لەو كاتەی جەماوەری كوردستان ولایەنە سەركەوتووەكانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان چاوەڕێی ئەنجامی گفتوگۆكانی پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بوون و حكومەتی هەرێمی كوردستان ئامادەكاری دەكرد بۆ ناردنە دەرەوەی نەوتی كوردستان بۆ بازاڕەكانی جیهان، بە بڕیارێكی نالۆژیكانە و نامرۆییانە سەرۆك وەزیرانی عێراق بەشە بودجەی هەرێم و موچەی فەرمانبەرانی كوردستانی راگرت، هەرچەندە شاندی باڵای حكومەتی هەرێمی كوردستان زیاتر لە جارێك بۆ چارەسەركردنی كێشەی هەناردنە دەرەوەی نەوتی كوردستان بەرێگەی دیالۆگ و دانوستاندن سەردانی بەغدای كردووە، بەڵام لەبەر ئەوەی بەغدا بە ئەنقەست مەبەستێتی كورد خۆی خاوەنی ژێرخانی سەرچاوە سروشتیەكانی خۆی نەبێت و هەمیشە لەژێر كۆنترۆڵی هەڕەشەكانی بەغدادا بێت، هەروەها بۆ جێبەجێ نەكردنی ئەو مافە دەستووریانە كە هەرێمی كوردستان لە دەستووری عێراقدا هەیەتی، بەغدا پەنای بۆ كارتی بڕینی موچەی فەرمانبەران و بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان بردووە وەك گوشارێكی سیاسیی بۆ ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان ناچار بكات بە مەرجەكانی بەغدا رازی بێت، بۆ قسەكردن لەسەر هەڵوێستی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەر چۆنیەتی یەكلایكردنەوەی ئەم پرسە گرنگە و چۆنیەتی داڕشتنی ستراتیژیەتێكی تازە بۆ سیاسەتی ئابووری كوردستان و تێپەڕاندنی ئەم تەنگژەیە، گوڵان ئەم دیمانە تایبەتەی لەگەڵ بەڕێز عیماد ئەحمەد جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەنجامدا كە ئەمە دەقەكەیەتی.

*سەرەتا و پێش هەموو شت دەمانەوێت بزانین بەڕێز جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان چۆن سەیری كێشەكانی نێوان هەولێرو بەغدا دەكات، بەتایبەتی سەبارەت بە بڕینی موچەی فەرمانبەران، هەروەها بڕینی یەك لەسەر دوانزەی بەشە بودجەی هەرێم كە پێویستە مانگانە بینێرێت بۆ هەرێمی كوردستان، ئایا تاچەند ئەم هەنگاوەی حكومەتی بەغدا، حكومەتی هەرێمی كوردستانی دووچاری تەنگژە كردووە؟
- ئەو كێشەیەی ئێستا لەنێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدرالی دروست بووە، یەكەم جار نییە، پێشتریش روویداوە، كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا هەندێك جار سیاسین، هەندیك جار ئیدارین، هەندێ جاریش مەزاجی ئەم و ئەو رۆڵی هەیە لە دروستكردنی قەیرانەكاندا، بەڵام بەگشتی وەك دەزانن چەند دۆسیەیەك بەهەڵواسراوی لەنێوان هەرێم و حكومەتی ئیتیحادی ماونەتەوە، ئەمە بۆتە هۆی ئەوەی لە هەر تەوقیتێكدا بێت كێشەو ئاڵۆزی لەنێوانمان رووبدات، وەكو مادەی 140، یاسای نەوت و گاز، بودجە، هێزی پێشمەرگە.
