پەرلەمانی ئەوروپا شاندێكی هەیە بۆ رێكخستنی پێوەندییەكانی لەگەڵ دەوڵەتی عێراق، ئەم شاندە بەردەوام سەردانی عێراق و هەرێمی كوردستان دەكات و تێڕوانین و راسپاردەكانی بۆ پەرلەمانی ئەوروپا ئامادە دەكات، بێگومان دوای راگرتنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان لەلایەن حكومەتی مالیكیەوە، یەكێتی ئەوروپا هەڵوێستێكی راشكاوانەی وەرگرت و بە ئاشكرا سەركۆنەی كرد، بۆ زیاتر ئاشنابوونی خوێنەرانی گوڵان بە هەڵوێستی پەرلەمانی یەكێتی ئەوروپا، جارێكی دیكە پێوەندیمان بە بەڕێز ستۆران ستیڤنسۆن سەرۆكی شاندی پەرلەمانی ئەوروپا بۆ پێوەندی لەگەڵ عێراق كردو ئەم وتووێژەمان لەگەڵ سازكرد، بەڕێزی بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

* لە ئێستادا پێوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەند بە قۆناغێكی زۆر نالەباردا تێپەڕدەبێت، لەلایەك مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراق هەڕەشەی بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی كردووەو لەلایەكی دیكەشەوە مووچەی فەرمانبەرانیشی بڕیوە، لەم ناوەندەدا ئێوە چۆن لەم هەڵسوكەوتەی مالیكی دەڕوانن؟
- سەبارەت بەو رەفتارانەی مالیكی و دوای ئەوەی پەرلەمانی عێراق پرۆژەی بودجەی 2014ی راگرت، ئێمە لە پەرلەمانی ئەوروپا زۆر بە نیگەرانییەوە چاودێریی دۆخەكە دەكەین و مالیكی هیچ رەچاوی پێگەو بوونی پەرلەمان ناكات، ئەو پەرلەمانەی كە راستەوخۆ لەلایەن گەلی عێراقەوە متمانەو دەنگی پێدراوە، بۆیە بێ سڵكردنەوە و لەبەرچاوگرتنی یاساو دەستوور لەسەر خەرجكردنی پارەی بودجە بەردەوامەو بە ئارەزووی خۆی رەفتار دەكات، بۆیە دەكرێ ئاماژە بەوە بكرێت كە مالیكی بەوەش نەوەستاوە بەڵكو مووچەی فەرمانبەرانی حكومەتی هەرێمی كوردستانی بڕیوە و ئەوەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كە مالیكی وەك دیكتاتۆر هەڵسوكەوت دەكات، نەك وەكو سەرۆك وەزیران كە لەلایەن هەمان ئەو پەرلەمانە بە شێوازێكی دیموكراسییانە متمانەی پۆستەكەی پێدراوە، ئەو رەفتارە نادەستووریانەی مالیكی رەوشی ئەمنیی عێراقی ئاڵۆزتر كردووە، بۆیە دەبینین كە رۆژ بەرۆژ بارودۆخی ناوچەكانی ناوەڕاست و عێراق رووەو خراپە دەچێت و لە هەندێ پارێزگاش وەك ئەنبار سوپاكەی مالیكی تووشی شەڕێكی بەردەوامی خوێناوی بووە لەگەڵ سەرۆك هۆزەكانی ئەو پارێزگایەو هەندێ لە ناوچەكانی دیكە كە زۆربەیان سوننەن، كە ئەمەش جۆرێكە لە كۆمەڵكوژیی Genocidal War دژ بە گەلەكەی، لەم تاوانەشدا ئەو چەكانە بەكاردێنێت كە لە ئەمریكاو دەوڵەتێكی ئیقلیمی وەری گرتوون، بۆیە من لە پەرلەمانی ئەوروپا داوام لە نەتەوە یەكگرتووەكان كرد جەخت لەسەر ئەمریكا بكات كە چی دیكە چەك نەداتە مالیكی، چونكە ئەو هەموو قوربانییانەی پار كە پتر لە 9 هەزار كوژراوەو بە هەزاران بریندار و ئەمساڵیش بە هەزارانی دیكە لە عێراق لەناوچوون، هەمووی دەرئەنجامی رەفتاری دیكتاتۆریانەی مالیكییە كە بە هەموو پێوەرێك مایەی نائومێدی و نیگەرانییە، ئەم رەوشە نالەبارەی ئێستای عێراق فاكتەرێكە بۆ شكستهێنانی ئەو هەڵبژاردنەی كە لە كۆتایی مانگی نیسان ئەنجام دەدرێت كە وا دیارە پارێزگای ئەنبار و ناوچەكانی دیكەی سوننەنشین زۆر ئەستەمە بتوانن ئەگەر بارودۆخەكە هەروا بمێنێتەوە بەشداری تێدا بكەن، هۆكاری ئەمەش ئەوەیە كە رۆژانە بە سەدان خێزان لە ترسی توندوتیژیی ناوچەكانیان جێدێڵن و روو دەكەنە شوێنی ئارام، بۆیە ئەوانە زەحمەتە بتوانن بەشداری لەو هەڵبژاردنەدا بكەن، ئەم دۆخەش رەنگە بە قازانجی نوری مالیكی بكەوێتەوە، چونكە ئەو حەزناكات عەرەبی سوننە بەشداری هەڵبژاردنی داهاتوو بكەن، دیارە تاكە ئامانجی ئەویش لەمەدا هەڵبژاردنەوەیەتی بۆ جارێكی دیكە و قۆرخكردنی پۆستی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراقە.
