بیرمەندی گەورەی كوردو پرۆفیسۆری یاساو شەریعەت مستەفا زەڵمی بەوە ناسراوە بەردەوام خاوەنی فیكری نوێیە و بە پشت بەستنی بە تێكڕای سەرچاوەكان و هەموو مەزهەبەكان ئیجتیهادی گەورە بۆ بەرژەوەندی خەڵك و تێگەیشتن لە ئیسلام بەرهەم دەهێنێت، لە پرۆسەی هەمواركردنەوەی یاسایی باری كەسێتی هەرێمی كوردستان و نەهێشتنی دیاردەی فرەژنیدا، پرۆفیسۆر زەڵمی رۆڵی كاریگەرو دیاری هەبووە، توانیویەتی رۆڵێكی گرنگ و كاریگەر بە داكۆكیكردن لەمافەكانی ژن بگێڕێت و ئێستاش وەك لەم دیمانەیەدا جەختی لەسەر دەكاتەوە نابێت لە هیچ بوارێكدا مافی ئافرەت لە مافی پیاو كەمتر بێت، لەدواین قسەكردنی لەسەر ئافرەتیش جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە ئەقڵی ئافرەت لە ئەقڵی پیاو زیاترەو هەروەها ئافرەت لە پیاو زیرەكترە، وەك زانستی نوێ سەلماندویەتی، بۆقسەكردن، لەسەر توانا و لێهاتوویی خانمان و بەشداری پێكردنی زیاتریان لە سیاسەت و پۆستە حكومییەكان، سەردانی بیرمەندی گەورە پرۆفیسۆر زەڵمیمان كردو بەمجۆرە بۆ گوڵان هاتە ئاخاوتن.

دیاردەی فرەژنی لە كوردستان بەیاسا قەدەغە كراوە، بەڵام لەدەرەوەی هەرێم ژنی دووەم و سێیەم مارە دەكەن و لە هەرێمیش كەس لێپرسینەوەیان لەگەڵ ناكات


* بیرمەند و پرۆفیسۆر مستەفا زەڵمی لە كۆنفرانسی رووبەڕووبوونەوەی توندوتیژی جەختت لەسەر ئەوە كردەوە كە دوو جۆر ئەقڵ هەیە، ئەقڵی پیاو و ئەقڵی ژن، هەروەها باسی ئەوەت كرد ئەقڵی ژن لە ئەقڵی پیاو بەهێزترە، ئایا دەكرێت بزانین مەبەستت لەمە چییە؟
- سەرەتا ئەو ئەقڵەی یان ئەو ئامێری ئەقڵەی كە خوا لە مرۆڤدا دروستی دەكات، ئەمە ئەقڵی ئامادەی پێدەڵێن، پاشان كاتێ ئەو كەسە گەورە دەبێت، ئیتر بە خوێندن و بە ئەزموون و بەتێكەڵبوون لەگەڵ خەڵكیدا ئەم ئامادەباشیە زیاد دەكات و گەشە دەكات، ئیرادەی زیاد دەكات، ئەمەش واتە ئیتر ئەقڵ ئامادەیە بۆ ئەوەی تۆ بەكاری بهێنیت و ئیشی پێبكەیت، ئەو رۆژەش كە لە كۆنفرانسی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی ئاماژەم پێكرد بەوەی زانست سەلماندویەتی ژن ئاقڵترە، لەبەر ئەوەیە دوو فەص لە دەماغیدا هەیە، ئەو دوو فەصە لە خوێندنەوەو لەبیستن و لەدیتندا بەكاری دەهێنێت بۆ شیكردنەوەی پرسە جیاوازەكان و بۆ لێكۆڵینەوە، بەڵام لە دەماغی پیاودا یەك فەص هەیە، بۆیە لەبەر ئەوەی دەماغی ژن دوو فەصە هەیە، ئەمەش زانست سەلماندویەتی ژن لە پیاو ئاقڵترە هەروەها ژن لە پیاو زیرەكتریشە، لەبەر ئەوەشە كە نەخۆشی دەروونی یان دوو دڵی لە ژندا زۆرترە، ئەگەر سەرنجی زیاتر بدەین هێندەی ژن لێكدانەوە بۆ شت دەكات و پرسەكان ورد دەكاتەوە، هێندە پیاو ئەو كارە ناكات، ئەمەش نیشانەی ئەوەیە ژن لە پیاو زیرەكترە. ئەوجا كە خوا ئەم ئامێری ئەقڵەی بە مرۆڤ بەخشیوە، ئەوا تەنیا جیاوازی لەنێوان مرۆڤ و هەموو بوونەوەرێكی دیكەی ئەم جیهانە ئەوەیە كە مرۆڤ ئەم ئامێری ئەقڵەی هەیە، ئەقڵیش میتۆدو بناخەیە بۆ هەموو ئیشێك و بۆ هەموو كارێك، هەروەها بۆ جیاكردنەوەی چاكە لە خراپە و خراپە لە چاكە.