پێش ماوەیەك لەسەر ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم كێشە لەگەڵ بەغدا سەری هەڵدایەوە، ئەوكات ویستیان بە زەبری هێز بێنە ناوچەكانی خانەقین و شەنگار، هێز و تانكیان هێنا بۆ ئەوەی ئەو ناوچانە بگرن، بەڵام بۆیان نەچووە سەر، لەسەر بەشی پێشمەرگە لەبودجە، زیادبوونی خەرجی سیادی كە كاریگەریی خراپی بۆ بەشی هەرێم لە بودجە هەیە، لەسەر دروستكردنی فەرماندەی عەمەلیاتی دیجلە، ئەمجارەشیان كێشەكە لەسەر بڕینی مووچەی فەرمانبەران و نەناردنی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانە، سەبارەت بەم كێشانە ئەگەر بەویژدان و مەنتیقەوە سەیری بكەین، بێگومان رەفتاری حكومەتی بەغدا بەرامبەر هەرێمی كوردستان ناهەقییە، لەبەر ئەوەی بەشێك لەوانەی ئێستا لەبەغدا حكومڕانی دەكەن، دژی بنەماكانی دیموكراتی و رێككەوتنامە هاوبەشەكان كار دەكەن، هەموو پێكهاتە سەرەكییەكانی عێراق رێككەوتوون كە حكومڕانی لەعێراقی نوێدا لەسەر بنەمای دیموكراتی و فیدرالی و شەراكەتی راستەقینەی هەموو پێكهاتەكان بێت و پرۆسەی بڕیاردان لەسەر بنەمای تەوافق و رەنگدانەوەی جیاوازەكانی كۆمەڵگەی عێراق بێت، ئەوان ئێستا لەسەر ئەم بنەمایانە كار ناكەن و رێگەیەكی دیكەیان گرتووە، لایەنێك دەیەوێت كۆنترۆڵی هەموو دەسەڵاتەكان بكات و بەرادەیەك پرسی دەوڵەتداریان گۆڕیوە بۆ مەرامی شەخسی خۆیان و بەرژەوەندی حزبیان و دەیانەویت هەموو دەوڵەت بخەنە خزمەت بەرژەوەندی شەخسی خۆیانەوە، بۆیە پرسیار لێرەدا ئەوەیە عێراقی تازە لەسەر چ بنەمایەك دامەزراوەتەوە؟ گومانی تێدا نییە لەسەر بنەمای ئەو دەستوورە بونیادنراوەتەوە كە زیاتر لە 80%ی گەلی عێراق دەنگی پێداوە و بەپێی ئەو دەستوورە عێراق دەبێت دەوڵەتێكی دیموكراتی و فیدرالی و فرەیی و پەرلەمانی بێت، لەم چوارچێوەیەدا دەستووری عێراق پەیوەندی نێوان هەرێم و حكومەتی فیدراڵی رێكخستووە، دەسەڵاتەكانی دابەشكردووە و ئەرك و مافەكانی دیاركردوون، حكومەتی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی ئەو دەسەڵاتانەی دەستوور دیاریكردووە و ئەو ئەرك و مافەی هەیەتی سیاسەتی خۆی داڕشتووە و بەرنامەی داناوە و پەرلەمانی كوردستان یاسای دەركردووەو حكومەتی هەرێمیش كاری كردووە، بەڵام لەبەر ئەوەی عێراق لە پاشخانێكی تۆتالیتاری هاتۆتە دەرەوە و هێشتا دیموكراتی و فیدرالی نەبوونەتە نەریتی سیاسەت كردن و سیاسەت داڕشتن بۆ بەڕێوەبردنی دەوڵەتێكی فیدراڵی و دیموكراتی، ئەوا وەك ئێستا دەبینین پیادەكردنی مافە دەستوورییەكان لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە قبوڵ ناكەن و لەدژی دەوەستن، بۆیە لەم جۆرە حاڵەتەدا مەزاجی لایەنە سیاسییەكان، تەنانەت تاكە كەسەكانیش رۆڵیان هەیە، بۆیە لە بارودۆخێكی سیاسی لەم جۆرەدا هەمیشە ئەگەری ئەوە هەیە كێشە دروست ببێت، بۆیە گرنگە هەرێمی كوردستان كراوەتر سەیری ئەم پرسە بكات و چەندی پێی دەكرێت هەوڵبدات بەدیالۆگ و لەسەر بنەمای مافە دەستورییەكانی خۆی ئەم پرسانە یەكلایی بكاتەوە، ئەمەش هەندێك ئارامی و دان بەخۆداگرتنی پێویستە، لەمەش گرنگتر ئەوەیە كە هاووڵاتیانی كوردستان ئەو راستییە بزانن كە كێشەكان لەگەڵ بەغدا بەیەكجاری كۆتایی نایەت، واتە ئەگەر ئەم گرفتەی ئێستاش چارەسەر بكرێت، مانای ئەوە نییە هەموو كێشەكانمان لەگەڵ بەغدا چارەسەر بوون، بۆیە دەبێت ئێمە خۆمان رابێنین و ئامادەباشیمان هەبێت كەهەموو كێشەكان بە رێگەی دیالۆگ و دەستوور لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكەین، سەبارەت بەم دۆخەی ئێستاش ئاشكرایە بڕیاری راگرتنی بودجە بڕیارێكی نادەستورییە، دەیانەوێت بەرێگەی بڕینی بژێوی رۆژانەی خەڵك گوشارێكی سیاسیی لەسەر حكومەتی