تاچەند حكومەتی داهاتووی عێراق لە حكومەتەكەی پێشخۆی جیاواز دەبێت و لەتوانایدا دەبێت كێشەكانی عێراق چارەسەربكات؟ وەڵامی ئەم پرسیارە لای چاودێران گەشبین نییە و زۆرینەیان رایانوایە ئەم حكومەتە جیاوازییەكی ئەوتۆی لە گەڵ حكومەتەكەی پێش خۆی نابێت. عەدنان حوسێن نووسەر و شرۆڤەوانی دیاری عێراقی سەبارەت بەم لایەنە بەمجۆرە رای خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو.

* لەگەڵ نزیكبوونەوەی راگەیاندنی وادەی كابینەی تازەی حكومەتی عێراق پێشبینیتان بۆ گۆڕانكاریی لە بارودۆخی ئەو وڵاتەدا چییە؟
- من لەو باوەڕەدا نیم كە بەم زووانە هیچ چارەسەرێك بۆ ئەم قەیرانە بێتەئاراوە، بەتایبەتیش ئەو كێشە ئاڵۆزەی یەخەی پرۆسەی سیاسیی عێراقی گرتووە، ئەو قەیرانەش هۆیەكانی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە كێشمەكێشی سیاسی و ململانێی توند لە نێوان لایەنە سیاسییەكان و شپرزەبوونی بارودۆخی ئەمنی سەری هەڵداوە، هەروەها داگیركردنی شارەكانی عێراق لەلایەن (داعش)ـەوە، كەواتە رەگ و ریشەی ئەم قەیرانە زیاتر بۆ سەردەمی پێشتر دەگەڕێتەوە، بگرە هەر لە ساڵی 2003وە كە رژێم رووخا، عێراق دووچاری ململانێی سیاسیی بووەوە كە وردەوردە وڵاتی بەم ئاكامە گەیاند. دواتر ئەم كێشەیە درێژەی كێشا بۆ سەرهەڵدانی شەڕی تایفەگەریی ناوخۆ لە ساڵی 2006 لە نێوان پێكهاتەكان، ئەنجامی ئەم شەڕو ململانێیە نەگریسەش هەروەك بینیمان هۆكارێك بوو بۆ داگیركردنی یەك لەسەر سێی خاكی عێراق لەلایەن دڕندەترین دوژمنی توندڕەوی تیرۆریست كە (داعش)ـە، بۆیە كێشەكە زیاتر پەرەی سەند و ركابەریی سیاسی و دوژمنكاریی نەتەوەیی و تایفی و ئایینزایی لە نێوان پێكهاتە جیاوازەكانی عێراق قووڵتر بووەوە، لەبەر ئەوە لەم كاتەدا هیچ ئاسۆیەكی روون نابینم بەرەو چارەسەرێكی گونجاو بۆ ئەم قەیرانە، كەواتە چارەسەری ریشەیی لەوەدایە كە جارێكی دیكە چاو بخشێنرێتەوە بە پرۆسەی سیاسیی ئێستای عێراقدا، كە لەسەر بنەمای پشككاریی تایفی بەڕێوەدەچێت، لە ئێستاشدا كە حكومەتی تازەی عێراق هێشتا پێكنەهاتووە، رەوشەكە هەروا بە خراپی ماوەتەوە، بۆیە پێویستە بە زووترین كات ئەو حكومەتە پێك بێت، تاكو بكەوێتە سەرپێ و كارەكان رایی بكات، بەڵام نەك لەسەر بنەماكانی جاران، بەڵكو لەسەر بنەمای حكومەتەكانی پێشووتر و یەكسانی و رێككەوتن و دوور لە هەستیاریی سیاسی و كۆمەڵایەتی، ئەوەی ئێستاش بەدی دەكرێت ئەوەیە كە ئەو كابینەیەی خەریكە رادەگەیەنرێت، دیسان هەر لەسەر بنەماكانی حكومەتكەی پێشووە، ئەو پۆستە وەزارییانەی كە دابەش دەكرێن، بەتایبەتی پۆستە سیادییەكان بە گوێرەی پشككاریی تایفی و نەتەوەیی دەبێت، واتا بە پێی توانایی و لێهاتوویی و دەستپاكی و پیشەیی دابەش نەكراون، لێرەدا دەبینین ئەم وەزارەتە بۆ هاوپەیمانیی نیشتمانی و ئەوەی دیكەیان بۆ هاوپەیمانیی كوردستانی و یەكێكی دیكە بۆ هێزە نیشتمانییەكانە، كەواتە لەنێوان سوننە و شیعە و كورددا دابەشی دەكەن، ئێمە سەرەتا دڵمان بەوە خۆش بوو، كە بەڕێز نوری مالیكی بۆ جاری سێیەم خۆی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران هەڵنابژێرێتەوە و بەڕێزێكی دیكە حكومەتی تازە پێكدەهێنێت، بەڵام ئەوەی من بیزانم ئەوەیە كە ئەو بەڕێزەی دوای ئەویش دێت، لەو باشتر خزمەت ناكات و بارودۆخە ئەمنییەكەش هەروەكو خۆی دەمێنێتەوە.
