پرۆفیسۆر ئۆفرا بێنگۆ ئوستادی دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقیا لە زانكۆی تەلئەبیب و هەروەها تۆژەری باڵا لەسەنتەری مۆشێ دایان بۆ دیراساتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقیا، لەماوەی 10 رۆژدا، دوو وتاری گرنگی لەسەر نزیكبوونەوەی سەربەخۆیی كوردستان لە رۆژنامەی جیرۆسەلیم پۆست بڵاو كردۆتەوە، وتاری یەكەمیان رۆژی 8ی حوزەیران بە ناونیشانی ((كوردەكانی عێراق لە راگەیاندنی سەربەخۆیی نزیكبوونەتەوە) و وتاری دووەمیشیان لە رۆژی 18ی حوزەیران بە ناونیشانی (ساتەوەختی كورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست) بڵاو كردۆتەوە.خاتوو ئۆفرا بێنگۆ كە لەسەر ئاستی ناوچەكە و جیهانیش بەو ئەكادیمیستە ناسراوە كە تایبەتمەندە لەسەر پرسی كورد، قسەكانی جێگەی هەڵوەستە و بایەخپێدانن لەسەر ئاستی میدیای جیهان و ناوچەكە، بۆ قسەكردنی زیاتر لەسەر ئەم پرسە و كۆی ئاڵۆزییەكانی ناوچەكە، پێوەندیمان بە پرۆفیسۆر ئۆفرا بێنگۆ كرد، گوڵان ئەم وتووێژەی لەگەڵ ئەنجامدا كە ئەمە دەقەكەیەتی.

* ئەمریكا بە بیانوی بنیاتنان و هێنانە ئارای دیموكراسی لە عێراقدا، هاتە عێراق، ئێستاش ئەو وڵاتە وا دەبێتە زۆنی تیرۆریستان و ئەمریكاش خۆی بەدوور دەگرێت لە بارودۆخەكە. لێرەدا پرسیارەكەی ئێمە ئەوەیە ئایا تا چ راددەیەك بارودۆخی ئێستای عێراق مەترسی دروست دەكات لەسەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا و دەبێتە هەڕەشە لەسەر ئاسایشی نێودەوڵەتی؟
- بە دڵنیاییەوە دوایین تەنگ و چەڵەمەكانی عێراق مایەی مەترسین بۆ سەر بەرژەوەندییەكانی عێراق، دەتوانین ئەمە لەسەر چەند ئاستێك ببینین. سەرەتا ئەگەر لە رووی ئابوورییەوە قسە بكەین، ئەوا ئەگەر نەوت سامانێكی سەرەكی و گرنگی عێراق بێت بەلای ئەمریكاوە، ئەوا پێشڕەوی داعش بەرەو بەغدا و بەرەو باشوور، بە راددەیەكی گەورە نەوتی عێراق دەخاتە مەترسییەوە، كە ئەمەش كاریگەری دەبێت لەسەر نرخی نەوت و ئاكامەكانی تەنیا لە ئەمریكادا سنوردار نابێت، بەڵكو تەواوی جیهان دەگرێتەوە. لەسەر ئاستی جیوستراتیجیش، ئەگەری دروستبوونی دەوڵەتێكی تیرۆریستی لە عێراقدا، كاریگەریەكی ناسەقامگیركەری مەترسیداری لێدەكەوێتەوە لەسەر هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا. لەلایەكی دیكەوە ئەم پەرەسەندنە هێزی ئێران زیاتر دەكات، كە سەرچاوەی بڵاوكردنەوەی دڵەڕاوكییە، ئێرانیش ئەم دەرفەتە بەكار دەهێنێت بۆ زیادكردنی دەستڕۆیشتوویی خۆی لە عێراقدا، بۆ باشتركردنی وێنەی خۆی لە دەوڵەتێكەوە كە هانی تیرۆر دەدات بۆ دەوڵەتێك كە شەڕی تیرۆر دەكات، سەرنجی جیهانیش لەسەر بەرنامە ئەتۆمیەكەی لا دەدات. رەنگە گورزێكی دیكە كە بەر بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا بكەوێت، ئەوەیە كە وێنەی ئەمریكا زیاتر تۆخ دەبێت وەك شێرەبەفرینەیەك، چونكە لە ئاست سوریا و عێراقدا هیچ كارێكی ئەنجام نەداوە لە دژی جیهادییەكان، كە رەنگە رۆژێك بێت جارێكی دیكە-ئەوان- بگەنە دەرگا و دەروازەكانی ئەمریكاش.