هەرێمی كوردستان دروست بكەن، لەبەرامبەردا ئێمە هەوڵمانداوە گرفتەكە بەدیالۆگ و لە چوارچێوەی دەستووری عێراق چارەسەر بكەین، بۆ ئەمەش چەند جارێك سەردانی بەغدامان كردووە، چەند جارێك كاك نێچیرڤان بارزانی چووە و سەرۆكایەتی شاندی هەرێمی كوردستانی كردووە، منیش جارێك سەردانی بەغدام كردووە، ئەم كێشەیەی ئەمساڵ رووبەڕووی بوینەوە ساڵی پاریش بەجۆرێكی دیكە هەبوو، هەموو ساڵێكیش لەكاتی داڕشتن و پەسەندكردنی بودجەی عێراق، هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەغدا رووبەڕووی ئەم جۆرە كێشانە دەبێتەوە، هۆكاری ئەمەش ئەوەیە حكومەتی بەغدا نایەوێت هەرێمی كوردستان هاوبەش بێت لە داڕشتنی سیاسەتی ئابووری و بودجەدا، تەنانەت رێگەنادات هاوبەش بێ لەدیاركردنی بەشە بودجەی خۆی لەناو بودجەی عێراقدا، نایانەوێت لە وردەكارییەكانی بودجە ئاگاداربین، حكومەتی هەرێم كەلایەنێكی پەیوەندیدارە ئەوكاتە ئاگاداری بودجە دەبێت كە ڕەوانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەكرێت، ساڵی پار فریاكەوتین و لەئەنجوومەنی وەزیران تێبینی و رەخنەكانی خۆمان خستەڕوو هەندێك بڕگەمان گۆڕی، بەڵام ئەمساڵ سیاسەتێكی دیكەیان گرتەبەر، لەبەر ئەوەی ئێمە ئێستا لەدابینكردنی ژێرخانی كەرتی نەوت پێشكەوتوین و هەنگاوی بەرچاومان بڕیوە، ئەوەیان كردە بیانوو و بەبڕیارێك موچەی فەرمانبەران و بەشە بودجەی هەرێمیان راگرتووە و گرێیانداوەتەوە بە پرسی نەوت و هەناردەكردنی نەوتەوە، كە بێگومان ئێمە وەك حكومەتی كوردستان ئەمە قبوڵ ناكەین و قابیلی قبوڵكردنیش نییە، لەم حاڵەتەدا حكومەتی هەرێمی كوردستان لەلایەك لەهەوڵدایە بۆ ئەوەی بەدیالۆگ كێشەی نەوت لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكات، لەلایەكی دیكەش لەناو هەرێمی كوردستانیش لە هەوڵی ئەوەدایە سیاسەتیكی دارایی بگرێتە بەر كە سەرچاوەی داهات زیاتر بكرێت، هەروەها ئابووری خۆمان رێكبخەینەوە بۆ ئەوەی بتوانین هەم موچەی فەرمانبەران زامن بكەین، هەمیش بودجەی بەكاربردن و وەبەرهێنانیش مسۆگەر بكەین.
*ئەوەی لە قسەكانی بەڕێزت تیگەیشتین، ئەوەیە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان دەیەوێت بە دیالۆگ و لە چوارچێوەی دەستوور ئەو كێشانە چارەسەر بكات، خۆشت ئاماژەت پێكرد ئەوان لەو چوارچێوە دەستوورییە لایانداوە، ئایا پێت وایە لەنێوان ئەم دوو بۆچوونە جیاوازە چارەسەرێك بدۆزرێتەوە؟
- بەپێی ئەوەی هەرێمی كوردستان بەشێكە لە عێراق، دەبێت دەستوور پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی بەغدا رێكبخات، بۆیە ئێمە پابەندین بەوەی دەستوور ئەو پەیوەندییانە رێكبخات، ئەوەی بەم پرەنسیپە دەستووریەوە پابەند نییە حكومەتی فیدرالی عێراقە، راستە لە دەستووری عێراقیشدا هەموو مافەكانی كورد زامن نەكراون، بەڵام دەبێت هەوڵبدەین ئەو دەستوورە جێبەجێ بكرێت، لەبەر ئەوەی بە جێبەجێكردنی دەتوانین كوردستانێكی خۆشگوزەران و ئازاد بونیاد بنێین، بەڵام ئەگەر ئەوان دەستوورەكەیان پێشێلكرد و نەیانهێشت ئەو دەستوورە جێبەجێ بكرێت، ئەوا نابێت ئێمە دەستەوەستان دابنیشین، رێوشوێن و هەنگاوی پێویست دەگرینەبەر تا لەم گەمارۆ ئابوورییە دەربازبین كە حكومەتی فیدراڵ خستویەتییە سەر هەرێم.
*مەبەست لەوەرگرتنی رێوشوێنی پێویست و هەنگاو هەڵگرتن بۆ پێشەوە چییە؟
- گرنگترین رێوشوێن كە پێویستە بیگرینەبەر ئەوەیە دەبێت ناو ماڵی كورد رێكبخەین و یەك هەڵوێست بین، هەروەها دەبێت خاوەنی بڕیارێكی سیاسیی یەكگرتوو بین، ئینجا هەوڵبدەین كارت و بژاردەكانی بەردەستمان بەكاربهێنین، دەبێت لەرووی ئابووریی و سیاسیی و سەربازییەوە ئامادەباشیمان هەبێت مامەڵە لەگەڵ هەموو ئەگەر و پێشهاتەكان بكەین.
