سەردانەكانی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە دوای هەڵبژاردنەكانی 30 نیسانەوە بۆ ئوردن و لە چەند رۆژی رابردووشدا بۆ ئەوروپا، ئەوە پیشان دەدەن، كە بارودۆخی داهاتووی عێراق بۆ هەموو ناوەندە نێودەوڵەتیەكان پێویستی بەوەیە تێڕوانینی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بزانن، لەمەش زیاتر ئاستی ئەو پێشوازییەی لەسەرۆكی هەرێمی كوردستان دەكرێت، وێنای دەوڵەتی ئەمری واقیعی كوردستان پیشانی جیهان دەدات، لەبەر ئەوەی سەرۆك بارزانی لەسەر ئاستی دەوڵەتانی هەمیشەیی ئەنجوومەنی ئاسایش، وەك ئەوەی لەچەند رۆژی داهاتوو لە فەرەنسا پێشوازی فرانسوا هۆڵاند سەرۆك كۆماری فەرەنسامان لە سەرۆك بارزانی بینی، ئەوەی لێدەخوێنرێتەوە، كە ئەوروپا و جیهانیش تێگەیشتنیكی نوێیان بەرامبەر هەرێمی كوردستان هەیە و دەزانن ئەو سیاسەتە فاشیلەی حكومەتی عیراق پیادەی كردووە لەماوەی چوار ساڵی رابردوو جیا لەوەی بارودۆخی عێراق رۆژ لە دوای رۆژ لە خراپەوە بەرەو خراپتر دەبات، لە هەمانكاتدا سەربەخۆیی كوردستانیش دەكاتە شتێكی حەتمی، بۆ قسەكردن لەسەر سەردانی سەرۆك بارزانی بۆ ئەوروپا و بڕیاری فرۆشتنی نەوتی كوردستان و هەروەها باسكردنی ئایندەی كوردستان لەگەڵ عێراق و هەنگاو هەڵگرتن بۆ دەوڵەتی كوردستان، باڵیۆز پیتەر گالبریس لەم دیمانە تایبەتەدا بەمجۆرە بۆچوونەكانی خۆی بۆ گوڵان خستەڕوو.

* ئەوە شەش مانگە مالیكی بەشە بودجەی كوردستانی بڕیوە، لە بەرامبەردا حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا نەوتی كوردستان بفرۆشێت، پێش چەند رۆژێك بە ڕەسمی ئەم نەوتە بە ئیتاڵیا و ئەڵمانیا فرۆشرا، ئایا لێكدانەوە و خوێندنەوەی ئێوە چيیە بۆ ئەم مەسەلەیە و ئایا تا چ ڕاددەیەك دەبێتە هۆی ئەوەی كوردستان لە ڕووی ئەمری واقیعەوە سەربەخۆ بێت؟
- ئەمە هەنگاوێكی زۆر ئیجابیە، كوردستان مومارەسەی مافی خۆی دەكات بە پێی دەستوری عێراق، كە بە پێی دەستور دەتوانێت كۆنتڕۆڵی تەواوی نەوتی كوردستان بكات، چونكە دەستور زۆر ڕوونە لەوەدا كە هەرێمەكان بەرپرسیارێتیان هەیە لە نەوتی كێڵگە نوێیەكاندا.
هەڵوێستی مالیكیش ناعەقڵانی و وێرانكار بووە، ئاشكرایە بۆ ئەوەی فیدراڵیزم سەركەوتوو بێت، دەبێت هەرێمەكان سەرچاوەو داهاتیان هەبێت و ئێستاش كوردستان ئەم كارە دەكات، ئەمەش سەرچاوەیەك بە كوردستان دەبەخشێت بۆ ئەوەی ڕێگایەكی جیاواز لە عێراق بگرێتەبەر ئەگەر هاتوو عێراق ڕازی نەبوو ڕێز لە مافەكانی كوردستان بگرێت.
* ئاشكرایە سەرۆك بارزانی بە سەفەرێك لە ئەوروپایە و سەردانی ئەڵمانیا و ئیتاڵیا و فەڕەنسا دەكات، پرسیارەكە ئەوەیە تا چ ڕاددەیەك ئەمە دەبێتەهۆی كۆكردنەوەی پشتیوانی ئەوروپا بۆ كوردستان؟
- رۆژی هەینی سەرۆك بارزانی چاوی بە سەرۆك هۆڵاند كەوت، پێم وایە كۆبوونەوەیەكی گەورە بوو، بە باوەڕی من واقیعی ئێستا ئەوەیە كە پێوەندیيەكانی ئێستا لە عێراقدا سەركەوتوو نین، تێگەیشتنێكی ڕوو لە زیاد هەیە لە ئەوروپا و ئەمەریكادا كە عەرەبی عێراق ڕێز لە بیرۆكەی خۆبەڕێوەبەری -خۆحكومڕانی- كوردستان ناگرێت، بەو پێیە تێگەیشتنێك هەیە لەبارەی ئەوەی دەبێت كوردستان تەرتیباتی نوێ بكات.
