176 ساڵ لەمەوبەر و لە 21ی شوباتی ساڵی 1838دا، ئافرەت و كۆیلە لە كۆماری ئەمریكای ئازاد هیچ جیاوازییەكیان نەبوو، بۆیە خاتوو ئەنجلینا گرمكی خانمی بوێرو چاونەترسی ئەمریكایی لەو رۆژەدا وەك یەكەم ئافرەتی ئەو وڵاتە و بە ئیمزای 20000 ئافرەت لە میانی وتارێكدا داوای ئازادكردنی كۆیلەو ئافرەتی كرد، ئەم داخوازییەی ئەنجلینا بەر لە ئەبراهام لنكۆڵن–ی سەرۆكی ئەمریكا دێت كە ئەویش دەستی كرد بە چالاكییەكانی ئازادكردنی ئافرەت، گوڵان بۆ رێزگرتن لەم خانمەو هەڵوێستە بوێرەكەی دەقی ئەو نامەیەی ئەنجلینا گرمكی بە كوردی بڵاو دەكاتەوە كە یەكەم وتار بووە لەو چەشنە كە لە مێژووی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لەلایەن ئافرەتێك خوێنرابێتەوە، دەقی ئەم وتارەش لە 7ی ئۆكتۆبەری 2013 دا لە هۆڵی (جۆن هانكۆك)ی كۆلیژی سمنس لە شاری بۆستنی سەر بە ویلایەتی ماساتشوتس بە ئامادەبوونی دەیان كەسایەتیی و چالاكوان و سیاسەتمەدارو مامۆستایانی زانكۆو ئافرەتان، لەلایەن(ئان گۆتلیب)ی خانمە ئەكتەری سینەمایی هۆلیۆدەوە خوێنرایەوە، ئەمەش دەقی وتارەكەیە.

بەڕێز سەرۆكی دەستە
وا زیاتر لە 2 هەزار ساڵ بەسەر سەختترین و تاریكترین سەردەمی خوێناوی لە مێژووی میللەتەكەمان تێدەپەڕێت، لەو ساتەوەختەدا كە خەڵكەكە خەڵتانی رووباری خوێن كرابوو، ئافرەتیش هەر لەوسەردەمە دژوارەدا بێ دەنگ نەبوو پڕ بە دەم دەنگی هەڵبڕی تەنانەت گەیشتە دوورترین شوێن بە شێوەیەك لە كۆشك و تەلاری پادشایەكی رۆژهەڵات بیستراو و هەر ئەو دەنگەشی پەیامێك بوو بۆ گەیاندنی داخوازییەك لەپێناو رزگاربوونی ملیۆنەها كەس لە زەبرو زەنگ و چەوسانەوەی ئەو كاتە، ئیستر-ی شاژنی فارس كە سۆزانییەكی هاوڕێی نزیكی شا(ئەحشوێروش)بوو بۆ دامركاندنەوەی ئارەزووە سێكسییەكانی پادشا بەردەوام لە خزمەتیدا بوو، ئەو لەگەڵ ئافرەتەكانی دیكەی حەریمی پادشا تێكەڵ كرابوو، بەڵام بەتەواوی دەیزانی ئەو پادشا دڵڕەقە تەنیا بە تێركردنی ئەو ئارەزووە سێكسییانەی دڵی نەرم دەبێت، لە دیمەنێكدا پادشا لە مەجلیسی شاهانەی ناو ماڵەكەی خۆیدا بە تەنیا وەستاوەو ئیستریش مەبەستی بوو ئەو مەرام و ئامانجەی لەناو دڵیدا حەشاری دابوو بە پادشای رابگەیەنێت، ئەو وایزانی بە وروژاندن و خۆنواندن لەبەردەم پادشادا دەتوانێ ئامانجەكەی بپێكێ كە بریتییە لە رزگاركردنی ژیانی خۆی و نەتەوەكەی، بەڵام كاتێ لێی نزیك بووەوە، دوای مۆڵەت وەرگرتن لە پادشا بۆ قسەكردن، پێی گوت: شاژنە ئیستر بە خەمباریی دێیتە بەرچاوم، پێم بڵی داواكاریت چییە؟ تۆ شایانی ئەوەی نیوەی وڵاتەكەت پێ خەڵات بكەم)، بۆیە ئیستر بۆی دەركەوت كە ناتوانێت لەم هەوڵەیدا سەربكەوێت قسەی لەگەڵدا بكات مەگەر ئەو كاتە نەبێت كە پادشا خولیایی سێكس و ئارەزووەكانی ئاژەڵئاسا مێشك و هزری دەتەنێت، بەڵام دوای ئەوەی ئاهەنگی شەوانەی پادشا دەست پێدەكات و خواردنەوەش دابەش دەكرێت، ئا لەو ساتانەدا ئەم دەرفەتە دەقۆزێتەوەو دەتوانێت دڵی پادشا نەرم بكات و بە دەم پاڕانەوە داخوازییەكەی پێ جێبەجێ بكات. شاژنە ئیستر رووی لە پادشا كردو گوتی:(گەورەم. تۆ شایانی ئەوەی كە لە چاوەكانتا تیشكی بەزەیی ببینم، بۆیە داواتان لێ دەكەم ژیانی من بكەنە قوربانی لە پێناو بەدی هێنانی داخوازییەكەم ئەویش رزگاركردنی نەتەوەكەمە)، ئا بەو جۆر و بە راكێشانی هەستی پادشا لە رێی وروژاندنی ئارەزووە سێكسییەكانی، ئەو ئافرەتە بەم قوربانی و كاریگەرییە كەسییە توانی ئەو داخوازییە گەورەیە بێنێتەدی و هەوڵەكانی سەری گرت لە رزگاركردنی نەتەوە دۆست و خۆشەویستەكانی.