*بەڕێز نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاندووە لەسەر ناردنی مووچەی فەرمانبەران وتوێژ لەگەڵ بەغدا ناكەن، بەڵام ئامادەن وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان وتوێژ لەگەڵ بەغدا بكەن، پرسیار لێرەدا ئەوەیە حكومەتی بەغدا پرسی بڕینی موچەی گرێداوەتەوە بە پرسی فرۆشتنی نەوتی هەرێم، بەڵام ئێوە لێكی جیادەكەنەوە ئایا ئەمە كێشەكە ئاڵۆز ناكات؟
- هەموولایەك ئەو راستیە دەزانێت كەكێشەی نەوت و پەسەندكردنی یاسای نەوت و گازی فیدراڵی پێشتر گرفتی لەسەر بووەو بۆچوونی جیاواز هەیە لەسەر تەفسیری دەستوور، هەر بۆیە ئەم كێشەیە هی ئەمڕۆ نییە و ساڵانی پێشتریش هەبووە، بەپێی ماددەكانی 111 و 112 ی دەستوور ئاشكرایە دەسەڵاتی هەرێم لەبواری نەوت چۆن دیاریكراوە، بەڵام لەسەر ئەم پرسە بۆچوونی جیاواز هەیە، بۆ چارەسەر ئێمە وەك حكومەتی هەرێم پەنامان بۆ پارێزەرانی نێودەوڵەتی و راوێژكارانی یاسایی لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوە بردوە، بۆ ئەوەی بزانین مافی هەرێمی كوردستان بەپێی ئەو دەستوورە چییە و ئایا ئەو ئاستە چییە كە تێینەپەرێنین، بەڵام گرفتەكە ئەوەیە حكومەتی بەغدا ئەم راستیانە ناسەلمێنن و دەیانەوێت تەفسیری خۆیان بۆ دەستوورەكە بەسەر ئێمەدا فەرز بكەن، ئەم كێشەیە پار و ساڵانی پێشتریش هەر هەبووە، لێرەوە پرسیار ئەوەیە بۆچی ئەوكات بودجەیان نارد، بەڵام ئەمساڵ رایانگرتووە؟ بێگومان سەرۆك وەزیران و وەزیری نەوت و وەزیری دارایی ئەم بڕیارە ترسناكەیان داوە بۆ ئەوەی گوشار لەسەر هەرێم دروست بكەن، ئەم بڕیارەش یاریكردنێكی مەترسیدارە كورد ناتوانێت لە ئاست ئەم ناهەقییە دەستەوەسان و بێدەنگ بێت، ئێمە لە هەوڵەكانمان بەردەوام دەبین بۆ ئەوەی بگەینە رێكەوتنێكی هاوبەش، ئەگەر نەگەیشتنە رێكەوتنیش ئەوسا كوردیش قسەی خۆی دەبێت. لەبەر ئەوەی تەنها جێبەجێكردنی دەستوورە كورد دەبەستێتەوە بە عێراق، گەر ئەوانیش بەبێ باكی دەستوور پێشێل بكەن، ئێمەش دەزانین چۆن بڕیار دەدەین.
*تاكەی چاوەڕێی بەغدا دەكەن . كەی بیر لەوە دەكەنەوە پەنا بۆ بژاردەی دیكە بەرن یان بڕیاری خۆتان بدەن؟
- من وەك شەخسی خۆم كە بەشدار بووم لە دانوستانەكاندا، هەتا ئێستا بێ ئومێد نەبووین، هەندێك ئاسۆ هەن و هەندێك ئەگەر هەن، بەڵام پرسی سەرەكی ئەوە نییە گرفتەكان بەشێوەی كاتی چارەسەر بكەین، با وای دابنێین ئەمساڵیش گەیشتینە چارەسەر، ئەگەر بەشێوەیەكی بنەڕەتی نەبێت، كۆتایی بەكێشەكان نایەت، لەبەر ئەوەی هەندێ لایەن لە بەغدا چاویان بەرایی نایەت ببینن كوردستان پێشدەكەوێت، چاویان بەرایی نایەت كە دەبینن لە كوردستان ئازادی و سەقامگیری و دیموكراتی هەیە،چاویان بەرایی نایەت كوردستان ئاوەدان بێت و رۆژ بەرۆژ ژێرخانی ئابووری زیاتر پتەو دەبێت، بۆیە كە بەراوردی خۆیان لەگەڵ كوردستان دەكەن، جۆرە ئیرەییەكیان تێدا دروست دەبێت دەیانەوێت گوشار دروست بكەن، بەشێكی دیكەش ئەوەیە كە ئەوان بڕوایان بەوە نییە كورد مافەكانی خۆی پیادە بكات، هەتا ئێستاش لەژێر كاریگەری پاشماوەی عەقڵیەتی مەركەزی دان و بڕوایان بە دیموكراتی و فیدراڵی نییە، لەم واقیعەدا بۆ كورد گرنگە ئامادەباشی تەواوی خۆی وەربگرێت رێگە نەدا كێشەكان بتەقنەوە. چونكە توانیومانە لەسەر وێرانكاریی رابردوو، جۆرێك لە ئازادی و دیموكراتی و بونیاد بنێین و وڵاتەكەمان پەرەپێبدەین، ئێستاش چاومان لە ئاسۆیە هەنگاوی زیاتر هەڵبگرین، بۆیە هەموو ئەمانە كاتی پێویستە و نابێت پەلەی تێدا بكرێت، دەبێت لەبەر رۆشنایی بەرژەوەندیی باڵای گەلەكەمان بڕیار بدەین و دور لەهەڵچوون و بڕیاری بە پەلە رەفتار بكەین.
