بەڕێز محەمەدی حاجی مەحمود جیا لەوەی سكرتێری حزبی سۆشیال دیموكراتی كوردستانە، لە هەمانكاتدا لەدوای گۆڕانكاریەكانی ئەم دواییە و كۆنترۆڵكردنی بەشی هەرە زۆری ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم لەلایەن هێزی پێشمەرگەوە، لەلایەن بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی كوردستان و فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەی كوردستانەوە، وەك فەرماندەی هێزی پێشمەرگە دیاری كراوە، بۆ قسەكردن لەسەر ڕەوشی ئێستای عێراق و كوردستان و مەترسییەكانی داعش بۆ سەر هێزی پێشمەرگە كە ئێستا بە درێژایی هەزار كیلۆمەتر سنوری لەگەڵ سەنگەرەكانی پێشمەرگەدایە، سەردانی بەڕێز محەمەدی حاجی مەحمودمان لە كەركوك كرد و لەسەر هەموو پرسەكان قسەمان كردو، بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* ڕوانینی بەڕێزتان لەسەر ئەم بارودۆخەی ئێستای عێراق چۆنەو دەرئەنجامی پێشهاتەكان دەگاتە كوێ؟
- ناوچەكە بە گشتی وەك مەنجەڵێكی هەڵمپەستی لێهاتووەو دەكوڵێت، تەقینەوەی لێ چاوەڕوان دەكرێت و بۆنی شەڕێكی گەورەی لێ دێت، كێشەكان گەیشتونەتە بنبەست و ڕێگاكانی چارەسەرییان ئاسان نییە، عێراق لە پاش شەڕی یەكەمی جیهانی و بەپێی پەیماننامەی سایكس پیكۆ لە پاش دامەزراندنی(عصبە الامم)هاتە دامەزراندن، عێراق بە درێژایی فەرمانڕەوایەتی حكومەتە یەك لە دوا یەكەكانی ڕابردوو وڵاتێكی بەزۆر پێكەوەلكێنراو بوو، سوننەكان هەشتا ساڵ فەرمانڕەوای ئەم وڵاتە بوون بە ئاگرو ئاسن و كیمیاوی جینۆسایدكردنی كوردو بە كوشتوبڕ وڵاتەكەیان بەڕێوەدەبرد، دواتر حكومەتی عێراقی ڕووخا ئینجا عێراقێكی نوێ هاتە پێشەوە، هەموومان چاوەڕێ بووین لەم عێراقە تازەیەدا ئاسایش و ئارامی بۆ وڵاتەكە بگەڕێتەوە، بەڵام پاش ڕووخانی سەدام شەڕی سوننەو شیعە هەڵگیرساو ڕۆژانە زیاتر لە سەد كەسیان لە یەكتر دەكوشت، ئەم كێشانە هەموو كەڵەكەبوون بەسەر یەكترداو كێشەكانی گەیاندە بارێكی خراپ، لە بنەڕەتیشەوە كێشەكانی سوننەو شیعە بوون كە لێكەوتەی ناهەمواریان لێ ڕسكا، ئەم ململانێ خوێناویە زۆرجار كاریگەری خراپی بۆ كوردستان و تەنانەت بۆ وڵاتانی دەوروبەری عێراقیش هەبوو، هەموو ئەم كێشانە بێ چارەسەركردن بەردەوام بوون تا پاش ئەوەی سێ ساڵە لە سووریا شەڕو كێشە كەوتە ناو پێكهاتەكانی ئەو وڵاتەوە، ئیتر ئەم گۆڕانكارییانەی بەسەر عێراقیشدا هاتن چاوەڕوانكراو بوون، بەڵام ئەوەی بۆ كەس جێی بڕواو چاوەڕوانی نەبوو تێكشكانی چوار فیرقەی سەربازی عێراق بوو لە ماوەی شەوو ڕۆژێكدا، لەوەش جێی گومانتر ئەوەبوو 75%ی چەكەكانی ئەو فیرقانە بكەونە دەستی گرووپ و هێزە چەكدارەكانی كە لەودیو سنوورەوە هاتوون، بە چەكە قورسەكانیشەوە، لە ناكاوڕا دراوسێیەكی نامۆ بە درێژایی هەزار كیلۆمەترێك بۆ كوردستان دروست بوو، ئەگەر لە ماوەیەكی كورتدا ئەم كێشانەی نێوان داعش و حكومەتی مەركەزی چارەسەر نەكرێت وا چاوەڕوان دەكرێت یەكلاخستنەوەی ئەم دۆخە بۆ زیاتر لە چوار ساڵی تر بخایەنێت.
