ئەنتۆنی كۆردسمان ئەو ئەكادیمیستەیە كە لەسەنتەری ستراتیژیی نێودەوڵەتی لە ساڵی 2006 سەرپەرشتی داڕشتنی راپۆرتی گرووپی دیراسەتی عیراقی دەكرد، كە پاشان بە راپۆرتی بیكەر - هاملتۆن ناوی دەبرا، دوای تەواوبوونی ئەم راپۆرتە و لەگەڵ بڵاوبوونەوەی راسپاردەكانی بۆ چارەسەری كێشەكانی عیراق، وتارێكی نووسی بە ناونیشانی (چاوەڕێمان كرد، شاخ بزێ، بەڵام مشكی بوو)، ئەمەش بەو مانایەی ئەو راسپاردانەی ئەو گرووپە گەورەیە بۆ چارەسەری كێشەی عیراق دەریكردوون، كێشەكانی عیراق ئاڵۆزتر دەكەن، نەك چارەسەری بكەن، كۆردسمان لەماوەی ساڵی 2003 – ئێستا بۆچوونەكانی سەبارەت بە عیراق حسابی وردی لەسەر كراوە و لەلایەن ئیدارەی ئەمریكیشەوە بەهەند وەرگیراوە. هەر بۆیە بۆ ئەم دۆخە هەستیارە، گوڵان بەپێویستی زانی جارێكی دیكە بارودۆخی ئێستا لەگەڵ كۆردسمان تاوتوێ بكات، لە ناو میدیاكانی كوردستانیش، گوڵان تەنیا میدیای كوردییە كە دووجار دیمانەی لەگەڵ كۆردسمان كردووە، ئەمجارەش كۆردسمان بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* دوو مانگ دەبێت تیرۆریستانی داعش دەستیان بەسەر بەشێكی زۆر لە خاكی عیراقدا گرتووەو هەروەها مەترسی دووبارەبوونەوەی سیناریۆی سووریا هەیە لە عیراقدا، بە چەشنێك زۆرێك لە عەرەبە سوننەكان و مەسیحییەكان و كەمینەكانی دیكە رووبەڕووی كۆمەڵكوژی و كۆچپێكردن و ئاوارەبوون بوونەتەوە، ئایا لەم كاتەدا چۆن هاوكاریی هەموو پێكهاتەكانی عیراق دەكرێت؟
- پێموایە دەبێت خەڵكی عیراق لەو راستییە تێبگەن، كە خەڵكی دیكە كاریان كردووە، بەڵكو ئێمە وەك ئەمریكا زۆر چاوەڕوانمان كردووە بۆ ئەوەی عیراق یەكڕیزیی نیشتمانی بخاتەڕوو، هاوكات ئیرادەی پێویستی هەبێت بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ دانیشتووانی سوننەدا بۆ ئەوەی هەر دەستێوەردانێك بكرێت، كاریگەریی هەبێت. ئەو كێشەیەی ئێمە رووبەڕووی بووینەتەوە داعش نییە، بەڵكو ئەو دابەشبوونە ناوخۆییەی عیراق و ئەو حكومەتەیە كە هاوكار بوو لە دروستكردنی هەلومەرجێك كە داگیركاریی داعش شتێكی مومكین بێت، هەروەها دەرئەنجامی گەندەڵی و لاوازیی هێزە ئەمنییەكانی عیراق بوو، بەڵام دەبێت وێنەیەكی روون هەبێت كە پشتیوانیكردنی عیراق هەندێ گۆڕانكاری و دەرئەنجامی سوودبەخشی لێبكەوێتەوە، ئەمە مەسەلەیەك نییە، عیراقییەكان خۆیان گریمانەی ئەوە بكەن لە دەرەوەڕا هاوكاری بكرێن، ئەگەر خودی عیراقییەكان خۆیان هاوكاریی خۆیان نەكەن.