ئێمە لێرەوە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و هەموو رێكخراوە جیهانیەكان و لایەنە سیاسیەكانی عێراق بەئاگا دێنینەوە كە حكومەتی فیدراڵی عێراق بۆتە حكومەتی لایەنێك و تەنها كەسێك و ئەم وڵاتە بەرەو ئایندەیەكی نادیار دەبات و تەنها كێشەی لەگەڵ كورد نییە، بەڵكو كێشەی لەگەڵ عەرەبی سوننە و لەناو پێكهاتەی شیعەشدا كێشەی هەیە، ئێمەش وەك كورد كراوینەتە بەشێك لەم هاوكێشەیە، گەر ئەو قەیرانە چارەسەر نەكرێت وەك باسم كرد خەڵكی كوردستان رازی نابێت حكومەتی هەرێم دەستەوەستان بێت، ئەم دۆخەو ئەم شێوە پەیوەندییەی هەرێم بەعێراق كراسێك نییە هەتا هەتایە لەبەرمانكرابێت، دەبێت بەپێی دیراسەكردنی بارودۆخی عیراق و ناوچەكە و سیاسەتی نێودەوڵەتی و گەشەكردنی ناوخۆیی بیر لەبژاردەكان بكەینەوە، ئەم هەنگاوە كەی و چۆن هەڵدەگێرێت؟ ئەمە سەركردایەتیی سیاسی كوردستان بڕیاری لەسەر دەدات لەكاتێكدا پەیوەندیەكی فراوانمان لەگەڵ دەوروبەرو وڵاتانی دەرەوە هەیە و گەیشتۆتە ئاستی پەیوەندی سیاسی و دیپلۆماتی و بەرژەوەندی ئابووری دوو لایەنە، ئەمڕۆ ئێمە بووینەتە بەشێك لە هاوكێشەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بووینەتە بەشێك لە هاوكێشەی ئابووری جیهان وبۆرسەی نەوتی جیهان، هەرێمی كوردستان دەروازە سنوورییەكانی بونەتە رێرەوێكی بارزگانی و بەرژەوەندی ئابووری هاوبەش لەگەڵ وڵاتانی دراوسێماندا، لەمەش گرنگتر ئەو ئاسایش و سەقامگیرییەی لە كوردستان دابینكراوە كاریگەری باشی بۆ دەوروبەریش هەیە، پێشتر وڵاتانی دراوسێ بەو چاوە سەیریان دەكردین ئەگەر ئێمە بە مافەكانی خۆمان بگەین، دەبینە سەرچاوەی ئاژاوە و پشێوی بۆ ئەوان، بەڵام لەماوەی 20 ساڵی رابردوو سەلماندمان كە ئەو هەرێمە فیدراڵیەی ئێمە بۆتە مایەی خێر و بەرەكەت و سەقامگیری و ئاشتی، خەریكە دەبینە بەشێك لە چارەسەری كێشەی ئەوانیش بە شێوەیەكی ئاشتی و دیموكراتیانە، لەماوەی ئەم 20 ساڵەی رابردوو مافی كەسمان پێشێل نەكردووە، بەڵكو رێزمان لەبەرامبەرمان گرتووە، ئێستا هەنگاوی باش چووینە پێشەوە مەحاڵە بگەڕێینەوە بۆ داوە، بەڵام گرنگە یەكگرتوو بین و لەو راستیە بەئاگا بین كە هەڵوێستی سیاسی و داكۆكی كردن لەماف باجی دەوێت، بە درێژایی مێژوو لە پێناو هەڵویستەكانمان و لە پێناوی داكۆكیكردن لەمافی نەتەوەكەمان لەقوربانیدان نەترساوین، ئێستاش كە ئەم بارودۆخە هاتۆتە پێشەوە نابێت بترسین.
*هەندێ خزمەتگوزاری هەیە كە بۆ هاووڵاتی گرنگن وەك تەندروستی و شارەوانی و ئاسایشی ناوخۆ، ئایا ئێوە دەتوانن بودجە بۆ ئەو سێ لایەنە گرنگە دابین بكەن، بەتایبەتیش بۆ وەزارەتی ناوخۆو پێشمەرگە كە ئارامی و سەقامگیری بۆ هاووڵاتیان دابین دەكەن؟
- لیژنەیەكی تایبەتیمان پێكهێناوە چۆن داهات زیاد بكەین و رێكیبخەین و خەرجی كەمبكەینەوە، بەڵام ئەمە لەسەر حیسابی ئەو خەرجییانە نییە كەبۆ ئیدامەدانی كاری رۆژانەی هەندێ وەزارەت و بوار پێویستن، ناكرێ پارەی نەخۆشخانەكان و سووتەمەنیی كارەبا ببڕدرێت، هەندێ خەرجی هەن زۆر پێویستن چ لە تەندروستی یان شارەوانی یان پەروەردە دەبێت بەردەوام بن، بەڵام هەندێ بواری دیكە هەن دەكرێت دوایان بخەین هەتا ئەم بارودۆخە ئاسایی دەبێتەوە، ئەمەش بۆ هەتا هەتایە نییە، بەڵكو تا ئەو كاتەیە كە ئەو كێشەیە لەگەڵ بەغدا چارەسەر دەكەین، كە چارەسەرمان كرد دوای ماوەیەك ئاسایی دەبێتەوە، بۆیە لەم قۆناخەدا دەبێ سیاسەتی ئابووری رێكبخەینەوە.
