عێراق بە قۆناخێكی هەستیار و مەترسیدار تێدەپەڕێت، لەنێو پێكهاتە سیاسییە سەرەكیەكانی وڵاتدا هەست بە نەبوونی متمانەیەكی زۆر دەكرێت، ئەمەش بەراشكاوی بۆتە هۆكاری ئەوەی بنەمای تەوافوق و شەراكەت لەنێو پێكهاتەكان بلەرزێت و ئەگەری چەندین مەترسی بێتە ئاراوە، هەروەها لە ئێستای عێراقدا هەست بە سیاسەتی جیاكاری مەزهەبی و نەتەوەیی دەكرێت و هەوڵێك هەیە بۆ ئەوەی هەندێك پێكهاتە بكەونە پەراوێزی پرۆسە سیاسییەكە، لەسەر ئاستی پەیوەندییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و بەغداش كۆمەڵێك كێشەی گرنگ هەن كە تائێستا هیچیان چارەسەر نەكراون و هەوڵی جددی لەلایەن حكومەتەوە نابینرێت بۆ ئەوەی كێشەكان چارەسەر بكرێت، لەسەر ئاستی دەوڵەتانی دراوسێ، حكومەتی ئێستای عێراق لەگەڵ توركیا پەیوەندییەكانی لەوپەڕی ئاڵۆزیدایە، بەرامبەر بە سوریاش هەڵوێستێكی روون و ئاشكرا هەستی پێناكرێت، لە هەندێك لایەنیشەوە هەست دەكرێت وێڕای ئەوەی ئەمریكا ئەو رۆڵ و نفوزەی جارانی لە عێراقدا نەماوە، لە هەمانكاتدا جۆرێك لە دووركەوتنەوە لە ئاراستەی سیاسەتی حكومەتی عێراق و ئەمریكا بوونی هەیە، لەسەر ئاستی ناوخۆش وەك ئێستا رۆژانە دەبینین حكومەتی عێراق ئەدای بە ئاستێك لاواز بووە كە نەتوانێت خزمەتگوزاری پێویست بۆ هاووڵاتیان دابین بكات، ئەمەش بۆتە هۆكاری ئەوەی رۆژانە خۆپێشاندان لە شارە جیاوازەكانی عێراق دژی حكومەت سازبكرێت، لەبەرامبەریشدا خەڵكانی سەر بە لیستی سەرۆك وەزیران خۆپێشاندان بۆ پشتگیری لە حكومەت سازدەكەن، بۆ قسەكردن لەسەر كۆی ئەم پرسانە و چەندین بابەتی دیكە، رۆژی پــێــنــجشــەممەی رابردوو (17/1/2013) چووینە تەلاری وەزارەتی دەرەوەی عێراق و ئەم پرسانەمان لەگەڵ بەڕێز هۆشیار زێباری وەزیری دەرەوەی عێراق تاوتوێكرد و بەڕێزی بەمجۆرە وەڵامی داینەوە، ئەمەش دەقی دیمانە تایبەتەكەی گوڵانە لەگەڵ بەڕێز هۆشیار زێباری وەزیری دەرەوەی عێراق.

