ئەو بارودۆخەی ئێستا عێراق پێیدا تێدەپەڕێت، بارودۆخێكە بە درێژایی مێژووی خۆی بەخۆیەوە نەبینیوە، ئێستا عێراق ئەو وڵاتەیە كە بەكردەیی دابەش بووەتە سەر سێ وڵات و سێ سیستمی جیاواز، سەبارەت بە چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم بارودۆخە كە هێشتا هەندێك لە پسپۆران پێیانوایە، بواری ئەوە ماوە بە دانوستاندن و ڕێگەی دیپلۆماتی ئەم قەیرانە تێپەڕێنرێت، ئەگەر هێشتا بواری ئەوە مابێت كێشەی عێراق بە شێوەیەكی دیپلۆماتی چارەسەر بكرێت، ئایا نەخشەی ڕێگە بۆ ئەو هەنگاوانە چین كە پێویستە بەشێوەیەكی دیپلۆماتی بگیرێنەبەر بۆ ئەوەی ئەم بارودۆخە چارەسەر بكرێت؟ هەر لەماوەی دروستبوونی ئەم قەیرانە وەزیری دەرەوەی ئەمریكا سەردانی عێراقی كردووە لەگەڵ بەڕێز هۆشیار زێباری وەزیری دەرەوەی عێراق بە قووڵی لەسەر ئەم پرسە هەڵوەستەی كردووە و بیروبۆچوونیان ئاڵوگۆڕ كردووە، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم بارودۆخە ئاڵۆزە و هەوڵەكان بۆ چارەسەركردنی ئەم قەیرانە، بەڕێز هۆشیار زێباری وەزیری دەرەوەی عێراق لە دیمانەیەكی تایبەتی گوڵاندا بەمجۆرە ئەو هەوڵانە دەخاتەڕوو.

* سەرەتا لە هەڵسەنگاندنی بارودۆخی ئێستای عێراقەوە دەست پێدەكەین، بەڕێزتان جگە لەوەی ماوەی زیاتر لە 10 ساڵە وەزیری دەرەوەی عێراقن، لە هەشتاكانی سەدەی ڕابردووشەوە نوێنەرایەتی دیپلۆماتیەتی كوردستانتان كردووە، پرسیاری ئێمە ئەوەیە ئەگەر ئێستا لە یەكێك لە ناوەندەكانی توێژینەوەی جیهان بانگهێشت بكرێیت چۆن باسی بارودۆخی ئێستای عێراقیان بۆ دەكەیت؟
- ئێستا لە عێراقدا بارودۆخێكی تازە هاتۆتە ئاراوە و هەرچۆنێك باسی بكەین دەبێت باسكردنەكەمان ڕەنگدانەوەی ئەو واقیعە بێت كە ئێستا لەسەر ئەرز بوونی هەیە، وەك ئاماژەشتان پێكرد، دیارە لەو ماوە دوور و درێژەدا بە حكومی ئەو بەرپرسیاریەتیەی لەسەر شانی ئێمە بووە، ئەوجا چ وەك سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان یان بەرەی كوردستانی و هاوپەیمانیی كوردستانی، هەروەها لەماوەی 10 ساڵی ڕابردووشدا وەزیری دەرەوە بووم و وەزارەتی دەرەوەش یەكێكە لە وەزارەتە سەروەرییەكانی عێراق، ئەوا ئەم ماوەیە ئەزموونێكی گەورەی بۆ دروستكردووین و لەو ماوەیەشدا هەموو ئەو دەوڵەتانەی پێوەندیمان لەگەڵیان هەبووە، بە تایبەتیش ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و دەوڵەتانی ئەوروپا و وڵاتانی دراوسێی و دەوڵەتانی عەرەبی، جۆرێك لە متمانە و موسداقیەت دروست بووە، هەروەها بارودۆخێكی تایبەتی بۆ دروست كردووین بەوەی وەك پردێك لە نێوان عێراق و جیهاندا كار بكەین، لەم چوارچێوەیەدا ئەو بیروبۆچوونەی لەسەر بارێكی تایبەتی عێراق دەیخەینەڕوو، ئەوان دەزانن ئێمە لە خۆمانەوە قسە ناكەین، چونكە دەزانن ئێمە مەرجەعیەتێكی سیاسیمان هەیە و لە حكومەتێكی هاوبەشی عێراقدا بەشدارین، بۆیە كە قسە لەسەر ئەو بارودۆخە دەكەین، حەتمەن بە بایەخەوە هەموولایەك گوێ لە ئێمە دەگرن.