لەبەر ئەوە پێم وایە خەڵكی لە ئەوروپا و ئەمەریكاش دان بەو ڕاستیەدا دەنێن كە سەربەخۆبوونی كوردستان شتێكی حەتمیە، ئەمە پرۆسەیەكە و ئێستا بەردەوامە. كەواتە پرسیارەكە ئەوەیە ئایا لە چ كاتێكدا ئەمە ڕوودەدات، یاخود ئایا تەرتیباتێكی دیكە لەگەڵ عێراقدا دەكرێت؟ كە هەرچۆنێك بێت لە سایەیدا كوردستان وەك قەوارەیەكی خاوەن سەروەری بمێنێتەوە. پێم وایە سەرۆك بارزانی ئەوە شەرح دەكات كە بۆچی بارودۆخی عێراق شكستی هێناوە.
* حاڵی حازر سەرۆك وەزیرانی حكومەتی هەرێم، نێچیرڤان بارزانی، بە یاوەری شاندێك سەردانی بەریتانیا دەكات، ئایا تا چ ڕاددەیەك پشتیوانی بەریتانیا بۆ ئێمە گرنگە؟
ـ بوونی پەیوەندی ئابووری لەگەڵ باقی جیهاندا گرنگە، و بەریتانیاش هێزێكی زۆر گرنگە لە جیهاندا، ئەگەر ئێوە بتانەوێت حكومڕانی خۆتان بكەن، ئەوا پێویستتان بە سیستمێكی دارايی و تەرتیباتی بانكی خۆتان دەبێت.
* ئایا دوای فرۆشتنی نەوت چ پەیوەندیەك لە نێوان كوردستان و بەغدا ماوە، ئایا ئەمە هەنگاوێك نیيە بۆ جیابوونەوەی تەواوەتی لە بەغدا؟
- بە دڵنیاییەوە ئەمە هەنگاوێكە كە دەبێتەهۆی ئەوەی كوردستان سەرچاوەی بكەوێتە بەردەست بۆ ئەوەی بتوانێت لە بەغدا جیا ببێتەوە و بێگومان ئەمەش ئارەزوی هەموو كوردێكە. لە ڕاستیدا ئەوە بەغدا بووە وای كردووە كوردەكان جیا ببنەوە، چونكە نەیتوانیوە دەستور جێبەجێ بكات. كوردستان ئامادەبوو هەوڵبدات بگاتە تەرتیباتێك لەگەڵ بەغدا و پشتیوانی دەستوری كرد، لە بەرامبەردا تەنيا داوای ئەوەی كرد ڕێز لە مافەكانی كوردستان بگیرێت، بەغدا ڕازی نەبوو ڕێز لەو مافە دەستوریەكانی كوردستان بگرێت. ئێستاش كوردستان ئەوەندە بەهێز بووە كە بەرەوپێش بچێت و مومارەسەی مافی خۆی بكات. ئێستاش ئەو دۆخە دروست بووە كە دەیبینن. بەڵام كێشەكە ئەوەیە تۆ ناتوانیت بگەڕێیتەوە بۆ دواوە و سەر لەنوێ دەست پێبكەیتەوە، دۆخەكە ئەوەیە كە هەیە.
* سەرەڕای ئەوەی پێشبینیەكان باس لەوە دەكەن كە پێكهێنانی حكومەتی ئایندەی عێراق كۆتایی هاتووە، بەڵام ئەمجارەش مالیكی ڕێژەیەكی زۆری دەنگەكانی بەدەست هێنا لە دوای هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكە و ڕاگەیاندنی ئەنجامەكانیەوە، ئێستاش كورد و سوننە و سەدر و ئەل حەكیم ڕازی نابن جارێكی دیكە مالیكی ئەو پۆستە وەربگرێتەوە، بەڵام مالیكی سەرقاڵی دروستكردنی زۆرینەیەكی سیاسیە بۆ ئەوەی بتوانێت حكومەت پێكبهێنێت، ئایا دووبارە هەڵبژاردنەوەی مالیكی عێراق بەرەو تاریكی نابات و ئایا باوەڕت وایە عێراق كۆتایی هاتووە؟
- پێم وانیيە و پێم وا نەبووە عێراق وەك وڵاتێك بمێنێتەوە، بەڵام كوردستان پێوەندیيەكی جیاوازی لەگەڵ عێراقدا دەبێت، كە پێوەندی قەوارەیەكی خاوەن سەروەری دەبێت، واتە پێوەندی دەوڵەتێكی خاوەن سەروەری بە دەوڵەتێكی دیكەی خاوەن سەروەریەوە، ڕەنگە لە چوارچێوەی كۆنفیدراڵیدا بێت یاخود شێوەیەك لە هاوكاری كردنی یەكتردا بێت. ئەوە عێراق كارێكی كرد دەستور سەركەوتوو نەبێت و ئەوە عێراق بوو كە ڕازی نەبوو كوردستان خۆی حكومڕانی خۆی بكات، هەر كاتێكیش ئەوە ڕوویدا، ئەوا دەبێت تەرتیباتی نوێ بێتەئاراوە.