گوڵان: ئێستا عێراق بە بارودۆخێكی هەستیار و مەترسیدار تێدەپەڕێت، ئایا بەڕێزتان وەك وەزیری دەرەوەی عێراق ئەم ناسەقامگیری رەوش و بارودۆخە ناهەموارەی لە وڵاتەكەدا گوزەر دەكات، چۆنی دەبینیت و چ خوێندنەوەیەكتان بۆی هەیە؟
هۆشیار زێباری: بارودۆخی ئێستای عێراق لە دۆخێكی قەیراناویدایە، ئەم قەیرانە بەرەنجامی قۆناخی گواستنەوەیە لە دیكتاتۆریەتەوە بەرەو دیموكراتیەت، پرۆسەی گواستنەوە ئاڵۆزو پڕ لە گرێ و گۆڵە، چونكە دیموكراتییەت خەڵكانێكی دیموكراتخوازی دەوێت، تا پرۆسەكە ئەنجام بدەن و جێبەجێی بكەن، ئەم قەیرانە بە دڵنیاییەوە كاریگەری سلبی زۆری هەبووە لەسەر رەوش و بارودۆخی سیاسی و ئەمنی و ئابووری و گوزەرانی خەڵكەكە بە گشتی، هەوڵی زۆریش هەن بۆ چارەسەركردنی، بەڵام تا ئێستا ئاسۆیەكی وا لە ئارادا نییە، لە هەندێك ناوچەدا خۆپێشاندان هەیەو لە بەرانبەردا خۆپێشاندانی بەرانبەریش كەوتۆتەوە، كێشە لە نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدراڵی لە بەغدا هەیەو زۆر لە كێشەكان هێشتا نەگەیشتوونەتە چارەی كۆتایی، بەڵام هەموو لایەك پابەندن بە بەردەوامبوون و بەشداربوونیان لە پرۆسەی سیاسی عێراقدا، هەموو فراكسیۆنە پەرلەمانی و سیاسییەكان هێشتا پابەندن بە بنەماكانی پرۆسەی سیاسییەوە، ئەمە بە گشتی كاریگەری بۆ ئەداو كارەكانی حكومەت هەیە، چونكە هەر حكومەتێك ئەگەر بیەوێت خزمەت بگەیەنێت، پێویستە سێ كایەی تێدا وەدی بێت ئەوانەیش نوێنەرایەتی باشی هەبێت، میللەت لێی رازی بێت، هەروەها دەبێ هەڵوێستیان یەكگرتوو بێت، لەم دواییانەدا بە داخەوە لە ئەنجامی پیادەكردنی هەندێك سیاسەت و دەرچوواندنی هەندێك بڕیارەوە تەوافوقی سیاسی هەژێنرا، ئەمە مەترسییەكەی لەوێدایە، كە ئەو تەوافوقە سیاسیانەی پاش ساڵی 2003 دروست بوون و عێراقی تازەش لەسەر ئەو تەوافوقاتە تازانە دروست كرایەوە، ئێستا ئەو بنەمایە هاتۆتە هەژاندن.
گوڵان: وەك بەڕێزت ئاماژەت پێكرد لە ناو پێكهاتە سیاسیەكاندا كۆمەڵێك كێشە بوونیان هەیەو نەتوانراوە بە دیالۆگ چارەسەر بكرێن، ئایا تا چەندە ئەم بارودۆخە هەستیارەی عێراق بە مەترسی دەزانیت؟
هۆشیار زێباری: بە دڵنیاییەوە جێگەی مەترسییەو تەحەدایەكی گەورەشە رووبەڕووی عێراق بۆتەوە، دەرئەنجامی ئەو وروژاندن و هەژاندنەی لەنێوان تەوافوقاتی سیاسی پێش ئێستادا كە هەبووە تەحەدا دروست بووە، گرفتەكە لەوەدایە پێش ئێستا هەندێك مەرجەعیەت بوونی هەبوو، هەر كاتێك عێراق دووچاری قەیرانێك ببوایەتەوە، ئەو مەرجەعیەتانە دەستوەردانیان دەكرد، هەروەها جاران هێزەكانی ئەمریكی لە عێراقدا بوون، باڵیۆزخانەی