لێرەوە ئەگەر باسی بارودۆخی ئێستای عێراق بكەین، دیارە ڕەوشی عێراق بە ڕادەیەك ئاڵۆز بووە كە دەتوانین بڵێین هیچ كاتێك بەم شێوەیە عێراق كارەساتی لەو جۆرەی بەسەر نەهاتووە، بۆیە لەنێو ئەو ڕەوشە ئاڵۆزەوە باس لەوە بكەین، ئایا پێویستە چی بكەین بۆ ئەوەی عێراق لەو ڕەوشە ئاڵۆزە ڕزگار بكەین؟ ئایا نەخشەی ڕێگامان دەبێت چی بێت؟ بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە دەبێت سیمای گشتی بارودۆخەكە بە واقیعی چۆنە دیاری بكەین، هەر بۆ نموونە:
1. ڕەوشێكی ئەمنی نالەبار لە سەرتاسەری عێراق هەیە.
2. شكستێكی گەورەی حكومی و ئابووری.
3. چەندین پارێزگا لەژێر دەسەڵاتی حكومەت دەرچوونە.
4. پێوەندیی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدرال خراپەو دەتوانم بڵێم ژەهراوییە و متمانە لە نێوان هەردوو لادا نییە.
5. دەستێوەردانی دەرەكی لە كاروباری عێراقدا هەیە.
6. هەندێ پێوەندیی ستراتیژیی لە نێوان كوردو شیعە هاتۆتە هەژاندن، كە پێشتر هەبوون وەك هاوپەیمانیی كوردو شیعە.
ئەمانە هەموویان ڕەوشێكی تازەیان دروستكرد، بۆیە ئەوەی پێویستە لەم ڕەوشە تازەیە هەنگاوی لێ هەڵبگرین، دەبێت ئەمریكا یان ئێران یان وڵاتانی عەرەبی و دراوسێ و تەنانەت عێراقیەكانیش، هەموویان لەسەر ئەوە كۆك بن كە پرۆسەی سیاسیی لە عێراقدا هێشا بوارێكی لەبەردەم ماوە و دەكرێ پرۆسەكە ڕاستبكرێتەوە. یان لانی كەم لەم ئاستەی ئێستا ڕایبگرین و زیاتر تێكنەچێت.
هەنگاو هەڵگرتنیش بۆ پرۆسە سیاسییەكە ئەوەیە؛ یەكەم: ئاكامی هەڵبژاردنەكانی 30 نیسانی ڕابردوو پەسەندكراون و دەبێت لەسەر بنەمای ئاكامەكانی هەڵبژاردن دەست بە پێكێهێنانی حكومەتێكی نوێ بكرێت، بەڵام ئەم حكومەتە پێویستە لە حكومەتەكانی پێشتر جیاوازبێت، بە كردار نەك بە قسە، پێش هەموو شتێك دەبێ حكومەتێكی بنكە فراوان بێت و نوێنەرایەتیی هەموو عێراقییەكان بكات، بەتایبەتیش نوێنەرایەتییەكی بەهێزی سوننەی عەرەب بۆ ئەوەی ئەوان هەست بكەن كە بەشدارن لە بڕیاردان و حوكم و هەست بكەن پەراوێز نەخراون، ئەمەش بە ڕێككەوتن دەبێت لەسەر سەرۆكایەتیی پەرلەمان و سەرۆكایەتیی كۆمار و سەرۆكایەتیی حكومەت، دوای هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمان ئەم پرۆسەیە دەستی پێكرد و دوای ئەویش سەرۆك كۆمار هەڵبژێردرا، لەبەر ئەوەی فشارێكی زۆر هەیە، لە هەموو لایەنەكانی دۆستی عێراق كە دەبێ زوو ئەم پرۆسەیە بە ئەنجام بگات، نەك وەك ساڵی 2010 حەوت مانگ بخایەنێت چونكە ڕەوشی ئێستا وەك ئەوەی ئەو كاتە نییە، دەبێ ئەو بۆشاییانە پڕبكرێتەوە بە دامەزراندنی حكومەتێكی یەكێتیی نیشتمانیی بنكە فراوان، دەبێت حكومەتێكی تازە بێت نەك بە كەسایەتییەكان، بەڵكو بە بەرنامەو بۆچوون بێت، واتا شەخسی نەبێت.
