پرۆفیسۆر ئێف گریگۆری گەوس گەورە تۆژەری ئامۆژگای بەناوبانگی برۆكینگزە و هەروەها لەلقی دۆحەی ئامۆژگای ناوبراویش تۆژەرە و تایبەتمەندە لەسەر سیاسەتی ناوخۆی و پەیوەندییە نێودەوڵەتیەكانی دەوڵەتانی كەنداو، هەروەها تایبەتمەندیشە لەسەر سیاسەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەسەر ئاستی جیهان و بە یەكێك لە چاودێر و شرۆڤەوانە دیارەكان دەژمێردرێت لەسەر پرسەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كەنداو، بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئێستای سوریا و ئەگەرەكانی ئایندە، پرۆفیسۆر گەوس لەم وتووێژەی لەگەڵ گوڵاندا بەمجۆرە رای خۆی خستەڕوو:

* ئەو شەڕو پێكدادانەی ئێستا لە سوریا درێژەی هەیە، تاكەی بەردەوام دەبێت و هاووڵاتیانی سڤیلیش دەبنە سووتەمەنی ئەم شەڕە؟
- بە بۆچوونی من ئەم بارودۆخە بەپێی پێشهات و پەرەسەندنەكان زۆر درێژە دەكێشێت و رەنگە بۆ ماوەیەكی زۆریش بێت، چونكە ئەوە بۆ دووساڵ دەچێت ئەم شەڕە هەڵگیرساوەو رژێمیش تا ئێستا بەرگری لە خۆی دەكات و رۆژانەش خەڵك دەبنە قوربانی ستەم و كوشتنی ئەم رژێمە، بەڵام ئەوەی جێگەی هەڵوەستە لەسەركردنە دەبینین بەهۆی بەرگری و كۆڵنەدانی شۆڕشگێڕان و جەماوەری خۆڕاگر، رۆژانە رژێمی ئەسەد ناوچەو پێگەیەكی زۆر لەدەست دەدات و تەنانەت ورەی سوپاكەشی تا رادەیەكی زۆر داڕماوە، بەڵام جارێكی دیكە دووپاتی دەكەمەوە كە لەو بڕوایەدا نیم بەم زووانە بڕووخێت، یاخود دەست نیشانی كاتەكە بكەم كە رەنگە چەندین مانگ یان ساڵ بخایەنێت.
* ئایا ئەو كەیسەی سوریا تا چەند بۆتە كێشەو ململانێی هەردوو ئایینزای سوننەو شیعە لە وڵاتی ئیسلامیدا؟
- ئەگەر سەیری مێژووی ناوچەكە بكەین بۆمان دەردەكەوێت كە پێشتر شەڕ و ململانێیی تایەفەگەری هەبووە و نزیكترین نموونەش بۆ ئەمە، شەڕەكەی عێراقە، بۆیە ئەمە درێژەپێدەری ناكۆكییە تایەفەگەرییەكەی ناوچەكەیە، وێڕای ركابەریی نێوان عەرەبستانی سعودیەو ئێران، ئەو پاڵپشتییەی كە ئەو وڵاتانە هەریەكەیان لە لایەنێكی دیاركراو لە سوننە و شیعە دەیكەن، سەبارەت بە رەوشی سوریاش تێبینی ئەوە دەكرێت كە ململانێیەكە سەرەتا بە خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین بەرامبەر رژێمەكەی ئەسەد دەستی پێكرد و دواتر پەرەی سەند تا لە چەند روویەكەوە چووە ناو بازنەی ناكۆكیی تایەفەگەرییەوە، ئەو گرژی و پشێویانەی لە ئاكامی پەیوەندیی و ناكۆكییەكانی نێوان سوننە و شیعە لە ناوچەكە هاتوونەتە ئاراوە فاكتەرێكی هاندەرن بۆ ئەوەی بكەونە ژێر كاریگەریی ئەو كێشەیەی ئێستای سوریاوە.
