شازادە حەسەن بن تەڵاڵ كە ئێستا سەرۆكی مونتەدای هزریی عەرەبییە، پێشتر جێنشینی ئەردەن بووە لەساڵی 1965،تا لابردنی لەساڵی 1999،هەروەها بە ڕووناكبیرو ئابووریناسێكی ناودار لە وڵاتانی عەرەبی دەژمێردرێت،لە هەموو سیمینارو كۆنگرە هزری و ئابوورییەكانی جیهانیدا ئامادەبوونی هەیە. لە دیمانەیەكی تایبەتدا لەگەڵ گوڵان،كە لە پایتەختی ئەردەن ئەنجامدراوە، شازادە حەسەن بن تەڵاڵ بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە.

ئەگەر سوریا پارچە پارچە بێت، هەرێمەكەش پارچە پارچە دەبێت و رووبەڕووی بەڵكاندن و سۆماڵاندن دەبینەوە

*چۆن دەڕواننە چەمكی دەوڵەت لە دەڤەرەكەماندا، كە ئێستا دووچاری قەیران بۆتەوە،بۆچی ناتوانرێت هەموو پێداویستییە تازەكانی گەل دابین بكات؟
- جیهان لە قۆناغی گۆڕانكاری و پەرەسەندنێكی خێرادایە، بۆیە وا پێویست دەكات كە ئێمەش بە كاروانی ئەم گۆڕانكارییە خێرایە بگەین، بەڵام گرفتەكە لەوەدایە بڕوامان بە كێبڕكێ نییە لەسەر بناغەی كارامەیی، بە چاوپۆشی لە ئینتیمای ئایینی و ئیتنی یان رۆشنبیری، بەداخەوە هەندێ توێژی دەوڵەمەندی كۆمەڵگەكەمان لە جیهانی عەرەبدا درك بە لایەنی بەرامبەر ناكەن،تەنیا لە كێبڕكێدا نەبێت، ئەمەش وەك ئەوەیە ركابەرەكە بیانی بێت و دوای گەڕانەوەی بۆ نیشتمان وا خۆی دەبینێتەوە كە لێرە پەسند نییە، چونكە پلەبەرزكردنەوە لەسەر بناغەی كارامەیی نییە، گرفتی بنەڕەتی بریتییە لە دۆزینەوەی عەقڵییەتێكی تازە، بۆیە پێشنیاری دامەزراندنی پەیمانگەی باڵای كارگێڕی لە نیشتمانی عەرەبیدا دەكەم بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ كارمەندانی ئەوپەیمانگەیە لەسەر بناغەی كێبڕكێ و كارامەیی،هەستێكمان لا پەیدا دەكات كە كارگێڕییەكانی ئاییندەمان لە بوارەكاندا لە ئاستی بەرپرسیارێتیدا بن.
* چۆن دەڕوانیتە ئاییندەی شۆڕشەكان لە جیهانی عەرەبی و داهاتووی ململانێی عەرەب- ئیسرائیل،هەروەها چۆن دەڕواننە خۆپیشاندانەكەی ئەم دواییە لە ئەردەن،ئایا دەوڵەت دەتوانێت مامەڵەی لەگەڵدا بكات؟
- سەبارەت بە شۆڕشەكان لە جیهانی عەرەبیدا،زۆر لە بیانییەكان دەڵێن ئێمە گۆڕانكاریمان لە نیشتمانی عەرەبیدا بەدیهێناوە، من ئەمەم لە بنكەكانی توێژینەوەی خۆرهەڵات و دیپلۆماتە بیانییەكانەوە گوێ لێ بووە. بەڵام من بەو بیانییانە دەڵێم، چیتان بەدیهێناوە، دەڵێن لە تونس و لیبیا و میسر و یەمەن گۆڕانكاریمان دروستكردووە، بەڵام ئێوە تا ئێستا لە ئوردن خەمساردن، بەڵام دەوری ئێوەش دێت، لێرەدا دەكرێت بڵێین: راستە پێشتر لە عیراق و ئەفغانستان دەستكەوتیان هەبووە، بەڵام چییان بەدەست هێنا،ئەوان تێڕوانینێكی تازەیان دەستكەوت لە كۆنترۆڵكردنی داهات و رێڕەوە ئاویی و نەوتییەكان،من دەڵێم كوا ویستی ئەم هەرێمە لە ئاست ئەو دەستكەوتە؟رۆڵی رووناكبیری عەرەب چییە؟ئێمە باس لە دەوڵەتانی عەرەبی دەكەین و ئەو دەستكەوتە بەشكراوەی هەردەوڵەتێك لە حاڵەتێكی دیاریكراودا، جاران دەوڵەتان رووبەڕووی ئیسرائیل چەكیان دەكڕی بە مەبەستی خۆپڕچەككردن بەرامبەر دوژمنێكی هاوبەش،ئەدی ئێستا بۆ بەرژەوەندیی كێیە؟ گرنك لەم هاوكێشەیەدا ئەوەیە كە دەوڵەتانی عەرەبی دیدگایەكی دیكەیان بۆ هۆشیاربوونەوە لا دروست بێت،سەیركە چی رووی دا،دەستمان كرد بە دەستپێشخەرییەكی پاك و بێگەرد بۆ ئامادەكردنی لاوان كە ناچاركران بۆ ماوەی 18 رۆژ لە گۆڕەپانی تەحریر بمێننەوە،هەندێكیان لەوباوەڕەدا نەبوون كە بۆ تەنیا رۆژێك یان دوو رۆژ بمێننەوە،وایان زانی خۆپیشاندانێكەو كۆتایی دێت،بەڵام دوایی بارودۆخەكە زیاتر كوڵاوهەڵچوو،ئاستی داخوازییەكان زیادی كرد، ئەوەش وەك مێژوویەك دەمێنێتەوە،كێ هەڵوێستەكەی قۆستەوەو كێ بۆشاییەكەی پڕكردەوە؟ هەربۆیە جارێكی دیكە كە باسی ئازادی و نان و دادپەروەریی كۆمەڵایەتی دەكەم،دەڵێم ئێمە چ وێنایەكمان بۆ رۆژانی ئاییندەو ئاییندەی لاوەكانمان بنیادناوە، ئەدی مافی نەوەكانی داهاتوو لە ژیان،بە كردەوە هیچ دیدارێكی عەرەبیم نەدیوە باس لە بنیادنانەوەی دوای كاولبوون بكات،یان دەروازەیەكی تازەی بیناكردنی ئەنجومەنێكی ئابووری كۆمەڵایەتی عەرەبی نابینم،تاكو خەم لە كێشەكانی خۆمان بخۆین و تووشی ئیحراج نەبین كاتێ سەخاوەتی ئەوروپی روومان تێدەكات چونكە پشت بە سامانی عەرەب دەبەستێت كە لەلایەن بیانییەكانەوە بەڕێوەدەبرێت،جارێكی دیكە دەمەوێ بڵێم كە بەشداربووانی عەرەب لە (دۆفیل)تەنیا باس لە بازرگانی دەكەن نەك باسی خوڵقاندنی هەلی كارو بەرهەم بكەن،من چاوەڕوانی ئەوەم دەكرد لە كۆنگرەی باڵای عەرەبی ئەم جارە كە لەلایەن ئیدارەی جیاجیاوە ئامادەكرابوو،كە باس لە ئەولەویاتی ئامانجەكان بكات،بزانین دیموكراتییەت لە بنەڕەتدا چییە تەنیا كۆدەنگی كە دەبێتە هۆی دانانی بژاردە بۆ بەدواداچوون ودواتر جێبەجێكردن،یەكەم بژاردەش ئەوەیە كە یاسا لە پێناو هەموواندا كاربكات،هەروەها دروستكردنی لووبی بۆ داكۆكی كردن لە هەژاران،هەروەها لووبییەك بۆ داكۆكی كردن لە هاووڵاتیبوون و پەیماننامەی هاووڵاتیبوون .تاكەی ئێمە بەدوای هەلی كۆمەكی دەرەكیدا وێڵ بین، تاكەی لە ئوردن چاوەڕوان بین بگەینە كاروانی تازەگەری و پەرەپێدان لە چوارچێوەی دیموكراتیدا، بۆچی گرفتەكانمان بە ڕاشكاوی چارەسەرنەكەین بە دیالۆگێكی نیشتمانی سیاسی كۆمەڵایەتی و ئابووریانەی بەرپرسانە،هەڵبژاردنیش لە مانگی ینایەری داهاتوو لە ئوردون سازدەكرێت،چی روودەدات ئەگەر لە كاتی خۆیدا ئەنجامدرا؟ ئەی ئەگەر بە پێچەوانەوەبوو،وەك بڵێیت ژیانی سیاسی لەهەندێ دیمەندا وەستابێت،هەروەها ئەوەی لە سوریاو میسر روودەدات، هەندێك دەیانەوێت بزانن چ لەو دوو وڵاتە روودەدات،بەتایبەتی كە رەهەندێكی بیروباوەڕیان تێدایە،رۆڵ و كاریگەریشیان لەسەر ئاستی نیشتمانی عەرەبی هەیە،مایەی سەرسوڕمانە كەهەندێ لە وڵاتانی كەنداو كە دەزگا دەستووری و دیموكراتیەكانیان هێشتا شارەزا نەبوون بە چەمكی جیهانی، چۆن دەتوانن بارودۆخی سیاسی لە دەوڵەتانی عەرەبی و ئیسلامیدا بگۆڕن.