* وەك دەبینن كە ئەمریكاو وڵاتانی رۆژئاوا لەهەمبەر شەڕو شۆڕو توندوتیژیی عێراق زۆر نیگەرانن، لە كاتێكیشدا (داعش) بە نیازە میرنشینێكی ئیسلامی لە عێراق دامەزرێنێت و خودی نوری مالیكی پرۆسەی سیاسیی عێراقی تێكداوەو رێچكەی دیكتاتۆری گرتۆتەبەر و بێ گەڕانەوە بۆ پەرلەمان و دەستوور و یاساكان بە ئارەزووی خۆی دەستی گرتووە بەسەر سوپاو پۆلیس و هەواڵگری و بودجەوە، تۆ بڵێی چارەنووسی ئەو وڵاتە لەسایەی ئەو حوكمڕانییە دیكتاتۆرییەو ئەو تیرۆریستانە بە كوێ بگات؟
- بە دڵنیاییەوە ئەمە زیاتر بارودۆخەكە ئاڵۆزتر دەكات، ئەگەر لەیادتان بێت لە هەڵبژاردنی پێشوودا مالیكی و حزبەكەی(دەعوا) بە دوو كورسی لە پاش لیستێكی دیكەوە بوون، بەڵام بە فشارو پشتیوانیی ئەمریكا و ئێران مالیكی توانی هاوپەیمانیەتییەك وەك زۆرینە پێك بهێنێت، بەم شێوەیە هەوڵەكانی سەری گرت بۆ ئەوەی جارێكی دیكە ببێتەوە بە سەرۆك وەزیران، لە رێككەوتنەكەی هەولێریش كە بە چاودێریی سەرۆك مسعود بارزانی و ئامادەبوونی باڵیۆزی ئەمریكا واژوو كرا، رێگەی ئەوەی پێدرا و تەنانەت بەسەریشیدا سەپێنرا كە پۆستی وەزارەتەكانی ناوخۆو بەرگری و ئاساییش و هەواڵگریی بدرێتە نوێنەر و وەزیرەكانی ئۆپۆزسیۆن، ئەلعێراقیە، بەڵام مالیكی بە هیچ شێوەیەك گوێی بەم رێكارانە نەدا، ئەمەش بووە هۆی زێدەڕۆیی سەر یاساو دەستوور و گرتنەبەری تاكڕەوی و كاردانەوەی خراپتری لێكەوتەوە بەرەو تایەفەگەری و خۆسەپێنی، هاوكات ئێستا عێراق لە دۆخێكدا دەگوزەرێت كە لەسێدارەدان و دەستگیركردنی خەڵك بە تۆمەتی تیرۆریزم و خستنە زیندان بە شێوەیەكی زۆر بەربڵاو لە سایەی حوكمڕانیی مالیكی پەرەی سەندووە، لە زیندانەكانی مالیكیشدا ژنان و پیاوان ئەوپەڕی مامەڵەی نامرۆییان لەگەڵدا دەكرێت و ئەشكەنجەو ئەتك دەكرێن بە مەبەستی دانپێدانان بەو تۆمەتانەی خستوویانەتە پاڵیان، ئەم رەفتارانەی سەرۆك وەزیرانی عێراق بە هیچ پێوەرێك مایەی قبووڵكردن نییە و وەك بڵێی مامەڵە لەگەڵ رانەمەڕ و ئاژەڵاندا دەكات، ئەو كۆمەڵكوژیەی لە ریز سوننەكانی ئەنباردا دەكات و بەتاوانی تیرۆرو توندوتیژی بێ ئەوەی دەست بپارێزێت ژن و منداڵ و خەڵكی سیڤیل دەكوژێت و دەربەدەریان دەكات، نموونەشمان ئەوەیە كە بەر لە دوو هەفتەدا لەناو شاری فەلوجە نەخۆشخانەیەكی تۆپباران كرد و پزیشك و ستافی نەخۆشخانەو نەخۆشەكانیشی كوشت، بۆیە ئەم بارودۆخە چی دیكە قابیلی بەرگەگرتن نییە، بەڵام ئێمە لە پەرلەمانی ئەوروپا تەنیا ئەوەندەمان پێ دەكرێت كە پرۆتستۆی ئەو رەفتارانەی مالیكی بكەین، ئەو بەهەموو عەقڵێكییەوە رایدەگەیەنێت كە كاتی پەرلەمان بەسەرچووە لە كاتێكدا كە بە شێوەیەكی دیموكراسییانە هەڵبژێردراوە، بە بیانووی ئەوەی كە گوایە پەرلەمان دەیەوێت دەسەڵاتەكانی حكومەتەكەی زەوت بكات، لە كاتێكدا هەر خۆی لە هەوڵی پەكخستنی پەرلەماندایە.