ئەمریكا، رۆڵێكی باڵایان بۆ ناوبژیوانی و ناوەندكاری هەبوو ئێستا ئەو رۆڵەیان لە عێراقدا بەو هێزەی جاران نەماوەو پاشەكشەی كردووە، پێشان مەرجەعیەتی نەجەفی ئەشرەف لە زۆربەی كێشەكانی بەرەنگاربوونەوەو جەنگی تایەفەگەری و زۆر كێشەی تری ناو عێراق كە تووشی دەهات ئەو مەرجەعیەتەش رۆڵی ئەكتیڤی هەبوو، قسەی خۆیان هەبوو لەسەر كێشەكان و بێدەنگییان هەڵنەدەبژارد، ماوەیەكە ئەم رۆڵەش لاواز و كەمتر بووە، پێش ئێستا سەركردایەتی هاوپەیمانی كوردستان رۆڵێكی كارای ناوبژیوانیی بە پەلەی بینی، پار و پێرار كە دامەزراندنەوەی حكومەت بە بنبەست گەیشتبوو، سەرۆكی هەرێمی كوردستان رۆڵێكی باڵای هەبوو بۆ دروستكردنەوەی حكومەتی تازە، جەنابی مام جەلال وەك سەرۆك كۆمار رۆڵێكی باڵای هەبوو، خەڵكی كۆدەكردەوەو وەك مەرجەعێك هەموو سەركردایەتییەكان لە نووسینگەو بارەگاكەی ئەو لە بەغدا كۆدەبوونەوە، ئێستا كە بەهۆی نەخۆشییەوە لە دەرەوەی عێراقەو ئینشائەڵڵا بە سەلامەتی و لەشی ساغییەوە دەگەڕێتەوە، بەڵام ئێستا كەس نییە لەجێی ئەو، سەركردەكانی عێراق لەسەر مێزێك كۆبكاتەوە، لەبەر ئەوە ئەگەری ئەوە هەیە ئەم قەیرانە درێژە بكێشێت و لەوانەشە درێژەی نەبێت، لایەنەكانی دەرەوەش بە نەتەوە یەكگرتووەكان و كۆمەڵگەی عەرەبی و رێكخراوی هاریكاری ئیسلامی و ئەمانەش هەردەم داخوازییان ئاڕاستە كردوین ئەگەر پێویست بكات دەستی یارمەتی و هاوكاریمان لە چارەسەری ئەم قەیرانەدا بۆ درێژ بكەن، بەڵام تا ئێستا داوای شتێكی وامان لێ نەكردون، بە واتای ئێستا ناوبژیوانێكی باوەڕپێكراو لە گۆڕەپانەكەدا شك نابەین، تا سنوورێك بۆ ئەم تەنگوچەڵەمانەی لە عێراقدا هەیە دابنێت و چارەسەریان بكات..
گوڵان: ئایا ئەو تەنگوچەڵەمانە رەنگدانەوەی گەورەی لەسەر ئاستی ئەدای حكومەتیش دروست كردووە، بۆتە هۆی ئەوەی حكومەت نەتوانێت بە دروستی كارەكانی خۆی راپەڕێنێت، هەندێك لە چاودێران دەڵێن بارودۆخی ئێستای عێراق حكومەتی بە ئاستێك ئیفلیج كردووە كە چیتر ناتوانێت كار بكات، ئایا تا چەند ئەم بارودۆخە حكومەتی عێراقی پەكخستووە؟
هۆشیار زێباری: كاریگەری خۆی خستۆتە سەر كاروباری حكومەت، بەڵام كارەكانی حكومەتی رانەگرتووە، راستە تا ئاستێكی بەرز كارتێكەری خۆی هەیە لە لایەنی دەروونی و مەعنەوییەوە، مەترسی دروست كردووە چ لە ناو خەڵك و جەماوەریش، بەڵام كاری حكومەت نەوەستاوەو دامودەزگاكانی سەر بە وەزارەتەكان ئیش و كاری خۆیان رایی دەكەن، بەڵام ئەم حكومەتە حكومەتێكی ئیئتیلافیەو لەو فراكسیۆنە سیاسییانە پێكهاتووە كە ئێستا لە ململانێدان، ئەمەش رەنگدانەوەی لە ئەدای حكومەتدا دەردەكەوێت.
