارتە كوردییەكان لە توركیا شتی باشیان بەدەستهێنا و توركیا دەیەوێت بە لێدانی پەكەكە لە باكووری عێراق و هەڵگیرسانی شەڕ لە دژی كوردەكان رادەی جەماوەریی گرووپە كوردییەكان بێنێتە خوارەوە، بە دڵنیایەوە توركیا دەستی كرد بە لێدانی داعشیش، بەڵام پێموایە توركیا بەشداریكردووە لەو بارودۆخە نالەبارەی لە سووریادا هەیە. ئەگەر سەیری سەرتاپای رۆڵی توركیا بكەین، لەماوەی ئەم چوارساڵ و نیوەدا، دەبینین توركیا لەڕێی ئامانجەكانیەوە بارودۆخەكەی خراپتر و ئاڵۆزتر كردووە لە جیاتی ئەوەی چارەسەری بكات.