بەڕێز سەرۆكی دەستە...
رێگەم پێ بدەن كە خۆم بە شەڕەفمەند دەزانم كە ئەمڕۆ لەبەردەمتان وەستاوم و بۆ بەدیهێنانی ئەركێكی هاوشێوە كە پەیوەستە بە ژیان و خۆشەویستی، هاوكات سوپاس بۆ خوا كە ئەمڕۆ ئێمە لە سەردەمێكدا ژیان بەسەر دەبەین كە جیهان بە گشتی، زۆر كراوەو رۆشنە و رەوشتبەرزە كە دەتوانن دان بە داخوازییەكی هاوشێوەدا بنێن، من لەو بڕوایەدام ئەگەر بێتو سەرجەم جەستەم بە زێڕو زیوو پۆشاكی شاهانە داپۆشم، یاخود بانگهێشتی خواردنەوەی مەی و ئاهەنگتان بكەم دیارە ئەمە دەبێتە مایەی سووكایەتی بۆ لیژنەكەتان، من دڵنیام و باش لەوە دەگەم كە لەم سەردەمەدا ئارەزووی سێكسبازی هەست و خولیاتان خەریك بكات و بەپێی ئەو حەزانە رەفتار بكەن و مەحاڵە كەڕامەتی مرۆڤایەتیش بەم ئاستە نزمە بگات، وەلێ چاك دەزانم كە من هۆكارنیم بۆ دەربڕینی ئەو داخوازییانەم و راكێشانی سۆزی ئێوە بە ئاراستەی تێگەیشتن لە راستییەكان، نەك وەك دڵی ستەمكارێكی رۆژهەڵاتی كە لەبەردەم كەمترین هەست و حەزی سێكسی ئاژەڵئاسادا نەرمی بنوێنێت، بەڵام دڵنیام كە بۆ ئەوەی مەبەستەكەم بگەیەنمە دڵی ئێوە تەنیا رێگەی رەنگدانەوەی هەستی مرۆیی و رەوشتبەرزیی هەڵدەبژێرم، من كە وەكو هاووڵاتییەك لەبەردەمتاندا وەستاوم، لە جیاتی 20 هەزار ئافرەتی (ماساتشوتس)قسە دەكەم كە هەموویان ناویان نووسراوەو واژۆیان لەسەر داخوازییەك كردووەو ئاراستەی دەسەڵاتی یاسادانانیان كردووە، بێگومان ئێوەش ئۆرگانی ئەو دەسەڵاتەن، داخوازییەكانی ئێمە پەیوەستە بە كۆیلایەتی لە ئەمریكا، ئەو بابەتە گرنگە پەیوەندیی بە بەرژەوەندییەكانی كۆماریشەوە هەیەو كاریگەریی بۆ سەر كایەكانی سیاسی و ئەخلاقی و ئاینیشەوە لە كۆمەڵگەدا هەیە، رەنگە بگوترێ كە ئێوە ئافرەتن و ئەم بابەتە چ پەیوەندییەكی بە ئێوەوە هەیە، چونكە پرسێكی سیاسییە، بەڵام ئایا چونكە ئێمە ئافرەتین ئایا ئێمە بەشێك نین لەو كۆمەڵگەیە و لە ئەستێرەیەكی دیكەوە هاتووین؟ ئایا ئێمەی ئافرەت مافی هاووڵاتیبوونمان نییە و ئەو مافەمان بێ زەوت دەكەن، لەبەر ئەوەی ئێمە دایك و هاوسەر و كچانی خەڵكی مەزنین و بێ وڵاتین و ئافرەتان لە ژیانی گشتیدا بەرژەوەندیان نییە؟ ئایا ئافرەتان لە تاوان و شەرمەزارییەكانی نەتەوەدا هاوبەش نین؟ لێگەڕی با مێژوو وەڵامی ئەم پرسیارانە بداتەوە.