گوڵان: هەرچی ئەم كێشانەی لە عێراقدا دروست بوون، لە دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا تەشەنەیان سەندووە، ئەوەش بەڵگەیە بۆ ئەوەی كە حكومەتی عێراق نە توانای ئەوەی هەیە كێشەكانی خۆی چارەسەر بكات، نە دەشتوانێت ئارامی و سەقامگیری رەوشەكە رابگرێت، تا ئەو رادەیەی هیچ حسابێك بۆ بنەماكانی دەستووری عێراقیش نەكرێت، بە رای جەنابتان كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەم وڵاتەدا چەند كاریگەرێتی لەسەر تەقاندنەوەی كێشەكان هەبوو؟
هۆشیار زێباری: كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا بە تەوافوقی هەردوولا بوو، هەم لەلایەن حكومەتی ئەمریكاو هەم لەلایەن حكومەتی عێراقەوە، هەر لەم شوێنەی ئێستا لێی دانیشتووین (مەبەستی بینایەی وەزارەتی دەرەوەی عێراقە)، چەندین زنجیرە دانوستاندنمان هەبووە لەگەڵ ئەمریكیەكان، كشانەوەی هێزەكان بە بڕیار بووە، رەزامەندی هەردوولای لەسەر بووە، رێكەوتنەكەش لەم شوێنەدا و لەم بینایە واژۆكرا، ئیشكالیەت لەوەدا نییە كە ئەمریكا دەرچوون و عێراقیش سەربەخۆیی خۆی وەرگرت، زەمانەتی سەروەرێتی بۆ گەڕێنرایەوەو هەنگاوی گەورە چووە پێشەوەو ئەوەش لەلایەن عێراقەوە خرایە روو كە دەتوانێت بارودۆخی ئاسایش و ئارامی بپارێزێت، بڕیارەكانیشی بە دەستی خەڵكی ئەم وڵاتە بێت، ئەمانە هەمووی كۆمەڵێك خاڵی ئەرێنی بوون بە تەبیعەتی حاڵ، دوو شتی گرنگ لەبەرچاو بوون، یەكەمیان مەترسی ئەوەی هەبوو بەو كشانەوەیەی هێزەكان تەوافوقی سیاسی لە گرێژنەوە بهەژێت، ئەوەی ئێستا روودەدات لە دەرئەنجامی غیابی ئەو رۆڵەیە، مەترسی دووەم ئەوەبوو كە باری ئەمنی لە دەست دەربچێت و هێزەكانی عێراق پێیان نەكرێت ئەمن و ئاسایش لە سەرتاسەری عێراق دابین بكەن، بەڵام ئەمەیان رووینەدا، بە واتای حكومەت دانەڕووخاو و هێزەكانی ئەمنی لێكهەڵنەوەشان و شەڕی ناوەخۆ یان تایەفەگەری یان شەڕی نێوان كورد و عەرەب دروست نەبوو ئەلحەمدولیلا تا ئێستاش رووینەداوە، خەڵكی مەترسی زۆریان هەبوو لەوەی ئەگەر هێزەكانی ئەمریكا دەربچێت عێراقی تازە بڕووخێت، ئەو مەترسیانە نەهاتنەدی.
گوڵان: زۆر لە چاودێران باسی ئەوە دەكەن كە بەردەوامبوونی ئەم دۆخە ناهەموارە بەم شێوەیەی ئێستا مەترسی شەڕی ناوخۆیی و شەڕی تایەفەگەری لێ دەكرێت؟
هۆشیار زێباری: بەڵێ مەترسی هەیە، چونكە چەندی ئەم دۆخە سیاسیە ئاڵۆزتر و ناكۆكیەكان رژتر ببنەوە، دۆخی ئەمنیش بەرەو خراپتر دەچێت، ئەگەر لێكحاڵی بوونی سیاسی و تەوافوقات لەسەر ئاستەكانی پەرلەمان و حكومەت و ئاستی كۆماری و لەئاستی سەركردایەتیە سیاسیەكان هەبێت، ئەمە بەشێوەی ئەرێنی كاریگەری بۆ سەر دۆخی ئەمنی دەبێت، تا ئێستا هیچ یەكێك لەو مەترسییانە روویان نەداوە، كە پێشبینی دەكران، نە شەڕی سوننەو شیعە، نە شەڕی كوردو عەرەب و نەشەڕی ناوخۆش.
