پرۆفیسۆر ئەنتۆنی كۆردسمان خاوەنی كورسی (Arleigh Bruke)ی ستراتیژیە لە سەنتەری دیراساتی ستراتیژی و نێودەوڵەتی (CSIS)، هەروەها شرۆڤەوانی ئاسایشی نیشتمانیە بۆ گەلێك لە كێشە جیهانیەكان، كۆردسمان بێجگە لەوەی تایبەتمەندە لەسەر ستراتیژیەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دەوڵەتانی كەنداو، یەكێكە لە پسپۆر و شرۆڤەوانە جیهانیەكان لەسەر بارودۆخی عێراق و سەرپەرشتی ئامادەكردنی راپۆرتی دیراساتی عێراقی كردووە كە بەراپۆرتی بیكەر -هاملتۆن ناسراوە، ئەم راپۆرتەش كە لەماوەی 10 ساڵی رابردوو بە گەورەترین راپۆرت لەسەر بارودۆخی عێراق دادەنرێت و هەموو سەرۆك ودیپلۆمات و وەزیرانی دەرەوە و بەرگری پێشووی ئەمریكا(كە لە ژیاندا مابوون) بەشداری ئەو راپۆرتەیان كردبوو، بەڵام كۆردسمان دوای تەواوبوونی راپۆرتەكە، بەو شێوەیە رای خۆیدا كە راسپاردەكانی راپۆرتەكە ناتوانن بارودۆخی عێراق چارەسەر بكەن، بۆیە ئەو بەو جۆرە باسیكرد (چاوەڕێی شاخمان دەكرد بزێ، بەڵام مشكی بوو) لەمەش مەبەستی ئەوەبوو لیژنەی دیراساتی عێراق زۆر زۆر گەورە بوو وەك شاخ، بەڵام راسپاردەكانی وەك مشك بچووك بوون، بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئێستای عێراق، پەیوەندیمان بە پرۆفیسۆر كۆردسمان كرد و بەڕێزی بەمجۆرە وەڵامی گوڵانی دایەوە:

* لەگەڵ دەسپێكی ساڵی نوێ عێراق بە سەختترین قەیراندا تێپەڕ دەبێت، پرسیاری ئێمە ئەوەیە ئایا تاچەند ئەم قەیرانەی عێراق لە رووی ستراتیژییەوە رەنگدانەوەی لەسەر ناوچەكە دەبێت؟
- ئاشكرایە كە هەر وڵاتێكی چەشنی عێراق... كە پێگەیەكی ستراتیجی هەیە و زۆر گرنگە بۆ دابینكردنی نەوت بۆ جیهان، ئەوا مایەی كێشە دەبێت ئەگەر سەقامگیری بەدەست نەهێنێت، بە دڵنیاییەوە ئەوەش ڕاستە كە گرژیەكانی ئەمڕۆی عێراق، لە نێوان شیعە و سوننە، لە نێویان كورد و عەرەب و لە نێو حكومەتی عێراقدا كێشەیەكی جددی و مەترسیەكی جددی دەخوڵقێنێت لە ئەگەری سەرهەڵدانەوەی ناكۆكی و و خوڵقاندنەوەی هەموو ئەو كێشانەی بۆیان هەیە ڕێگە لە عێراق بگرن حكومەتێكی هەبێت كە بە سەركەتوویی بتوانێت پەرە بە وڵاتەكە بدات و ئاسایش دابین بكات.
* بەڵام ئێستا لە عێراقدا دابەشبوونێكی قووڵ لەنێوان پێكهاتەكاندا دروست بووە، بەجۆرێكە مەترسی روودانی هەر ئەگەرێك لە ئارادایە، ئایا لەم بارودۆخەدا عێراق بەرەو كوێ دەچێت؟
- ئەگەر من رای خۆم دەربڕم، ئەوا من بە تەواوەتی لەوە تێدەگەم كە چ دابەشبونێكی قووڵ لەنێو خەڵكی عێراقدا هەیە، بەڵام پێموایە واقیعەكە ئەوەیە لە هەموو لایەنەكانەوە شكستێك هەیە لە هەنگاو هەڵگرتن بەرەو ئەو یەكێتیەی كە- وڵاتەكە- پێویستی پێیەتی، شكستێك هەیە لە هەوڵەكان بۆ پڕكردنەوەی كەلێنی نێوان شیعە و سوننە، هەروەها كورد و عەرەب. بە دڵنیاییەوە هەمیشە كێشەكە ئەوەبووە ئەو كەسەی حكومڕانی كردووە هەوڵیداوە پارێزگاری لە دەسەڵات بكات، ئەوەش ڕاستە لایەنەكانی نێو پەرلەمان نەیانتوانیوە یەكگرتوو بن و نەیانتوانیوە بە نەفەسی ئیتنی و تائیفی ئیش نەكەن، كەواتە مەسەلەكە ئەوە نییە تاكەكەسێك دەبێتە دیكتاتۆر، بەڵكو مەسەلەكە ئەوەیە هەم سەرۆك وەزیران و هەم پەرلەمان شكستیان هێناوە.
