لە ساڵی 2013 لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگا زیاتر لەیەك ترلیۆن دینار بۆ 1035 پرۆژە لەپارێزگای هەولێر خەرج كراوە؛ كە سەرجەم ئەو پرۆژانە بەرێژەی لە %65 چوونەتە بواری جێبەجێكردنەوە، ئەمەش كاریگەریی دەبێت لەسەر چارەسەركردنی زۆر گرفتی تایبەت بەنیشتەجێبوون و ئاوی خواردنەوەو قەرەباڵغی ناو شار و گرنگیدان بە كەرتەكانی تەندروستی و پەروەردە كە لەگەڵ فراوانبوونی شار و گەشەی خێرای دانیشتوان ئەنجامدانی ئەم پرۆژانە زۆر پێویستن، بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسانەو گرنگترین ئەو پرۆژانەی كە بۆ 2014 لەسنووری پارێزگای هەولێر دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە؛ چەند پرسیارێكمان ئاراستەی نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر كردو بەمجۆرە وەڵامی داینەوە.

* تۆماس فریدمان لەوتارێكیدا دەڵێت: ببینە ئەم شارە (هەولێر) عێراقە خەڵكی پێكەوەدەژین و ئاینی جیاوازی هەیەو یەك ئەمریكی لەم شارە خوێنی نەڕژاوە، ئەمە خەون نییە ئەمە راستیە، هاوكات بەڕێزتان لە 2010 لەلایەن ئامۆژگای سەركردە جیهانییەكانەوە كە بارەگای لە ئەمریكایە خەڵاتی حوكمڕانی باش درایە بەڕێزتان؛ بۆ ئەو سەركەوتنەی كە لە ئیدارەی هەولێر بەدەست هاتووە؛ ئایا چۆن پارێزگاری لەو دەستكەوتانە دەكرێت لەكاتێكدا هەولێر زۆر بەخێرایی فراوان دەبێت و رێژەی گەشەی دانیشتوانی خێرایەو داواكاریی و خواستی دانیشتوانەكەی رووەو هەڵكشانە؟
- بەرزكردنەوەی ئاستی قەبارەی وەبەرهێنان بۆ 20 ملیار و 500 ملیۆن دۆلار و ئیحالەكردنی زیاتر لە 1035 پرۆژە لەم ساڵدا كە بە بەهای زیاتر لە 1 ترلیۆن دینارە لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگا كە كاریگەریی لەسەر بەردەوامی گەشەكردن هەبووە، راگرتنی هاوسەنگی لە خەرجكردنی بودجەو جێبەجێكردنی پرۆژەكان رۆڵی لەگەشەكردنی سەرجەم پارێزگاكە هەبووە هەر لەسەنتەری شاری هەولێرەوە تاوەكو قەزاو ناحیەكانی و ئەو 1474 گوندەی كە ئاوەدانكراونەتەوە، بەرادەیەك سەرجەم گوندەكان كارەبای نیشتمانی و رێگاوبانیان هەیە. هەروەها توانیومانە پرۆژەكان بەرێژەی لە 65% جێبەجێ بكەین و چاودێریی و بەدواداچوونی بەردەواممان لەسەریان هەیە. رەچاوی ئەو فراوانبوون و گەشەی خێرایەی شاری هەولێریشمان كردووە بۆ نموونە گرنگیەكی زۆرمان بە رێگاوبان و فراوانكردنی شەقامەكان داوە فراوانكردنی رێگای هەولێر- موسڵ و شەقامی 120 مەتریی و نۆژەنكردنەوەو بەدووسایدكردنی شەقامی كوران – مەخمور و چاككردنەوەی رێگای گوێڕو رێگای هەولێر خەبات و دروستكردنی دووسایدی نوێی هەولێر – دهۆك و هەولێر –حاجی ئۆمەران نموونەیەكی بەرچاوی ئەو پرۆژانەی رێگاوبانن كە بەباشترین شێوەو دیزاین و بەڕەچاوكردنی ستانداردی جیهانی جێبەجێ دەكرێت، ئەمە جگە لە پرۆژەی تونێل و ئەندەرپاس و ئۆڤەرپاسەكان بۆ نموونە تونێلەكانی هەیبەت سوڵتان و بەنی هەریر و كۆڕەك و مەسیف سەلاحەدین. لەمەشدا هەماهەنگی و پاڵپشتیەكی باشی وەزارەتەكانمان هەیەو وەكو تیمێك لەگەڵ فەرمانگە پێوەندارەكانیان كار دەكەین.