خاڵی دووەم: دەبێ ئەو حكومەتە چاو بە ڕابردوودا بخشێنێتەوە، هەڵەكان دووبارە نەكاتەوەو دەبێ لەلایەن هەموو لایەك پەسند بكرێت، نەك تەنیا لەلایەن نەتەوەیەك یان تایفەیەكەوە بێت، بەڵكو مەقبولییەتی نیشتمانی هەبێت، دەبێ چاو بە پێوەندییەكانی نێوان هەردوو حكومەتی هەرێم و بەغدا بخشێنرێتەوە و لەسەر بنەمای تازە بونیادبنرێتەوە و متمانە دروست بكرێت.
خاڵی سێیەم: دوای ئەم شتانە دەبێ هەموو هەوڵ و تەقەللا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی داعش و تیرۆریستان تەرخان بكرێت، چونكە ئەمە شەڕی عەسكەریی نییە، هەروەها هیچ چارەسەری ئەمنی بە تەنیا ئەم كێشەیە چارەسەر ناكات، بەڵكو دەبێ چارەسەرێكی هەمەلایەنانەی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئابووری هەبێت، تاكو لێی دەرباز بین، ئەمەش ئەركی حكومەتێكی تازەیە، چونكە كەس دڵی بە تیرۆر خۆش نابێت، لەبەر ئەوەی دژی مرۆڤایەتییەو دژی شیعەو كورد و سوننەیە، دەبێ بنبڕبكرێت، لەسەر ئەم بۆچوونە كەم یان زیاد هەموو لایەك كۆكن كە ئەم پرۆسەیە زوو ئەنجام بدرێت، كاتێ لەگەڵ ئەمریكییەكان دادەنیشین و باسی دەكەین دواجار لەگەڵ جۆن كێری وەزیری دەرەوەی ئەمریكا كە لە بەغدا بووین بە دووقۆڵی و بە دوورودرێژی باسی ئەم مەسەلەیەمان كرد، هەروەها باسمانكرد چۆن لێی دەربازبین.
* دەڵێن هۆشیار زێباری لەگەڵ مام جەلال وەك سەرۆك كۆماری عێراق زۆر زۆر پێكەوە گونجاو بوون، لەماوەی 8 ساڵی ڕابردووش كە بەڕێزت وەزیری دەرەوە بوویت و ئەو سەرۆك كۆمار بووە، قەت نەمانبیستووە مام جەلال گلەیی لێت هەبێ وەك سەرۆك كۆمار، ئایا پێتوایە ئەو تێگەیشتن و تەنسیقەی لەگەڵ مام جەلال هەتبوو، لەگەڵ سەرۆك كۆماری تازەش دروست بێتەوە؟
- بۆ مێژوو دەڵێم لەگەڵ بەڕێز مام جەلالدا باشترین پێوەندیی شەخسی و سیاسیمان هەبوو، متمانەو خۆشەویستییەكی زۆریشی لەگەڵ ئێمە هەبوو، جێگەی شانازییە كە بە حوكمی ئیشكردنی نزیك ئەو پێوەندییەمان دروست كرد، هەر لەپێش ئێستا لە ڕێككەوتننامەی واشنتۆن و ئاشتەوایی گشتی كوردی و بنبڕكردنی شەڕی براكوژی ڕۆڵمان هەبوو، كاتێ لە بەغدا بووین زۆر لە یەكدی نزیك بووین لە دیدارو ڕاوێژ وەرگرتن پێوەندییمان بەهێز بوو، لەلایەكی دیكەشەوە من بۆ مێژوو دەڵێم مام جەلال سیفەتێكی باشی هەبوو لە ڕووی ڕێزگرتن لە ڕۆڵی پێوەندییەكانی دەرەوە و تێگەیشتنی چاكی هەبوو لەم ڕووەوە لە بواری ئەو پێوەندییانە لەسەر ئاستی كوردو عێراق، بێجگە لەوەش هاوبیر و هاوڕا بووین و لە ڕاستیدا خزمەتی كێشەی ئێمەی كرد، ئەو هەموو ساڵە لە ڕووی چارەسەركردنی كێشەكان بە تێگەیشتن كە بە ئێمە دەسپێردرا، جێبەجێمان دەكرد.