* باسی دۆخی عێراقت كرد، پێمان خۆشە باسی بارودۆخی كەركوكیشمان بۆ بكەیت پاش ئەوەی بەڕێزتان ڕاستەوخۆ لەم میحوەردا دەمێنیتەوەو سەرپەرشتی دەكەیت، دۆخی ئەو ناوچانەی گەڕاونەتەوە سەر هەرێمی كوردستان بە كەركوكیشەوە چۆن دەبینی؟
- لەم ناوچانەدا شتێك ڕوویداوە، كەسمان چاوەڕێی ئەوەمان نەكردووە بەو فراوانی و قووڵیە بێت، لەبەر ئەوە خۆمان بۆ ئامادە نەكردبوو. دراوسێیەكی نوێ كەوتە سەر سنووری كوردستان كە فرە هێزو فرە ناوە، ناوی داعش و بەرەی نەسڕەو نەقشبەندی و كۆنە بەعسیەكان و زۆر ناوی تریان هەیە، ئەمانە هەمووی سوننەن، پاش ئەوەی شكستیان بەو سوپاو هێزە چەكدارانەی عێراق هێنا لە ناوچەكەدا، ناوچەكانی كە سوپا بۆ پاراستنی دانرابوون چۆڵ كرابوون، هێزی پێشمەرگە ناچاربوو بەوەی بچێتە ناو ئەو شوێنانەو هەندێكی بە شەڕ لە داعش وەرگرتۆتەوە، بۆ ئەوەی هەرێمی كوردستان و ئەو ناوچانەش بپارێزێت كە زۆربەی دانیشتووانی كوردن، یان پێشتر بە ناوچە كێشە لەسەرەكان ناسرابوون..
لە سنوورێكی دوورودرێژدا هێزی پێشمەرگە لە بەرەی جەنگیدایە لە بەرانبەر داعش، لەم سنوورەدا كەركوك گرنگیەكی تایبەتی هەیە چونكە جێگەی تێڕوانینی بیست و دوو دەوڵەتی عەرەبی و دەوڵەتی عێراق و زۆر وڵاتی تری ناوچەكەو دنیایە، واتا كەركوك ئەو سنوورانەی بەزاندووە تەنیا شارێكی كوردی بێت، لەبەرئەوە كەركوك بایەخێكی وا گرنگی نێودەوڵەتی هەیە. بۆیە ئێمەش هەوڵمانداوە ئەو هێڵی ڕووبەڕووبوونەوەیە زیاتر چڕترو بەهێزتری بكەین تا بەرگری لە خەڵكی ناوچەكە بكەین بە هەموو پێكهاتەكانیەوە، تا سەرو ماڵی هەمووان وەك یەك بپارێزین.
* ئامانجی سەردانەكەی بارزانی بۆ كەركوك چی بوو بە تایبەتی بەڕێزتان لە هەمووان زیاتر لە نزیكیەوە بوویت؟
- جەنابی كاك مسعود سەرۆكی هەرێمی كوردستانە، ئینجا لە هەر وڵاتێكدا لە دنیا كە شتێك ڕووبدات بە دڵنیایی پێویستە سەرۆكی ئەو وڵاتە سەردانی ئەو شوێنە بكات، ئیتر چ كارەساتی سروشتی وەك لافاوو بومەلەرزە بێت یان شەڕو كێشەی ناوخۆیی وڵات كە مەترسی بۆ سەر ژیانی خەڵك و چارەنووسی وڵات هەبێت، كاتی سەردانكردنەكەی بەڕێزیان لە كاتی گونجاوی خۆیدا بوو، بۆ بەرزكردنەوەی ورەی پێشمەرگەو دڵنیابوونەوەی خەڵكی كەركوك بەوەی لە دەستێكی ئەمیندایەو بۆ هەموو لایەكیشی سەلماندەوە كە كەركوك شارێكی كوردستانیەو پێویستە بە هەموومان بیپارێزین و بەڵام پێكهاتەی تریشی تێدایە، هاتنەكەی جەنابیان بایەخێكی گەورەی سەربازی و مانەوی و سیاسی و ڕاگەیاندكراویشی هەبوو، بۆیە هاتنەكە لە جێی خۆی بوو كاریگەریشی هەبوو.