ئایا ئێوە دەخوێننەوە كە چۆن خودا بەرامبەر هەڵەو تاوانەكانی كچانی ئیسرائیل ناڕازی بووە، بڕوانن كە تاكو ئەمڕۆش ئافرەت هەر بە چاوی سۆزانی و لەشفرۆش لە دیدی نەتەوەكانەوە سەیر دەكرێت و هەژماردەكرێت، لە رابردوودا و لە سەردەمی مۆدێرینیشدا ئافرەت هەر لەو روانگەوە سەیركراوە كە خواست و ئامانجەكانی تەنیا بۆ كاولكاری و وێرانیی كۆمەڵگەو وڵات بەرجەستەكراوە نەك بۆ پاڵپشتی كردن لە ئاشتی و رزگاركردنی مرۆڤایەتی، بەو دیدە لێكدراونەتەوە كە ئەوان لە رێگەی زاڵبوون و كاریگەرییان بۆ سەر پیاوان حوكمی جیهان دەكەن، كەواتە ئەگەر بەم شێوەیە سەیر دەكرێین، با بڕۆین و خۆمان زیندە بەچاڵ بكەین! مەسەلەكە بە هیچ شێوەیەك پەیوەندی و وابەستە نییە بە دەسەڵاتی ئەخلاقی و هزرییەوە، بەڵكو راستەوخۆ پەیوەست بووە بە هەست و حەزە قێزەوەنەكانی خودی پیاوانەوە، بۆیە پێویستە ئەو هەژموون و دەسەڵاتەی ئافرەتان بخرێتە بارێكی سەقامگیرەوە، تا زووتر بێت هێشتا باشترە، لە سەردەمی دادێ پێویستە ئافرەت بە شێوەیەكی دیكە سەیر بكرێت و بە هاووڵاتی لەقەڵەم بدرێت، دیارە ئەمەش خۆی لە خۆیدا لەبەر ئەوەی پرسێكی سیاسییە بۆیە پێویستی بە زیادبوونی مەعریفەو رەنگدانەوە هەیە، ئێمەیش كە وەك هاووڵاتی لەم كۆمارەدا دەژین شەرەف و خۆشگوزەرانی و هەموو بوارەكانی ژیانمان بە سیاسەت و حكومەت و یاساكانەوە بەندە، ئەمڕۆ كە لەبەردەم بەڕێزتان وەك باشوورییەك وەستاوم، دەمەوێ بڵێم كە من لە زێدی باووباپیرانم دوور كەوتوومەتەوە، لە ترس وتۆقین و زەبری قامچی و تێڵا و هاتوهاوارو گریان و ئەشكەنجەدانی كۆیلەكان رامكردووە، هاتووم لەبەر دەمتان وەك دەرەبەگێكی تۆبەكارو مرۆڤێكی بەڕەوشت وەستاوم و لێتان دەپاڕێمەوە كە مافە زەوتكراوەكانمان بۆ بگەڕێننەوە كە پەیوەستن بە ئەرك و بەرپرسیارێتی فەرمییەوە، من بە بڕوابەخۆبوون و وەك مرۆڤێكی خاوەن رەوشت پێموایە بە ئەركی سەرشانی خۆمی دەزانم كە لەبەردەمتاندا هەرچی مەینەتی و ناسۆری كۆیلە و لەخۆبایی بوونی دەرەبەگ هەیە بۆ ئێوەو وڵاتەكەم و هەموو جیهان ئاشكرا بكەم، ئەوەی لە تواناشمدا هەبێت درێغی نەكەم بۆ رووخان و سەرەولێژكردنی ئەو رژێمە ستەمكارو ئاڵۆزەی كە لەسەر جەستەی شەكەت و تێكشكاوی كۆیلە زنجیركراوەكان بنیادنراوە و بە خوێن و ئارەقەو فرمێسكی خوشكەكانم پتەوكراوە.