* ئەگەر لەسەر ئەم پرسە زیاتر هەڵوەستە بكەین و لەسەر ئەم میتۆدەی تۆ هەنگاو بۆ ئەوە هەڵبگیرێت سوود لە ئەقڵی ئافرەت وەربگیرێت، ئایا چۆن ئەم ئەقڵە پەروەردە بكەین بۆ ئەوەی كۆمەڵگە سوودی لێوەربگرێت؟
- پێش هەموو شت ئەگەر هەتا ئێستا بەهۆی ئەوەی كوردستان داگیركراو بووەو ئەو بوارە نەبووە كە خۆمان پەروەردە بكەین، پاشتریش كە ئەم هەلە هاتۆتە پێشەوە، ئێمە هاتووینە سەر وڵاتێكی كاولكراو، ئەوا لەوانەیە نەمانتوانی بێت سوود لەمە وەربگرین، بەڵام بۆ ئێستاو لەمەودوا، دەبێت ئەم پەروەردەكردنە لە قۆناخی منداڵییەوە دەست پێبكات و كچەكان باش پەروەردە بكەین، هەروەها داوا لە خانمان دەكەم هەر دەرفەتێكیان هەبێت زیاتر بخوێننەوە لەبەر ئەوەی لێهاتوویی ئەو ئەقڵە بە خوێندنەوە پەیدا دەبێت، بۆیە گرنگە هەموو شتێك بخوێنێتەوە، واتە بابەتی هەمەجۆر بخوێنێتەوە، هەروەها دەبێت بابەتی باش و خراپ، راست و هەڵە بخوێننەوە، لەبەر ئەوەی هەتا خراپەكە نەخوێنیتەوە نازانیت باشەكە چییە، هەتا هەڵەكە نەخوێنیتەوە نازانیت راستەكە چییە، ئەمە بەشێكە لە ئەزموونی خوێندنەوە لە ژیانی مندا، لەبەر ئەوەی لە هەموو مەزهەبەكان و هەموو كتێبە ئایینیەكان و هەموو كتێبەكانی دیكەی شیوعی و عەلمانی و یاسایەكانیش دەخوێنمەوە، خۆم نەبەستۆتەوە تەنیا بەزانیاری مەزهەبێك یان كۆمەڵێك كتێبی دیاریكراوەوە، ئەمەش هەمووكات یارمەتیدەر بووە بۆ ئەوەی باشتر راستییەكان دەربكەون، ئەوجا كە خوای گەورە ئەو فەزڵەی داوە بە ئافرەت كە ئەقڵی باشتر كار بكات، ئەمە پێویستیە بۆ ئافرەت كە ئەم ئەقڵە پەرەپێبدات بۆ ئەوەی كاری باشی پێبكات و رۆڵی گەورەیی خۆی پێ نمایش بكات.