* دیارە بەڕێزتان وەك فەرماندەی هێزەكانی كەركوك لەلایەن سەرۆكی هەرێمەوە دیاری كراون، ئایا ئێستا بەرەی كەركوك چۆنەو هێزی پێشمەرگە لە چ بارودۆخێكدایە؟
- لە سەرەتادا زۆر لە ڕاگەیاندنەكان دژی هێزی پێشمەرگە لێدوانیان دەداو پەلاماری پێشمەرگەیان دەدا، هەبوو هەردەم باسی ئەوەی دەكرد كە پێشمەرگە پێویست نییە لە كوردستان، بەڵام پێشمەرگە بە توانایەكی كەمەوە كە ئەو ڕووداوانە قەوما بەرانبەر بە جەبهەیەك كە درێژاییەكەی زیاتر لە هەزار كیلۆمەترە وەستایەوە، ئەمەش ئاسان نییە تۆ بتوانیت سەنگەر بە درێژایی هەزار كیلۆمەتر پڕبكەیتەوە، لە بەرانبەر داعش و هاوپەیمانانی كە سەركەوتنێكی گەورەیان بەسەر سوپای عێراقدا بە دەست هێناوە، هێندە بە فیزو لووتبەرز بوون بەو سەركەوتنەیان، هاتن پەلاماری پێشمەرگەشیان دا، بەڵام كاتێ ڕووبەڕووی پێشمەرگە بوونەوە ئەوكات زانییان كە ئەمە هەمان هێزە چەكدارەكانی سوپای عێراقی نییە، ناچاركران پێ هەڵكێشن لە بەری خۆیان و ڕاوەستێنرێن یان بگەڕێنرێنە دواوە، ئەوان كە هێرشیان هێنا بە نیەتی گرتنی هەموو شوێنەكان هاتن بۆ نموونە فیرقەی دوازدە زۆربەیان لە ناو كەركوكدا جێگیركرابوون، ئەو فیرقەیەیان لە پەنای كەركوكدا چەك كردوون و گرتوونیان، ئیتر بەو ئیمكانیەتە كەمەوە لە سەرەتای شەڕەكەدا پێشمەرگە ڕووبەڕوویان بووەوەو لە چەند شوێنێكیش داعش و هاوپەیمانەكانیان تێكشكاند.
* كەركوك شارێكی فرە نەتەوەو ئایین و فرە توێژ و چینی جیاوازە، هێزی پێشمەرگە چ بەرنامەیەكی هەیە بۆ پاراستنی هەموو پێكهاتەكانی ئەو شارە؟
- زۆربەی ئەو دێهاتانەی پێشتر لەبن دەستی سوپای عێراقیدا بوون، ئێستا لەژێر دەسەڵاتی پێشمەرگەدان، خەڵكەكەی دڵنیاكراونەتەوە كە هیچ كێشەیەكیان بۆ نابێت و ئێستا كەوتونەتەوە كاری ئاسایی ڕۆژانەی خۆیان، بە تایبەتیش ئەو دێهاتانەی كە عەرەبیان تێدایەو لە كەركوكیش هیچ كێشەیەك نییە، كاری تیرۆریستی و تەقینەوەكان كە جاران زۆر زۆر بوون ئێستا ناڵێم هیچ نەماوە، بەڵام زۆر كەم بۆتەوە، توركمانەكان و عەرەبەكان هەست بە ئەمانی زیاتر دەكەن، چونكە پێشمەرگە هەمووان وەك یەك دەپارێزن نەك تەنیا لایەنێكی دیاریكراو.
* بەڕێزتان ئاگادارن سەرۆك بارزانی چووە پەرلەمان و ئەوانیشی ئاگادار كردەوە بۆ ڕاپرسی خۆیان ئامادەبكەن، ئایا تا چەند ئەم بڕیارە بە پێویست و مێژوویی دەزانن؟
- پێش مانگێك ئێمە پلنیۆمێكمان بەست یەكێك لەو خاڵە گرنگانەی لەو پلینیۆمەدا پێشكەشمان كرد، دەستووری هەرێمی كوردستان و دواتر لیژنەی مفەوەزیە بوو بۆ كوردستان كە زۆر پێویستە، چونكە لە كوردستاندا كۆمەڵێك هەڵبژاردن دەكرێت، دواتر گەڕانەوە بۆلای خەڵكی كوردستان، كە ئەویش بە ڕیفراندۆم دەسەڵات دەگەڕێنێتەوە بۆلای خەڵك، كاتێ بە تێكڕا ڕای خۆیان دەدەن ئەو كات هەموو دنیاش ڕێز دادەنێن بۆ ڕای شەش حەوت ملیۆن كەس لە كوردستاندا. بۆیە ئامادەسازیی لەلایەن پەرلەمانەوە بۆ ئەوەی یاسای كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی كوردستان و ڕاپرسی دەربكرێت، ئەمە بڕیارێكی مێژووییە.