* دیارە ئێستا ئەمریكا و ئێران هەموو توانای خۆیان خستۆتە گەڕ بۆ ئەوەی بەهەر شێوەیەك بێت حكومەت لەبەغدا زوو پێكبهێنرێت، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە جارێكی دیكە پرۆسەی سیاسیی لە نێوان سوننە و شیعە و كورد بخەنەوە سەر سكەی خۆی، بەڕێزت وەك وەزیری دەرەوەی عێراق ئایا پەلەكردن لە پێكهێنانی حكومەت دەتوانێت چەند لە كێشەكانی ئێستا چارەسەر بكات؟
- لە وەڵامێكی پێشتر گوتم چ ئەمریكا چ عێراق یان وڵاتانی دۆستی ئێران، هەموویان نیگەرانن و داوادەكەن ئەم حكومەتە زوو پێكبێت، تاكو بوار نەدرێ هیچ بۆشاییەكی سیاسی و ئیداری و حكومی ڕووبدات، هەنگاوی دووەم ئەوەیە كە پێكەوە ڕووبەڕووی داعش و تیرۆریستان ببینەوە، بۆیە ئامانجی ئێران و ئەمریكا یەكە، بەڵام لەسەر ئەو بنەمایانەی كە باسمان كردن، كە حكومەتێكی یەكێتیی نیشتمانی و فراوان و پەسندكراو لە هەموو لایەك پێكبێت، ئەو شەڕە هێشتا ماوە لەسەر دەستنیشانكردنی سەرۆك وەزیرانی داهاتوو بۆ عێراق، دوای تەواوبوون لە مەسەلەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان و سەرۆكایەتیی كۆمار. بەڵام تا ئێستا نازانین بارودۆخی ئێستای عێراق چۆن دەبێت و كورد چ پێگەیەكی لە حكومەتی داهاتووی عێراق دەبێت، بۆیە سەبارەت بە پێوەندی و هەماهەنگی لەگەڵ سەرۆك كۆماری تازە، دەكەوێتە سەر ئەوەی كورد چ پێگەیەكی لە حكومەتی داهاتووی عێراقدا دەبێت.
* بەڕێزت دەزانی شەڕی تیرۆر تەنها بە هێزی سەربازی ناكرێت و، بە تەنها بە هێزی دەرەكیش ناكرێت، بۆیە لەم حاڵەتەدا تەنها ڕێگە ئەوەیە كە عەرەبی سوننە ئامادە بكرێت بۆ ئەوەی خۆی ناوچەكانی خۆی لە تیرۆریستان پاكبكاتەوە، بێگومان لە ئێستادا ئەمە كارێكی ئاسان نییە لەبەر ئەوەی لەماوەی دووخولی سەرۆك وەزیرانی بەڕێز نوری مالیكیدا، عەرەبی سوننە تەواو تەهمیش كراوە، بۆیە زۆر زەحمەتە عەرەبی سوننە لە ئێستادا متمانە بەحكومەتی بەغدا بكات و ئامادەباش بێت بۆ ئەوەی شەڕی تیرۆر بكات، ئایا چۆن دەتوانرێت عەرەبی سوننە بەجۆرێك بهێنرێتەوە ناو پرۆسە سیاسییەكە بۆ ئەوەی بتوانن ناوچەكانی خۆیان لە تیرۆر پاك بكەنەوە؟
- سیاسەتی حكومەتی پێشوو بۆ ڕاكێشانی عەرەبی سوننە و پشتگیریكردنیان دژی قاعیدەو گرووپەكانی دیكەی تیرۆر و توندڕەوەكان سەركەوتوو نەبوو، من وەك كەسێك لە نزیكەوە ئاگاداری بارودۆخەكەم و لەسەر ئەم پرسە و ڕاو بیروبۆچوونی خۆشم هەبووە، لە سەرەتا دوای دروستكردنی هێزەكانی پشتگیری سەحوە لە ئەنبار و شوێنەكانی دیكە، پشتگیری لە هێزەكانی عەشائیر و هێزەكانی دیكەی ناوخۆی سوننە دەكرا، ئەم پشتگرییە بووە هۆكاری ئەوەی كە عەرەبی سوننە بتوانن تیرۆریستانی قاعیدە تووشی شكستی گەورە بكەن، لەبەر ئەوەی ڕەفتاری