* ئێستا تارادەیەكی زۆر حزبەكەی سەرۆك وەزیران گۆشەگیربووە، ئەویش بەردەوامە لەسەر تاكڕەوی، ئایا بۆ ڕێگرتن لە دروستبوونی دیكتاتۆرێكی دیكە لە عێراقدا چ بەدیلێكمان هەیە؟
- پرسیارەكە بۆ هەموو عێراقیەكان ئەوەیە بگەڕێنەوە بۆ پرسی متمانەبوون بەسەرۆك وەزیران، ئایا سەرۆك وەزیران متمانەی ماوە یان نا؟ ئەگەر راپرسی پیشانیدا سەرۆك وەزیران متمانەی نەماوە، ئەوا دەتوانرێت سەرۆك وەزیران متمانەی لێوەربگیرێتەوە، بۆیە ئێوە ئامرازی دیموكراتیتان لەبەر دەستە ئەگەر سەرۆك وەزیران متمانەی هەبوو با كاری خۆی بكات، نەیبوو ئەبی لا بكەوێت، بە دڵنیاییەوە ئەوەش ڕاستە كە لە ناوچەیەكدا ئەوەندە پڕ كێشەبێت، ئەوا پێویستیەكی ڕاستەقینە هەیە بە حكومەتێك كە خزمەت بە هەموو هاووڵاتیان بكات، نەك بەشێكی خەڵكەكە، بەڵام ئەمە پرسێك نییە تەنیا پەیوەست بێت بە سەرۆك وەزیرانەوە، بەڵكو پەیوەستە بە پەرلەمان و لایەنە سیاسیەكانیشەوە، تێكچوونی عێراق بەهۆی دروستبوونەوەی ململانێی دەسەڵات لە بەرژەوەندی عێراقیەكاندا نییە، هەروەك چۆن بوونی سەركردەیەك كە لە لایەن پەرلەمانەوە ڕەتبكرێتەوە هەمان دەرئەنجامی دەبێت، دووبارەی دەكەمەوە مەسەلەكە دەستنیشانكردنی سەركردەیەكی نوێ نییە، بەڵكو دەستینیشانكردنی یەكێتیەكی نیشتمانی عێراقیە كە خزمەت بە هەموو خەڵك بگەیەنێت.
* كێشەیەكی دیكە مەسەلەی گرژی و ئاڵۆزییەكانی نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی بەغدایە، ئەمەش مەترسیەكی دیكەیە كە حكومەتی ناوەندی لەسەر هەرێمی كوردستان دروستی دەكات، ئایا تاچەند ئەم پرسە مەترسی لەسەر ئاییندەی عێراق دروست دەكات؟
- من پێموایە و هیچ گومان لەوەدانییە كاتێك باس دێتەسەر باسی ناوچە كوردیەكان كە بە تەواوەتی كوردین، ئەوا بوونی كورد و ئاسایشی هەرێمی كوردستان مەسەلەیەكی زۆر گرنگە، ئەوەی بە هەمان ئەندازە گرنگە لەبیرمان بێت ئەوەیە لە نێو ئەو ناوچانەی بە تەواوەتی كوردین و ئەو ناوچانەی لە ژێر كۆنتڕۆڵی حكومەتی مەركەزیدان، ناوچەگەلێكی زۆر كێشە لەسەر هەن و هێشتا بواری ئەوەیان بۆ نەڕەخساوە كە بڕیار بدەن- و چارەنووسی خۆیان یەكلابكەنەوە-، دووبارەی دەكەمەوە ئەگەر بمانەوێت سەقامگیری بەدەست بێت، ئەوا دەبێت ڕاپرسی بكرێت لە نێو خەڵكی ئەو ناوچانەدا و دەبێت خەڵكی ئەو ناوچانە دەرفەتی ئەوەیان هەبێت بڕیار بدەن. مەسەلەكە ئەوەنییە ئایا لە ئێستادا ئەو ناوچەیە لە ژێر كۆنتڕۆڵی هەرێمی كوردستانە یان بەغدا، یاخود بۆ هەتا هەتایە بە هەڵپەسپێرداوی بمێنێتەوە، دەبێت یەكلایی كردنەوەی ئەو پرسە كە لەژێردەستی كوردا بێت یان بەغدا، هاووڵاتیانی ئەو ناوچەیە یەكلایی بكاتەوە.