* ئەگەر لێرەدا بگەڕێینەوە بۆ مامەڵەی هاوبەشی نێوان پیاو و ژن، كە بێگومان گرێدانەوەی ئەقڵی هەردووكیشیان بۆ كۆمەڵگە گرنگە، ئایا ئەو مامەڵەیە چۆن رێكدەخرێت؟
- پێش هەمووشت دەمەوێت راشكاوانە ئاماژە بەوە بكەم كە ئێمە بەرنامەمان بۆ ژیان هەڵەیە، تەنانەت شێوازی هاوسەرگیریشمان هەڵەیە، هەربۆ نموونە كاتێك كوڕ و كچێك دەیانەوێت هاوسەرگیری بكەن و ببنە هاوسەری یەكتری، زۆر گرنگە باش یەكتری بناسن و خێزانی یەكتریش بناسن، ئەگەر لەبەر هەر هۆیەك ئەو بوارە نەڕەخسا كە كوڕ و كچەكە باش یەكتری بناسن و بە رەفتاری یەكتری ئاشنا بن، ئەوا دەبێت كەسێكی ئەمین هەبێت پرسیاری لێبكرێت، بۆ ئەوەی بەراستی رەفتاری هەر لایەك بەوی دیكە بڵێت، من لە كتێبێكمدا كە ناونیشانی (پێشەكیەكانی هاوسەرگیری)یە كە كتێبێكی میتۆدییەو لە قۆناخی سێیەمی كۆلێژی شەریعە دەخوێنرێت هەموو ئەو پێشەكیانەی هاوسەرگیریم شیكردۆتەوە، لەوێدا ئاماژەم بەوەكردووە كە نابێت هاوسەرگیری لەسەر بنەمای جوانی و ناشرینی بێت، نابێت لەسەر بنەمای دەوڵەمەندی و هەژاری بێـت، تەنانەت نابێت لەسەر بنەمای ناسنامەی بنەماڵەیی بێت، بڵێن كچی فڵانە یان كوڕی فڵانە. بەڵكو دەبێت لەسەر بنەمای رەفتاری جوان بێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە، ئەوەی دەبێتە سەرمایەی ئەو خێزانەو ئەو ژن و مێردە رەفتاری جوانە، پێغەمبەر (د.خ) دەڵێت: لەبەر چوار هۆكار یەكێك ژنێك مارە دەكات، یان لەبەر بە دینیەتی، یان لەبەر ئەوەیە كچی فڵان كەسە، یان كچی فڵان دەوڵەمەندە، یان لەبەر ئەوەی جوانە، بەڵام پێغەمبەر (د.خ) دەفەرموێت تەنیا ئایینەكە هەڵبژێرە، ئەوانی دیكە واز لێ بێنە، لەبەر ئەوەی ئاینەكە فێری ئەخلاقت دەكات، بێگومان بنەمای هەموو شتێكیش ئەخلاقە.
* هەموو تۆژەرانی بواری سایكۆلۆژی لە توێژینەوەیان لەسەر سایكۆلۆژیەتی ژن و پیاو جەخت لەسەر ئەوە دەكەنەوە، ئافرەتان لە بڕیارداندا لە پیاو نەرمترن، ئایا تۆ چۆن سەیری ئەم مەسەلەیە دەكەیت؟
- لەسەر ئەم پرسە من كتێبێكم هەیە بە ناونیشانی (فعل و الانفعال) واتە كارو هەڵچوون، مەبەست لە فرمان یان رەفتار چییە، بێگومان ئەگەر سەیر بكەیت كاتێك ئاسن گەرم دەبێت دەكشێت، كە سارد دەبێـتەوە دێتەوە جێی خۆی، ئەوجا لەسەر ئەم پرسە سەیری ژن بكەین، بێگومان ئاشكرایە پەروەردگار بەو جۆرە دروستی كردووە كە هێزی سۆزداری زۆر بەهێز بێت، لە پیاودا هێزی زبری زۆرە، ئەوجا ئەگەر سەیری حیكمەتی پەروەردگار بكەین، ئەوا لەبەر ئەوەی ئافرەت دەبێتە دایك، ئەگەر ئەو سۆزە بەهێزەی نەبێت ناتوانێت مناڵەكەی خۆی بەخێو بكات.