لە دۆخی نەبوونی دیالۆگ لە نێوان لایەنەكانی هاوكێشەكە(هێزە مەدەنی و سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتییەكان)و لە دۆخی ئەو چاوەڕوانییەدا،هەروەها لە سایەی ئەو گوشارو ئاڵۆزیی و تەنگژانەدا،ئێمە ئێستا زیاتر لە 4% ی دانیشتووانی ئوردن لە سوریاوە وەك پەناخواز هاتوونەتە لامان،
*بۆچی دەوڵەت لە بەڕێوەبردنی دیالۆگ لەگەڵ گەلەكەیدا شكست دەهێنێت؟
ــ ئێستا قەیرانێك هەیە، لە نێوان سیستمی ئەو وڵاتانەدا كە پێیان ناكارێت گرێبەستی كۆمەڵایەتی لەگەڵ گەلەكانیان گرێ بدەن، ئەم تووڕەبوون و هەڵچوونەی شەقامی عارەبی لێ كەوتەوە..
گرێبەست یان گرێبەندی كۆمەڵایەتی ئەگەر هەشبێت، ئەوە لە نووسراوەكانی ڕێنیسانسی یەكەمین و ڕاپەڕینی چلەكان و پەنجاكانی سەدەی ڕابردوودا هەیە، مەسەلەكە تەنیا لەوەدا نییە لە پارێزگاری كردنی ئەو گرێبەستەدا دەوڵەت شكستی خواردبێت، بەڵكو ئارەزوویان نەدەكرد لە پاراستنی گرێبەستەكەدا جیدی بن، زۆر زەحمەتە باس لە چۆنیەتی ڕزگاركردنی فەلەستین بكەین، لە كاتێكدا تۆ لە ناو بارودۆخ و كەلتوورێكی ئابووری و كۆمەڵایەتی ژیان دەبەیتەسەر كە بەربەستن لەبەردەم ئەو هەنگاوەدا، سەركێشییەكان لەسەر حیسابی كیانی دەوڵەتەكانیان، هیچ كاتێك بە ڕاوێژكردن لەگەڵ خەڵكی ئەنجام نەدراون، كەچی لە بەرانبەردا كۆمەڵگەی ئیسرائیلی ئامادەباشی تەواوی هەیە بۆ ئەم حاڵەتەو بیرۆكەی هیستدروتی سەندیكاكانی كرێكارانیان لە ئەوروپییەكانەوە قۆستۆتەوە، بە واتای كۆپی كۆمەڵگەو پێكهاتەكانی ئەوروپییان دەخستە چوارچێوەی ئەو زەمینەی پێیان دەووت دەوڵەتی ئیسرائیل،بەڵام بۆچی دەوڵەتانی عارەبی لەمەدا شكستخواردون (چونكە ئەوەی شتێكی لە دەستدا نەبێت چی لەدەست بەرنابێتەوە)، خۆ ئەگەر ڕێكەوتنی ناوخۆییش لەسەر بەراییەكان بوونی نەبێت، ئەی چۆن بتوانین لەسەر ڕێكەوتنی هەرێمایەتی قسان بكەین .. لە غیابی بەرژەوەندییە باڵاكاندا تەوەری بوون و بەرژەوەندییەكانمان دیاری دەكرد بۆیە شكستمان دەخوارد، هەندێكمان پشتگیری لە گەنجان دەكەین، هەن دەڵێن چۆن دەرفەتی سەركەوتنیان بۆ دەنووسرێت لە كاتێكدا لە مێژوودا بە خۆمانەوە سەركەوتنمان نەدیبێت، بۆیە ئەگەر دەفرەكە باش نەبێت با ئەو دەفرە بگۆڕین.