* لەساڵی 2014 هەولێر دەبێتە پایتەختی گەشتیاریی وڵاتانی عەرەبی؛ ئایا ئامادەكاریی بۆ ئەو دەستكەوتە گرنگە كراوە؟
- ئاڵوگۆڕی پایتەختی گەشتیاریی لەمەنامەی بەحرەینەوە بۆ هەولێر خۆی لەخۆیدا لەئاكامی ئەو بنەماو ژێرخانە گەشتیاریی و ژینگە لەبارەوە هاتووە كە هەولێر بەدەستی هێناوە، بەدەستهێنانی ئەم ناسناوەش دەستكەوتێكی گەورەیە نەك تەنیا بۆ هەولێر، بەڵكو بۆ سەرجەم شارەكانی كوردستان و ناساندنی زیاتری هەرێمی كوردستانە وەكو هەرێمێكی پێشكەوتوو سەقامگیر جیاواز لەناوچەكانی دیكەی عێراق، بەمەش ژمارەی گەشتیاران زیاد دەكات و كەرتی گەشتیاریی لەسەرجەم هەرێمی كوردستان دەبوژێتەوەو هاووڵاتیانی كوردستان داهاتی تاكەكەسیان زیاتر بەرز دەبێتەوەو هەلی كاری نوێمان دەست دەكەوێت. بۆ ئەم دەستكەوتەش لە رێگای لێژنەیەكەوە ئامادەكاریی باش و گرنگ كراوە، كە لەسەرەتای دوو هەفتەی مانگی یەكی ساڵی 2014 بە بەمەراسیمێكی تایبەت بەڕێوەدەچێت و هەموو بوارەكانی كلتووری و هونەریی و فەرهەنگی لەخۆدەگرێت و هەریەك لە وەزارەتەكانی گەشتیاریی وڵاتانی عەرەبی و ژوورە بازرگانیەكانی وڵاتانی عەرەبی لەهەولێر كۆدەبنەوە، تەنانەت لەم ساڵدا فیستڤاڵەكەی نەورۆز دەوڵەمەندتر دەبێت، بۆ ئەم مەبەستەش حكومەتی هەرێم بڕی 20 ملیۆن دۆلاری بۆ چالاكیەكانی تایبەت بەپایتەختی گەشتیاریی تەرخانكردووە.
* لەم ساڵدا ژمارەیەك پرۆژەی رێگاوبان چوونەتە بواری جێبەجێكردنەوە كە هەندێكیان رێگای ستراتیژییەو بۆ هاووڵاتیان زۆر پێویستە؛ بەڵام هەندێك پرۆژەی رێگاوبان هەیە دوادەكەوێت و لەكاتی خۆی تەواو نابێت ئەمە بۆچی دەگەڕێتەوە؟
- رێگاوبانەكان رۆڵی بەرچاویان هەیە بۆ هاتوچۆكردنی هاووڵاتیان و گواستنەوەی كاڵاو بەرووبوومی جووتیاران وەكو شادەمار وایە بۆ چالاكی بازرگانی و ئابووری و نزیككردنەوەی ناوچە و شارەكان؛ واتا پرۆژەكانی رێگاوبان بە پرۆژەی گەورەو ستراتیژی دادەنرێن، هەربۆیە بودجەی پرۆژەكانیش گەورەیە، بۆ نموونە بە 3 قۆناخ بەتێچوونی 350 ملیۆن دۆلار رێگای هەولێر- كۆیە لەژێر جێبەجێكردندایە و لەدوا قۆناغدا تونێلی هەیبەت سوڵتانیش لە رێگای كۆمپانیایەكی ئێرانیەوە جێبەجێ دەكرێت، ئەم رێگایە نەك تەنیا بۆ شاری كۆیە گرنگە، بەڵكو بۆ رانیەو قەڵادزێ و تەنانەت بۆ نزیككردنەوەی ماوەی نێوان شاری هەولێر و سلێمانیش زۆر گرنگە، بۆ رێگای هەولێر- دهۆكیش بەهەمانشێوە رێگایەكی ستراتیژییەو پردێكیش لەخۆدەگرێت و چووەتە قۆناغی جێبەجێكردنەوەو بەناوچەی بەرانەتی تێپەڕدەبێت و