* ئەگەر هەر لەسەر ئەم پرسە، بمانەوێت ئەم لایەنی سۆزدارییە بەهێزەی ئافرەت، كە ئەم رەفتارە نەرمەی لە ئافرەت دروستكردووە، بیگوازینەوە بۆ ناو سیاسەت، ئایا چۆن ئەم كارە بكەین؟
- بە شێوەیەكی گشتی من ئەوە بە هەڵە دەزانم كە دەڵێن ئەوە ئیسلامی سیاسییە یان ئەوە عەلمانی سیاسییە، لەبەر ئەوەی بە قەناعەتی من پێناسەی سیاسەت بریتییە لەوەی (كۆمەڵگە چی پێویستە تۆ دوای بكەویت) لەبەر ئەوەی لە زانستی لۆژیكدا، پێشەكییەكان هەیە، هەروەها ئاكام و دەرەنجامیش هەیە، لەبەر ئەوە پێویستە بەراییەكان رێك بخرێن ئینجا ئاكامەكەمان بۆ دیاری دەكرێت، ئەوجا ئەو لایەنەشی ئەولەویاتی كۆمەڵگەی پێ رێكدەخرێت زانست و پێشخستنی زانستە، ئەو وڵاتانەی پێیان دەڵێن پێشكەوتوو ئێستا دەچنە سەر مەریخ، هەر زانست پێشی خستوون، بۆیە بایەخدان بە زانست پێویستە بناخەی ژێرخانی هەموو هەوڵەكانمان بێت، بۆیە لێرەدا من وەسێتم بۆ ژنانی خۆمان ئەوەیە هەموو شت بخوێننەوە بە چاك و بە خراپ، بێجگە لە فەرموودەكانی خوا و سوننەتەكانی پێغەمبەر(د.خ)، هەرچییەك دەخوێننەوە گومانی لەسەر بكەن و پرسیاری لەسەر دروست بكەن و دەقاو دەق وەری مەگرن، پاشان پێویستە ژنان خۆیان شیبكەنەوە، بڕیار لەسەر باشی و خراپی بابەتەكە بدەن، ئەمەش قسەی غەزالی فەیلەسووفە دەڵێت:(من لم یشك لم ینظر، ومن لم ینظر لم یبصر، و من لم یبصر یبقی في العمی و الظلال) لێرەدا نەزەر بەمانای بینینی چاو نییە، بەڵكو مەبەستی مێشكە، ئەمەش واتە(هەر كەسێك بەو گومانەوە شت وەرنەگرێت بیری لێ ناكاتەوە، كە بیریشی لێنەكاتەوە تامردن بە كوێری و سەرلێشێواوی دەمێنێتەوە) ئەوجا لێرەوە ئەگەر بێینە سەر بەشداری ئافرەت لە سیاسەت، من پێموایە دەبێت ئافرەت تێكەڵاوی شەڕی ژیان بێت، ئەوجا كە ئاماژەم بەوە كرد پێویستە ژن بخوێنێتەوە و بەگومانەوە سەیری هەموو شتێك بكات، ئەوا دەبێت لەم شەڕەدا ژن چەكدار بێت بە زانست و مەعریفەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ژن بەشێكە لە ژیان، تەنیا ئەركی ئەوە نییە لە ماڵەوە دابنیشێت و شیو بۆ مێردەكەی ئامادە بكات، هەروەك لە كۆڕەكەش ئاماژەم پێكرد بەوەی خوا دەفەرمووێت (والمؤمنون والمؤمنات بعضهم أولياء بعض يأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر ويقيمون الصلاة ويؤتون الزكاة ويطيعون الله ورسوله أولئك سيرحمهم الله إن الله عزيز حكيم)
لێرەدا ئەولیا لە ولایەتەوە هاتووە، بۆچی بە ویلایەت هاتووە لەبەر ئەوەی فەرمان دەكەی بەچاكە و خراپەش رەت دەكەیتەوە، بۆیە بەپێی ئەم ئایەتە ژن دەتوانێت هەموو پۆست و پلەو پایەك وەربگرێت و لەبەڕێوەبردنیشدا سەركەوتوو بێت، بۆیە گرنگە بۆ ئەم مەسەلەیە كۆمەڵێك خولی سۆسیۆلۆژی بكەینەوە، بۆ ئەوەی چۆن بتوانین ئەم ئەقڵەی ژن لە داڕشتن و پیادەكردنی سیاسەتدا سوودی لێوەربگرین.