بەبۆچوونی من راستە ئەم بارودۆخە لایەنی سلبی هەیە و لەوانەیە هەموو لایەكمان بۆ ماوەیەك ناڕەحەت بكات، بەڵام ئەگەر بە دیوەكەی دیكە سەیری بكەین هەست دەكەین لایەنێكی ئیجابیشی هەیە، ئەو لایەنەش ئەوەیە فێرمان دەكات دارایی خۆمان باشتر رێكبخەین و خەرجی لابەلا كەم بكەینەوە، واتە بڕیارو دۆخی دارایی باشتر بكەین، راشكاوانە ئەمە مانای ئەوەیە دەبێت سیاسەتی پارە خەرجكردن بگۆڕین بۆ پارە پەیداكردن و دۆزینەوەی سەرچاوەی داهاتی دیكە بۆ وڵاتەكەمان كەبتوانین پرۆژە بەرهەمهێنەرەكان زیاد بكەین و جۆرێك هاوسەنگی لەئابووری كوردستان دروست بكەین و وای لێبكەین تەنها پشت بەداهاتی نەوت و ئەو داهاتە نەبەستێت كە لە بەغداوە دێت، بەڵكو كشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتوگوزار پەرەپێبدەین بەجۆرێك بەشێكی زۆری بەرهەمی نیشتمانی ناخۆ پێكبهێنن و ئابووری كوردستان كەبەهۆی سیاسەتی رژێمە داگیركەرەكان و سیاسەتی ئێستای حكومەتی عێراق توشی تاك رەهەندی بووە، چارەسەر بكەین و هاوسەنگی بكەینەوە، ئەمەش وادەكات لەكۆمەڵگەیەكی بەكاربەرەوە ببین بە كۆمەڵگەیەكی بەرهەمهێن، واتا نابێت بۆ هەتا هەتایە پشت بەو داهاتە ببەستین كە لە بەغداوە بۆمان دێت، وەك وتم دەبێت بیر لەوە بكەینەوە سەرچاوەی داهاتی ناوخۆ بەهێز بكەین، ئێمە ئێستا پێشكەوتووین بە تایبەتیش لە بواری نەوتدا و ژێرخانی باشمان درووستكردووە، پێویستە ستراتیژێكی ئابووری وا دابڕێژین كەداهاتی نەوت تەنیا بۆ خەرجی بەكاربردن و كاری رۆژانە خەرج نەكرێت، بەڵكو بۆ پڕۆژەی ستراتیژی و بەرهەمهێن تەرخان بكرێت كە ببێتە مایەی ئەوەی پەرەپێدانێكی سەرانسەری لەكوردستان رووبدات و ئەو بونیادە ئابووری و كۆمەڵایەتیەی ئێستا بگۆڕێت، بۆ ئەم مەبەستە دەبێ گرنگی تایبەت بەكشتوكاڵ و پیشەسازی و گەشتیاری بدەین و كار ئاسانی زۆر بۆ ئەو كەرتانە بكەین، هاوكات بایەخ بەكەرتی تایبەتی خۆماڵی بدەین و وای لێبكەین توانای مونافەسەو ئەنجامدانی كاری گەورەی هەبێت و فشار لەسەر حكومەت و خەرجی گشتی كەمبكەینەوە، پەندێك هەیە دەڵێ (ماسی مەدە بە خەڵك لە جیاتی ئەوە فێریان بكە كە چۆن ماسی بگرن) ئێمەش دەبێ لەرێگەی ئەم سیاستەوە دۆخی ئێستا بگۆڕین و وابكەین خەڵك كار بكات، نەك هەر ئەوە بەڵكو كاركردنیش وەكو فەرهەنگ خۆشەویست بكەین و وابكەین ئەوانەی كار دەكەن رێزی تایبەتیان لێبگیرێت.
بۆ جێبەجێكردنی ئەم بەرنامەیە نەوت بایەخێكی زۆری هەیە كە هەنگاوی باشمان تیایدا بڕیوە، بەڵام لەسەرەتای رێگەداین، دە ساڵ كەمترە لەم بوارە ئیش دەكەین و دەوڵەتانی دیكەی وەك عێراق و دەوروبەر دەیان ساڵە ئیشی تێدا دەكەن، من ناڵێم ئەو سیستەمەی لە هەرێمی كوردستان هەیە زۆر لەو سیستەمەی عیراق باشترە، بەڵام ئێمە توانیومانە دەیان كۆمپانیای گەورەو ناسراوی دنیا بێنینە وڵاتەكەمان و بە سەدان ملیۆن دۆلار خەرج بكەن، لەبواری وزە، پەیوەندیی نێوان هەرێم و دەوڵەتان درووستبووە، ئەگەر حكومەتی هەرێمی كوردستان سیاسەتێكی ستراتیژی دروستی نەبووایە ئاوا بە ئاسانی درووست نەدەبوو، بەڵام دەبێ میللەتەكەمان ئاگاداربكەین كە ئەمە نیعمەتێكە دەتوانین وڵاتەكەمان پێش خەین، نەك وەكو جاران بە نەوتی خۆمان وڵاتەكەمان خاپوور بكرێت، ئەم جارە دەبێ بەداهاتی نەوت كوردستان ئاوەدان بكەینەوە و خۆشگوزەرانی و ئازادی و دیموكراتی تێدا دروست بكەین، هەموو جار نەوتی كوردستان لەلایەن حكومەتی عێراقەوە بۆ وێرانكردنی كوردستان بەكارهاتووە، ئەم جارە بۆ ئاوەدانكردنەوەی كوردستانە، بەڵام پێویستی بەوە هەیە كە قەناعەتی خەڵك بەكەرتی نەوت پتەوتر بێت لە رێگەی پێدانی شەفافیەتی زیاترو دروستكردنی متمانە كە ئەو نەوتە بۆ خزمەتی ئەوانە.