تیرۆریستانی قاعیدە دژی بۆچوون و كەلتور و ڕۆشنبیری خەڵكانی ئەو ناوچەیەش بوو، بەڵام دوای ساڵی 2011 و كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق درێژە بەو سیاسەتە نەدرا و حكومەتی عێراق لەڕووی دابینكردنی مووچە و چەكەوە بۆ ئەو هێزانە دوو دڵ بوو، بە جددی وەریان نەگرت، زۆرجار لە كۆبوونەوەكانی ئەنجوومەنی ئاساییشی نەتەوەیی لە بەغدا كە من تێیدا ئەندام بووم، یان لە كۆبوونەوەكانی ئەنجوومەنی وەزیران یان كۆبوونەوە سیاسییەكان، هەمیشە ئاماژەمان بەوە دەكرد كە دەبێ ئەم سیاسەتە بەردەوام بێت و ناكرێت پشتگوێ بخرێت، بەڵام بە داخەوە نەكراو حكومەت خۆی ئەم هەڵانەی دەكەوێتە ئەستۆ، ئایا دەتوانن ئێستا ئەم ئەزموونە كۆپی بكەنەوە؟ ئەمە تەنیا بە دامەزراندنی ئەو حكومەتە تازەیە دەبێت كە پێشتر ئاماژەمان پێكرد.
با سەیر بكەین خۆ ئێستا لەناو حكومەت سوننە هەیە، پێشتر لە ئەنجوومەنی وەزیران هەبوو، لە سەرۆكایەتیی كۆمار و پەرلەمانیش هەبوو، پرسیارەكە ئەوەیە ئەوانە تا چ ڕاددەیەك نوێنەرایەتیی بنكەی جەماوەری سوننەی عەرەبیان دەكرد؟ وەڵامی ئەم پرسیارە دەبێ لە دامەزراندنی ئەم حكومەتە بدرێتەوە، واتا ئەو سوننانەی بەشدار دەبن دەبێ نوێنەرانی ڕاستەقینەی خەڵكی خۆیان بن، لەسەر ئاستی ناوچەو پارێزگاكان، هەروەها لەسەر بنەمای سەنگیی كۆمەڵایەتی و سیاسی، ئەگەر ئەو متمانە دروست بوو كە بەڕاستی خەڵكیان هەیەو دەنگیان دەگات، بگەنە ئەو قەناعەتەی بەشدارن لە بڕیاردانی چارەنووسی خۆیان، ئەو كاتە مومكینە، چونكە هیچ پێوەندییەك نییە لە نێوان بەرژەوەندییەكانی عەرەبی سوننە و داعش.
من پێشتر باسی نەخشەی ڕێگام كرد بۆ دەربازبوون لەم ڕەوشە ئاڵۆزە، بەڵام كاركردن لەسەر ئەو نەخشەی ڕێگەیە بۆ بنبڕكردنی تیرۆر لەدوای پێكهێنانی حكومەتێكی تازە دەست پێدەكات، ئەگەر حكومەتێكی تازە پێكهات و هەموو پێكهاتەكان وەك حكومەتێكی نیشتمانی بە حكومەتی خۆیانی بزانن، ئەوا لەسەر ئەرزی واقیع هێزێك دەبێت كە بتوانێت هاوكێشەكە بگۆڕێت، بەڵام ئەگەر ئەو حكومەتە دروست نەبوو، ئەوا شەڕ كردن لە گەڵ تیرۆریستان زۆر قورس دەبێت.
حەز دەكەم ئاماژە بەوە بكەم خەڵكی سوننە لەگەڵ داعش نییە، بەڵام لەم بارودۆخەی كە دروست بووە ناپەرژێتە سەر ئەوەی بیر لەبەرژەوەندی خۆی بكاتەوە، بۆیە دوای ئەوەی ئەو حكومەتە تازەیە پێكدێت ئەگەر ئەو خەڵكە ڕازی بوو كە ئەو حكومەتە تازەیە بۆچوونی تازەی هەیە، ئەو كاتە ڕەنگە بیر لە بەرژەوندییەكانی خۆیان بكەنەوە، ئەوەی ئەمڕۆ داعش لە موسڵ دەیكات لە دەستدرێژیی بۆ سەر هاووڵاتیان و تەعەداكردن و كوشتن و وێرانكردنی مەزارەكان و شوێنە پیرۆزەكان و پەلاماردانی مەسیحی و پێكهاتەكانی دیكە، ئەمە زۆر زەحمەتە خەڵك قبوڵی بكات.