* هەڕەشە و مەترسی تیرۆریستان ئەوەیە كە دەیانەوێت لە عێراق و سوریادا یەكبگرن و بانگەشەی ئەوە دەكەن كە كۆتاییان بە سنورەكانی سایكس پیكۆ هێنا و دەوڵەتی ئیسلامیان لە عێراق و شام جاڕداوە. كەواتە ئەگەر كەسێك نەبێت بەرپەرچیان بداتەوە، ئایا ئەم تیۆرە دەبێتە راستی، ئایا جارێكی دیكە ئەفغانستانێكی دیكە لە عێراقدا دروست دەبێتەوە؟
- پێموایە بارودۆخەكە زۆر ناجێگیرە. راستە سوپای عێراق لەبەردەم دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام «داعش» هەرەسی هێنا، بەڵام هێشتا باوەڕم وانییە شیعەكان زۆر بە ئاسانی خۆیان بەدەستەوە بدەن. بەلای منەوە ئایەتوڵا سیستانی داوای لە باوەڕداران كرد كە شەڕی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام «داعش» بكەن، كە ئەمەش زۆر جیاوازە لە هەڵوێستەكانی پێشووی كاتێك پشتیوانی لە رێگاچارەیەكی پتر نەرمتر دەكرد و داوای رێككەوتنی لەگەڵ سوننە رادیكاڵەكان دەكرد. بەڵام ئێستا كە دەبینێت ئاگری مەترسیەكە نزیك دەبێتەوە، ئەوا داوای لە باوەڕداران كرد بەرپەرچیان بدەنەوە و لە روویاندا رابووەستن. بە گشتی، بەلای منەوە بەغدا بە ئاسانی ناكەوێتە دەستی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام «داعش»، بەڵام، لەگەڵ ئەوەشدا، تەنانەت كۆنترۆڵكردنی شارێكی 8 ملیۆن كەسی، كارێكی ئاسان نابێت بۆ داعش، مەگەر لەو حاڵەتەدا نەبێت كە پێكهاتەی سوننە یارمەتیان بدەن. هەروەها رەنگە كێشە لە نێوان خێڵە سوننەكان و دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام «داعش»دا رووبدات و دروست ببێت. هەرچۆنێك بێت، ئەگەر بە شێوەیەكی گشتی قسە بكەین، ئەوا من پێموایە سەركەوتنەكانی داعش لە عێراقدا چەندەها پەیام دەنێرێت بۆ توندڕەوەكان لە زۆرێك لە وڵاتانی ناوچەكەدا، وەك حەمماس لە ئیسرائیل، یان بۆ داعش لە سوریا، یان ئیسلامیستەكانی ئەردەن، هەروەها هانیان دەدات شوێن پێی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام «داعش» هەڵبگرن. بە شێوەیەكی گشتی، عێراق وەك وڵاتێكی یەكگرتوو كۆتایی هاتووە، بەڵام لەلایەكی دیكەوە هێشتا دڵنیانین كە ئایا جیهادییەكان دەتوانن سەرجەم عێراق داگیر بكەن و هەروەها حكومڕانی وڵاتەكە بكەن. كەواتە یا ئێران یان شیعەی عێراق بە هاوكاری حزبوڵا دەتوانن بە شێوەیەك لە شێوەكان بەرپەرچیان بدەنەوە.
* بە لەبەرچاوگرتنی ئەو دەرفەت و هەلانەی بەهۆی سیاسەتە تایەفەگەری و خۆسەپێنییەكانی مالیكیەوە دروست بوونە بۆ تیرۆریستان و هەروەها لە دەرئەنجامی فەرامۆشكردن و پەراوێزخستن و دوورخستنەوەی عەرەبە سوننەكانەوە كە ئەمەش هۆكاری ئەوەیە سوننەكان پشتیوانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام «داعش» دەكەن. بە بۆچوونی ئێوە، تا چ راددەیەك دەكرێت كێشەی تیرۆریستان بە رێگاچارەی سیاسی لە عێراقدا چارەسەر بكرێتەوە یەكلا بكرێتەوە، ئایا تا چ راددەیەك ئەمە مومكینە رووبدات؟
- بەڵێ، بە دڵنیاییەوە ئەم چارەسەرە مومكینە و دەكرێت رووبدات، بەڵام لێرەدا دەتوانین بڵێین كە پرسیارەكە ئەوەیە كێ ئەم گۆڕانكاریە دەكات، لەبەر ئەوەی ئەمەش هەڵەیەكی دیكەی ئەمریكیەكانە، چونكە ئەوان بە درێژایی كات پشتیوانی مالیكیان كردووە. بەڵام مالیكی بووە كەسێكی خۆسەپێن، ئەو سوننەكانی پەراوێزكرد، هەروەها پێوەندیەكانی لەگەڵ كورددا تێكدا، ئێستا ناتوانرێت ئەوە بگۆڕدرێت. باوەڕم وایە شتێكی مومكینە و دەكرێت چارەسەرێكی سیاسی بدۆزرێتەوە، ئەویش ئەگەر ئیرادە و تێگەیشتنێك هەبێت بۆ ئەنجامدانی ئەم كارە. بەڵام لە ئێستادا نە كەسایەتیەك و نە پارتێكی سیاسی هەیە كە ئەوەی لێی چاوەڕوان بكرێت ئەم ئەركە ئەنجام بدات.
