لۆرد مایكل ولیامز ((دیپلۆماتكاری بەریتانی)) بۆ گوڵان:پشتگیری حزبوڵڵا بۆ رژێمی ئەسەد مەترسیەكی راستەقینەی دروستكردووە و كێشەكەی هێندەی دیكە ئاڵۆز كردووە
June 4, 2013
دیمانەی تایبەت
لۆرد مایكل ولیام هەتا ساڵی 2001 نوێنەری تایبەتی ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان و رێكخەری تایبەتی لوبنان بووە، پێشتریش هەتا ساڵی 2006 رێكخەری تایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكان بووە بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە حكومەتی بەریتانیاشدا، لۆرد ولیامز راوێژكاری تایبەتی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا بووە لە هەردوو وەزارەتی جاك سترۆ و رۆبین كوكدا، لۆرد مایكل لە دوای تەواوبوونی كارەكەی لە نەتەوەیەكگرتووەكان و حكومەتی بەریتانیا ماوەی 2 ساڵە یەكێكە لە تۆژە دیارەكانی ئامۆژگای بەناوبانگی چاتام هاوس و تایبەتمەندە لەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرۆسەی ئاشتی پارێزی نەتەوە یەكگرتووەكان، بۆ قسەكردن لەسەر رەوشی ئێستای سوریا، گوڵان ئەم وتووێژەی لەگەڵ لۆرد مایكل ولیامز ئەنجامداوە كە ئەمە دەقەكەیەتی.* لەگەڵ نزیكبوونەوە لە بەستنی كۆنفرانسی جنێفی دوو بۆ چارەسەركردنی كێشەی سوریا و هەوڵدان بۆ پێكهێنانی حكومەتێكی ئینتیقال بۆ ئەوەی خەڵكی سوریا بڕیار لە ئایندەی خۆیان بدەن، ئێستا دەبینین كە نەتەوەكە بۆتە قوربانی، پرسیارەكە ئەوەیە تا چەند كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئامادەیە سوریەكان لەم قەیرانە كارەساتاویە رزگاربكات؟
- ئەوەی ئێوە دەیڵێن راستە، ئەمە قەیرانێكی مەترسیدارە و خەڵكی سوریا باجێكی زۆر زۆر قورس دەدەن. ئەمڕۆ گوێم لە راپۆرتێكی بی بی سی بوو لەبارەی شارۆچكەی قەسەیرەوە، كە مایەی مەترسی بوو كە ژمارەیەكی زۆری خەڵك كوژراون و برینداربوونە. بە دڵنیاییەوە ئێمە بەرەو كۆنفرانسی جنێف دەچین و ئومێدی ئێمە ئەوەیە سەركەوتنێكی لێبكەوێتەوە، بەڵام دەبێت ئەوە بڵێم كە زەحمەتە گەشبین بیت لەو رووەوە، پێموایە دەبێت كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پتر چالاك بێت، لەبەر ئەوەی ئێستا ئەم شەڕە پێیناوەتە ساڵی سێیەمەوە و ناكرێت خەڵكی سوریا جێبهێڵین بۆ ئەوەی رووبەڕووی ئەو هەموو سەركوتكاریە ببنەوە لەلایەن رژێمەكەی ئەسەدەوە.
* چوونی سیناتۆر جۆن مەككین، بۆ نێو ئەو خاكانەی سوریا كە لە ژێر كۆنتڕۆڵی موعارەزەدا، هەنگاوێكی گرنگە بەلای ئیدارەی ئەمریكاوە، بە تایبەتی لەبەر ئەوەی كۆماریە و رەخنەیەكی زۆر لە ئیدارەی ئۆباما دەگرێت و ئیدارەی ئۆباماش رایگەیاند كە ئاگاداری ئەو سەردانە بووە، واتە وەك سەردانێكی رەسمی بووە، تا چ راددەیەك ئەمە پەیامێكی ئەمریكایە بۆ سوریا؟
- پێموایە ئاماژەیەكی گرنگی نارد، مەككەین یەكێكە لە گرنگترین سیاسەتمەدارە ئەمریكیەكان و بە دڵنیاییەوە ئەو پاڵێوراوی كۆماریەكان بوو بۆ سەرۆكایەتی لە دوا هەڵبژاردنی ئەمریكادا، كەسێكە رێزێكی زۆری لێدەگیرێت لە دەرەوەی ئەمریكا و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، لەبەر ئەوە پێموایە سەردانەكەی هەندێ كاریگەری دەبێت و فشاری زیاتر لەسەر ئیدارەی ئۆباما دروست دەكات بۆ ئەوەی پتر چالاك بێت لە ئاست پرسی سوریادا.