* ئایا ئێستا هەموو ناوچەكانی كوردستان لەژێر دەستی پێشمەرگەدان؟
- تا ئێستا ئەو ناوچانەی كە لە چوارچێوەی سنوور و خاكی كوردستانە هەموویان لەژێر دەستی پێشمەرگە نین، لە 40% خاك مابۆوە هێشتا لە 15%ی خاكمان ماوەتەوە كە نەگەڕێنرابنەوە، لە سلێمان بەگەوە تا حەمرین هەرچەندێكە، یان لە دێهاتەكانی ناوچەی دوبز و نادراواوە تا دەگاتە حەویجە، هەروەها بەشێكی حەمرین، بەڵام تا ئێستا پێشمەرگە هێرشبەر نەبووە، ئێمە لە كوردستانین و بەرگری لە خاك و نیشتمانی خۆمان دەكەین، واتا ئێمە نەچووینەتە سەر زەوی و خاكی خەڵكی تر تا بگەڕێینەوە.
* حزبی سۆشیالیستی كوردستان وەك حزبێكی نیشتمانی و كوردپەروەر، خاوەنی چەندین داستانی پڕ سەروەرییە لە بزاڤی ڕزگاریخوازی كورددا، ئێوە تا چەند پشتگیری لە هەوڵەكانی سەرۆك بارزانی دەكەن بۆ وەدیهاتنی ئاواتەكانی نەتەوەی كورد؟
- باوەڕ ناكەم كوردێك هەبێت خەون بە دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستانەوە نەبینێت و پشتگیر و هاوكار نەبێت بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان، دەمێنێتەوە هەلومەرجەكان تا چەند هاوكارن بۆ وەدیهاتنی ئەو خەونە لە مێژینە، چونكە حەق شتێكەو واقیع شتێكی ترە، دنیای عەرەبی یەكێكن لەو لایەنانەی كە هەمیشە گیروگرفتیان بۆ كورد دروست كردووە، ئێستا دوو كێشە كەوتۆتە ناو وڵاتانی عەرەبیەوە؛ یەكەمیان مەزهەبیەو ئەوی تریان سیاسی و كارگێڕییە، هەر ئەم دوو كێشەیەیە كە سوننەو شیعەی گەیاندۆتە قۆناغێكی مەترسیداری ڕووبەڕووبوونەوە، ئەمە لە سووریاو لوبنان و یەمەن و خۆرهەڵاتی سعودیەو وڵاتانی كەنداو بە هەمان شێوە ئەمانە هەمووی سەرهەڵدانێكی گەورەی مەزهەبیە لەو ناوچانە، جگە لەوانەش قەیرانی تری سیاسی و ئیداری لە میسرو تونس و لیبیا و جەزائیرە، ئەوانەی كێشەیان بۆ كورد دروست دەكردو ناحەزبوون بە كێشە ڕەواكەی ئێستا نایانپەرژێتە سەری، خۆیان پێ كۆناكرێتەوە دوای ئەو گۆڕانكارییانەی بەسەر خۆیاندا هات، پێموایە ئێستا كورد هەر بڕیارێك بدات ڕەنگە بە ئاسانتر بۆی جێبەجێ بكرێت لەوەی كاتێ بیدات كە ئەوانە خۆیان كۆبكەنەوە سەرلەنوێ، بەهاری عەرەبی ڕێگەخۆشكارە بۆ بەهارێكی سەربەخۆیی كوردی، بۆیە باشترین دەرفەتە كورد ئێستا بڕیاری چارەنووسی خۆی بدات، ڕەنگە هەلومەرجە ناوخۆیی و هەرێمیی و جیهانیەكەش یارمەتیدەری بێت.