* ئەو دابڕانەی ئێستا بەهۆی داعشەوە لە نێوان كوردستان و بەغدا دروست بووە، بە پێكهێنانی حكومەت پڕنابێتەوە، لەبەر ئەوەی ئێستا دەوڵەتێكی ئیسلامی بە قیادەی داعش لەنێوان كوردستان و بەغدایە، بۆیە پێكهێنانی حكومەت لە باشترین حاڵەتدا زەمینەسازییە بۆ ڕێكخستنەوەی هەموو پێكهاتەكان بۆ ئەوەی ئەم دەوڵەتەی داعش نەمێنێت، ئەم واقیعەش جەبهەیەكی بۆ كوردستان لەگەڵ تیرۆریستانی داعش كردۆتەوە كە زیاتر لە 1050 كیلۆمەترە، بەڕێزت ئەزموونی بەرەی باكوورت هەیە لە ئۆپەراسێۆنی ئازادكردنی عێراق لە 2003، ئەوەبوو توانرا بە هاوكاریی ئەمریكا و بەریتانیا و ئیسپانیا و چەند وڵاتێكی دیكە لەگەڵ هێزی پێشمەرگەی كوردستان لەبەرەی باكوورەوە سەركەوتنی گەورە بەدەست بهێنن، دیارە ئێستا بارودۆخ بۆ ناردنی هێزی دەرەكی گۆڕاوە و پێشمەرگە بە تەنیا لە بەرەكەدایە، هەروەها كوردستانیش گەمارۆیەكی توندی ئابووری لەسەرەو، لەمەش زیاتر پێشمەرگە وەك سوپای دەوڵەتێكی سەربەخۆ ناتوانێت سەفەقاتی چەك بە ڕەسمی بكڕێت، ئایا لە جیهاندا هەبووە هێزیكی وەك هێزی پێشمەرگەی كوردستان كە هاوپەیمانی شەڕی دژە تیرۆر بێت و گەمارۆی ئابووری لەسەر بێت و دەستیشی بە چەكی مۆدرێن ڕانەگات؟ بەڕێزت وەك پێشمەرگەیەك و دیپلۆماتكارێكی بە ئەزموون چۆن مەخرەجێك بۆ بەرەی باكوور دەدۆزیتەوە بۆ ئەوەی لەبەرەی باكوورەوە پێشمەرگە لە شەڕی دژی تیرۆریستان سەركەوتوو بێت؟
- من دەتوانم لە دەستپێك بڵێم ئەو داعش و گرووپەكانی تیرۆریست كە لەسەر مەرزەكانی سنوور هەن، ئەوانە نە بەتەنیا دژی مالیكین، بەڵكو دژی سوننەو كوردن و دژی مرۆڤایەتین، لەبەر ئەوە كەس دڵی بەوە خۆش نەكات، چونكە ئەوانە ئێستا دەسەڵاتێكی كاتیان هەیە لەو ناوچانەدا، دوو ئایدیۆلۆژییەتی جیاواز هەیە، هەرێمی كوردستان هەوڵدەدات هەرێمێكی دیموكرات بێت، ئازاد و فرە حزبی و ئایینی بێت، نموونەی لێبووردەیی و پێكەوەژیان بێت، ئەوانیش بیروباوەڕیان دژی ئەم شتەیە، دەبێ خیلافەت و شەریعەتی خۆیان ئەنجام بدەن، لەبەر ئەوە مەترسیین، سەبارەت بە هێزی پێشمەرگە بەداخەوە چونكە پێوەندییەكانی بەغداو هەرێم تێكچوو و چارەسەر نەكرا، كە پاسەوانی هەرێم كە بەشێكن لە دامەزراوەیی بەرگریی عێراقی كە پێویستە چەكداربكرێن و مەشق بدرێن و مووچەیان پێ بدرێت، ئەو شتانە هەمووی جێبەجێ نەكرا، ئێستاش كە هێزی پێشمەرگە ئەو ناوچانە دەپارێزێت و بەرامبەر هێزی داعش و تیرۆریستان ڕاوەستاون، پێویستیان بە چەكی باشتر و مەشق و توانایی باشتر هەیە.