* بەپێی توێژینەوەی زۆربەی تۆژەرانی چاودێری عێراق، پێشبینی ئەوە دەكرێت تێكچوونی باری عێراق ببێتە هۆكاری ئەوەی پریشكەكانی دەوڵەتانی دراوسێش بگرێتەوە، ئایا تۆ وەك ستراتیژ زانێك چۆن سەیری ئەم پرسە دەكەیت؟
- لە ڕابردوودا خەڵكی ڕۆژئاوا نیگەران بوون لە پێكدادانی نێوان شارستانیەتیەكان، بەڵام ئەوەی ئێستا دەبینین بریتییە لە پێكدادان لە نێو جیهانی ئیسلامیدا، ئەو ئیسلامەی لە ئاسیاوە بۆ باكووری ئەفریقیا بڵاوبۆتەوە، هیچ گومان لەوەدانییە ئەمە كارەساتە و ئەمە مایەی هەڕەشەیە بۆ عێراق و بۆ هەر شوێنێك كە ئەم دابەشبوونەی تێدا ڕووبدات، بەڵام چۆن ئەم كێشانە یەكلادەبێتەوە، ئەگەر بە بڕیاری خەڵكە پەیوەندیدارەكە نەبێت، ئەوا ڕوون نییە چۆن چارەسەر دەكرێت، هیچ كەسێكی دەرەكی، هیچ كەسێك كە ئیسلام نەبێت ناتوانێت ئەم دۆخە بەرەوپێش ببات، دەبێت ئەم بڕیارە لە ناوەوە بدرێت و لە هەر حاڵەتێكیشدا دەبێت زۆربەی ئەو بڕیارە لەسەر بنەمایەی نەتەوەیی بدرێت. ئەوەی لە عێراقدا بەدی دەكەین ئەوەیە ئەم وڵاتە بەشی خۆی كارەساتی بەسەر هاتووە و بەلای كەمەوە لە عێراقدا شیعە و سوننەكاندا پێویستی پێكەوەبوون بەدی دەكەن لە نێو خۆیاندا، لە ئێستادا هەر ئەوەندە دەكرێت ئومێدی ئەوە بخوازین لە ئاییندەدا ئەم دەرسە وەربگرن، كە بتوانن پێكەوە بژین لە چوارچێوەی وڵاتێكدا.
* دوا وتە و راسپاردەت لەسەر ئەم بارودۆخە چیە؟
- پێم وایە وەك كەسێكی دەرەكی زیاد لە پێویست لەسەر ئەم پرسانە راسپاردەم هەبووە. باوەڕم وایە بۆ چارەسەری كێشەی عێراق بە ڕاستی دەبێت زۆر لە نزیكەوە چاودێری ئەوە بكەن كە لە تونس ڕوودەدات و ئەوەی لە میسر ڕوودەدات و ئەوەی لە سوریادا ڕوودەدات، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ ڕووداوەكانی شەڕی ناوخۆ لە عێراقدا، چونكە ئەگەر راسپاردەیەك هەبێت كەسێكی دەرەكی بتوانێت پێتان بدات، ئەوەیە نەك تەنیا دەرس لە ڕابردووی خۆتان وەربگرن، بەڵكو لەو كێشە و ناكۆكیەی لە وڵاتانی درواسێدا ڕوودەدەن. بۆ یەكەمجار لە ساڵی 1972 سەردانی عێراقم كرد، بوارم بدەن بڵێم عێراق وەك وڵاتێكی یەكگرتوو بوو، خەڵكەكەی دەیانتوانی پێكەوەبن، وڵاتێكی پڕ لە ئومێد بوو، ئەمە سەرەڕای سەركردەكانی و سەرەڕای كێشەكانی، ئەگەر ئەو ئومێدە جارێكی دیكە بگەڕێتەوە، ئەوا دەبێت بەرەو یەكێتی هەنگاو هەڵبگیرێت.
* ئایا گەشبینیت بە ئاییندەی عێراق؟
- من نە گەشبینم و نە ڕەشبین، تاكە شتێك بتوانم بە عێراقیەكان و بە هەر كەسێكی دیكەی ئەم ناوچەیەی بڵێم، ئەوەیە كێشەی ئێوە لەگەڵ دەرەوەدا نییە و كێشەی ئێوە ئەوەنییە مێژوو بارگرانی كردبێتن، كێشەكە ئەوەیە ئایا لە ئێستادا بەرپرسیارێتی ئاییندەی خۆتان هەڵنەگرن.