* بۆئەوەی ئەم دەرفەتە زێڕینەی باست كرد لە بەرژەوەندی نەتەوەیی خۆمان بەكاربهێنین، تا چەند یەكڕیزی هێز و لایەنە سیاسییەكانی ناوخۆ پێویستە؟
- یەكڕیزی نیشتمانی خاڵێكی گەوهەرییە، بۆ سەركەوتنی هەر هەنگاوێك، ئەركە قورسەكەی ئەم یەكڕیزیە زیاتر بۆ بەڕێز سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەگەڕێتەوە، ئەو بەرپرسە لە پاراستنی یەكڕیزی نیشتمانی لە كوردستاندا، چۆن بتوانێت هەموو بۆچوونە جیاوازەكان یەكبخات، تا پێكەوە كاری لەسەر بكەین، بەڵام ئەركێكی نیشتمانی و نەتەوەیی هەموو تاك تاكەی خەڵكی كوردستانیشە كەوا دەرفەتە گرنگەكان لە دەست نەدەن، چونكە كات بۆ ئێمە ئێستا ئەو شمشێرە دوو دەمەیە ئەگەر نەیبڕین ئەو دەمانبڕێتەوە، بۆیە پێویستە بە ژیرانە پەلە لە كارەكانی خۆمان بكەین.
* هاونیشتمانیان پاڵپشتن بۆ سەركردایەتی سیاسی كورد بە تایبەت لە سنووری پارێزگای كەركوك، ئەمە چۆن دەبینن؟
- ئەم ڕۆحیەت و حەماسەتە لە بەتەنگەوەچوونی هێزی پێشمەرگەی كوردستان، بایەخێكی تایبەتی خۆی هەیە، دەبێت هێزی پێشمەرگەو جەماوەری كوردستان دوو شتی تەواوكەر بن هەم بۆ بەرگری كردن و هەم هەنگاوهەڵێنان بەرەو مافە ڕەواكانی نەتەوەییمان، كە خۆی لە مافی چارەنووسی میللەتەكەمان دەبینێتەوە، ئەمانە گرنگن و لەسەرو هەموو ئەمانەوە ئایا سەركردایەتی سیاسی كوردی چی دەكەن، دیارە كە یەكهەڵوێستی لە كوردستاندا نۆرەكردنی تێدا نییەو بەرچاو ڕوونی هەیە، هەمووان ڕایان لێك نزیكەو پێموایە لە قسەكردنی ناو ڕاگەیاندنەكاندا هەندێ شت هەیە كەس ناتوانێت خۆی لێ كەنارگیر بكات كە پێوەندی بە دۆزی ڕەوای گەلەكەمانەوەیە، پێویستە لەسەر زەمینەی واقیعی تەرجەمە بكرێتەوە، پێكەوە بتوانین ئەو هەلە زێڕینەی بۆ میللەتەكەمان بە دەست هاتووە لە دەست نەدەین، ئەركێكی نیشتمانی قورسە لەسەر شانی هموو تاك تاكەی جەماوەری كوردستان و سەركردایەتی سیاسی كوردیش. خەڵكی كوردستان بە گشتی بەو ئەركانەی خۆی هەستاوە، هەروەها هێزی پێشمەرگەی كوردستانیش هەروا، بەڵام كە ئەركت هەبوو مافیشت هەیە، پێویستە هێزی پێشمەرگەی كوردستان كە لە سەنگەرەكانی پێشەوەی بەرگرییەو ڕۆژانە شەهیدو برینداری هەیەو لە ناو خۆڵ و تۆزو ئاگردایە، پێویستە مافەكانی پشتگوێ نەخرێت، ڕەنگە خەڵكی كوردستانیش لەبەرانبەر مافەكانیان ئێستا زۆر قسە نەكەن لەم كاتەدا كە مەسەلە نەتەوایەتیەكان هاتونەتە پێشەوە بەڵام پێویستە سەركردایەتی سیاسی كوردستان و حكومەتی هەرێم هەست بە كەموكوڕییەكانی ناو جەماوەری كوردستان بكەن، قەیرانەكانی كارەباو بەنزین و مووچە كە پێوەندییان بە ژیانی خەڵكەوەیە چارەسەر بكرێن، بێ ئەوەی چاوەڕێی حكومەتی بەغدا بكەن بودجە بنێرێت یان ناینێرێت، پێویستە ڕێوشوێنی تر بدۆزرێتەوە بۆ دەسەبەری مافەكانیان.