* ئەگەر بارودۆخەكە بە شێوەیەك كەوتەوە كە دواجار بەشار ئەسەدو لایەنگرانی لە عەلەوییەكان روویان كردە ناوچە شاخاوییەكان و دەوڵەتێكی عەلەوییان راگەیاند و هاوپەیمانێتییان لەگەڵ ئەوانەی كە پشتگیرییان دەكەن لە (حەماس و حزبوڵڵای لوبنانی) بكەن، ئایا ئەمە دەبێتە سەرەتایەك بۆ رووخانی رژێمەكەی ئەسەد و هەڕەشە بۆ سەر سەقامگیریی ناوچەكە بەگشتی؟
- بە بۆچوونی من رەنگە لە ئاكامی پێشهات و پەرەسەندنەكانی ئەم بارودۆخە ئەگەرێك سەرهەڵبدات كە سەرۆكی رژێم و دارودەستەكەی بۆ خۆڕزگاركردن لە تەوژمی بەرگریی بەردەوامی جەماوەری راپەڕیو پەنا بۆ شاخەكان بەرن، بەڵام بەهەرحاڵ ناتوانن (ئەگەر ئەمەش بكەن) تا ماوەیەكی زۆر خۆڕاگربن، من لەو باوەڕەدانیم كە ئەم پێشهاتە وەك لێكترازانێكی كۆتایی دەوڵەتی سوریا بكەوێتەوە واتا (لە نێوان سوننە كە نیشتەجێی رووبەرێكی زۆری سوریان و لە نێوان ئەو دەوڵەتە عەلەوییەی كە لە ناوچە شاخاوییەكاندا دادەمەزرێت)، ئەو گرژی وناكۆكییانەی ئێستای نێوان شیعەو سوننە لە عێراق دەرئەنجامی رەنگدانەوەی ئەو كەیسەی سوریایە كە دواتر رەوشەكەی زیاتر ئاڵۆز كرد، ئەوەی پەیوەندی بە ناوچە كوردییەكانەوە هەیە من لەو باوەڕەدام ئەوان حاڵەتێكی تایبەتییان هەیە، واچاكترە ئەوان خۆیان لە كۆنتڕۆڵی ناوەندی سوریا جیابكەنەوە واتا بچنەپاڵ حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە لە عێراق تاكو ژیانیان پارێزراوتر بێت و لە هەمان كاتیشدا لە ئەگەری هەوڵی عەلەوییەكان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێك لە ناوچە شاخاوییەكان بەهێزتر دەبن.
* پەیوەست بەم لایەنە، تا چەند كوردی سوریا لەم هەلومەرجەی ئێستای وڵاتەكە سوودمەند دەبن، بە تایبەتیش داننان بە پێناسەیان وەكو میللەتێكی سەربەخۆ و دواتر وەدەستهێنانی مافە نەتەوەییە رەواكانیان؟
- لێرەدا من پێموایە دوو رێگەچارە هەیە بۆ ساغكردنەوەی ئەم لایەنە، یەكێكیان ئەوەیە كە لە چوارچێوەی سوریادا دان بنرێت بە ئۆتۆنۆمیی گەلی كورد، دووەمیشیان هەروەكو ئاماژەم پێكرد چاكتروایە ئەو ناوچە كوردییانە بچنە پاڵ حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، بەڵام جێگەی داخە لەنێو خودی كوردیشدا لە سوریا ناتەبایی و ناكۆكی بەدی دەكرێت، ئەمەش ئەوە دەردەخات كە كۆدەنگییەكی یەكگرتوو لە نێو كۆمەڵگەی كوردیی سوریادا بوونی نییە كە دواتر بە زیانی ئاییندەیان دەشكێتەوە.