* مالیكی تەنیا كێشەو قەیرانەكانی لەگەڵ كوردو سوننەدا نییە، بەڵكو لەگەڵ رەوتی سەدریشدا تا رادەیەك دووچاری ناكۆكی بووە، ئەمەش هۆكارێكە بۆ شكستهێنان و ئیفلیجبوونی پرۆسەی سیاسیی لە عێراقدا، ئەو كاتەش سەرۆك بارزانی هەوڵی زۆری دا كە ئەم ناكۆكییە لەڕێی پەرلەمانەوە كۆتایی پێ بهێنێت، بەڵام بە فشارەكانی ئێران رەوتی سەدر كشایەوە، لەلای خۆشیەوە ئەمریكا بێدەنگی لێكرد، كەواتە نهێنیی پشتیوانیی ئەمریكاو ئێران لە مالیكی لە چیدایە؟
- موقتەدا سەدر بەر لە ماوەیەك رایگەیاند كە لە پرۆسەی سیاسیی عێراق دەكشێتەوە، بۆیە ئێستا كاتی ئەوە هاتووە سەدریەكان و كوتلەكەی ئەلحەكیم و كورد پشتیوانییان لە مالیكی بكشێننەوە و حكومەتێكی كاتی پێكبهێنن كە نوێنەرایەتی هەموو پێكهاتەكانی خەڵكی عێراق بكات و رێز لە مافەكانی مرۆڤ و ئازادی و دیموكراسی و دادپەروەری بگرێت، بۆیە من بە چاكی دەزانم كە داوای بایكۆتی ئابووریی سەر نوری مالیكیی وەك سزا بكرێت لەهەمبەر هەڵمەتی كوشتیاریی Murerous Campaign كە مالیكی پەیڕەوی دەكات و عێراق بەرەو هەڵگیرساندنی شەڕێكی سەرتاسەریی دەبات.
* ئەو نەتەوەیەی كە جینۆساید كراوە، لە ترسی دووبارە نەبوونەوەی ئەم كارەساتە هەمیشە سڵ لە رژێمەكان دەكاتەوەو بۆ ئەم مەبەستەش بەردەوام پێوەندیمان لەگەڵ پەرلەمانی ئەوروپاوە هەیە، لەبەر ئەوە سەرۆك بارزانی رایگەیاند كە ئێمە هەڵوێستی چاوەڕواننەكراومان دەبێت و خەڵكێكیش پێیانوایە ئەم هەڵوێستە راپرسی لەخۆدەگرێت بۆ سەربەخۆیی یان كۆنفدرالی، ئایا ئێوە چۆن ئەم بارودۆخە دەخوێننەوە؟
- هەریەك لە حكومەتی بەریتانیا و نەرویج و حكومەتەكانی دیكە بە فەرمی دانیان بە جینۆسایدی كورددا ناوە و منیش هەر داوام لە پەرلەمانی ئەوروپا كردووە كە بە هەمان شێوە دانی پێدا بنێن، تاكو ببێتە وانەیەك و پەندێكی مێژوویی بۆ هەموو وڵاتانی دیموكراسی و بخرێتە پرۆگرامی خوێندنەوە لە قوتابخانەكاندا تاكو نەوەی تازە لەم كارەساتە بگەن، بەڵام ئەگەر رێمان بە رژێمەكەی مالیكی دا كە خەریكە رێچكەی دیكتاتۆریەت دەگرێتەوەبەر و بەردەوام بێت لەو كوشت و بڕییە Murderous Path بۆیە ئەگەر و ترسی ئەوە هەیە مێژوو خۆی دووبارە بكاتەوە، ئەو رژێمەی ئێستاش كە پێشێلی مافەكانی مرۆڤ دەكات و رەفتاری حكومەتێكی تایەفەگەرییە و هەڵمەتی كوشتنی دژی سوننەكان گرتۆتەبەرGenocidal Campaign لە رەفتارو هەڵسوكەوتدا وەك رژێمی تاكڕەوی و دیكتاتۆریی سەدام وایە كە ئەو كارەساتەی بە گەلی كورد كرد، نیگەرانیشین كە هەڵمەتەكانی ئەنفال دووبارە ببێتەوە ئەگەر هاتوو جیهان بیر نەكاتەوەو بە ئاگا نەیەتەوە، هەروەها ئەمریكاش دەست لە هەناردەكردنی چەك بۆ نوری مالیكی هەڵنەگرێت، بۆیە من دووبارەی دەكەمەوە كە بارودۆخی عێراق وا