* سەرەڕای ئەو قەیرانە سیاسییەی كە هەیە و ژمارەیەكی زۆری ئاوارە و پەنابەر لە كوردستاندا هەن، ئەوە هەشت مانگە مووچەی خەڵكی كوردستان بڕاوەو حكومەتەكەی مالیكی سزای ئابووری خستۆتەسەر كوردستان، ئایا چۆن سەیری سیاسەتی مالیكی دەكەن و چونكە ئێستا لە رووی ئەمری واقیعەوە عیراق بۆتە سێ بەش، كوردستان و دەوڵەتی ئیسلامی و بەشە شیعەكەی عیراق، ئایا تا چەند ئەمە ئەنجامی سیاسەتی هەڵەی مالیكی و سزادانی كوردستان و پشتیوانی نەكردنی هێزی پێشمەرگەیە؟
- پێموایە مالیكی شكستی هێناوە لە دابینكردنی پێداویستییەكانی خەڵكی عیراقدا و هەوڵی نەداوە ئەو ئاستە لە یەكڕیزی پیشان بدات كە عیراق زۆر پێویستی پێیەتی و هەر دەبێت بەدەستیشی بهێنێت بۆ ئەوەی بتوانێت پشتیوانیی نێودەوڵەتی مسۆگەر بكات. كێشەكە لەگەڵ هەرێمی كوردستان و مامەڵەكردنی مالیكی لەگەڵ سوننەدا بە شێوەیەكی سەرنجڕاكێش مەترسیدارە و هۆكارە بۆ گەشانەوەی پشكۆی ئاگری شەڕی ناخۆ، ئەمە لە كاتێكدا پێویست بوو داهاتی نەوت ڕێگەخۆشكەر بووایە بۆ بەرەوپێشچوونی عیراق، بە پێكهێنانی حكومەتێكی نوێ كە میسداقییەتی زیاتری هەبێت لە رووی یەكڕیزیی نیشتمانییەوە، ئەمەش مەسەلەیەكە كە هەموومان چاوەڕوان دەكەین، بەدی بێت. پێموایە پێویستە خەڵكی لەوە تێبگەین كە ئەگەر ئەمریكا چەك بداتە بەشێكی عیراق، ئەوا بۆی هەیە لە دژی بەشەكانی دیكە بەكاربهێنرێت، ئەمە یەكێكە لە هۆكارەكانی ئەوەی ئێمە چەك بە مالیكی نادەین، ئەگەرچی تازە ئەمریكا بڕێك چەكی پێداوە، دووبارە ئەمە مەسەلەیەكی سەرەكییە، چونكە پرسی سەرەكی لە ئێستادا بریتییە لەوەی ئایا حكومەتێكی یەكڕیزیی نیشتمانی دروست دەبێت كە وەك پێویست كارا و یەكگرتوو بێت بۆ ئەوەی پشتیوانیی نێودەوڵەتی بەدەست بهێنێت.
* لە كاتێكدا هەست دەكرێت كە گەڕانەوە بۆ دۆخی پێش رووداوەكانی موسڵ شتێكی مەحاڵ بێت، ئایا تاچەند ئەمریكا ئەمری واقیعی دابەشبوونی ئێستای عیراق قبوڵ دەكات؟
- دەرفەت بدەن ئەو راستییە دووبارە بكەمەوە، ئەمریكا زۆر دوودڵە لە پشتیوانیكردنی عیراقێكی دابەشبووی لاواز، بە چەشنی ئەوەی ئێستا هەیە، لە سایەی ئەم هەلومەرجەی ئێستادا هەوڵی بەدەستهێنانی سەربەخۆیی كوردستان نادات، یاخود پشتیوانی لێناكات. پشتیوانی ئەو بیرۆكەیە ناكات كە پێیوایە پێویستە عیراق دابەش بێت، ئەمانە چەند واقیعێكن كە مایەی مەترسین و دابەشبوونیان لێدەكەوێتەوە. كەواتە دەبێت خەڵكی عیراق تێبگات كە چارەسەرێكی سیحری نییە لە دەرەوە بێت و هاوكار بێت ئەگەر خودی عیراق خۆی هەنگاو نەنێت بەرەو ئاستێك لە یەكگرتوویی. ئەمە بە مانای پێچەوانەكردنەوەی ئەوە نایەت كە لە موسڵ روویدا، بەڵكو بە مانای ئەوە دێت كە پێویستە هەوڵێكی راستەقینە و بڕواپێهێنەر بدرێت بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی عیراقی كە كورد و شیعە و سوننە یەك بخات. پێموایە ئاستی هاوكاری ئەمریكا بە راددەیەكی زۆر دەوەستێتەسەر ئەو بەرەوپێشچوونە. ئەگەر بارودۆخەكە گەیشتە قەیرانێكی راستەقینە، ئەوا بۆی هەیە هەلومەرجەكە بگۆڕێت. هەروەها ئەوەش راستە كە هەموو باسانەی لەبارەی داعشەوە كران، یاخود موسڵ و بەشێكی گەورەی عیراق كە پێویستی بە 10,000 چەكداری ئەمریكی دەبێت، كە دەبێت ئەمەمان لەبەرچاو بێت، كاتێك خەڵكی داوای ئاستێكی بەرزی هاوكاری ئەمریكا دەكات.
