سەقەر ئەبوفەخر سەرۆكی سەنتەری توێژینەوەی دیراساتی فەڵەستینە و یەكێكە لەو نووسەر و تۆژەرانەی بایەخێكی تایبەتی بە كێشەی سوریا و گۆڕانكارییەكانی وڵاتانی عەرەبی دەدات، بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئێستای سوریا و پێچەوانە بوونەوەی پارسەنگی هێز بۆ رژێمی بەشار ئەسەد، ئەمەش لەبەر ئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی وەك پێویست هەنگاوی بۆ ئەم كێشەیە هەڵنەگرتووە، سەبارەت بەم لایەنە لە وتووێژێكی كورتدا، گوڵان چەند پرسیارێكی ئاڕاستە كرد، ئەویش بەمجۆرە وەڵامی داینەوە.

* بەڕای ئێوە رەوشی ئێستای سوریا بەرەو كوێ دەچێت؟
- هەموو راپۆرت و شرۆڤەكردن و لێكدانەوەو بەدواداچوونەكان گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی كە بارودۆخ لە قۆناغی داهاتوودا لە سوریا زیاتر بەرەو ئاڵۆزی و گرژی دەچێت، دیارە هۆی سەرەكیش ئەوەیە كە رژێمی سوریا هەندێ دەستكەوتی بەدیهێناوە بە تایبەتیش لە رووی سەربازییەوە لەوەتەی شەڕی قوسەیر روویداوە، هەروەها هەوڵی زیاتر دەدات بۆ ئەوەی زیاتر بەدەست بێنێت لە ناوچەكانی دیكە بە تایبەتیش لە حەلەب و حومس و ریفی دیمەشق، هاوكات ئەنجوومەنی هاریكاریی كەنداو بڕیارێكی دەركرد بە پڕچەككردنی ئۆپۆزسیۆنی سوریا، ئەوەش مانای وایە بڕێكی زۆری چەك دەڕژێتە ناو سووریاوە لە زۆر شوێنەوە بە تایبەتیش لە سنووری توركیاوە، كەواتە توندوتیژی لە قۆناغی داهاتوودا زیاتر پەرەدەسێنێت و خوێنێكی زیاتر لە سوریا دەڕژێت بێجگە لە ئاوارەبوونی زیاتری هاووڵاتیانی سوریا بۆ شوێنەكانی دەرەوەی وڵات بە تایبەتیش بۆ لوبنان، لەلایەكی دیكەشەوە هیچ تروسكاییەكی ئومێد لەئارادانییە وەك هەوڵێك بۆ یەكلاكردنەوەی قەیرانی سووریا، بۆ نموونە كۆنگرەی جنێف 2 كە لە رۆژانی رابردوودا زۆر قسەی دەربارە كرا، خرایە حوزەیران و دواتر تەمموزو ئێستاش هەر باسی ناكرێت، كەواتە بە هیچ شێوەیەك دەریچەیەك بۆ دەربازبوون لەو بارودۆخەی سووریا لە ئارادانییە، بۆیە من پێموایە رەوشەكە لە باتی ئەوەی چاك بێت بەرەو ئاڵۆزیی زیاتر هەنگاو دەنێت..
* كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی سەبارەت بە رووخاندنی بەشار ئەسەد زۆر ساردو سستە، پێتوایە رووخانی ئەو رژێمە ئەوەندە ئەستەم بێت؟
- بە پێی دەرئەنجامەكانی ساڵی رابردوو من پێموایە دەركەوتووە كە بەشار ئەسەد ناتوانێت بەیەكجاری ئۆپۆزسیۆن لەناوبەرێت و سەركەوتنی تەواو لەم رووەوە بەدەست بێنێت، ئەو ئۆپۆزسیۆنەی سوریاش یەكگرتوو و خاوەن یەك بیروبۆچوون و ئامانج نییە، ئێستا لە سووریا زیاتر لە دووهەزار تاقم و گرووپی چەكدار هەیە هەریەكەیان بە ناوێك یان سەر بە لایەنێكن یان بە ناونیشانی ناسراو لەوانە سوپای ئازاد، لیوای تەوحید، بەرەی نوسرە، دەوڵەتی عیراقی...تاد، هەروەها ئەو ئۆپۆزسیۆنە توانای رووخاندنی رژێمی سووریای نییە، كەواتە هەر لایەك لەو گرووپانە پێی وایە كە دەتوانێ سەركەوتن بەدەست بێنێ بەڵام لە واقیعدا پێچەوانەی ئەمەیە، من وەك رای خۆم لەو باوەڕەدام كە هەریەك لە رووسیاو ئیران چ وەك هێزی نێودەوڵەتی یان ئیقلیمی دەیانەوێت دەریچەیەك بۆ دەربازبوون لەو كێشەیە بگرنەبەر، چونكە هەردوولا بە رووخانی رژێمی سووریا زەرەرمەند دەبن، هەرچی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكاو ئەوروپایە ئەوان پەلەی كۆتایی هاتنی ئەم قەیرانە گەورەیان نییە، بۆیە لای ئەمریكا ئەوە باشە كە كۆمەڵگەی سووریا كاتێ بەو شێوەیە پەراگەندەو لێك دەترازێ ئەمە لە قازانجی ئەمنیی ئیسرائیلدایە لە ناوچەكە، هەر لەبەر ئەوەیە كە ئەو هەوڵانەی رووسیا و ئیران لە بەرژەوەندیی گەلی سووریادا نییە، هەروەها ئەمریكاش بە تەواوی نەهاتۆتە سەر خەت و بە جیددی كار بۆ كۆتایی ئەم قەیرانە ناكات، لەبەر ئەوە ئەم رەوشە هەر وەك خۆی دەمێنێتەوەو ئاڵۆزتریش دەبێت..
* كەواتە بە ڕای تۆ تاچەند ئەم بارودۆخە كاریگەری لەسەر رەوشی عێراق هەیە؟
- وا دیارە كە عیراق و سوریاو لوبنان یەك ژینگەی سیاسین، لە عیراق تەنیا لە مانگی رابردوو لە ئاكامی كردەوەی توندوتیژی پتر لە پێنج هەزار هاووڵاتی شەهیدو بریندار بوون، هەروەها لەم مانگەی رەمەزانیشدا چەندین تەقینەوەو كردەوەی خۆكوژی دەبینین، لە هەمووی گرنگتریش شكاندنی هەردوو بەندیخانەی ئەبوغرێب و تاجی بوو كە بە هەزاران زیندانیی تیرۆریستیان تێدابوو كە زۆربەیان سەر بە قاعیدەی تیرۆریست و گروپەكانی سەر بە ئەو بوون، ئەمەش ئاماژەیە بۆ پەرەسەندنی زیاتری توندوتیژی لە عیراق، كەواتە پرسیارەكە ئەوەیە بۆچی ئەوەی لە سوریا روودەدات لە عیراقیش بە هەمان شێوەیە، لە سوریا وا دیارە ململانێیەكە لە نێوان سوننەو شیعەیە، ئەگەر لە سوریا سوننە سەركەوت ئەوا هاوسەنگی هێز لە عیراق راست دەكاتەوە، واتا سوننە لە عێراق رەوشیان باشتر دەبێت لە هەیكەلبەندیی ئێستای دەوڵەتی عیراق، من لە گەڵ ئەو بۆچوونەدا نیم بەڵام وادیارە رەوتگەلێكی سیاسی لە عیراقدا هەن بەم شێوەیە لە مەسەلەكە دەڕوانن، كە دەرئەنجام دەبێتە هۆی سەرهەڵدانی پێكدادان لە نێوان سوننەو شیعە لە عیراق، كەواتە ئەم ململانێیە مۆركی شەڕی تایفی وەردەگرێت كە مەبەست ناكۆكی نێوان شیعەو سوننەیە چ لە عیراق یان لە سوریا، تەنانەت مەسیحییەكانیش وڵات بەجێدێڵن چ لە سوریا یان لە لوبنان هەتا لە فەلەستینیش كە ژمارەیەكی كەم ماونەتەوە، ئێستا رێژەیان زۆر كەم بۆتەوە، بۆیە من پێموایە چارەنووسی هەموو كۆمەڵگاكانی ئەم ناوچانە لە عەرەب و كوردو ئەرمەن و توركمان نەتەوەكانی دیكەش دووچاری مەترسی بۆتەوەو هیچ دڵنیاییەك لەئارادا نییە كە دڵیان بە ئاییندە خۆش بێت.