* مالیكی بە نیازە بوو سەردانی ئێران بكات، ئاشكرایە كە ئێرانیش ڕۆڵی دەبێت لە گەمە سیاسیەكە و پێكهێنانی حكومەتدا، ئایا هەڵوێستی ئەمەریكا چی دەبێت لەم ڕووەوە و لە ئاست ئەم هەنگاوەدا؟
- بەهۆی ئەمەریكاوە ئێران بووە وڵاتێكی دەستڕۆیشتوو لە عێراقدا. مالیكی خاوەنی پارتێك بوو كە بۆ چەندین ساڵ لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەكرا. لەبەرئەوە دڵنیام ئێران ئامۆژگاری دەكات كە چۆن حكومەت پێكبهێنێت و پێویستە حكومەت چ هەڵوێستێك بگرێتەبەر، ئەمەش شتەكان زەحمەت دەكات. ئەوەی جێی سەرسوڕمانە ئەوەیە مالیكی بۆتە هاوپەیمانی ئێران و ئەسەد، لە كاتێكدا كوردستان 250 هەزار پەنابەری سوریایی لە خۆگرتووە كە لە دەست ئەسەد هەڵاتون. لەبەر ئەوە تۆ دوو سیاسەتی دەرەكی جیاواز بەدی دەكەیت لە ئاست سوریادا، یەكێكیان لەلایەن بەغداو یەكێكیان لەلایەن هەولێرەوە. ئەمەش ئەوەی لێ دەخوێنرێتەوە كە وڵاتەكە بە ڕاستی وڵات نيیە.
* سەرۆك بارزانی دوو ساڵ پێش ئێستا باسی لەوە كرد مالیكی بەرەو دیكتاتۆریەت دەڕوات، هەروەها ئێستا بە هۆی گرژیەكانەوە سەرۆك بارزانی هۆشداری ئەوەی داوە كە كوردستان بڕیار لە چارەنووسی خۆی دەدات و بۆ ئەم مەبەستەش دەگەڕێتەوە بۆ ڕای خەڵك، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا ئەمەریكا تا چ ڕاددەیەك گرنگی بە ئایندەی عێراق دەدات و ئایا تا چ ڕاددەیەك ڕێگە لە دووبارەبوونەوەی دیكتاتۆریەت لە عێراقدا دەگرێت؟
- ئاشكرایە ئەمەریكا نایەوێت دیكتاتۆرێكی دیكە لە عێراقدا بێتەئاراوە، ئەمەریكاش لەوە تێدەگات كە تەنيا دۆستێكیان لە عێراقدا هەبووبێت، كورد بووە، بە تایبەتی ئەو ئەمەریكیانەی لە عێراقدا خزمەتیان كردبێت و كوردیان ناسیبێت بە ڕاستی لایەنگیریەكی زۆری كورد دەكەن. ئەمە گۆڕانێكی گەورەیە، كاتێك بۆ یەكەمجار و سی ساڵ پێش ئێستا من هاتمە نێو ئەم پرسەوە، كەس نەیدەزانی كورد كێیە، ئێستا بە هەزاران و بگرە بە دەیان و بە سەدان هەزار ئەمەریكی هەن كە ئەزموونێكی شەخسيیان لەگەڵ كورددا هەیە و لەوە تێدەگەن كە كوردەكان مەیل بە ئەمەریكا و ئەوروپا و مەیل بە دیموكراسین و ئەوان پارێزگاری لە كەمینە ئاینیەكان دەكەن، بە تایبەتی مەسیحیەكان، ئەمەش بیركردنەوەی ئەمەریكا دەگۆڕێت. لەبەر ئەوە پێم وایە خەڵكی ئەمەریكا لەوە تێدەگەن كە بۆچی كوردەكان جیابوونەوەیان دەوێت و بۆچی عێراق سەركەوتوو نابێت. ڕەنگە لێدوانی ڕەسمی حكومەت هەبێت، بەڵام پێم وانیيە ئەمە ڕەنگدانەوەی ڕاستەقینەی بیركردنەوەی خەڵكانی نێو حكومەتەكە بێت، بە دڵنیاییەوە ڕەنگدانەوەی بیركردنەوەی ئەو ئەمەریكیانەش نیيە كە ئاشنایەتیان لەگەڵ عێراق و لەگەڵ كوردستاندا هەیە.
