پرۆفیسۆر والفنگنگ واگنەر ئوستادی ئاسایشی نێودەوڵەتییە لە زانكۆی ئەمستردام لە هۆڵەندا و تۆژەری باڵایە لە سەنتەری ئاشتی لە فرانكفۆرت، بۆ قەسەكردن لەسەر ئاسایشی ئەلكترۆنی وەك بە شێك لە ئاسایشی جیهانی و ئەو مەترسیانەی ئاشایشی ئەلكترۆنی دروستی دەكات، پرۆفیسۆر واگنەر لە لێداوانێكی تایبەتدا بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن.

دابینكردنی ئاسایشی ئەلكترۆنی بەڕاستی قورسە و پێموایە باشترین ستراتیژیەت بریتییە لە پەرەپێدانی سیستمی ئاسایش لە رووی تەكنیكیەوە و كارێك بكەیت ئەنجامدانی ئەم هێرشی ئەنتەرنێتە (CYBER ATTACK) قورس بێت و تەنانەت مەحاڵ بێت، ژێرخانی وڵاتەكە بە چەشنێك بونیاد بنرێتەوە كە كەمتر لاوازبوون لەبەرامبەر هێرشی ئەنتەرنێتدا (CYBER ATTACK)، ئەمە ستراتیژیەتێكی ئومێد بەخشترە وەك لەوەی بمانەوێت بە هەڕەشەی تۆڵەسەندنەوەیەكی بەربڵاو هێرشبەران سڵ بكەینەوە. بۆیە دەبێت ئاسایشی ئەنتەرنێت (CYBER CECURITY) وەك بەرپرسیارێتی دەوڵەتەكان و رێكخراوە نێودەوڵەتیەكانی وەك ناتۆ و یەكێتیی ئەوروپا سەیر بكرێت، تەحەددی سەرەكی بەردەم ئەوان بریتییە لە دۆزینەوەی چارەسەری تەكنیكی بۆ ئەوەی هێرشكردن و تێكدانی سیستمی كۆمپیوتەر قورستر بێت، هەروەها بە دڵنیاییەوە نەتەوە یەكگرتووەكان دەتوانێت ئەم گۆڕانكارییە بە باشترین شێوە لەسەر بنەمای داهێنانی تەكنۆلۆژی رێكبخات. هێزی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان ئەوەیە مۆڵەت بە بەكارهێنانی رێكاری ناچاركەر دەدات و بگرە بەكارهێنانی هێزیش، بەڵام لە ئێستادا پێموانییە ئەمە پێویست بێت بۆ رووبەڕووبوونەوەی هێرشی ئەنتەرنێت (CYBER ATTACK) و ئاسایشی ئەنتەرنێت (CYBER CECURITY). لەئێستادا من ئاگادارم كە ناتۆ لە كێشەی (CYBER CECURITY) دەڕوانێت و هەندێ مشت و مڕ هەیە لەبارەی ئەوەی ئایا ئیلتیزاماتەكانی هاوپەیمانێتیەكە بەسەر هێرشی ئەنتەرنێت (CYBER ATTACK) جێبەجێ دەبێت. بەڵام پێموانیە ئەمە ئاڕاستەیەكی راست و دروست بێت بۆ ئەوەی بۆی بڕوانیت، لەبەر ئەوەی ئەگەر لەوە بڕوانیت ئایا هاوپەیمانێتیەكان لە چیدا ئەدایەكی زۆر باشیان هەیە-كە ناتۆش نموونەیەكی باشە لە سەردەمی جەنگی سارددا-، كە دەتوانن كارێك بكەن هێرشبەرێك سڵ بكاتەوە لەوەی لە رووی سەربازیەوە هێرش بكات سەر وڵاتێك. بەڵام پێموانییە ئەو هاوپەیمانێتیە سوودی هەبێت بۆ ئەوەی بەكاربهێنرێت تاوەكو هاككەرێك سڵ بكاتەوە لە هێرشكردنە سەر وڵاتێكی دیكە، كە مەرج نییە لەبری حكومەتی ئەو وڵاتە كاربكات. كەواتە سروشتی ئەم هێرشەی ئەنتەرنێت (CYBER ATTACK) گۆڕاوە و زۆر زەحمەتە بزانین سەرچاوەكەی لە كوێوەیە، كەواتە لۆجیكە تەقلیدیەكە بەسەر ئەم سیناریۆیەدا پیادە نابێت. بێگومان شەڕی تیرۆریش تەحەددیەكە بۆ ئاسایشی نێودەوڵەتی لە سەدەی بیست و یەكدا. بەڵام من ئەوە زیاد دەكەم كە بە بەراورد بەو شەڕە گەورانەی لە نێوان وڵاتاندا لە سەدەی بیستدا ئەنجام دران، ئەوا تەحەددیەكی نەرمترە، راستە لە هەندێ ناوچەدا مەترسیدارە، چونكە هەر قوربانیەك لە كاری تیرۆریستی بكەوێتەوە مەترسیدارە، بەڵام ئێمە ئێستا یادی سەد ساڵەی جەنگی جیهانی یەكەم دەكەینەوە، كە تێیدا 16 ملیۆن كەس كوژران، كە ئەمەش ئاستێكی جیاوازترە لەو تیرۆرەی ئێستا لە سەدەی بیست ویەكدا رووبەڕووی بووینەتەوە. لەو رووەوە گواستنەوەی هێز كێشەی نوێی دروستكردووە، بەڵام هەواڵە خۆشەكە ئەوەیە ئەو كێشانەی لە سەدەی رابردودا بوونیان هەبووە لە ئێستادا بوونیان نییە.