* توركیا وەك دەوڵەتێكی دراوسێی سوریاو نزیك لەم كێشەیە، چ رۆڵێكی كاریگەر لە پەرەسەندنەكانی رەوشی ئەو وڵاتەدا دەگێڕێت؟
- دیارە توركیا رۆڵێكی بەرچاوی هەیە، چونكە هەر لەسەرەتای سەرهەڵدانی كێشەكە دەرگای سنوورەكانی بەڕووی گرووپە چەكدارەكان و پەنابەرانی سڤیلدا واڵا كردووە، بەڵام لە هەمان كاتیشدا توركیا دوودڵە لە هەر دەستێوەردانێكی راستەوخۆی سەربازی لە سوریادا، دیارە دەوڵەتی توركیاش لەڕووی توانای سەربازیشەوە لە دوای ئیسرائیل بە دووەم دەوڵەتی بەهێز دەژمێردرێت، بەڵام هەرگیز بیر لە ئەنجامدانی هیچ دەستتێوەردانێكی سەربازی ناكاتەوە ئەمەش لە ترسی ئەوەی نەبادا درێژە بكێشێت و لە ئاكامدا زیان بە خەرجی و ئاییندەی ئەو وڵاتە بگەیەنێت.
* ئەو هەموو كارەسات و ماڵوێرانییەی لە ئەنجدامی ئەم بارودۆخەی سوریا هاتە ئاراوە، كەچی جیهان تا ئێستا لە بەرامبەریدا بێدەنگ و دەستەوەستانە و پێتوایە ئیدارەی تازەی ئۆباما سیاسەتێكی دیكە لەهەمبەر ئەم كەیسەدا دەگرێتەبەر؟
- من لەو باوەڕەدانیم ئیدارەی ئۆباما سیاسەتێكی نوێ بۆ ئەم مەبەستە پەیڕەو بكات، چونكە لە سەرەتادا بۆ مەسەلەی دەستتێوەردان دوودڵ و نیگەران بووە، بەڵام ئەگەر گۆڕانكاریی لە هاوسەنگی شەڕەكەو پێشهاتەكاندا بێتە دی، رەنگە هەڵوێستەكەی بگۆڕێت، بەهەرحاڵ پێموانییە ئەم ئیدارە نوێیە ئارەزووی دەستێوەردانی هەبێت، ئەوەی كە ئێستا لەو وڵاتەدا روودەدات كارەساتێكی ترسناكی مرۆییە، بەڵام مەرج نییە هەموو كارەساتێك دەستتێوەردانی نێودەوڵەتی بەدوادا بێت، چونكە زۆر جار ئەم كارەساتە مرۆییانە هاوتەریب دەبن لەگەڵ بەرژەوەندیی ستراتیژیی كاراكتەرەكان كە دەبنە پاساو بۆ ئەنجامدانی ئەم دەستێوەردانە.
* تێڕوانینتان بەرامبەر رۆڵی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، پێتانوایە پێگەی خۆی لەم ناوچەیە لەدەستداوە؟
- من لەوباوەڕەدانیم كە ئەمریكا وەك وڵاتێكی بەهێز پێگەی خۆی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لەدەستدابێت، بەڵام وەك جاران بەهێز نییە بە بەراورد لەگەڵ پێگەكەی دوای شەڕی سارد كە ئەوكاتە وەك تاكە وڵاتی زلهێز توانی بە زەبری هێزی سەربازی گورزی كوشندە لە رژێمی عێراق بدات، بەهەرحاڵ ئەمریكا بۆ بەرژەوەندیی خۆی پێموانییە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەجێ دێڵێت و دەستتێوەردان نەكات، ئەوەی گرنگە لێرەدا بیخەمەڕوو ئەوەیە كە لە ماوەی 15 ساڵدا واتا لە نێوان كۆتایی شەڕی سارد و نیشان و ئاماژەكانی شكستی شەڕی عیراق، هەموو هەوڵ و سیاسەتەكانی ئەمریكا بە ئاراستەی خۆبەهێزكردن و قەڵەمڕەویی زیاتر لە ناوچەكەدا كەوتە ژێرفشارێكی زۆرەوە، كە كاریگەریی بۆ سەر پێگەی سیاسی و سەربازیی ئەو دەوڵەتە دەبێت.