* ئەگەر زانیاریتان هەبێت لەبارەی هێرشەكانی داعشەوە بۆ سەر هەرێمی كوردستان، دەزانن كە ژمارەیەكی زۆری خەڵكی ئێزیدی ئاوارە بوون و بە هەزارانیان لێ كوژراوەو هەڕەشەی زیاتریان لەسەرە، ئەگەر هاتو ئایینی خۆیان نەگۆڕن بۆ ئیسلام، پرسیارەكە ئەوەیە بۆچی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە سەدەی بیست و یەكدا بێدەنگە لە ئاست هێزێكدا كە خەڵكی لەسەر زمان و ئایین دەكوژێت، ئایا چۆن ئەمە لێكدەدەنەوە؟
- كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناوێكە، ئەدرێسێكی نییە و پەیكەرێكی رێكخراوی نییە، ئەمریكا ئامادەی هاوكاریی سەربازییە، بەڵام عیراق یەكێكە لەو چەندین ناوچەیانە لە جیهاندا كە قەیرانی تێدایە، بەڵام بۆ ئەوەی ئەمریكا بە قووڵی بێتە ناو مەسەلەكەوە ئەوا دەبێت عیراق ئەوە پیشان بدات كە بەلای كەمەوە لەسەر ئاستی سیاسی بەرەو یەكڕیزی هەنگاو دەنێت و ئەو هاوكارییە ئەنجامێكی كارای لێدەكەوێتەوە و لە كۆتاییدا نابێتە هۆی پشتیوانیكردن لە دابەشكردنی عیراق، یاخود شەڕی ناوخۆ، ئەگەر ئەوەش فشارێكی زۆر بخاتەسەر پێكهاتەی كورد و شیعە لە عیراقدا، هەروەها ئەو سوننانەی كە بەرهەڵستی داعش دەكەن، ئەوا ئەوانە چەند راستییەكن كە رووبەڕووی خەڵك بوونەتەوە و ئەمریكا بۆ هەتاهەتایە لایەنگیریی لایەنێك ناكات، ئێمە پێشتر ئەم دۆخەمان بینیوە و پێویستە عیراقییەكان بە روونی ئەوە پیشان بدەن كەبەلای كەمەوە دەستیان كردووە بە بونیاتنانی بونیادێكی حوكمڕانی و یەكڕیزی كە شایستەی پشتیوانی لێكردن بێت.
* لە حاڵەتی كارەساتی مرۆییدا خەڵكی، یان ئومێدیان بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەیە كە ئێوە دەڵێن دامەزراوەیەكی رێكخراو نییە، یاخود بە ئەمریكا، ئایا پێویستە كورد چی بكەن و ئایا كورد بە تەنیان؟
- پێموایە دووبارە وەڵامەكە بە راددەیەكی زۆر دەوەستێتەسەر ئەوەی ئایا عیراق دەتوانێت حكومەتێكی نیشتمانی پێكبهێنێت، دوودڵییەكی زۆر هەیە لەلایەن ئەمریكاوە بۆ ئەوەی دەستێوەردان بكات ئەگەر حكومەتەكە پێكنەیەت و ئەگەر مالیكی پێداگیر بێت لەسەر مانەوە لە دەسەڵاتدا، لەلایەكی دیكەوە ئێمە گەڕانەوەی شەڕی تایفەگەری و ئیتنی دەبینین، ئەمانە كێشەگەلێكن كە پێویستە عیراق لەسەر ئاستی ناوخۆیی چارەسەریان بكات. ئەگەر چاوەڕێی ئەوە بكەن كە لە جیهانی ئێستادا كە چەندەها ناكۆكی و پێداویستی دژ بەیەك هەن، پشتیوانییەكی راستەوخۆ بكەن، ئەوا چەندەها كەس هەن لە ئەمریكا كە كاری لۆبیكردن ئەنجام دەدەن بۆ ئەم مەبەستە، بەڵام دەبێت زۆر وریا بن، كە یەكەم هەنگاو لەم رووەوە یەكڕیزیی عیراقە، ئەویش بە پێكهێنانی حكومەتێك كە ئەوە پیشان بدات كە پێداگرە لەسەر كۆكردنەوەی سەرجەم لایەنەكانی عیراق.