* لە كاتێكدا لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی هەوڵدەدرێت بۆ ئەوەی كێشەی سوریا بە ئاشتیانە چارەسەر بكرێت، ئەوا حزبوڵڵای لوبنانی بۆتە بەشێك لە هێزەكانی سوریا و شەڕی نەتەوەی سوریا دەكات و حەسەن نەسروڵای سەرۆكی ئەو حزبەش رایگەیاند ئەوان بەشێكن لە شەڕەكە، ئایا تا چەند بەشداری ئەم حزبە لە شەڕەكەدا بارودۆخەكە خوێناویتر و ئاڵۆزتر و مەترسیدارتر دەكات؟
- ئەمە پرسیارێكی زۆر باشە و من پێموایە تێوەگلانی حزبوڵڵا هەنگاوێكە مایەی نیگەرانییەكی زۆرە و بە راددەیەكی زۆر بارودۆخەكە دژوارتر دەكات، بۆ ماوەیەك حزبوڵڵا رۆڵێكی پەراوێزی هەبوو لە سوریا، بەڵام لە ماوەی چەند مانگی رابردودا زۆر چالاكانە تێوەگلاوە، بە تایبەتی لە شەڕی قوسەیردا، كەبەلای كەمەوە دوو هەزار چەكداریان بۆ تەرخان كردووە، و هەندێ كەس دەڵێن لەوەش زیاتر. ئەمە مایەی ناڕەحەتیەكی زۆرە، لەبەر ئەوەی رەنگە سەربكێشێت بۆ شەڕێكی ئیقلیمی. بەم دواییە لە لوبنان بووم لە بەیروت، و سیاسیەكان زۆر نیگەران بوون لە تێوەگلانی حزبوڵڵا لە شەڕی سوریادا، كە ترسیان هەیە لەوەی وڵاتی لوبنانیش رابكێشرێتە ئەم شەڕەوە، هەندێ رووداویش روویانداوە، بە تایبەتی لە شاری تەرابلوس لە نێوان شیعە و سوننەدا. پێموایە تێوەگلانی حزبوڵڵا مایەی داخێكی زۆرە و مەترسیەكی زۆرە و دەبێتەهۆی ئەوەی شەڕەكە زیاتر دژوار بێت.
* سەرۆكی سوپای سوریای ئازاد هۆشداریدا بە حكومەتی لوبنان كە ئەگەر چەكدارەكانی حزبوڵڵا لە سوریا نەكشێننەوە، ئەوا شەڕ دەبەنە لوبنانەوە، ئایا تا چەند ئەمە مایەی هەڵگیرسانی شەڕێكی هەرێمایەتی دەبێت؟
- انشالله ئەمە روونادات، كەس نایەوێت ئەم شەڕە بەرفراوان بێت، بەڵام پێموایە ئێستا ئەو مەترسیە، مەترسیەكی زۆر راستەقینەیە و رەوانەكردنی ژمارەیەكی زۆری چەكدار لەلایەن حزبوڵڵاوە بۆ سوریا، رەفتارێكی زۆر ئیستفزازیە و رەنگە هەندێ كاردانەوەی لێبكەوێتەوە لە ناو سوریادا، لەلایەن موعارەزە، هەروەها لە لوبنانیش، لەبەر ئەوەی چەند پارت و گروپی هەن لە لوبنان، مەسیحی و سوننی و ئەوانی دیكە كە زۆر زۆر ناڕحەتن بەو كارەی ئێستا كە حزبوڵڵا دەیكات.