كاریگەری باشی لەسەر كەمكردنەوەی قورسایی لەسەر رێگای بەردەڕەش دەبێت، رێگای هەولێر – حاجی ئۆمەرانیش بەهەمانشێوە لەجێبەجێكردندایەو تونێلی مەسیف سەلاحەدین لەخۆدەگرێت و لەساڵی 2014 تەواو دەبێت؛ سەبارەت بەوەڵامی پرسیارەكەشت پێویستە ئاماژە بەو راستیە بكەین كەجێبەجێكردنی پرۆژەی گەورەی رێگاوبان بێ گرفت و كێشە نییە هەر لەمەسەلەی موڵكداری زەوی خەڵكەوە تادەگاتە كێشەی هاتنی وەرزی زستان و قورسایی تەختكردنی سەدان كیلۆمەتر رێگاوبان، تەنانەت لەكاتی چاككردنەوەی رێگاوبانەكانیشدا قورسایی دێتە بەردەم بەڵێندەر بۆ نموونە ئەمساڵ بەدرێژایی 6 كیلۆمەتر چاككردنەوەی رێگای هەولێر – خەباتمان ئەنجامداو ئێستا لەقۆناغی قیرتاوكردندایە، راستە بەڵێندەر لەجێبەجێكردنی ئەم پرۆژەیە دواكەوتووە، بەڵام ئێمە بە بەردەوامی چاودێریی دەكەین و زۆربەی جاریش لێپرسینەوە لەگەڵ بەڵێندەرەكان كراوە. بەمشێوەیە چاودێری ئێمەو بەدواداچوونی وەزارەت و لایەنە پێوەندارەكان رۆڵی باشی لەسەر كەمكردنەوەی كەمتەرخەمی بەڵێندەر یا خێرا جێبەجێكردنی پرۆژەكان بووە، چونكە ئێمە مەبەستمانە پرۆژەكان لەوادەی خۆیدا و بە بەرزترین كوالێتی و رەچاوكردنی ستانداردە جیهانیەكان تەواو بێت.
* بە تەواوبوونی ئەم پرۆژانە دەتوانین بڵێین قورسایی لەسەر رێگاوبانەكان و قەرەباڵغی سەر شەقامەكان كەم دەبێتەوە؟
- حكومەتی هەرێمی كوردستان گرنگی زۆری بە رێگاوبانەكان داوە بە ڕادەیەك بە بڕی یەك ملیار و نیو دۆلار پرۆژەی رێگاوبان لە سنووری پارێزگای هەولێر لەژێر جێبەجێكردندایە، ئەمەش هێز و توانایەكی باش دەداتە گەشەكردنی پارێزگای هەولێر و بەستنەوەی باشتری ناوچەكانی كوردستان و كەمكردنەوەی بارقورسایی و قەرەباڵغی سەر شەقامەكان و كەمكردنەوەی رووداوەكانی هاتوچۆ.
* هەر لەچوارچێوەی رێگاوبانەكاندا لە پارێزگای هەولێر ژمارەیەك تونێل جێبەجێ دەكرێت؛ ئایا تونێلی چیای كۆڕەك بەكوێ گەیشتووە؟
- تونێلی چیای كۆڕەك بەدرێژایی 4 كیلۆمەتر دروست دەكرێت لەسەر رێگای نوێی هەولێر – حاجی ئۆمەران، بەمەش تونێلی كۆڕەك درێژترن تونێلی كوردستانە و لەدۆڵی ئالانەوە دەچێتە دیوی رواندزو لەهەندرێن لەجوندیان دێتە دەرەوەو رێگای جووت سایدی هەولێر – حاجی ئۆمەران زۆر كورت دەكاتەوە و كاریگەری زۆری لەسەر هاتنی گەشتیاران و جموجوڵی بازرگانیش دەبێت، ئەمەش گرنگی رێگای هامڵتۆنمان بەبیر دەهێنێتەوە و بەتەواوبوونی تونێلی چیای كۆڕەك ناوچەكە لەرووی رێگاوبان و ئاسانی هاتوچۆوە قۆناغێكی نوێ بەخۆوە دەبینێت.