* راتانگەیاندووە كە لە هەفتەی داهاتوودا دەست دەكەن بەدابەشكردنی مووچەی فەرمانبەران، تا چەند مانگ دەتوانن مووچە دابین بكەن، تا چەند حكومەت دەتوانێت لەو دوو مانگەدا كاری ئاسانی خۆی بەڕێوە ببات؟
- مووچەی ئەم مانگە دابین كراوەو هەوڵ دەدەین بۆ مانگەكانی دیكەش مووچە مسۆگەر بكەین، بەڵام ئەگەر زۆر بخایەنێت، ئەو كاتە ئێمە بڕ یاری دیكە دەدەین.
* ئەگەر حكومەتی هەرێم نەیتوانی كێشەكانی لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكات، بارودۆخەكە چۆن دەبێتەوە، زۆر گوێبیستی ئەوە دەبین كە هەرێم كارتی دیكەی بەدەستەوەیە دەتوانێت لە كاتی خۆیدا بەكاریان بێنێت، ئایا ئەو كارتانە چین، ئایا دەتوانن راستەوخۆ نەوتی هەرێم بفرۆشن كە ئێستا هەرێم بەشێكە لە عێراق، لەو حاڵەتەدا دووچاری ئاستەنگ نابنەوە؟
- دەتوانین بەپێی دەستوور نەوتی خۆمان بفرۆشین، یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان و شایستە داراییەكانمان هەیە و بەپێی ئەو یاسایانە كارەكانمان دەكەین، بێجگە لە نەوتیش ئێمە هەندێ داهاتی دیكەی ناوخۆییمان هەیە، بەم نزیكانەش یاسای فلزی و نافلزی (كانزا و ناكانزاكان) لە پەرلەمان دەردەكەین، كانزاكانی دیكەی ژێر خاكمان دەربێنین و بەرهەمی بێنین كە مافی رەوای خۆمانە، بەمە بتوانین ئابووریی خۆمان ببوژێنینەوە و پێشی بخەین، شان بە شانی سیاسی بتوانین مافی خۆمان بەپێی دیالۆگ و ئاشتی مسۆگەر بكەین، ئەگەر ئەمانە نەبوون ئەوە ئەگەر و بژاردەی دیكە هەیە، بەڵام ئەوە كێشەی تری بەدواوە دەبێت.
* زۆر كەس باس لەوە دەكەن كە مالیكی گوشاری دەرەكی لەسەرە بۆیە بەو جۆرە رەفتار دەكات، ئێوە وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان پەیوەندییەكی باشتان لەگەڵ توركیادا هەیە، ئەمەش مانای وایە گوشارەكە هی توركیا نییە و بەڵكو هی دەوڵەتێكی دیكەی دراوسێیە، ئایا بۆ خاوكردنەوەی ئەم دۆخە بەنیاز نین لەگەڵ دەوڵەتانی دیكەش قسە بكەن؟
- ئێمە لە هەموو دەرگایەك دەدەین و پەیوەندییەكانی خۆمان بە ئاراستەی چارەسەری قەیرانەكان بەكار دەبەین، پێمانوابێت لەكوێ دەرگایەكی باش بەسەر ئەم هەلومەرجەدا دەكرێتەوە درێخی ناكەین، پێمان خۆشە ئێران و ئەمریكاو توركیاش لەسەر خەت بن بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە، هەتا نەتەوە یەكگرتووەكان و كۆمكاری عەرەبی و رێكخراوی وڵاتانی جیهانی ئیسلامی هەموویان لەسەر خەت بن، تەنانەت چاومان لەوەشە لایەنەكانی دیكەی عیراق رۆڵی خۆیان ببینن، چونكە ئێمە ئەو كێشەیەمان درووست نەكردووەو و حەز دەكەین چارەسەر بێت.