* یەكێتی ئەوروپا بڕیاری هەڵگرتنی گەمارۆی چەكی داوە كە لە 1ی حوزەیرانەوە جێبەجێ دەكرێت و روسیاش بەم بڕیارە خۆشحاڵ نییە و موشەكی S300 داوە بە ئەسەد، ئەمەش بۆتەهۆی ئەوەی كێشەكە ببێتە قەیرانێكی ئیقلیمی، لەبەر ئەوەی ئیسرائیل دژی ئەم هەنگاوەی روسیایە، هەروەها توركیاش پەیوەندیەكی ئاڵۆزی لەگەڵ رژێمەكەی ئەسەد هەیە بە تایبەتی دوای تەقینەوەكانی شاری رەیهانە كە لەلایەن رژێمەكەی ئەسەدەوە ئەنجامدرا، تا چەند مەترسی شەڕێكی ئیقلیمی بەربڵاو دەكرێت و هەموو لایەك رادەكێشرێنە ئەو شەڕەوە؟
- پرسیارێكی زۆر باشە، بڕوانن تەنیا لە ماوەی مانگی رابردودا شەڕەكە چەند بە شێوەیەكی مەترسیدار تەشەنەی كردووە، سەرەتای هێرشكردنی ئیسرائیل بۆ سەر ئامانجەكانی حزبوڵڵا و ئامانجەكانی سوریا لە دەوروبەری دیمەشق، دواتر تەقینەوەكانی رەیهانی لە توركیا و ئینجا راگەیاندنی حزبوڵڵا كە شەڕ دەكات لە سوریادا، هەموو ئەمانە بە ئاڕاستەیەكی مەترسیداردا دەڕۆن. روسیا جەختی لەوە كردۆتەوە كە موشەكی S300 دەداتە سوریا، و بە دڵنیاییەوە ئیسرائیل ئەمە بە كارێكی زۆر ئیستفزازی دەزانێت، كەواتە ئەگەری ئەوە هەیە- خوا ئەمە نەكات- ئەوانیش لەم شەڕەوە تێوەبگلێن، لەبەر ئەوە ئێمە لە رۆژگارێكی مەترسیداردا دەژین لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.
* لە پەیوەندیدا بە كۆنفرانسی جنێف دوو، دەبینین روسیا بەربەست دروست دەكات، بۆ نموونە داوای نوێنەرایەتی ئێران دەكات و داوا دەكات موعارەزە نوێنەرایەتی سەرجەم پێكهاتەكان لە خۆبگرێت، ئایا پێتانوانییە روسیا دەیەوێت پێش بەستنی كۆنفرانسەكە شكستی پێبهێنێت؟
- من دڵنیانیم لەوەی هاوڕام لەگەڵ ئەمەدا، دابەشبوونێك هەیە لەبارەی بەشداری ئێرانەوە لە كۆنفرانسی جنێف، ئەمریكا پەرۆش نییە لەبارەی ئەم بیرۆكەیەوە، هەروەها هەندێ وڵاتی عەرەبی وەك سعودیە و ئیمارات و هتد خۆشحاڵ نین پێی. بەڵام هەندێ لە وڵاتە ئەوروپیەكان پێیان باشە ئێران لە كۆنفرانسەكەدا بەشداری بكات، نەك تەنیا روسیا، بەڵكو رەنگە ئەڵمانیا و تەنانەت هەندێ بەرپرس لێرە لە بەریتانیا. ترسیان لەوە هەیە كە ئەگەر ئێران لە كۆنفرانسەكەدا بەشداری نەكات، ئەوا پتر دوژمنكارانە رەفتار دەكات و لە كۆتاییدا دەبێت ببێتە بەشێك لە چارەسەركردنی ئەم قەیرانە مەترسیدارە.