* پرۆژەی دابەشكردنی 5 هەزار خانوو بۆ كرێچیان بەكوێ گەیشت؛ ئایا بەرنامەتان بۆ دروستكردنی خانوو یەكەی نیشتەجێبوون بۆ هەژارو كەم دەرامەت و كرێچییان لە قەزاو ناحیەكانیش نییە؟
- بەم نزیكانە تیروپشك بۆ ئەو فۆرمانە دەكەین كە لە كۆتایی وردبینی دان كە بۆ خانووی كۆرییەكان پڕكرابوونەوە، خانووەكان دەدەین بەو كرێچی و كەم دەرامەتانەی كە رێنماییەكان دەیانگرێتەوە، هاوكات لەرێگای بەڕێوەبەرایەتی ئاوەدانكردنەوەشەوە بۆ سەنتەری شار و هەریەك لە چۆمان و مێرگەسورو سۆران و شەقڵاوەو كۆیەو خەبات...تاد بۆ كرێچیان و كەم دەرامەتان 4 هەزار یەكەی نیشتەجێبوونی شوقە دروست دەكرێت.
* لەگەڵ فراوانبوونی هەولێر و بەرزبوونەوەی خواست لەسەر ئاوی خواردنەوە ئایا مەترسی گرفتی ئاوی خواردنەوە دروست نابێت لە گەڕەكەكانی رۆژهەڵاتی هەولێر؟
- لەناو شاری هەولێر فراوانكردنی ئاوی ئیفراز (سێ) مان هەیە كە توانای پرۆژەكە لە 6 هەزار مەتر سێ جا بۆ 10 هەزار مەتر سێ جا زیاد دەكات و لەمانگی 8ی ساڵی 2014 تەواو دەبێت، ئەمە جگە لە تەرخانكردنی 100 ملیۆن دینار بۆ فراوانكردنی تۆڕی پرۆژەی ئاوەكە، واتا بەتەواوبوونی پرۆژەكە گەڕەكەكانی رۆژهەڵاتی هەولێر سوودمەند دەبن. سەبارەت بە پرۆژەی ئاوی ئیفراز 4 كە ئێستا لەگفتوگۆدایە بەجێبەجێكردنی ئەم پرۆژەیە بەتەواوەتی گرفتی كەم ئاوی لە هەولێر و دەوروبەری نامێنێت، چونكە توانای پرۆژەكە لە كاتژمێرێكدا 25 هەزار مەتر سێ جایە.
* بۆ ساڵی 2014 چی پرۆژەیەكی خزمەتگوزاریتان بۆ گەڕەكە میللیەكان لەبەردەستدایە؟
- فراوانبوونی ئاسۆیی هەولێر زۆر خێرایە، هەربۆیە ئێمە بۆ هەموو شارو قەزاو ناحیەو گوندەكانی هەولێر بەبێ جیاوازی كارو پرۆژە ئەنجام دەدەین، بەهاوتەریب كارو پرۆژە بێ جیاوازی ئەنجامدراوە بۆ نموونە لەسنووری پارێزگای هەولێر 1474 گوندی ئاوەدانكردنەوەمان هەیە هەرهەمووی قوتابخانەو كارەبای نیشتمانی و پرۆژەی ئاوی خواردنەوەو رێگاوبانیان بۆ چووە، تەنانەت لە رێگای پێشینەی خانووبەرەوە كە بەبێ رەچاوكردنی سەنەدی زەوییەكانیان خەڵكێكی زۆر سوودمەند بوون و خانوویان دروستكردووە، ئەولەویاتی كارەكانی ساڵی نوێشمان بەهەمانشێوەی ساڵانی رابردوو بۆ گەڕەكە میللیەكان دەبێت كە ئێستا گۆڕانكاریی گەورە بەسەر ئەو گەڕەكانەدا هاتووە وەكو گەڕەكەكانی باداوەو كرێكاران و كوردستان.