بە ڕای من ئەو بوارە هەیە كە بتوانرێت پێشمەرگە چەكدار بكرێن، ڕاستە مەسەلەی چەكداركردنی ڕاستەوخۆ كێشەی یاسایی هەیە، بەڵام زۆر لە دۆستانی ئێمە حەزدەكەن یارمەتیی هێزی پێشمەرگە بدەن، ئەمریكییەكان و وڵاتانی دیكە حەزدەكەن و وەنەبێ كە ئەم ڕێگەیە قەپات كرابێت، زۆر ڕێگە هەیە بۆ بەرزكردنەوەی توانایان دژی تیرۆر بە هەواڵگری و بە چەكی مۆدێرن، هێزی پێشمەرگە لە ڕووی هێزی سەربازییەوە پێویستی بە هاتنی هێزی دەرەكی نییە، چونكە ماشالڵا، هیچ كەموكوڕییەك لە ڕووی مرۆیی نییە، بەڵام لە ڕووی چەك و ئامێرو هەواڵگریی دژی تیرۆر بە دڵنیاییەوە پێویستی هەیە، وا بزانم هەوڵەكان لەگەڵ هەموو لایەك بەردەوامە، من هیچ زانیاریم لەبەردەستدا نییە كە ئەمە ئێستا دەبێ، بەڵام وا بزانم لەسەر دوو ئاست باسكراوە، حەزو ئارەزووش هەیە پشتگیریی هێزی پێشمەرگە بكرێت.
* زۆر لە پسپۆران و چاودێران لەسەر ئاستی جیهان، دەڵێن عێراق ناگەڕێتەوە بۆ پێش 10ی حوزەیران، ئێمە ئەم پرسیارە ڕووبەڕووی تۆ دەكەینەوە وەك وەزیری دەرەوە، ئەگەر عێراق جارێكی دیكە نەگەڕێتەوە بۆ پێش 10ی حوزەیران و دەوڵەتی كوردستان لەوە قورستر بێت كە خۆمان دەیبنین، ئایا ڕێگەی سێیەم چییە؟
- ڕاستە واقعێكی تازە دروست بووە، ئەویش ئەوەیە كە داعش پەیدابووەو كۆنترۆڵی هەندێ ناوچەی كردووە، ئەمەش مەسەلەیەكی كاتییەو بەڕای من زۆر ناخایەنێت، مەسەلەی دەوڵەتی كوردستان دەبێ زۆر ورد بین، لە هەموو ژیانی خۆماندا خەباتمان كردووە بۆ مافی چارەنووس، لە پێشمەرگایەتی و لە خۆپیشاندان و لە بزاڤی قوتابێتیدا، لە چالاكیی دیپلۆماسیدا، بۆیە كەس ناتوانێت موزایەدەمان لەسەر بكات، بەڵام مافی چارەنووس لە زۆر شێوە گوزارشت دەكات، كاتێك ئۆتۆنۆمی بوو، كاتێكیش فیدرالی و فیدرالیی ڕاستەقینە بوو، واتا لە هەموو شتێك هەیەو لە هەموو شتێك نییە، واتا ئەو قۆناغەی خەباتی میللەتان پێی دەگات ئەوە تەقدیری دەكات، من گوتوومە هەتا ئێستا بڕیاری هەرێمی كوردستان بەشداریكردنە لە پرۆسەی سیاسیدا، مەسەلەی ڕیفراندۆمیش كە جەنابی سەرۆك بارزانی باسی كرد كارێكی باشیشی كرد كە بردییە پەرلەمانی هەرێمی كوردستان، چونكە دەبێ نوێنەرانی ڕاستەقینەی ئەو میللەتە ڕایان لەسەری هەبێ، تاكو بزانرێت بە چ ڕێگاو شێوازێك بكرێت بۆ ئەو ناوچانەی دابڕاون و سەر بە ماددەی 140ـن، بەڵام هەموو لایەك لەسەر ئەوە كۆكن كە ئەو بارودۆخەی بەسەر عێراقدا هات پێویستی بە شرۆڤەكردنێكی تازەیە، واتا مامەڵەكردنێكی واقعیانە لەگەڵ ئەو شتەی كە ڕوویدا، لەگەڵ سوننەو شیعەو كورد و ئاییندەی عێراق كە بە چ شێوەیەك حوكمڕانیی بكرێت، ئێستا زۆربەی زۆری ئەو شرۆڤەكارانەو ئەو پەیمانگەی دیراساتانەو پسپۆڕەكان خەریكی ئەوەن، بۆ ئەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەو واقیعە تازەیەدا بكەن، وشەیەك هەیە بە ئینگلیزی(post mortem) واتە كاتێك تاوانێك دەكرێت و یەكێك دەكوژرێت، لێكۆڵەرەوەكان بەدواداچوونی بۆدەكەن چۆن كوژراوەو كێن بكوژەكان، واتا پیاوەكە كوژراوەو دەخوازێ چۆن مامەڵە لەگەڵ ڕووداوەكە بكرێت، بۆیە ئێستا زۆر شرۆڤەكارو پسپۆڕ ئیش لەسەر ئەوە دەكەن كە چۆن مامەڵە لەگەڵ واقیعە تازەكەدا بكەن.
