پرۆفیسۆر داڤید ئیل فلیپس بەڕێوەبەری پرۆگرامەكانی بونیادنانی ئاشتییە لە ئامۆژگای مافەكانی مرۆڤ لەزانكۆی كۆلۆمبیا و لە هەمانكاتدا یەكێكە لە هاوبەشانی تەلەفزیۆنی CNBC News و پێشتریش یەكێك بووە لە گەورە راوێژكاران و پسپۆری سیاسەتی دەرەوە لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لەم پۆستە لە ئیدارەكانی كلینتۆن و بوش و ئۆباما بەردەوام بووە. ئێستاش كتێبێكی لەژێر چاپدایە بە ناونیشانی بەهاری كوردی: نەخشەیەكی نوێ بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. (The Kurdish Spring: A New Map for the Middle East.) پرۆفیسۆر فلیپس یەكێكە لەو پسپۆرانەی كە تایبەتمەندە لەسەر هەرێمی كوردستان و عێراق و توركیا، خاوەنی دیراسەتی دابەشكردنی دەسەڵاتەكانە لە عێراق، ئەم دیراسەتە پێش نووسینەوەی دەستووری عێراق لەلایەن ریچارد هاس پێشەكی بۆ نووسراوە و لەلایەن ئامۆژگای پێوەندییەكانی دەرەوە (cfr.org) وەك كتێب چاپكراوە بۆ ئەوەی لە نووسینەوەی دەستووری عێراقدا سوودی لێوەربگیرێت، هەروەها پرۆفیسۆر فلیپس لەگەڵ ئامۆژگای ترانس ئەتلەنتیك سەرۆكی پرۆگرامی ئەو دیراسەتانە بوو كە بۆ ئاساییكردنەوەی پێوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و توركیا.بۆ قسەكردن لەسەر رەوشی ئێستای هەرێمی كوردستان و عێراق و هەڵكشانی ئاڵۆزییەكان، ئەم وتووێژەمان لەگەڵ پرۆفیسۆر ئەنجامداو بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* حكومەتی هەرێمی كوردستان هەموو ئەو كۆمپانیانەی ئاگادار كردۆتەوە كە نەوت لە حكومەتی عێراق دەكڕن بەوەی ڕێكاری یاسایی لە دژیان دەگرێتەبەر، ئەویش بە پشتبەستن بە ماددەی 112ی دەستوور كە پشكی هەرێمی كوردستان لە سەدا 17ی داهاتی نەوتی فرۆشراوی عێراقە، چونكە حكومەتی فیدرالی عێراق ئەم بەشە بودجەیەی كوردستانی بڕیوە، ئایا ئێوە چۆن ئەم هاوكێشەیە دەبینن؟
- لە مانگی كانوونی دووەمی 2014ـەوە بەغدا پابەندبوونی خۆی بە ماددەی 112ـەوە هەڵپەساردووە. لە ڕاستیدا، هەمیشە بەغدا ڕەتی كردۆتەوە كە بە تەواوەتی لە سەدا 17ـەكە ڕەوانەی هەرێمی كوردستان بكات. دادگای فیدراڵی عێراق بڕیاریدا هەرێمی كوردستان مافی خۆیەتی نەوت بفرۆشێت. هەرێمی كوردستان پێویستی بە داهاتی نەوت هەیە بۆ پێدانی مووچەی فەرمانبەران و بۆ بەرگری كردن لە كوردستانی عێراق دژی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش).
* دوای ئەوەی مالیكی هەولێری تۆمەتبار كرد بە دروستكردنی ژوری عەمەلیات بۆ لایەنەكانی داعش و ئەل قاعیدە و كۆنە بەعسیەكان، وتەبێژی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان وەڵامی ئەم تۆمەتانەی دایەوە، وەك كاردانەوەیەكیش بڕیاردرا وەزیرە كوردەكان نەگەڕێنەوە بۆ بەغدا، پرسیارەكەی ئێمە ئەوەیە چۆن ئەم هەنگاوەی مالیكی لێكدەدەنەوە، بە تایبەتی دوای ئەوەی وڵاتەكەی بەرەو ئەم قەیرانەی ئێستا و بگرە بەرەو هەرەسی بردووە؟
- مالیكی زیاتر لە خەمی درێژەپێدانی دەسەڵاتدایە نەك هێنانەدی ئاشتەوایی. ئەو پیاوێكی نائومێدە و هۆش و هاوسەنگی خۆی لە دەست داوە. تۆمەتەكانی بێ بنەمان. رەنگە مالیكی پێیوابێت بە هێرش كردنە سەر كوردستانی عێراق پشتیوانی شیعە بەدەست دەهێنێت، بەڵام لە ڕاستیدا ئەو ڕەوتی لێكترازاندنی عێراق خێراتر دەكات. ئۆباڵی نەبوونی یەكگرتوویی لە عێراقدا تەنیا دەكەوێتە ئەستۆی خودی مالیكی خۆی. هەروەها ئەو بەرپرسیارە لە شكستی سوپای عێراق لە بەرگری كردن لە وڵاتەكەی.