گوڵان: هەندێك لە پسپۆران و توێژەرانی ناوەندەكانی لێكۆڵینەوە لە ئەمریكا بارودۆخی عێراق بەو شێوەیە دەبینن كە ساڵی 2013 تەحەدای گەورە بۆ سیاسەتی ئەمریكا لە عێراق دروست دەكات، لەم هەفتەیەشدا ئیدارەی دووەمی سەرۆك ئۆباما دەست پێدەكات، ئایا بە رای بەڕێزت تا چەند سیاسەتی عێراق لەم ئیدارە تازەیەی دەرەوەی ئەمریكادا بە گشتی چی بەسەر دێت؟
هۆشیار زێباری: ساڵی 2013 بە نیسبەت عێراق و ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش ساڵێكی سەخت و دژوار دەبێت بۆ هەموو لایەك، زەحمەتتریش دەبێت، چ دۆخی سوریا بێت یان دۆخی ئێران چ بارودۆخی عێراق و چ دۆخی ئەو وڵاتانەی شۆڕشی بەهاری عەرەبی گرتووینیەوە، لە ناوچەكەدا بە گشتی تەحەدییاتی گەورە دروست دەبێت، لەبەر ئەوە پێویستە شیتەڵكردن و شرۆڤەیەكی باشی ئەم گۆڕانكاری و پەرەسەندنانە بكرێت لەلایەن خاوەن بڕیارەوە، لەم رۆژانەدا ئیدارەی تازە رادەگەیەنرێت و دەست بەكار دەبێت، سیاسەتە ستراتیژی و گشتییەكان ناگۆڕدرێن، گۆڕانكاری لە بنەما چەسپاوەكان نابێت، بەڵام ئەگەری ئەوە هەیە لە جێبەجێكردن و چەسپاندن و سەركردایەتی ئیدارەی تازەدا بە دڵنیایی رۆڵیان هەبێت، چۆن چۆنی ئەم سیاسەتە بێتە جێبەجێكردن، ئەم ناوچەیەو عێراق بە تایبەتی دژوار دەبێت بایەخی زیاتری ئەوانیش دەبێت، لەبەر ئەوە لە چاوەڕوانی ئەوەدام دەورەی ئیدارەی دووەمی ئۆباما بایەخی زیاتر لەچاو دەورەی پێشووی بە دۆخی عێراق بدات، بە واتای بە جددی شەریك بێت بە پێی ئەو رێككەوتنانەی پێشوو، هەوڵی هاوكاری و یارمەتیدانی عێراقی تازە بدات، بە تایبەتی ئەمریكا كە قوربانییەكی زۆری داوە لە پێناوی رزگاركردنی ئەم وڵاتە لە دیكتاتۆریەت، لەبەر ئەوە وازی لێ ناهێنێت، ئەمریكا دەستی لە عێراق نەشۆردووە وەك هەندێك وای بۆ چوون، من پێشبینی و تەسەوری دۆخێكی وا دەكەم كە ئەكتیڤانەتر مامەڵە لەگەڵ دۆخی عێراق و ناوچەكەدا بكرێت.
گوڵان: گەورەترین كێشە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كێشەی سووریا و رژێمی ئەسەدە، بەڵام ئێستا ئەوەی باسی لێوە دەكرێت هەڵوێستی فەرمی عێراقە كە لەگەڵ مانەوەی رژێمی ئەسەدە، پرسیاری سەرەكی بۆ وەزارەتی دەرەوەی عێراق ئەوەیە ئایا پشتگیری لە مانەوەی ئەو رژێمە دەكەن؟
هۆشیار زێباری: هەڵوێستی فەرمی وەزارەتی دەرەوەو هی حكومەت یەك شتە، ئێمە لەگەڵ مانەوەی هیچ رژێمێك نین بە ئەسەدیشەوە، ئیللا بە رەزامەندی گەلی سوریا خۆی نەبێت، ئێمە لەگەڵ چارەنووس و مافی رەواو دەنگی میللەتی سوریداین، نە لەگەڵ ئەسەدین و نە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنین، عێراق هەوڵی داوە چونكە بەرژەوەندی خۆی هەیە، كە رۆڵێكی موتەوازن و هاوسەنگانەی هەبێت، لەم رووەوە نە لەگەڵ ئێران بێت و نە لەگەڵ ئەمریكا بێت، پاراستنی ئەم سیاسەتە لەم جێگایەدا كارێكی زۆر قورس و گرانە، خۆشتان ئاگادارن لەناو خودی عێراقدا روانینی جیاواز