* لەرووی تەندروستییەوە گلەیی و رەخنە هەیە ئایا چی پرۆژەو كارێكتان بۆ پێشخستنی ئەم لایەنە ئەنجامداوە؟
- لەهەموو قەزاكانی سنووری پارێزگای هەولێر نەخۆشخانەی قەرەوێڵەیی هاوچەرخ بەهەموو پێداویستیەكانیەوە دروستكراوە، نەخۆشخانەكانی مێرگەسورو چۆمان و سۆران و بارزان و شاری كۆیە شاهیدی ئەو راستیەن، بۆ ئەمساڵیش لە رواندز و سیدەكان و هەریر نەخۆشخانە دروست دەكرێت، ئەمە جگە لە نەخۆشخانەی خەبات و لەناو شاری هەولێریش نەخۆشخانەی 330 قەرەوێڵەیی و 200 قەرەوێڵەیی لەدایكبوون و منداڵان لەگەڕەكی باداوە لەژێر ئەنجامداندایە. لەلایەكی دیكەوە 5 نەخۆشخانەی پسپۆرایەتی تایبەت بە شێرپەنجەو دەروونی و دروست دەكرێت. هەروەها نەخۆشخانەی رزگاریش نۆژەن دەكەینەوە.
* ئاستی وەبەرهێنان لەپارێزگای هەولێر چەندە و تا چ رادەیەك رۆڵی بینیوە بۆ پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی و دۆزینەوەی هەلی كار؟
- ئاستی وەبەرهێنان لەسنووری پارێزگای هەولێر 20 ملیار و 500 ملیۆن دۆلارە؛ ئەمەش وەبەرهێنانێكی گەورەیەو پێشكەوتنێكی رادەبەدەری كەرتی تایبەتە كە بەهاوكاری و پاڵپشتی حكومەتی هەرێم و دانیشتوانی هەولێر بەدەستهاتووە، ژمارەی كارگەو كارخانەو سۆپەرماركێت و هۆتێل و میوانخانەو دوكانەكان زۆر زیادیكردووە بەرادەیەك لەسەر رێگای گوێڕ 3 هەزار كۆگا لەلایەن كەرتی تایبەتەوە دروستكراوەو شوێنی كارگە بلۆكە كۆنەكانیش رێگامان پێدان بیكەنە پێشانگای ئۆتۆمبێل، دەتوانین بڵێین هەولێر گەورەترین شاری كۆگاو پێشانگاكانی ئۆتۆمبێلە، هەروەها زەویمان بۆ دارفرۆشەكان تەرخانكردوو بۆ سەرجەم چین و توێژەكانیش هەر لە تایەفرۆشەكانەوە تاوەكو پێشانگای ئۆتۆمبێلەكان شوێنی تایبەتی خۆیان هەیە، تەنانەت لەناوچەی تیمار رووبەرێكی زۆر بۆ ناوچەی پیشەسازیی تەرخانكراوە و دەستكراوە بە دروستكردنی پرۆژەكان.
* كەمپی زانكۆی سەڵاحەدین كە پرۆژەیەكی گرنگە بۆ زانكۆی دایك ئایا ئەو پرۆژەیە بەكوێ گەیشت؟
- بەهەنگاو و قۆناغ كەمپی زانكۆی سەڵاحەدین دروست دەكرێت، ئەو پڕۆژەیە یەكێكە لە كارو پڕۆژە گرنگ و ستراتیژی و پێویستییەكانی هەولێر، بەڵام بەتەواوبوونی شارێكی زانكۆیی گەورە كە هەموو پێداویستیەكانی خوێندنی تێدایەو گرفتی بەشە ناوخۆییەكانیش نامێنێت.
* تا چ رادەیەك لەتوانادایە ئاسایشی هاووڵاتیان زامن بكرێت بەتایبەتی لەگەڵ هاتنی بەلێشاوی پەناهەندەو خەڵكی لەناوچەكانی عێراق و كوردانی رۆژئاوا و زۆربوونی ژمارەی دانیشتوان؟
- دانیشتوانی هەولێر زامنی سەرەكی پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری شارەكەیانن و پاڵپشتی هەڵۆكانی ئاسایش و پۆلیس و دەزگاكانی تری وەزارەتی ناوخۆو پێشمەرگەن، كە شەو و رۆژ لەخزمەتی هاووڵاتیاندان و توانیویانە سەروماڵیان پارێزگاری لێبكەن، ئەمڕۆ توانای هێزەكانی ناوخۆو سەروەری یاسا زۆر بۆ پێشەوەچووە، ئەمەش بۆ سەروەریی یاساو پایتەختی گەشتیاری و پاراستنی مافەكانی مرۆڤ گرنگە.