* زۆر كەس پێی وایە بەبێ دەستتێوەردانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئەوروپاو نەتەوە یەكگرتووەكان زۆر ئەستەمە رژێمی ئەسەد بڕوخێت، خوێندنەوەتان بۆ ئەمە چییە؟
- بە شرۆڤەكردنێكی سەرەتایی راستە تا ئێستا رژێمی ئەسەد هەر بەهێزە چ لە رووی ئابووری یان سوپاوە، لە بواری سوپا دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە 30 مانگ بەسەر ئەم قەیرانەدا تا ئێستا سووپاكەی هەر بەیەكگرتوویی ماوەتەوە، ئەوانەی لە سوپاش جیابوونەتەوە تەنیا كەسانێكن نەك پێكهاتەیەكی گەورەی سەربازی، كەواتە رووخانی ئەو رژێمە بەو توانا سادەیەی هاووڵاتیانی سوریا چاوەڕواننەكراوە و سەر ناگرێت، دەستتێوەردانیش لە سوریا مەترسیدارە چونكە رەوشی سووریا بە بەراورد لەگەڵ لیبیا جودایە، واتا ململانێیەك نییە لە نێوان گەل و رژێم، سوریا ئێستا بۆتە ناوچەیەكی ناكۆكیی گەورەی نێودەوڵەتی، كەواتە ئەمریكاو ئەوروپا ناتوانن بە ئارەزووی خۆیان بێنە ناو كێشەكەی سوریاوە چونكە رووسیاو ئێرانیش هاتوونەتە سەر خەتەكە، زۆر بە رەشبینییەوە دەڵێم سەرەتای شۆڕشی سووریا زۆر پیرۆز و پڕمانا بوو گەلی سووریا دژی رژێم بە بێ چەك رژایە سەر شەقام و داوای دیموكراسی و بنەماكانی ئازادی و پارووی نان و مافە رەواكانی خۆی دەكردو رۆژانە شەهیدەكانیان دەناشت و هەر بەردەوامیش بوون لەسەر خەباتی مەدەنی، بەڵام ئەگەر بە دیدێكی بێ لایەن بڕوانینە بارودۆخی ئێستای وڵات بزانین چی روودەدات، دەبینین گەلی راپەڕیوی سووریا ئێستا بۆتە پەناخوازو ئاوارەبوونەو زیاتر لە ملیۆنێك و دووسەد هەزار پەناخواز هەیە لە لوبنان و ژمارەیەكی زۆری دیكەش لە توركیا و عیراق و ئوردن میسر و جەزائیر و دەوڵەتانی ئەوروپا هەن، ئەو شۆڕشە میللییە ئێستا بێ میللەتە!دەرئەنجام ئێستا بە ئاشكرا ململانێی چەكداری هەیە لە نێوان هێزی ناوخۆو هێزی دەرەكیدا، لەنێوان رژێمی بەشار ئەسەد كە روسیاو ئێران پشتیان گرتووە، هەروەها گرووپێكی دیكەی چەكداری كە سعودیەو قەتەر و ئەوروپا پشتیان گرتووە، من پێموایە شۆڕشی رەوای سووریا لەباربرا دوای ئەوەی شۆڕشی مەدەنی گۆڕا بۆ شۆڕشی چەكداری، هەر لەبەر ئەوەیە كە واتاو پیرۆزیی شۆڕشەكەش ئاراستەیەكی دیكەی وەرگرت كاتێ بوو بە گۆڕەپانی ململانێی نێوان گرووپە چەكدارەكان، هەر بۆیە لەوباوەڕەدام كە گۆماوی خوێن لە سووریا هەر بەردەوام دەبێت و هیچ لایەنێكیش ناتوانێت بە تەنیا سەركەوتن بەدەست بهێنێت.