جیاواز هەیە بۆ چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم دۆخەی سووریادا، دەرئەنجام هەرچییەك بێت، تا هەتایە عێراق و سوریا وەك دوو دراوسێی یەكتر پێكەوە دەژین، گرنگ نییە كێ حوكمداری ئەو وڵاتە بكات یان هی ئەم وڵاتە دەكات، بەڵام پێوەندییەكانی هەردوو گەلی دراوسێ بە هەموو پێكهاتەكانیەوە بە عەرەب و كوردو مەسیحی و سوننەو شیعەو عەلەوی و دورزی و تاد.. ئەمە دەمێنێتەوە، لەبەرئەوە حكومەتی عێراق پێوەندییەكان و باڵیۆزخانەی هەیە لە ناو پایتەختی سووریا و پێوەندییەكانی نەپچڕاندووە، هاوكات پێوەندیشی هەیە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی سووریاییدا، دێنە لامان و قسەیان لەگەڵ دەكەین و دادەنیشین لەگەڵیان و پێشوازیمان لێ كردوون، لەم دواییەدا عێراق نزیكەی دە ملیۆن دۆلاری وەك هاوكاری مرۆڤانە تەرخان كردووە بۆ ئەو خەڵكەی لە ناو خودی سووریاوە دەربەدەربوون، ئێمە بێ هەڵوێست نەبووین، لە بەرانبەر كاری مرۆیی جووڵاوین، ئەو ئینتیباعەی كە هەیە وەڵڵا حكومەتی عێراق لەگەڵ رژێمەو دژ بە میللەتی سووریا بێت هەرگیز ئەمە دروست و راست نییە..
گوڵان: پێوەندی نێوان عێراق و توركیا لەوپەڕی ناهەمواریدایە تەنانەت لەو بارودۆخەدا ئاماژە دەدرێت بەوەی پێوەندییەكانی نێوان ئەم دوو وڵاتە سڕ بوون، هۆكاری نەمانی یان لاوازبوونی پێوەندییەكان بۆچی دەگەڕێنیتەوە؟
هۆشیار زێباری: ئەم هەڵسەنگاندنەتان تا ئاستێكی زۆر راستە و پێوەندییەكان گەرم و گوڕی جارانیان نەماوەو ساردی و ناكۆكی بوونیان هەیە، چ لە رووی سیاسی یان هەرێمایەتی، بەهۆی بۆچوونە جیاوازەكانی نێوان عێراق و توركیاوە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەم ناكۆكییە سیاسیانە كاری نەكردۆتە سەر كاری بازرگانی و كۆمپانیا توركییەكان و كاركردنیان لە عێراقدا، مامەڵەكردنی بازرگانیی لە نێوان هەردوو وڵات ماوەنەتەوە، بەڵام ئەگەر بارودۆخی سیاسی بێ چارەسەر بمێنێتەوە، بە دڵنیایی كاریگەری لەسەر بواری بازرگانیش دەبێت، بە روانینی من دوو هۆكاری بنەڕەتی لەو ناكۆكییەدا رۆڵیان هەیە، یەكەمیان دەستێوەردانی كاروباری نێوخۆی وڵات كە ئەمە پرەنسیپێكە لە عەتەبات و پێوەندییەكانی نێودەوڵەتیدا كە ئەمە نابێت لەم رووەوە كەس سنوور ببەزێنێت، لای توركیاوە ئەمە كراوە، دووەم رێزگرتنی یەكترین، بە بەرپرسانی توركیاشمان وتووە كە ئێوە رەچاوی ئەم دوو پرەنسیپەتان نەكردووە، ئێوە رێزی عێراقتان نەگرتووە وەك حكومەت و وەك وڵات و وەك میللەتیش، لەبەر ئەوە رۆژانە بەرپرسانی توركیا خەریكن بە پەندو ئامۆژگاریدانمان و لایەنگری لایەنێك دژ بە لایەنی تر دەكەن، كە لە بەرژەوەندی هەردوو وڵات ناكەوێتەوەو هەوڵەكانیش بەردەوامن بۆ چارەسەر دۆزینەوە، لە دوای رێگەچارە دۆزینەوەین و وازمان نەهێناوە، تا جارێكی تر پێوەندییەكانی عێراقی و توركی بخەینەوە سەر راستەڕێی خۆی، بەڵام لە چوارچێوەی هەندێك دیسپلیندا..