* دەتوانین بڵێین هیچ كاتێك پێكهاتەكانی عێراق بێ دەستێوەردانی دەرەكی لە نێوانیاندا نەیان توانیوە بۆ خۆیان بگەنە رێككەوتن. حاڵی حازر دۆخەكە گەیشتۆتە خاڵێك كە پێویست بەوە دەكات پێكەوە و لە یەك كاتدا كێشە و قەیرانەكانی هەردوو وڵاتی سوریا و عێراق چارەسەر بكرێت. لێرەدا پرسیارەكەی ئێمە ئەوەیە كە ئایا تا چ راددەیەك ئەم دۆخە ئاڵۆز و پڕ لە پشێوییە كە لە عێراقدا دروست بووە هانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەدات بۆ ئەوەی هەنگاو هەڵبگرن بۆ چارەسەركردنی دۆخی سوریا؟
- نەخێر، نابێتە هۆی ئەوەی هانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بدات بۆ ئەوەی ئەم كارە ئەنجام بدات. بە داخەوە جیهان زۆر شەكەتتر و ماندوترە لەوەی كە هێز رەوانەی ئەو ناوچەیە بكات. ئەوان- كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی- دووجار دووچاری شكست بۆوە لە چارەسەركردنی كێشەی سوریا لە جنێڤ، ئێستاش- ئەوان- پێیانوایە پێویستە ئەسەد بمێنێتەوە، ئەگەر نا ئەوەی لە عێراقدا دەیبینین لە سوریاشدا بەدی دەكەین. لە راستیدا هیچ خواستێك نییە بۆ شەڕێكی دیكە، بۆ شەڕی سێیەم، بۆ شەڕێكی نێودەوڵەتی دژی عێراق، لەبەر ئەوەی مەسەلەكە ئەوەیە كە ئەمە شەڕی گەریلاییە نەك شەڕێكی تەقلیدی كە سوپاكان بیكەن بە بەكارهێنانی تانك و...تاد. حاڵی حازر هەندێ كەس پێیانوایە ئەوەی لە عێراقدا روودەدات دەبێتەهۆی ئەوەی كە جیهان پتر یەكگرتوو بێت و وایان لێدەكات كە شەڕی داعش بكات، من پێم وانییە ئەمە رووبدات. چونكە مەسەلەكە لە دەستی ئێران و شیعەكاندایە و ئەوان دەتوانن داعش رابگرن، لە كاتێكدا كوردەكان خاوەنی خاكی خۆیانن. ئەوا بەلای منەوە شەڕی نێوان داعش و شیعەكان بەردەوام دەبێت، بەڵام هێزێكی سەربازی گەورە رەوانەی سوریا یان عێراق ناكرێت.
* لە كاتی روودانی ئەم جۆرە قەیرانانەدا، خەڵكی ئومێدیان بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەیە بۆ ئەوەی دەستێوەردان بكات. لەسەر ئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش هاوپەیمانی دژە تیرۆر هەیە، بەڵام دژی داعش، كە لقێكی ئەل قاعیدەیە، هیچ هەڵوێستێك لەم هاوپەیمانێتیەوە بەدی ناكرێت، كەواتە بۆچی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە ئاستی كارەكانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام «داعش» بێدەنگە و هیچ كارێك ئەنجام نادات؟
- لەبەر ئەوەی-كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی- ترسی لەوە هەیە دەستێوەردان لەم كارانەدا بكات، ئەوا ئەمە دەبێتەهۆی ئەوەی تیرۆر بهێنێتە ماڵەكەی خۆیەوە. ئەوان ئەزموونیان هەیە – لەم رووەو كە بریتییە لەوەی- ئەگەر دۆخەكە بە راددەیەك ئاڵۆز بێت، كە چیتر خەڵكی نەتوانن كێشەكانی خۆیان لە نێو خۆیاندا چارەسەر بكەن، ئەوا زۆر زەحمەت دەبێت هێزە دەرەكیەكان بتوانن ئەم كارە بكەن. لەم رووەوە ئەوان دەتوانن پاساوی ئەوە- پاساوی ئەوەی ئەم كارە ئەنجام نەدەن- بهێننەوە كە پرسی تیرۆریزم زۆر قورسە و ناكرێت بە رەوانەكردنی هێزی سەربازی چارەسەر بكرێت و یەكلا بكرێتەوە. چونكە هەروەك ئێوە پێشنیارتان كردووە، ئەم كێشەیە لەسەر ئاستی سیاسی چارەسەر دەبێت.