* ئایا دەبێت كوردان باجی سیاسەتە هەڵەكانی مالیكی بدەن، ئایا هاوپەیمانێتییەكی نێودەوڵەتی دژی تیرۆر دروست دەبێت؟
- ئەمە بە راددەیەكی زۆر دەوەستێتەسەر ئەوەی كە چی روودەدات لە هەفتەكانی داهاتوودا، ئەگەر ئەگەرێكی راستەقینە نەبێت بۆ یەكڕیزیی عیراق، ئەوا ئەمریكا و ئەو وڵاتانەی بە راستی بایەخ دەدەن بەوەی لە عیراقدا روودەدەن، رووبەڕووی چەند بڕیارێكی زۆر سەخت دەبنەوە، بۆ ئەوەی پشتیوانی كورد بكەن، یان شیعە و بۆ ئەم مەبەستە هاوكاریی سەربازی پێشكەش بكەن، بەڵام دەبێت ئەوە بڵێم تێڕوانینی ئیدارەی ئەمریكا بەرامبەر بە پێشمەرگەی كوردستان گۆڕاوە، بەڵام ئەمە مەسەلەیەك نییە كە بە سادەیی بیڵێت و رایبگەیەنێت ئێمە كێشەمان هەیە و دووچاری كێشە بووینەتەوە و چاوەڕێی پشتیوانی دەكەین، نەتەوەكان بەرپرسیارێتیان لە ئەستۆدایە بۆ ئەوەی بایەخ بە خۆیان بدەن و لە زۆر رووەوە عیراق ئەو سەركردایەتییە سیاسییەی نییە كە ئەو بەرپرسیارێتییەی پیشاندابێت.
* دوا وتەت چییە؟
- پێموایە تاقیكردنەوەی سەرەكی لە ئێستادا بریتییە لەوەی ئایا هەوڵەكان لە بەغدا هیچ بەرەوپێشچوونێكی خێرایان لێدەكەوێتەوە كە دەبێتە هۆی دروستبوونی حكومەتێكی جێی متمانە و بەتوانا كە تێیدا سەركردە سیاسییەكانی كورد و سوننە و شیعە پشتیوانی یەكڕیزیی عیراق و دیموكراسی بكەن، لەوەش زیاتر توانایەكی راستەقینەیان هەبێت بۆ حوكمڕانی. زۆر بە راشكاوی بەدیلەكە ئەوەیە تەنانەت ئەگەر هاوكاریی سەربازیشتان هەبێت، ئەوا دەبێت لە باكوور بڕوانن و لەو كێشانەی لە توركیادا هەن، هەروەها بڕواننە سووریا و بڕواننە ئێران و ئینجا بیر لەوە بكەنەوە ئایا سەربەخۆیی كوردستان چ مانایەكی دەبێت لە جیهانی راستەقینەدا.




ئەنتۆنی كۆردسمان

پڕۆفیسۆر ئەنتۆنی كۆردسمان سەرۆكی كورسی ئارلێ بۆركە بۆ كاروباری ستراتیژی لە سەنتەری دیراساتی ستراتیژیی نێودەوڵەتی.
مەدالیای باشترین خزمەتكردنی لەوەزارەتی بەرگریی ئەمریكا پێبەخشراوە.
لەم سەنتەرەدا چەندین دیراسات و توێژینەوەی لەبارەی وزە و پلانی ستراتیژی و بەرگریی ئەمریكا و پەندەكانی شەڕی تازە و پڕۆگرام و بودجەی بەرگری و بڵاوبوونەوە و قەڵاچۆكردنی تیرۆر و ئاسایشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كێشەكانی عیراق بڵاو كردۆتەوە.
پێشتر بەڕێوەبەری نووسینگەی وەزیری بەرگریی ئەمریكا بۆ هەڵسەنگاندنی كاری هەواڵگری بووە.
یاریدەری مەدەنی جێگری وەزیری بەرگری ئەمریكا بووە.
چەندین پۆستی حكوومی لە ئیدارەكانی ئەمریكا لە وەزارەتی دەرەوە و دەستەی ئەركانی نێودەوڵەتی لە هاوپەیمانیی ئەتڵەسی وەرگرتووە.
چەندین جار بۆ كاری سیاسەتی دەرەوە لە وڵاتانی بەریتانیا و لوبنان و میسر و ئێران راسپێردراوە.