* چەند ساڵێك پێش ئێستا كتێبی كۆتایی عێراقتان نووسی. ئایا بە ڕاستی عێراق كۆتایی هاتووەو ئایندەی ئەم وڵاتە چۆن دەبینن؟
- عێراق وەك وڵاتێكی یەكگرتوو چەند ساڵێك پێش ئێستا كۆتايی هات، لە ڕاستیدا لە دوای ساڵی 2003ەوە و بگرە ڕەنگە بتوانین بڵێین لە ساڵی 1991ەوە. ئەوە سەددام و جۆرج بۆش بوون كە كۆتاییان بە عێراق هێنا. ئێستاش واقیعێكی نوێ هاتۆتە ئاراوە، كە بەرەو ئەوە دەچێت ببێتە واقیعێكی قانونی، لە ڕووی عەمەلیەوە كوردستان سەربەخۆیە و هەنگاو بەرەو سەروەری دەنێت. ئاشكرایە هیچ حكومەتێكی بەغداش ناتوانێت ناوچەی سوننەكان كۆنتڕۆڵ بكات، لەبەر ئەوە دەبێت ڕاددەیەكی گەورە لە خۆحكومڕانی هەبێت لەو ناوچەیەدا. لە ساڵی 1991دا بوونی دەوڵەتێكی خۆسەپێن كە حكومڕانی هەمو عێراق بكات، كۆتایی هات. ئەو عێراقەی لەسەر نەخشە دەردەكەوێت، لە ماوەی چەند ساڵێكی كەمی داهاتوودا دەگۆڕێت.
* دوا پەیام و دوا وتەت چیيە؟
- پەیامی من ئەوەیە كە ئێستا خەڵكی لەوە تێدەگەن كێشەی كورد ڕەوایە و خەڵكی كوردستانیش مافی بڕیاردانی چارەنووسیان هەیە، لە جیهاندا تێگەیشتنێكی زۆر بۆ ئەمە هەیە.


پیتەر دەبلیو گالبریس لە چەند دێرێكدا
باڵیۆز پیتەر دەبلیو گالبریس، یەكێكە لە دبلۆماتە تۆژەرە باڵەكانی سەنتەری كۆنترۆڵكردنی چەك و رێگرتن لە بڵابوونەوەی چەك، لەم بوارەدا كاری لەسەر عیراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە كردووە، هەروەها كاری لەسەر تەنگژەو چارەسەری تەنگژەو دووبارە بونیادنەوەی دوای تەنگژەكان كردووە، لەمەش بوارەشدا بەدیاریكراوی كاری لەسەر ناوچەكانی بەڵكان و ئەندنوسیا و عێراق و هیندستان و پاكستان و باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا كردووە. پێش ئەوەشی ببێتە تۆژەر لەم سەنتەرەدا، گالبریس پرۆفیسۆر بووە لەسەر ستراتیژیەتی ئاسایشی نیشتمانی لە كۆلیژی ناشناو وۆر.
گالبریس لەماوەی ساڵانی 1979 -1993 زۆر پۆستی باڵای لە حكومەتی ئەمریكاو نەتەوە یەكگرتووەكان وەرگرتووە
- گالبریس راوێژكاری باڵای ئەنجوومەنی پەیوەندییەكانی دەرەوەی سەنات بووە بۆ كاروباری رۆژهەڵاتی نزیك و باشوری ئاسیا و رێكخراوە نێودەوڵەتیەكان.
- لە ساڵانی 1993- 1998 باڵیۆزی ئەمریكا بووە لە كرواتیاو زۆر بەچالاكانە بەشداری كردووە لە پرۆسەی ئاشتی نێوان بۆسنە و كرواتیا و یارمەتیدەرێكی باش بووە بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی ئیردۆت بۆ كۆتايی هاتنی شەڕی لە كرواتیا.
- گالبریس لە ساڵانی 2000-2001 بەڕێوەبەری كاروباری سیاسیی و دەستوری و كاروباری هەڵبژاردنی نەتەوەیەكگرتووەكان بووە بۆ قۆناخی ئینتیقالی لە تەیموری رۆژهەڵات. هەروەها یەكێك بووە لە ئەندامانی كابینەی حكومی سەر بە نەتەوەیەكگرتووەكان لە تەیموری رۆژهەڵات لە قۆناخی ئینتیقالیدا.
- گالبریس نووسەری كتێبی كۆتایی عیراقە كە لەساڵی 2006 بڵاوكرایەوە.