* سەبارەت بە كردنەوەی خول بۆ پەرەپێدانی توانای ئافرەت، بێگومان پێشتر خولی زۆر كراونەتەوە، بەڵام كێشەكە ئەوەیە خولی پەرەپێدانی توانای مرۆیی ئافرەت، مامۆستاكانیان پیاون، واتە ئەم خولانە بۆ ئەوەن ژنان وەك پیاوان بیر بكەنەوە، بەڵام ئامانجی ئێمە ئەوەیە ئەقڵی ژن وەك بیركردنەوەی ژن لە سیاسەت بەشدار بێت، نەك ژنێك وەك پیاو بیربكاتەوە، ئایا ئەمە گۆڕانكاری دروست دەكات؟
- من وای دەبینم پێش هەموو شت بۆ پێشخستنی باری زانستی كۆمەڵناسی خۆمان، دەبێت تێڕوانینی حزبیانە بۆ ئەم زانستە بخەینە لاوە، هەروەها نابێت ئەقڵی ژن و پیاو تەفزیڵ بكرێت، پێویستە هەردووكیان وەك ئەقڵی مرۆڤ سەیر بكرێن، ئەوەی دەیبینم تا ئێستا ئەمە نەكراوە، بۆیە دەبێت لە ئەلف و بێی كۆمەڵناسییەوە دەست پێبكەین، بۆ ئەمەش پێویستە قسەی كۆن دووبارە نەكرێـتەوە، بێجگە لە فەرموودەی خواو پێغەمبەر(د.خ) هەوڵبدەین فیكری تازە بەرهەم بهێنین، ئەم دیاردەیە تەنیا لای ئێمە وانییە كە قسەی زۆر دووبارە دەكەینەوە، ئەمە لە كۆمەڵگەی عەرەبی و ئیسلامیشدا بەو زۆرەیە، هەر بۆ نموونە كەسێك سەدان ساڵ لەمەوپێش بۆچوونێكی هەبووە كە هەڵەیە، كەچی سەدان ساڵە ئەو بۆچوونە كۆنە هەڵەیە دووبارە دەكرێتەوە، ئەمەش واتای ئەوەیە قسەكە راست بێـت یان هەڵە، كە كۆن بوو لای ئێمە پیرۆز دەبێت، بۆیە جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە پێویستە بێجگە لە فەرموودەی خوا و سوننەتەكانی پێغەمبەر (د.خ)هەموو شتێك بە گومانەوە سەیر بكەین، مەبەستم ئەوەیە ئەو پیرۆزییە نەمێنێت، ئەگەر دەركەوت هەڵەیە با واز لەو بۆچوونە هەڵەیە بێنین، ئەگەر راستیشە با زیاتر پەرەی پێبدەین، واتە فیكری تازە بەرهەم بهێنین، ئەوجا لێرەدا من وای دەبینم ئەقڵی مرۆڤی كورد (لەبەر ئەوەی باسەكەمان لەسەر كۆمەڵگەی خۆمانە) دەبێت پەرەی پێبدرێت، واتە ئەقڵی ژن پەرەی پێبدرێت بۆ ئەوەی بتوانیت شەڕی ژیان بكات، ئەقڵی پیاویش پەرەی پێبدرێت بۆ ئەوەی ئەقڵی ژن شەریكی بێت لەم شەڕەدا و پێكەوە شەڕی ژیان ببەنەوە، ئەوجا با لێرەدا رەخنەیەك لە راگەیاندنی كوردستانیش بگرم، راگەیاندن هەتا ئێستا لەبەر ئەوەی پیشەی بۆتە دۆزینەوەی قسەی ناشرین بۆ ناشرینكردنی بەرامبەرەكەی، نەیتوانیوە، رۆڵێك لە پەرەپێدانی ئەقڵی تاكی كورد بگێڕێت، ئەگەر سەیری دەوڵەتی كوەیت بكەین و بگەڕێینەوە بۆ مێژووی ئەو وڵاتە، سەردەمانێك هیچیان نەبوو، لەبەرامبەردا ئێمە خاوەنی هەموو شتێك بووین لەبواری رۆشنبیری و راگەیاندن، كەچی ئێستا میدیاكانی كوەیت بە بیستراو بینراوو ئەنتەرنێت و نووسراوەوە، هەموو زانست و مەعریفەو سیاسەتەو ئەوەی خۆشمان لە كوردستان هەمووی شەڕەجوێن و یەكتری ناشرینكردنە، جارێ گۆڤارێك لە سلێمانی دەردەچێت، دەگەڕێت چ وشەی ناشرینی جنێودان هەیە ئەو وشانە بەكار دەهێنێت، بۆیە كە ئەمە ئاستی دەستەبژێری ئێمە بێت، پرسیار دەكەم چۆن ئەقڵی تاكی كورد پەرەی پێدەدرێت؟ بۆیە وەڵامی ئەم پرسیارە ئەوەیە كە بوێرانە گرووپێك لەنێو ئەو دەستەبژێرە دەنگ بەرز بكەنەوەو شێوازی تەهریجی ئیعلامی ریسوا بكەن و داوا بكەن یەكتری ناشرینكردن بەس بێت، تا بتوانین دەست بە پەرەپێدانی ئەقڵی تاكی كوردی بكەین بە(ئەقڵی ژن و پیاوەوە) هەر بۆ نموونە لەدوای هاتنەوەی ئیمام خومەینی بۆ ئێران، لە یەكەم نوێژی هەینی لە تاران خامەنەئی لە گوتاری هەینیدا بە ئێرانیەكانی وت: (ئیتر بەسە خورافات، ئیتر بەسە شینی حەسەن و حوسێن، ئیتر بەسیەتی دوای قسەی درۆ و پڕوپوچ كەوتن، ئێستا كاتی ئەوەیە روو بكەینە زانست و تەكنەلۆژیاو بەرهەمهێنان و دووبارە بونیادنانەوەی ئێران، بەمجۆرەو بەمشێوەیە گوتارەكەی پێشكەش كرد، بۆیە ئێمەش دەنگێكی بوێرمان دەوێت كە بەو جۆرە داوا بكات كە بەسە ئیتر با واز لەو نەریتە كۆنە بێنین و رووبكەینە زانست و تەكنەلۆژیاو بەرهەمهێنان و بونیادنانەوەی وڵاتی خۆمان، من دەزانم دەبێت ئەم هەنگاوە هەر دەست پێبكات، بەڵام ئومێد دەخوازم زوو هەنگاوی بۆ هەڵبگیرێت و قۆناخێكی تازە دەست پێبكەین. لەو قۆناخە تازەیەدا سەیری دەستووری وڵات و ماف و ئەرك دەكەین، بۆیە دەبێت بوێرانە قسە بكەین، من كە گەڕامەوە بۆ كوردستان رامگەیاند(خەتەنەی كچان حەرامە، جگەرەكێشان حەرامە، سێ تەڵاق حەرامە) لەبەرامبەردا هەندێك لە مامۆستا ئایینیەكانی كوردستان بە توندی رەخنەیان لێگرتم، لە رۆژنامەكاندا هێرشیان دەكردە سەرم و قسەكانیان دەشێواندم، من ئەگەر لەو هێرشانە بترسامایە نەمدەتوانی ئەو كارانە بكەم، ئێستا هەر ئەوانەی هێرشیان دەكردە سەرم دێن داوای لێبوردنم لێ دەكەن، بۆیە دەبێت ئەو قۆناخە تازەیە دەست پێبكات، لەبەر ئەوەی ئەگەر ئەو قۆناخە تازەیە دەست پێنەكات، بەشداری ئەقڵی پیاویش لە سیاسەت هەڵەیە، بەڵام كە ئەو زەمینەیە دروست بوو، ئەو قۆناخە تازەیە دەستی پێكرد، ئیدی ئەقڵی تاكی كورد دەچێتە قۆناخێكی دیكەوە، ئەقڵی پیاو هەست بەوە دەكات پێویستی بە هاوكاری ئەقڵی ژنە، ئەو كات دەبێت چۆن پیاو بۆ وەرگرتنی پۆستی گشتی رادەسپێریت، دەبێت بە هەمان شێوەش ژن رابسپێریت، راشكاوانەتر ئەگەر ئەندامانی ئەنجوومەنی وەزیران 20 كەس بن، دەبێت 10 وەزیریان ژن بێت، لەمەش گرنگتر دەبێت لەپەرلەمانیشدا یەكسانی هەبێت، لە 100 ئەندام پەرلەمان پێویستە 50 یان ئافرەت بێت، ئەمەی ئێستا هەڵەیە پەرلەمان %30، لەبەر ئەوەی خوای گەورە وەك پێشتر ئاماژەمان پێكرد لەسەر ئاستی لێهاتوویی