* كەواتە عێراق لە نێو هەمان گێژاوی شلۆقی باری ئەمنی و سیاسیدا دەمێنێتەوەو هیچ گۆڕانكاریی لێ بەدی نایەت، ئەی رێگە چارەی گونجاو بۆ ئەم قەیرانە لە چیدایە؟
- بۆ چارەسەركردنی ئەم قەیرانە نابێ هەر چاوەڕوانی ئیرادەی خوای گەورە بین، بەڵكو چارەسەرەكە لە خۆمانە و دەبێ ئەم گەلە خەمی لێ بخوات، ئەوەش بە دوو رێگە دەبێت، یەكەمیان بەكارهێنانی مافی دەستووری لە ناڕەزایی دەربڕین، چونكە دەستوور كەفیل و چاودێری عێراقییەكانە، واتا مافی رادەربڕینیان پێ دەدات، كە ئەویش بریتییە لە ئازادیی قسەكردن و ئەنجامدانی خۆپیشاندان لە سەر شەقام، بۆیە پێویستە لەسەر گەلی عێراق وەك گەلانی دیكەی وڵاتە عەرەبییەكان بڕژێنە سەر شەقام و داوای گۆڕانكاری بكەن، چونكە لە هەندی لەو وڵاتانە سەركەوتنی بەدواداهات و گۆڕانكاریی بەرچاو رووی دا، رێگەی دووەم بریتییە لە هەڵبژاردن، راستە ئەوانەی ئێستا لە حوكمدان، یان لە داهاتوودا حوكم دەگرنەدەست لە رێی هەڵبژاردنەوە هاتوون، هەرچەندە ساختەكاریشی تێدا كراوە، بەڵام ئەو خەڵكەی دەنگیان پێداون، هەموویان لەسەر بنەمای تایفەگەری و نەتەوەیی و ئایینزایی روویان لە سەندووقەكانی هەڵبژاردن كردبوو، نەك لەسەر بنەمای راست و دروست لە هەڵبژاردنی نوێنەرەكانیان كە خاوەن توانا و لێهاتوویی و كارامەیی و نیشتمانپەروەری بن، تاكو دواتر چەند كەسێكی سیاسی و دڵسۆزیان لێ دەستنیشان بكرێت كە كاروباری وڵات بگرنەدەست، كەواتە خەڵكەكە هەمان هەڵەكانی پێشوویان لە هەڵبژاردنی كەسەكان دووبارە كردەوە.
* پرسیارێكی دیكەمان ئەوەیە كە دەبینین عێراقییەكان دوای ساڵی 2003 و تا ئەم كاتەش لە هەموو هەڵبژاردنێكدا دەنگیان بۆ نەتەوەو پێكهاتەكان داوە، شیعە بۆ شیعە و سوننە بۆ سوننە و كوردیش بۆ كورد، كەواتە ئەم پرەنسیپە تێكەڵ بە خوێنی عێراقییەكان بووە، چ خوێندنەوەیەكتان بۆ ئەوە هەیە؟
- من وای نابینم، بۆ نموونە لە بەریتانیا سكۆتلەندییەكان دەنگ بە خۆیان دەدەن و ئینگلیزیش هەر بە ئینگلیز، ئەمە شتێكی سروشتی و نۆڕماڵە، بۆیە كێشەكە لە هەڵبژاردنی نوێنەرانی نەتەوەو پێكهاتەكاندا نییە، بەڵكو لەوەدایە ئەوانەی دەنگیان پێ دەدرێت شایانی ئەوە نین نوێنەرایەتیی گەل بكەن، بۆیە لە نێو شیعەدا بەدەیان و بگرە سەدان كەسایەتیی بەتوانا و لێهاتوو هەیە كە شیاون بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتیی لەئەستۆ بگرن، بە هەمان شێوە لە ناو كورد و سوننەشدا كەسایەتیی نیشتمانپەروەرو دڵسۆز و لێهاتوو هەیە، ئەگەر ئەو پێوەرانە بخرێنە بەردەم گەلەوە ئەو كاتە دەزانن لە هەموو پێكهاتەكانی شیعە و سوننەو كورد چاكترین و لەبارترین كەس بۆ ئەنجومەنی نوێنەران هەڵبژێرن، كە شایانی ئەوە بن نوێنەرایەتیی گەل بكەن و بەرپرسیارێتیی چارەسەركردنی كێشەو داواكانیان لەئەستۆبگرن.