*چۆن چارەسەری قەیرانی بەشداری پێكردنی فەرمانڕەواو فەرمانپێكراو لە نیشتمانی عارەبی دەكرێت؟
ـ كرۆكی بابەتەكە بریتییە لە كەرامەتی مرۆڤ، كە پێویستە پێكەوەڕۆیی لەسەر ئەو بابەتە هەبێت، بەڵام ئەگەر بە نموونە پێكەوەڕۆییەكە لەسەر بەرنامەیەكی وەبەرهێنان بێت، پرۆژە لەسەر حیسابی ڕوانین بونیات دەنرێت، ڕوانینیش ڕوون نابێت، ئەگەر دەستپێشكەری بۆ نەكرێت، لێرەوە پێویستە لەسەر میتۆدێك قسان بكەین كە بتوانین پێوەی پابەند بین.
*چۆن چۆنی تەماشای هاتنە د ەسەڵاتی ئیسلامەوییەكان دەكەیت لە جیهانی عارەبیدا، كامەتا هەڵسەنگاندنتان بۆ ئەزموونەكانیان، بەهۆی ململانێی ئێستای نێوان سووننەو شیعەوە چ مەترسییەك لە ئارادایە؟
ــ سەبارەت بە بابەتی سوننی و شیعی تا ئەمڕۆش قەناعەتێك بۆ هۆكارەكانی پشتەوەی ناكۆكییان دروست نەبووە، بە گەڕانەوەمان بۆلای شێخ شەلتوت و شێخ برۆجۆردی شتانێك بەدی دەكەین، بەڵام ئەگەر لەسەر ناكۆكی سیاسی بدوێین ئەوە سوننەیەكی عارەبی كەنداویی هەیە كە هۆكاری پشتەوەی هەڵگیرسانی جەنگی ئێران عیراق بووە، لەم هاوكێشەیەدا عارەبی عیراقی بە گشتی ڕۆڵی بنەڕەتییان هەبووە، بەڵام ئێستا بە هۆی هەژموونی دەسەڵاتی شیعیی سەر بە ئێرانەوە ڕۆڵەكە پێچەوانە بۆتەوە، ئێستا تەوەرەیەك هەیە لە ئێرانەوە درێژدەبێتەوە بۆ عیراق و ئەردەن و لوبنان و لە سووریاشەوە تا دەگاتە ڕۆخی دەریای ناوەڕاست، كەنداوییەكان نیگەرانن لەوەی ئەم تەوەرەیە پێوەندی نێوان كەنداوی عارەبی بە دەریای ناوەڕاستەوە بپچڕێنێت، ئەوەتا بۆ یەكەمین جارە لە مێژووی نوێدا نۆكەندی سوێس دەروازەی ئاوەڵابووە بۆ كەشتییە دەریاوانیەكانی ئێران، هەر وەك چۆن ئاوەڵاش بووە بۆ گەیشتنی كەشتی ڕووسیایی بەرەوە خۆرهەڵاتی ناوین، كەواتە بابەتەكە مەزهەبی نییە هێندەی بابەتێكی سیاسییانەی پەتییە.
*ئایا ناوچەكە بۆ ئەم جەنگە هەستاوەتە سەر پێ؟
ـ هەژموونێ لە ناوچەكەدا هەیە خۆی لەسەر ئەگەرو مەگەری داهاتوو دەژی، ئەگەر سەرنج بدەین بزاوتە ئیسلامیەكان و كاریگەرییان لەسەر موسڵمانانی دەرەوەی عارەبی، ئەوەتا نیگەرانییەك بەرانبەر هیندوستان و چین هەیە لە توندڕەوبوونیان، یان ئاماژە دەدرێت بە بزاوتی خۆرئاوای توركمانستان كە ئێستا لە سووریا دەجەنگن، یان ئەو بەریتانیانەی لە سەرجەلەی باشووری ئاسیاو هیندو پاكستانی یان بەنگالین، كە ئەوانیش چەكداركراون و هەر لە ئەفغانستانەوە تا ئەردەن بوونیان هەیە، بەو هۆیەوە قاعیدەی ڕافیدێن تاوانی تیرۆریستی قێزەونی گەورەی ئەنجام دەدا، یان بابەتی بەحەكەم كردنی بەڵگەنامەكانی ئەزهەر كە جەخت دەكاتەوە لەسەر دامەزراندنی دەوڵەتێكی مەدەنی دیموكراتی دەستووریی ئەگەر ئەمانە یەكلایی كەرەوە بن هیچ هۆكارێك نامێنێتەوە بۆ ناكۆكبوونی ئیسلامیی، بەڵام ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ هاوكێشەكانی پەنجایەكان و بڵێین ئەوەیان سیمبۆلی سیكۆلارە ئەویان كافرەو ئەمیان ڕیتوالی دواكەوتووخوازە ئەوە ناكۆكییەكان ڕژتر دەبێتەوە.