دەخوازێت كە ئەم جارە هەڵبژاردنێكی دیموكراسییانە لە وڵاتدا بكرێت و پارتی ناتایفی بێنە ناو پرۆسەی سیاسییەوە كە دووربن لە تایفەگەریی و خۆسەپاندن، واتە پارتی گەل بن لەوانەش كورد، لە ئێستادا سەرۆك مسعود بارزانی لەسەر ئاستی جیهاندا بە متمانەپێكراوترین و دیموكراتیترین سەرۆك و سیاسەتمەدار لەسەرتاسەری عێراقدا دادەنرێت، من پێموایە كە لەسەر شانۆی نێودەوڵەتیشدا پتر لە مالیكی گوێ لە بارزانی دەگیرێت، من دەزانم ئێستا كوردستان كە هێڵی نوێی بۆری هەناردەكردنی نەوتی بۆ توركیا راكێشاوە و لە هەمان كاتیشدا دەبینین كە یەكێتیی ئەوروپا زۆر نیگەرانە كە دابینكردنی غازو وزە بە هۆی قەیرانی ناوچەی(كرێم)ـەوە لەلایەن رووسیاوە ببڕدرێت، چونكە سەرچاوەی وزەی ئێمە لە ئۆكرانیاوە دابین دەكرێت، هەر لەبەر ئەوە ناچاردەبین لەم بارودۆخەدا پەنا بۆ كوردستان بەرین لە رێی توركیاوە بۆ دابین كردنی وزە، دیارە ئەمەش دەبێتە مایەی نیگەرانی و تووڕەیی نوری مالیكی و حكومەتەكەی بەغدا، چونكە ئەوان دژی هەرێمی كوردستان لەبەرامبەر نەوتدا رەفتاردەكەن كە راستەوخۆ دەبێتە مایەی نیگەرانیی ئەوروپا، ئومێد دەكەین بە بیانووی كێشەكانی عێراق دابینكردنی وزە لە رێی توركیاوە نەبڕدرێت و هەرچی زووە ناكۆكییەكان چارەسەربكرێن، بۆیە من پێموایە پێویستیمان بەوەیە كە سەرۆك بارزانی لە جیاتی سەرجەم عێراق رۆڵی سەركردایەتیی لەسەر شانۆی نێودەوڵەتی ببینێت.
* دوا وتەت چییە؟
- رۆژنامەی سەندەی تایمز كە رۆژنامەیەكی ناودارە لە ئەوروپا، پرسیارێكی لە خەڵكەكە كرد، كە ئایا لە پشووەكاندا روو لەكوێ دەكەن، بەر لەچەند رۆژێك بەشی گەشتیارییەكەیان وتارێكی دوو لاپەڕەیی بڵاوكردبۆوەو خەڵكی راسپاردبوو كە روو لە هەرێمی كوردستان بكەن، ئەمەش گۆڕانكارییەكی گەورەیە كە ئەم هەرێمە وەك ناوچەیەكی گەشەسەندووی ئابووری و سەقامگیر لە قەڵەم بدرێت، هەروەها لە رووی مێژووییەوە بایەخ بە باكگراوندی كەلتووری بدرێت، كە رۆژنامەیەكی ئاوا بەناوبانگ داوا لە خەڵكانی ئەوروپا بكات بۆ كاتی پشوو روو لە هەرێمی كوردستان بكەن، ئەمەش بەراوردكردنێكە لە نێوان سەقامگیریی هەرێمی كوردستان و ناوچەكانی دیكەی عێراق بە دەست شەڕو شۆڕو توندوتیژییەوە دەناڵێنن كە سەقامگیر نییە بۆ كاری بزنس نەك بۆ گەشتو گوزار، لە راستیدا هەرێمی كوردستان نموونەیەكی زیندووی دیموكراسی و حومكڕانیی باشە كە هەلی كارو گوزەرانێكی چاكی بۆ هاووڵاتیان دابین كردووە، كە وا پێویست دەكات خەڵكەكەی شانازی پێوە بكەن، تەنانەت جیهانیش دان بە كوردستاندا بنێت و ستاییشی بكات و دەستەبەریی ئەوەی بۆ بڕەخسێنێت كە لە ئاییندەدا پارێزراو دەبێت و لە هەمبەر ئەو ناوچە گەرم و پڕ كێشانەی كە زۆربەی ناوچەكانی دیكەی عێراقی گرتۆتەوە.