* پرۆفیسۆر وەلی نەسر لە تازەترین توێژینەوەیەدا، باس لەوە دەكات، هێشتا بوار بۆ ئەوە ماوە بە دیپلۆماتیەت عێراق ڕزگار بكرێت، ئایا لەم بارودۆخەی عێراق و لەنێو ئەو كەشە بێ متمانەییەی لە نێوان كورد و شیعە و سوننە- شیعە هەیە، مومكین دەبێت دیپلۆماتییەكی وا دروست بێت و كاریش بكات و سەركەوتوو بێت؟ ئایا ئەگەر گریمانەیەك بكەین چۆن زەمینە بۆ دیپلۆماتییەتێكی لەو شێوەیە خۆش دەكرێت؟
- من ئەو پیاوە دەناسم و زیرەكەو چەندین كتێبیشی هەیە، شارەزاشە لە پرسی عێراق و سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا، ئەمریكا زۆر هەوڵ دەدات یارمەتیی عێراق بدات و یارمەتیی شەڕی دژی تیرۆر بكات، بەڵام بە ڕاستی ئەو یارمەتییە بە قەبارەی ئەو قەیرانە نییە، گفتوگۆی دیپلۆماسی هەیە و قسە لەگەڵ ئەم دەكەن و قسە بۆ ئەو دەبەن، بەڵام بەداخەوە ئەو كاریگەرییەی بۆسەر ڕووداوەكان نییە، پێویست بوو وڵاتێكی وەك ئەمریكا كە دۆستی زۆری هەیە لە عێراق سیاسەتێكی خورتری هەبوایە، بە ڕای من ئاییندەی عێراق بەرەو فیدرالیزمەكردن دەچێت واتا پێویستە ببێتە فیدرالییەتێكی ڕاستەقینە، نەك هەر كورد وسوننەو شیعە، بەڵكو لەوانەیە چەند هەرێمێكی دیكەش دروست بێت، ڕەنگە بەسرە ببێتە هەرێمێك یان موسڵ و تكریت مەرج نییە هێڵێك ڕابكێشرێت لەسەر بنەمای ئیتنی و تایفی، بۆیە پێش ئەوەی ئەم قەیرانە ڕووبدات ئەو دەنگانە لە بەسرە و لە ئەنبار هەبوو، بە ڕای من كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ڕایوایە كە عێراق وەك دەوڵەتێك بەیەكەوە بمێنێتەوە، بەڵام ئیدارەكەی بە شێوەیەكی دیكە بێت، واتا ئەو سەنترالیزمەی پێشتر هەبوو، ئەو سیستەمەی پێشتر لە 2003 دروست بوو پێشكەوتنی بەخۆیەوە نەدی، لەبەر ئەوە دەبێ ئەو وڵاتە بە شێوەیەكی دیكە ئیدارەو حوكم بكرێت، واتا پتر بۆ نامەركەزیەت و فیدرالیزم، ئەو ناوچانەش هەست بكەن كە خۆیان بەڕێوەی دەبەن و بودجەیان هەیە، هەروەها لەگەڵ حكومەتی بەغدا نوێنەرایەتییەكیان هەبێت، بەڕای من بۆچوونەكان دەربارەی بارودۆخەكە، ئەمەیە بەڕاستی.