*بەبۆچوونی تۆ حكومرانی ئیسلامیەكان لە ئاییندە چۆن دەبینیت؟
ــ سەرۆك وەزیرانی توركیا كاتێ سەردانی میسری كرد لەسەر كەلتووری سیكۆلاری دەدوا و ناڕاستەوخۆ پەیامی بە كەمالییەكان دەدا،بەوەی ئەزموونی كەمالیستی ڕەواجی نەماوە، بەڵام بە هۆی فرەیی كۆمەڵگەی میسری لە ئیسلامی و مەسیحییەوە، بە حیكمەتی خۆرهەڵاتناس و هەروەها ڕووناكبیریی لە خۆرئاوا، دوای سەردانەكەی ناپلیۆن بۆ میسر پێكەوە گرێدرانەوە، ئیتر پەیامی ڕێبازگەی مەدەنیی میسریی كە هەر لە حزبی وەفدەوە تا دەچێتەوە بۆ سەید قوتب، بە بارودۆخی مێژوویدا تێپەڕی، زەمینەسازی میللیانەی بۆ ئەم جۆرە وتووێژانەی ناوەندە ئیسلامیەكان خوڵقان، پرسیاری سەرەكی ئەوەیە ئایا ئەم ڕێبازە ئەو قابلیەتەی تێدایە حوكمدارێتی پێ بكرێت، نموونەیەك دێنمەوە لە ساڵی 1994لە ئەردەن دیدارێكمان بۆ فكری ئیسلامی سازكرد، ئەوە بوو لە میسرەوە دكتۆر عصام عوریان و لە تونسەوە ڕاشید غەنووشی و زۆرانی تر بەشداری بوون، پرسیارەكە ئەوە بوو كە چۆن دیموكراتیەت بگونجێنین لەگەڵ ئیسلامەتیدا، كۆمەڵێ ئاماژە دران بە دەستوورەكانی كە بە ڕۆحی ئیسلامگەرایی داڕێژرابوونەوە، منیش لەو بڕوایەدا بووم چۆن بتوانین ڕۆحی ئیسلامێتی بخەینە ناو دەستوورەكەوە، ئەو پەیامەی بەعسیەكانم وەبیرهاتەوە كە میشێل عەفلەق بۆ بەعسیەكانی دانا بە ناوی ((امة عربیة واحدة ذات رسالة خالدة)) لەو ڕۆژەیدا بە میشێل عەفلەقم وت ((ئەم ریسالە خالیدەیە تەنیا ئاسمان دەگرێتەوە، چۆن جەنابت ئەمەت هەڵگەڕاندۆتەوە..)).
گرنگ ئەوەیە لە ڕۆحی پەیامی ئاسمانی لیستێك ماف و ئەرك دیاری بكەین كە هەمووان لە سایەیدا بحەسێنەوە، ڕێككەوتنیش بە ئامانجێكی كۆدەنگیانەوە پێویستە، زەحمەتە تەنیا پشتبەستوو بین بە ژمارەو ڕێژەی بەرزو نزمی دەنگهێنانی هەڵبژاردنەكان، نامەوێت دەست لە كاروباری میسرەوە وەربدەم، بەڵام میسر وەك سەكۆیەیەكی باڵا بە شێوەیەك لە شێوەكان كاریگەری هەیە بۆ سەرجەم ڕای گشتی عارەبی و ئیسلامیش چونكە نموونەیەكی گرنگەو ئێمەش ئێستا لە ماوەی ژانگرتنداین ئومێد دەكەم دۆخی هەموو نیشتمانی عارەبی بە سووریاشەوە لەم تەنگژەیە بێینە دەرەوەو چیتر خوێن بە فیڕۆنەڕژێت.