* سەرەڕای ئەوەی عێراق وڵاتێكە لە ڕووی ئەمنیەوە پشێوی و ناسەقامگیری باڵی كێشاوە بەسەر وڵاتەكەدا، ئەوا لەسەر ئاستی سیاسیش بارودۆخێكی پڕ لە پشێوی لەم وڵاتەدا دروست بووە، كە تێیدا هیچ یەكێك لە پێكهاتە سیاسییەكانی عێراق پێكەوە ناگونجێن و متمانە بە یەكتری ناكەن. ئایا تا چ ڕاددەیەك ئەمە بەرەو كۆتایی دەچێت؟
- پێشتر عێراق دەوڵەتێكی شكستخواردو بوو، بەڵام ئێستا عێراق دەوڵەت نییە. مالیكی داردەستی ئێرانە. دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) یەك لەسەر سێی خاكی عێراقیان كۆنترۆڵ كردووە. لە ترسی كوشتن ئەندام پەرلەمانە سوننەكان ناتوانن بگەڕێنەوە بۆ ماڵەكانیان. پارێزگاری نەینەوا ئاوارەیە لە كوردستانی عێراق. دەرئەنجامی ڕەوتی ڕووداوەكانی عێراق بەرەو دابەشبوونی وڵاتەكە و سەرهەڵدانی نوێترین دەوڵەت لە جیهاندا دەبێت كە ئەویش دەوڵەتی كوردستانە لە( كوردستانی عێراق).
* وەزیری دەرەوەی ئەمریكا و ئایەتوڵا ئەل سیستانی مەرجەعی شیعەكان داوایان كردبوو كە لە یەكەم دانیشتی پەرلەماندا ئەم مەسەلەیە یەكلا بكرێتەوە، بەڵام ئەوە نەكراو سەركەوتوو نەبوو دانیشتنەكەی پەرلەمان بەكراوەیی هێڵرایەوە، بەپێی لێكدانەوە و بۆچوونی ئێوە، تا چ ڕاددەیەك ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دووبارە بارودۆخی عێراق لەبەرچاو دەگرێتەوە؟ ئایا هیچ ئومێدێك ماوەتەوە بە عێراق؟
- ئیدارەی ئۆباما پێیوایە كە دەكرێت كێشەكانی عێراق لە ڕێی دامەزراندنی حكومەتی یەكڕیزی نیشتمانیەوە بێنە چارەسەركردن. ئەم قسەیەی ئەو دەیكات دە ساڵی بەسەردا تێپەڕیوە. پێویستە واشنتۆن واقیعی نوێی عێراق لەبەرچاو بگرێت. لەبری هێوركردنەوەی دوژمنەكانی، پێویستە واشنتۆن كار لەگەڵ دۆستەكانیدا بكات. كوردەكان باشترین و دوایەمەین دۆستی ئەمریكان لە عێراقدا. لەبری ڕێگری كردن لە سەربەخۆیی كوردستان، پێویستە ئەمریكا جڵەوەكە بگرێتەدەست و هەماهەنگی بكات لە جاڕدانی سەربەخۆییدا.
* میلشیاكانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) دەوڵەتێكی ئیسلامیان ڕاگەیاند، كە ئەمە دەوڵەتێكی تیرۆریستیە و باوەڕی بە سنورەكان نییە. و خۆی بە وڵاتی سەرجەم موسڵمانان دادەنێت، هەندێ لە شارەزایان ئاماژە بەوە دەكەن ئەوەی ئوسامە بن لادن نەیتوانی بەدەستی بهێنێت، ئەبوبەكر بەغدادی هێنایەدی. دەمانەوێت لێرەدا پرسیاری ئەوە بكەین چۆن دەكرێت مامەڵە لەگەڵ ئەم دەوڵەتە ئیسلامیە تیرۆریستیەدا بكەین؟ چونكە ئێستا ئەوان بوونەتە خاوەنی دەوڵەتی خۆیان و چیتر كۆمەڵێك گرووپی تیرۆریستی بچووك نین؟
- پێشمەرگە تاكە لایەنە كە توانای ئەوە هەیە ڕووبەڕووی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) ببێتەوە و لە كۆتاییدا تێكیان بشكێنێت. هەروەها هێزەكانی پاراستی گەل كە سەر بە پارتی یەكێتی دیموكراتین لە سوریا ئەوەیان سەلماندووە كە هێزێكی كاران دژ بە دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش).