و ئەولەویەت دیاری كردووە نەك نێرو مێ، لە وەزارەتەكانیشدا تەنیا یەك ژن هەیە ئەویش خاتوو ئاسۆسە، ئەو خانمە وەزیرە سەردانی كردوم و دوو كاتژمێر پێكەوە قسەمان كرد، ئەوەی لەو خانمە بەدیم كرد، خانمێكی هێمن و لەسەرخۆو ئاقڵ و بەڕێز كە زۆر سەرنجی راكێشام، بۆیە دەبێت نموونەی خانمان لە پۆستە وەزارییەكان زیاد بكەین، ئەمەش كارێكە دەبێت هەنگاو بە هەنگاو بێت و بەتەنیا لایەنێك ناكرێت، دەبێت هەموو پێكەوە هەنگاوی بۆ هەڵبگرین. گرنگە ئەمە راستەوخۆ بە بەڕێز كاك نێچیرڤان بارزانی بڵێن، خەسڵەتێكی جەنابی كاك نێچیرڤان كە زۆر سەرنجی راكێشاوم ئەوەیە ئەو زۆر حەزدەكات گوێ بۆ قسەی راست بگرێت. لەمەش گرنگتر كە ئەویش خەسڵەتێكی جوانتری نێچیرڤان بارزانیە، دوای ئەوەی قسە راستەكەی پێدەڵێیت، راوێژت پێدەكات چی بكات و چۆن ئەو راستیانە بكرێنە كردار و كاری پێبكرێت.
* كەواتە تۆ ئومێدی گەورەت بە كاك نێچیرڤان بارزانی هەیە لەسەر پرسی بەشداری ژن؟
- بەڵێ ئومێدم پێی هەیە، مەسەلەكە ئەوەیە ئەم پرسە بە تەنیا بەكاك نێچیرڤان بارزانی ناكرێت، پێویستە وردە وردە هەنگاوی بۆ هەڵبگرین، من دەزانم بەڕێز نێچیرڤان بارزانی زۆر مەبەستێتی بەشداری ئافرەت زیاد بكات و تەنانەت رێژەی بەشداری ئافرەت لە پیاویش زیاتر بێت، ئەوجا تا چەند هاوكاری دەكرێت، ئەوەیان مەسەلەیەكی دیكەیە، لەبەر ئەوەی كە من گەیشتمە ئێرە بۆ مەسەلەی یاسای باری كەسێتی لیژنەیەكی دانا لە پێنج پیاو و پێنج ژن، هەشت مانگ لەگەڵ ئێمە نانی دەخوارد بۆ ئەوەی بزانێت ئەم یاسایە چۆن هەموار دەكرێتەوەو ئێمە چی دەكەین بۆ ئافرەت، ئەمە مانای ئەوەیە نیەتی هەیەو مەبەستێتی ئیش بۆ ژن و ئافرەتان بكات، هەروەها ئێستا هەندێك هەڵە هەیە دەمەوێت بۆ گوڵانی بنووسم بۆ ئەوەی كاك نێچیرڤان بارزانی لە گوڵاندا بیخوێنێتەوە، هەر بۆ نموونە دیاردەی فرەژنی لەكوردستان قەدەغەكراوە، ئێستا هەندێك هەن دەچن لە كەركوك و ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم مارەی دەكەن، ئێمە ساڵێك زیندانی و سزای 10 ملیۆن دینارمان داناوە، بۆ هەر كەسێك ژنی دووەم بێنێتەوە، بەڵام چووە لە شوێنێكی تر ژنی دووەم و سێیەمی مارەكردووەو وا لێرەش دانیشتووەو كەس نییە لێپرسینەوەی لەگەڵ بكات. هەروەها شتێكی دیكەشم نووسیوە بەوەی نابێت ژن لەدەرەوەی دادگا تەڵاق بدرێت، لەبەر ئەوەی ئەو پیاوەی ژن تەڵاق دەدات، نازانێ چۆن تەڵاقی دەدات، لە دادگا تۆژەری كۆمەڵایەتی هەیە، دەبێـت ئەو تۆژەرە كۆمەڵایەتیانە ئەو ژن و پیاوە بانگ بكەن، پرسیار لە پیاوەكە بكەن، بۆ ئەم ژنە تەڵاق دەدەیت، لەم حاڵەتەدا هەوڵدەدرێت پەشیمانی بكەنەوە، بۆ ئەوەی دیاردەی تەڵاق كەم بێتەوە.