* لەم كاتەدا خەڵك سەرقاڵی پرسی موچەو كێشەكانە لەگەڵ بەغدا، بەڵام لە ناوخۆی هەرێم لێدوانەكان ئاماژە بەوە دەكەن لایەنە سیاسییەكان گەیشتوونەتە رێكەوتنێك بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێم، ئایا تا كەی كێشەكانی بەردەم پێكهێنانی كابینەی هەشتەم كۆتایی دێت و پەرلەمان كۆدەبێتەوەو بەفەرمی كاندیدی سەرۆكی حكومەت دەست نیشان دەكرێت؟
- وەك ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی و ئەندامێكی لیژنەی دانوستانكاری یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەم دەتوانم هێندەی پەیوەندی بە یەكێتی نیشتمانی كوردستانەوە هەیە، وەڵامتان بدەمەوە، بەدیدی ئێمە وەك یەكێتی، حكومەتی كابینەی هەشتەم لەگەل حكومەتی كابینەی حەوتەم جیاواز دەبێت، لەبەر ئەوەی دەبێت كابینە لەدوای كابینە بەرەو پێشەوە بچین و دەبێت زیاتر خزمەتگوزاریی پێشكەش بكەین و شەفافیەت و رێكخستنی ئیش و كارەكان باشتر بێت، چونكە داخوازی و پێداویستی خەڵك رۆژ بە رۆژ بەرەو پێشەوە دەچێت، ئومێدەوارم ئەو كابینە تازەیە بەرنامەیەكی باشی هەبێت و داخوازییەكانی خەڵك جێبەجێ بكات، رەوشی سیاسی ئارام بێت، دۆخی ئابووری بەهێز بكات، كاك نێچیرڤان بارزانیش كە لەلایەن پارتی دیموكراتی كوردستانەوە بۆ سەرۆكایەتی حكومەت راسپێردراوە، یەكێتی و هەموو لایەنەكانی بینیوەو پێدەچێت لە ماوەیەكی نزیكدا گفتوگۆكان بەئەنجام بگەن.
* وەك ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و ئەندامی لیژنەی دانوستانكاری یەكێتی، دەتوانیت شێوازی دابەش كردنی وەزارەتەكانمان پێ بڵێیت؟
- من تەنیا وەك لایەنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، دەمەوێ رایبگەیەنم كە ئێمە پۆستی جێگری سەرۆك وەزیرانمان داواكردوە بەپێی ئەو یاسایەی كە لە پەرلەمان پەسندكراوە دەسەڵاتی خۆی هەبێت، هەروەها داوامان كردووە كە یەكێك لە وەزارەتی ناوخۆ یان پێشمەرگە بۆ یەكێتی بێت، وەزارەتەكانی دیكەش بە پێی ئیستحقاقی خۆمان و رێكەوتنی ستراتیژیی دابەش بكرێن.
* بەڕێزتان لەگەڵ بەڕێز نێچیرڤان بارزانی ئەزموونێكی گەورەی بەیەكەوە كاركردن و بەیەكەوە گونجان و هەماهەنگی كردنتان هەبووە، ئایا تا چەند مانەوەی تۆ لە پۆستی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان فاكتەرێكی گرنگ دەبێت بۆ سەركەوتنی كابینەی تازەی حكومەت؟
- راستە لەگەڵ كاك نێچیرڤان بارزانی هەماهەنگ و هاوكاربووین وئامانجی هەردووكیشمان سەرخستنی بەرنامەی كابینەی حەوتەم بوو، بەڵام بۆ مانەوەم لەم كابینەیە تازەیە و لەهەمان پۆست ئەوە سەركردایەتی سیاسیی حزبەكەی خۆم دەزانێت، بۆیە بەپلەی یەكەم بەرژەوەندیی كورد و دووەم یەكێتی لەكوێدا بێت ئێمە ئەو بڕیارە جێبەجێ دەكەین.
* دەمانەوێ لەسەر زاری جەنابتانەوە هەواڵی تەندروستیی بەڕێز مام جەلالمان پێ رابگەیەنیت، كە گوێمان لێ دەبێت رۆژ لە دوای رۆژ تەندروستی بەرەو باشتر دەڕوات؟
- لە رێگەی خانەوادەی سەرۆك تاڵەبانی و بەڕێز دكتۆر نەجمەدینەوە ئەوەمان پێدەگات كە رۆژ بەرۆژ تەندروستی باشتر دەبێت، بە بەراورد لەگەڵ ساڵی پێشتر هەروەك دكتۆرەكان باسی دەكەن پێشكەوتنی باشتر لە تەندروستی بەدی دەكرێت، هیوای چاكبوونەوەی بەپەلەی بۆ دەكەین، بەڕێز مام جەلال بۆشاییەكی بەجێ هێشتووە نەك هەر بۆ یەكێتی بەڵكو بۆ كوردستان و عیراق و ناوچەكە، نەخۆشكەوتنی دووركەوتنەوەی ئەرك و بەرپرسیارێتی سەرشانی كاك مسعود بارزانی قورستر كردووە، چونكە بەیەكەوە بەرپرسیارێتی قۆناغی تازەیان لەئەستۆ بووە، مام جەلال لەناو یەكێتی و كوردستان و عێراق و ناوچەكە جێی دیارە، ئومێدەوارین بە زووترین كات بگەڕێتەوە لامان و بتوانێت ئەو دەستكەوتە كە بە رابەرایەتی و بە رەنج وتەقەڵای ئەو هاتۆتەدی زیاتر بەرەو پێشەوە بچێ.