*چۆن تەماشای پەرەسەندنەكانی قەیرانی سووریا دەكەیت چ كاریگەری دەبێت بۆ ئەردەن و ناوچەكە؟
ــ دۆخی ئێستای سووریا وەك لە ئەخزەر ئیبراهیمیم بیستووە بێ ئومێد نییە لە دۆزینەوەی دەریچەیەكی سیاسی و چارەسەرێك، لافرۆفی وەزیری دەرەوەی ڕووسیا ڕەتی دەكاتەوە كە ئەسەد بچێتە ڕووسیاوە، یان هەر وڵاتێكی ترەوە بۆ وەرگرتنی مافی پەناهەندەیی، ئێستاش پێوەندی لە نێوان ئۆپۆزسیۆنی سووری لە ئارادایە بۆ دۆزینەوەی سەركردایەتییەكی یەكگرتوو ئەگەر ئەم قەیرانە بە ڕووە سیاسییەكەی چارەسەر بكرێت هەموو وڵاتانی هەرێمایەتی دڵنیا دەبنەوە لە پاراستنی بەرژەوەندییەكانیان، ئێستا كێشمەكێش لە نێوان دوو دەوڵەتی زلهێزدایە بۆ ئەم قەیرانە، یەكەمین جارە لە ناو ئەنجوومەنی ئاسایشدا هەڵوێستی توندی دژبەیەكتر لە ناو وڵاتانی ئەنجومەندا بۆ دۆزێك دەكەوێتەوە، كە ئەوانەی لەگەڵ گۆڕانكاریدان كەوتوونەتە بەرانبەر ئەوانەی دەڵێن گۆڕانكاری بۆچی، ئەگەر خوانەكردە پلۆرالیزمیەت لە سووریا ببێتە هۆی لێكترازانی جەستەی نیشتمانی سووریا، ئەوە دەبێتە هۆكارێك بۆ لێكترازانی هەموو هەرێمەكە، ئەو كاتە بە بەڵكانەبوون و بە صەومەلەبوون دەكەوێتەوە.
*ڕوو لە هەركوێ بكەیت لە وڵاتانی عەرەبی ڕاگەیاندن تۆمەتبارە بە فیتنەگێڕێتی
ــ ڕاگەیاندن كەناڵە بۆ وەرگرتنی زانیاری ڕاستگۆیانە، ئەگەر ئەو زانیارییانە وەدەست نەكەون، زەحمەتە گلەیی لە ڕاگەیاندن بكرێت، چونكە بووەتە ئەرك كە لاپەڕەكانی ڕۆژنامە هەواڵێك هەڵبهێنجێ، ئێستا تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان ئەلتەرناتیڤە بۆ ڕاگەیاندنی فەرمی و ئەهلی، ئەگەر هەواڵ لە ڕاگەیاندن دانەبەزێت شوێنی ترهەن دەیگوازنەوە، بەڵام تا ئێستا لە ڕووی پەروەردەییەوە نەبۆتە ئەتەكێت كە شرۆڤەكاری قووڵ لە زەینی عارەبیدا هەبێت، ئەم دیاردەیەش ڕەشبینكردن نییە، چونكە ڕاگەیاندنێكی پێشەنگ دروست بوون بۆ گۆڕینی ئسلوبی پێشووی تەقلیدیانەی ڕاگەیاندن كە بوونەتە هاوبەش لە گواستنەوەی هەواڵ لەگەڵ ڕاگەیاندنی دەرەكی، ئەو ڕاگەیاندنەی كۆت و بەند نایانبەستێتەوە ڕەنگە ڕاگەیاندنی ناوخۆیی و هەرێمایەتی سەرتاپا بگۆڕن، تەنیا ئومێدمان پشتبەستنە بە زانیاری ڕاست و دروست چونكە غیابی بنەمای مەعریفیانەی دروست بەشێكی گەورەی خراپ بەكارهێنانی سروشتی و مرۆیی و ئابوورییە لە نیشتمانی عارەبی، چەكی مەعنەوی پێویستە چەكێكی ئیرادەگەر بێت و ئیرادەش پێویستە لەسەر بنەمای زانیاری مەعریفیانەی ڕەها بێت.