* مەسەلەیەكی دیكە هەیە كە ئێستا لەسەر ئاستی جیهان، جەختی لەسەر دەكەنەوە، ئاماژە بەوە دەكرێت ئافرەت لە پۆستی حكومی و گشتیدا كەمتر گەندەڵە، هەندێك دەڵێن ترسە، ئایا تۆ چی دەڵێیت؟
- من دەڵێم بۆیە ئافرەت كەمتر گەندەڵە، لەبەر ئەوەی ئەقڵی زیاترە، هۆكاری گەندەڵیش لە تێنەگەیشتن لە بەرژەوەندی گشتی دروست دەبێت، بۆیە ژن ئەقڵی باشترەو باشتر لە بەرژەوەندی گشتی تێدەگات، بۆیە گەندەڵی كەمترە، كەواتە مەسەلەكە ترس نییە، بەڵكو لەبەر ئەوەی ئافرەت ئەقڵی زیاترە، ئەوا مانای ئەوەیە زیرەكترە لە پیاو، لەم حاڵەتەدا ئافرەت باشتر كارەكە بەڕێوە دەبات و كەمتر گەندەڵی دەكات. لێرەدا دەمەوێت ئاماژە بە دیمانەیەكی شاژن رانیەی ئەردەن بكەم كە ماوەیەك پێش ئێستا سەبارەت بە ئەقڵی ئافرەت پرسیاریان لێكرد، لەوەڵامدا وتی رێژەی دەرچوونی ئافرەتان لە عەرەبستانی سعودییە لە كۆلیژە زانستییەكان %70یە، بەڵام رێژەی دەرچوونی پیاوان %30، بەڵام بەداخەوە كار بەو ئەهلیەتە ناكرێت، كە نیشانەی ئەوەیە ئافرەت ئاقڵتر و زیرەكتریشە لە پیاو. منیش وەك ئەزموونی خۆم كە 35 ساڵ وانەكانی فەلسەفەو یاساو شەریعەتم وتۆتەوە، رێژەی دەرچوون لەنێو كچەكاندا لە كوڕەكان زیاتر بوو، داوای لێكۆڵینەوەی زانستیم كردووە، سەیرم كردووە لێكۆڵینەوەی زانستی كچەكان لە هی كوڕەكان باشتر بوون، ئەمە لەلام سەیر بوو، بەڵام ئەو قسانەی بەم دواییانە لەو كتێبانە خوێندمەوە كە دەڵێت ئەقڵی ژن بەهێزترە لە ئەقڵی پیاو، ژن زیرەكترە لە پیاو، ئەوا ئەو لوغزەی بۆ چارەسەر كردم كە من لە ماوەی 35 ساڵی مامۆستایەتیم بیرم لێدەكردەوە، بۆیە لە كۆتاییدا ئەڵێم ئەگەر نەخۆش نەبوومایەو بمتوانیایە بگەڕێم، سەردانی رێكخراوەكانی ئافرەتانم دەكرد و دەرسم پێدەوتنەوە، چونكە لای من هۆشیاركردنەوەی ئافرەت هەم ئەركێكی ئایینیە هەم ئەركێكی نیشتمانیشە، لەبەر ئەوەی من باوەڕم بەوەیە ئەگەر رێژەی ئافرەت لە سیاسەت و حكومەت هاوتای پیاو نەبێت، نابێت كەمتر بێت.