گوڵان: ئاشكرایە لە نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەندی بەغدا ناكۆكی زۆر دروست بووە، ئایا بەڕای بەڕێزتان ئاییندەی ئاڵۆزییەكانی نێوانیان بە كوێ دەگەن و تا چەند هەولێر و بەغدای لێك دوور خستۆتەوە؟
هۆشیار زێباری: هۆكاری هەرە بنەڕەتی ئەو ئاڵۆزییەی كە هەیە پابەند نەبوونە بە دەستوورەوە لە چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی ناوەندی، هەر كاتێك دانوستاندن هەبێت بە دیالۆگ ئەم كێشانە زووتر چارەسەر دەكرێت، چەند دانووستان دوور بكەوێتەوە، كێشەكان كەڵەكەتر دەبن، ئەم كێشانە لەسەر ئاستی سەركردایەتییەكان باسیان لێوە دەكرێت، نەك لەسەر ئاستی ئەوەی چەند وەزیرێكت لە بەغدا هەیەو چەند شاندێك دێن و دەچن و چەند كاریگەرییان هەیەو تاد. من لەو بڕوایەدام كە هەر لەگەڵ دروست بوونی عێراقی نوێ ئەم كێشانە هەبوون و بەڵام ئیحتیوا كراون، كاتێ لە یەكتر دوور كەوتنەوە دروست دەبێت ئەم كێشانە سەریان هەڵدایەوە، كێشەكان لەسەر مادەی 140ی دەستوور و ئەو ناوچانەن كە لە كوردستان دابڕێنراون و بە مادەی دەستووری ئاماژەیان پێدراوە، یان لەسەر بەشە بودجەی هەرێم و موڵكیەتی نەوت و غازە، چونكە تا ئێستا یاسای نەوت و غاز بە یاسایی هەموار نەكراوەتەوە، یان كێشەی بوونی پێشمەرگەیە، ئایا بەشێكە لە مەنزوومەی بەرگری عێراق یان سەربەخۆیە، ئەگەر مەنزومە بێت، دەبێت سەر بە چ لایەك بێت و تاد.. لەبەر ئەوە كێشەكان وەك خۆیان ماونەتەوە، لە لایەكی ترەوە دەسەڵات و سەڵاحیاتی حكومەتی فیدراڵی چین و هی حكومەتی هەرێم چین، دەستوور بەڕوونی ئەمانەی دەست نیشان كردووە ئەگەر كار بە پێی سیستمی فیدراڵی بكەیت راستە ئیلتیزاماتی یاسایی لەسەر هەردوولا هەیە، ئەمە لە هەردوو سەرەوە چارەسەر دەكرێت، ئەم كێشانەی لە نێوان بەغداو هەولێرە قابیلی چارەسەرە، تەنانەت ئەگەر دەمودەست چارەسەری بنەڕەتیش نەدۆزرێتەوە مومكینە هەندێك میكانیزم دروست بكرێت بۆ چارەسەركردنیان لە ساتەوەختی خۆی، گرفتی هەرە بنەڕەتی ئەو فرە شرۆڤەو شیتاڵ كردن و شیكاركردنانەی هەردوو لایە بۆ دەستوور، هەر لایەك ئەو بڕگەو ماددانەی لە بەرژەوەندی خۆی بێت ئەوە هەڵدەبژێرێت بێ ئەوەی تەماشای هەموو دەستوورەكە بكات، ئەو حەقیقەتەم لا روونە كە ئەم ناكۆكیانەی نێوان هەولێر و بەغدا لەو بڕوایەدا نیم بگاتە حاڵەتی شەڕو پێكدادان و تەقەكردن لە یەكتری، یان شەڕی كوردو عەرەب، چونكە هەر كەسێك حیساباتی لەسەر هەوا دابنێت غەڵەتە..