* حاڵی حازر عێراق بە ئاڵۆزترین و مەترسیدارترین كاتدا تێدەپەڕێت، لەبەر ئەوەی لە ئێستادا دابەش بوونێكی گەورە و راستەقینەی ئیتنی و تایەفەگەری هەیە لەم وڵاتەدا، كە ئەمەش بۆتەهۆی ئەوەی عێراق لاواز بێت، پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە كە ئایا تا چەند هەرەسهێنانی عێراق، دەبێتەهۆی دروستبوونی زۆنی تیرۆر، كە ئەمەش خۆی لە خۆیدا مەترسی لەسەر سەرجەم جیهان دروست ناكات؟
- لە ساڵی 2003وە عێراق وەك دەوڵەتێكی یەكگرتوو بوونی نەماوە، تەنانەت لە ساڵی 1991ـەوە، دوو قەوارە هەیە- لەم وڵاتەدا- كوردستان و عێراق. تەواو بە پێچەوانەوە، پێموایە رەنگە تەنانەت بوونی كوردستانێكی سەقامگیر بۆی هەیە ببێتە هاندەرێك بۆ ئەم چارەسەرە. حاڵی حازر هەرەس هێنانەكە روویداوە، لەبەر ئەوە ئەمە شتێكی نوێ نییە.
* ئایا پەیامی ئێوە چییە لە كاتێكدا كە هێزەكانی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان زۆربەی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكانیان بەدەستەوەیە؟ هەرچۆنێك بێت، سەرۆك بارزانی رایگەیاند كە ئەوان ئەو هێزانە لەو ناوچانە ناكشێنێتەوە و چۆڵیان ناكەن، لێرەدا پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئێوە چۆن ئەم هەڵوێستەی سەرۆك بارزانی هەڵدەسەنگێنن؟
- بۆ ماوەیەكی دوورودرێژ سەرۆك بارزانی هەوڵیدا لەگەڵ مالیكی بگاتە رێككەوتن. دوای دەیەیەك لە پەسەندكردنی دەستوورەكە، عێراق قسە و بەڵێنێكی زۆری دا، بەڵام بە داخەوە مالیكی نەهاتە سەر خەت بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی كەركوك و ناوچە ناكۆكی لەسەرەكانی دیكە. كەواتە بە شێوەیەك لە شێوەكان كوردەكان پاساوی خۆیان هەیە كە رێگەی خۆیان بگرنەبەر. بەلای كەمەوە ئەوان دەستكەوتەكانی خۆیان دەپارێزن، و حكومەتی بەغداش لەوە تێدەگات كە دۆخەكە چییە، و بە دڵنیاییەوە ئەوان ناتوانن پشت بە مالیكی ببەستن، چونكە هەموو ئەو كارانەی كردویەتی لە ماوەی چەند مانگی كەمی رابردودا و تەنانەت چەند ساڵی رابردوشدا یارمەتیدەر نەبوون بۆ چارەسەركردنی كێشەكە- كێشەی سەرەكی كوردەكان.
من هیوای سەركەوتن بۆ كوردەكان دەخوازم، ئەوان نەهامەتی و چەرمەسەری زۆریان چەشت لە سەدەی بیستدا، ئێستاش ئەوان سەلماندیان كە نەتەوەیەكن شایستەی ئەوەن دەوڵەتی خۆیان هەبێت. كەواتە رەنگە ئەمە ببێتەهۆی ئەوەی سەدەی بیست و یەك دەرفەتێكی دیكە بۆ ئەوان بڕەخسێنێت بۆ ئەوەی وەك خەڵكانی ئازاد ژیان بەسەر بەرن و خۆیان جڵەوی چارەنووسی خۆیان بەدەستەوە بگرن.