*ئایا چالاكیەكانی مونتەدای هزری عارەبی وەردەچەرخێت بۆ توێژینەوە لەسەر دەوڵەت یان هزرەكانی دەگۆڕدرێنە سەر واقیع؟
ــ كە باست لە دەوڵەت كرد، پێویستە دەسەڵات و ڕژێمی بۆ زیاد بكەیت، ئەم وشانە لە ڕاستیدا هاوواتای یەكتر نین هەریەكەیان باكگراوەندێكی سۆزدارانەی لەپشتەوەیە، بە پێی ئەزموونی هەر وڵاتێك بە جودا، كاتێ پرسیار دێتە سەر ئەوەی بۆچی ئەزموونی هاریكاری عەرەبی بە درێژایی چەندین چاخ شكست دێنێت، دەڵێم هەر لە بەشداربوونەكانمەوە كاتێ لە لوتكەكانی عارەبی ساڵانی شەستەكانەوە بەشداریم دەكرد، بە نموونە جارێكیان كۆبووینەوە لەسەر گۆڕینی ڕێڕەوی ڕووباری ئەردەن و ئێستا بایەخ و گرنگی ئاو بووەتە بابەتێكی مەعریفییانەو كەچی تا ئێستاش وڵاتانی عارەبی میتۆدێكی بابەتیانەیان بۆ دانەناوە كە لەسەرو ناكۆكیەكانیانەوە بێت، تەنانەت كێشەی ململانێی عارەبی ئیسرائیلی بە نموونە ئامڕازێكی بۆ نەبینراوەتەوە تا بخرێتە سەر مێزی توێژینەوە ئایا نەیارەكەی سەدەی بیستەمە یان هەژارێتی و برسێتییە، لە ڕووی پراكتیكەوە ئایا دەتوانیت ببیتە سەری ڕم بۆ ڕووبەڕووبوونەوەت لەگەڵ چەند ملیۆن كەسێكی ئیسرائیلیدا لە كاتێكدا تۆ بەدەست هەژارێتی و برسێتی دەناڵێنیت، ئەوانەی بەرانبەریشت دەرچووانی سەربازگەی خۆرئاوایەكی مژدەبەخشن، سەبارەت بە مونتەدا ئێمە ناڵێین لە مەیدانەكەدا بە تەنیاین، دەزگای هزری عارەبی و بنكەی توێژینەوەی وەحدەی عارەبی هەن، ئەوەی ئێستا پێویستە هەماهەنگییان لەگەڵ بكەین تا ببینە خاوەنی یەك خیتابی سیاسی و كۆمەڵایەتی بە تایبەتی لەسەر مەسەلەی ئاوو وزەو ژینگەو كاری مرۆیی ئەم ناونیشانانەش بە پلەبەندی وەربگرین و ڕای خەڵك و دەزگاكان كۆبكەینەوەو بەردەوامی بە ناسنامەی مونتەدای گەنجان بدەین، ئەو كات دەتوانین بۆ هاوشێوەكانیان لە وڵاتانی تر بگەڕێین ئەلتەرناتیڤی ئەمەش گەڕان نییە بە شوێن دەرفەتی ونبوودا بەڵكو گەڕانە بۆ دۆزینەوەی دەستێوەردانی بیانی كە خۆیان لە دەزگاو ڕێكخراوی بیانی دەبیننەوە بۆ پڕكردنەوەی مەیدانەكان، تاكەی لە كاروانەكاندا هەر بە پێوە بین تەنانەت لە میتۆدی شرۆڤەكاری هزریدا سەرپێییانە بین چەندین جار ناوی عارەبی بە دەزگا بیانیەكانەوە لكاون ئاواتەخوازبووم ئەگەر زوو ئەوانەمان بدۆزیایاتەوە ئێستا دەبوونە بەشێك لە بزاوی گۆڕان لە ناوچەكەدا لە بری ئەوەی كادر لە دەرەوە بهێنین كە بە گران لەسەرمان دەوەستن، پێویستە ئەم قسانەشمان بابەتیانە وەربگرین، ئومێد دەكەم بزووتنەوەكەمان ببێتە بزاوتێكی فكری ڕێنیسانس ئاسا، تەنانەت كەرتەكانی بزنسمان و كۆمەڵگەی مەدەنی دەچنە ناو كرۆكی مونتەدای گەنجانەوە ئەوەش بە كاراكردنی هاریكاری لەگەڵ لایەنە فەرمیەكانی سیاسیدا ڕێك دەخرێت..