* هەرێمی كوردستان تەنیا بەشێكی سەقامگیر و ئارامە كە پێشتر بەشێك بووە لە عێراق، بەڵام لە ئێستادا هیچ سنورێكی نەماوە لەگەڵ ئەو وڵاتەدا. بەڵكو لە باشووردا سنوری هاوبەشی هەیە لەگەڵ دەوڵەتی ئیسلامیدا، حكومەتی بەغداش هەموو جۆرە سزایەكی ئابووری دژی كوردستان بەكارهێناوە، لە ڕێی بڕینی بودجەی هەرێمی كوردستانەوە، ئەمە بۆ ماوەی 7 مانگە درێژەی كێشاوە. ئەمە دووبارە ئەوە دەسەلمێنێتەوە كە تەنانەت لە ڕووی ئابووریشەوە هەرێمی كوردستان بەشێك نییە لە عێراق، هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە سەرۆكی كوردستان ئامادەكاری دەكات بۆ ئەنجامدانی ڕاپرسی بۆ بەدەستهێنانی سەربەخۆیی. پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە لە كاتێكدا لە ڕووی واقیعیەوە شتێك نەماوە بە ناوی عێراقەوە، ئایا هەرێمی كوردستان جگە لە سەربەخۆیی بژاردەیەكی دیكەی لەبەردەمدا ماوە؟
- نەخێر هەرێمی كوردستان بێجگە لەسەربەخۆیی بژاردەی دیكەی نییە، سەربەخۆیی تەنیا ڕێگای بەرەوپێشچوونە. پێویستە هەرێمی كوردستان شەراكەتی ستراتیجی خۆی لەگەڵ ئەنقەرە قوڵتر بكاتەوە. توركیا سوود لە سەربەخۆیی كوردستانی عێراق وەردەگرێت. كوردستانی عێراق دەبێتە بەربەستێكی ئەمنی لە نێوان توركیا و دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) دا. سەربەخۆیی پەرە بە بەرژەوەندیەكانی توركیا دەدات لە ڕووی بازرگانی و وزەوە. هەروەها دەكرێت ببێتە بەشێك لە ڕیككەوتنێكی گەورە لە نێوان توركیا و كوردەكان، كە ئەمەش بە پێدانی مافگەلێكی سیاسی و كەلتوری زیاتر بە كوردەكانی توركیا لە خۆبگرێت، هەروەها وەك تەرتیباتێك بۆ وازهێنانی پەكەكە لە ڕێی دەركردنی لێخۆشبوونەوە بۆ فەرماندە باڵاكانی.
* ڕوونە كە هیچ دەوڵەتێك، لە نێویاندا ئەمریكا، ئامادە نییە هێز بنێرێت بۆ تێكشكاندنی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) لە عێراق و كۆتایی هێنان بە دەوڵەتە ئیسلامیەكە. سوپای عێراق هەڵوەشاوەتەوە و میلیشیاكان دەسەڵاتیان لە بەغداشدا هەیە، بەڵام تەنیا هێزێكی سەربازی كە هەبێت و بتوانێت شەڕی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) بكات بریتییە لە هێزەكانی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان. تا چ ڕاددەیەك ئەمریكا و ئەندامانی دیكەی ناتۆ ئامادەن هاوكاری پێشمەرگە بكەن بۆ پاراستنی هەرێمی كوردستان لە هەڕەشەكانی داعش؟
- لەبەر ئەوەی بەغدا ڕێككەوتنی باری هێزەكان (سۆفا)ی ڕەتكردەوە، دەبوو واشنتۆن ڕێككەوتنی (سۆفا) لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا بكات. دەكرێت ژمارەیەكی كەمی سەربازی ئەمریكا مەشق بە پێشمەرگە بكەن، زانیاری هەواڵگری گرنگیان پێ بدەن و بەرپەرچی هێرشەكانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) بدەنەوە. هەروەها ئەمە ئاماژەیەك دەبوو بۆ ئێرانیش كە هێشتا ئەمریكا لایەنی پێوەندیدارە لە ناوچەكەدا.
* ئێستا ئەوە ڕاستیەكە كە ئەمریكا عێراقی لە دەست داوە، بەڵام پرسیارەكە ئەوەیە ئایا دەتوانێت كوردستان بباتەوە؟
- من بۆچوونێكی جیاوازم هەیە. بە دڵنیاییەوە ئەمریكا چەندین هەڵەی كردووە. بەڵام ئەوە عێراقیەكانن كە عێراقیان لەدەست داوە. پێویست ناكات ئەمریكا كوردستان بباتەوە. چونكە حاڵی حازر دڵ و هۆشی كوردەكانی بەدەست هێناوە. ئەمریكیەكان و كوردەكانی عێراق بە ڕایەڵێكی قوڵ پێكەوەگرێدراون كە پایەكانی بریتین لە بەهاكان و بەرژەوەندیە هاوبەشەكان.