گوڵان: لایەنی كوردستانی بە روون و ئاشكرا دەڵێت كە تەڕەفی بەرانبەر پێشێلی دەستوور دەكات بەمەش تەواوی پرۆسە سیاسییەكە دەكەوێتە مەترسییەوە، ئایا ئەگەر ئەم پێشێلكردنەی دەستوورە بەردەوامی هەبێت لایەنی كوردستانی خۆی لەبەر كامە رێگاچارە دەبینێتەوە؟
هۆشیار زێباری: تەنیا دەستوور زەمانەتی یەكپارچەیی عێراقە، زەمانەتی تەوافوقی سیاسییەو هی ئەو شەراكەتەشە كە لە عێراقی تازەدا دروست بووە، دەستوور شیكاریی هەموو ئەم بنەمایانەیە، ئەگەر هەر كەسێك بە هەوای میزاجی خۆی دەستوور شیكار بكات یان پێشێلی خاڵەكانی بكات و لێی بابداتەوە ئەوە هەڵدەوەشێتەوە، چونكە دەستوور گرێبەستێكە لە نێوان ئەو خەڵكانەی دەنگیان پێ داوەو نووسیویانەتەوەو واژۆیان لەسەر كردووە، ئەگەر پابەندبوونی پێ نەكراو گرێبەستەكە هەڵوەشایەوە، هەموو شتێك هەڵدەوەشێتەوە..
گوڵان: كورد لە دوای 2003 لایەنی سەرەكییە لە پێكهێنانی دەوڵەتی عێراقی نوێ، لەبری ئەوەی موستەحەقات و چاكەی خۆی بدرێتەوە لەوەی لایەنێكی دروستكار و باش بووە بۆ دامەزرانەوەی عێراقی نوێ، كەچی هەوڵی زۆر دەدرێت تێكەڵاوی كێشەكان بكرێت؟
هۆشیار زێباری: راستە ئەوساو ئێستاش كورد رۆڵ و رای هەبووەو ئێستاش راو رۆڵ و قورسایی خۆی هەیە لە هاوكێشەكاندا، بەڵام لە جیهانی واقیع و بەرژەوەندیدا ئەم شتانە بەپێی زەمان و شوێن دەگۆڕدرێن و چەسپاو نیین، راستە كورد رۆڵێكی باڵاو سەرەكی هەبووە لە دامەزراندنی ئەم عێراقە تازەیەو جێبەجێكردنی بنەماكانی دیموكراسیەت و بەشداربوونی راستەوخۆی لە حكومەتەكانی دوای رووخاندنی رژێمی پێشوو، بەڵام ئەم رۆڵە تاسەر نامێنێتەوە ئەگەر كورد تەكییفی رۆڵی خۆی نەكات و خۆی ساز نەكاتەوە، یان ئەگەر كورد قورسایی بوونی خۆی لە بەغدا بەهێزتر نەكات، یان ئەگەر كورد ئەو گۆڕانكاری و پێشهاتانەی روودەدەن مامەڵەی دروستیان لەگەڵ نەكات، ئەم شتانە تا سەر چەسپاو نین و گۆڕانكارییەكان بۆ دێنە پێشێ، بە پێی ئەم گۆڕانكارییانە پێویستە تۆش وەك كورد رۆڵ و راو بۆچوونی خۆت هەبێت تا كاریگەریت لەسەر رووداوەكان هەبێت، تا ئێمە پابەندبین بە عێراقێكی دیموكراتی و فیدراڵییەوە، تا ئەو پابەندبوونەمان هەبێت، پێویستە كاربكەین لەژێر سایەی سیستمێكدا، واتا دەبێت كاریگەری زۆرمان لە هەولێرەوە هەبێت، بەڵام لە بەغداش نابێت بەبێ كاریگەریی بین، هەروەها كاریگەریمان لە ناو پارێزگاكانی تریش هەبێت و لەناو عەرەبیش بە سوننەو شیعەوە كاریگەریمان هەبێت..