محەمەد عەلی بیراند یەكێكە لە رۆژنامەنووسە ناودارەكانی توركیا و ماوەی نزیكەی 50 ساڵە كاری رۆژنامەگەری دەكات و ستوونووسی رۆژنامەی میللیەتە بەزمانی توركی و رۆژنامەی حوریەت دەیلی نیوزە بەزمانی ئینگلیزی، بیراند لە نەوەدەكانی سەدەی رابردووەوە هاوشانی كاری رۆژنامەگەری نووسراو، رووی كردۆتە كاری رۆژنامەگەری تەلەفزیۆنی و لە تەلەفزیۆنی شۆ تی ڤی بەرنامەی 32 هەمین رۆژی هەبووە و پاشان چۆتە تەلەفزیۆنی سی ئێن ئێن تورك و لەوی هەواڵی رۆژنامەی پێشكەشكردووە و ئێستاش لە كەناڵی (دی)یە، بیراند بە رۆژنامەنووسێكی سیاسیی لیبرال ناسراوە و پسپۆر و تاتبەتمەندە لەسەر سیاسەتی توركیا و هەروەها كێشەی كورد لەتوركیا و ناوچەكە، بۆ قسەكردن سەبارەت بە رەوشی ئێستای ناوچەكە، ئەم وتووێژەمان لەگەڵ محەمەد عەلی بیراند ئەنجامداوە، كە ئەمە دەقەكەیەتی:

* هەموو ئاماژەكان بەو ئاراستیەن كە سیاسەتی ئێستای سەرۆك وەیزانی عێراق، عێراق بەرەو لێوارێكی مەترسیدار دەبات، ئایا بەڕێزت وەك چاودێرێكی سیاسی چۆن ئەم بارودۆخە دەخوێنیتەوە؟
ـ جێگەی داخە مالیكی سەرۆك وەزیرانی عێراقی بەو سیاسەتەوە هەڕەشە لە داهاتووی وڵاتی عێراق دەكات، هەرچەندە داهاتووی عێراق تەنیا بە دینامیكیەتە ناوخۆییەكانەوە دیاری ناكرێت، چونكە قەومانی هەر شەڕو جەنگێكی مەزهەبییانە یان ئیتنیكی و نەتەوەییانە پریشكی دەپەڕێتەوە بۆ سەرتاپای ناوچەكەو بەهۆی ئەوەشەوە كۆمەڵی نێودەوڵەتی و بە تایبەتیش وڵاتانی دراوسێی عێراق هەرچی لە دەستیان بێت ئەنجامی دەدەن، گەرچی هەندێكیان بەرژەوەندیشیان هەیە لە پارچە پارچەبوونی عێراق، ئەمەش بە ڕاستی هەڕەشەیەكی جددییە..
* لەم وەڵامەی بەڕێزت ئەوە دەردەكەوێت، توركیاش كاردانەوەی دەبێت، ئایا ئەگەر بارودۆخێكی وا بێتە پێشەوە هەڵوێستی توركیا چۆن دەبێت؟
- بەهیچ شێوەیەك توركیا نایەوێت شەڕێكی مەزهەبیی یان نەتەوەیی لە ناوچەكەدا هەڵگیرسێت، چونكە گەورەترین زیانی پێ دەكەوێت، بە تایبەتی لە ڕووی ئابوورییەوە كاریگەرییەكی زۆری لەسەر توركیا دەبێت، حیسابی ئەو ئەگەرەش بۆ خۆی دەكات كە لە چارەسەركردنی كێشەی كورددا بۆ دواوە دەگەڕێتەوە، بە نموونە لە شەڕی كەنداوی یەكەمدا كۆڕەوی كورد بە تەنیا كاریگەری بۆ سەر ئابووری توركیا نەبوو، بەڵكو كێشەی ناوخۆیی ئەو وڵاتەشی گەیاندە دۆخێكی گرژترەوە، لەگەڵ ئەوەشدا توركیا بە وردی تەماشای بزاو و جموجۆڵەكانی كوردیی دەرەوەی سنوورەكەی خۆی دەكات، گەرچی توركیا كوردستانێكی سەربەخۆی ناوێت، بەڵام بۆ پاراستنی كوردستانیش لە هەڕەشەی دەرەكی هەنگاو دەنێت، واتە بۆ جێگیربوونی دۆخی ناوچەكە هەرچی لە دەستی توركیا بێت ئەنجامی دەدات، ئەوەش لە بیر نەكەین كە شەڕی مەزهەبگەریی كاریگەرێتی لە شیعەكانی عێراقەوە دەتەنێتەوە بۆ شیعەكانی سووریاو لوبنان و؛ تەنانەت وڵاتی ئێرانیش، بۆ خۆی كاریگەرێتی لە ناوچەكەدا زیاتر دەبێت و توركیاش ئەمەی ناوێت..
* ئەگەر راشكاوانەتر بدوێین، ئایا توركیا لە حاڵەتێكی لەو جۆرە پشتیوانی لەكام لا دەكات؟
- بە تەئكید توركیا پشتگیری لە كوردستانی عێراق دەكات، لەو ماوانەی دواییدا كوردستان بایەخەكەی بۆ ئەنقەرە فرەتر بووە، بە بۆچوونی خۆم ئەگەر حكومەتی ناوەندی هەر جموجۆڵێكی سەربازییانە دژ بە كوردستان ئەنجام بدات ئەوە توركیا لە بەرانبەریدا دەوەستێتەوە، چونكە كوردستان بۆ باری ئابووری توركیاو جێگیربوونی دۆخی ناوچەكەو هەروەها بۆ ئاسایشی توركیاش پێویستە، نابێت ئەوە لە بیر بكەین كە بە ملیۆنان كورد لە توركیا دەژیێن، توركیا چۆن پێوەندی بە توركمانەكانەوەیە ئاوهاش پێوەندی لەگەڵ كورددا هەیە، جگە لە پێوەندی نزیكایەتی هاوخوێنی پاش ئەوەی كوردی هەرێم لە باكورری عێراق ڕووی خۆیان بە ئاڕاستەی توركیا وەرسوڕاند ئەمە ڕۆڵی كاریگەری هەبوو بۆ گۆڕینی ڕوانینی توركیاوە، ناتوانم ئەمە بە تەنیا بە باری ئابووری و ڕێككەوتنی وزەوە وەسف بكەم، لەم دواییەدا بەڕێز نێچیرڤان بارزانی كە وتی((توركیا تاكە دەرگای ئومێدی ئێمەیە)) ئەم وتەیە حەقیقەتێكی كوردییانە دەردەبڕێت بۆ خۆی، حەقیقەتی توركیاش ئەوەیە كە هەرچەندە پێوەندییەكانی لەگەڵ ئەو پێكهاتەیەی كە لە باكووری عێراقدا دروست بووە بە نەزمی سیاسەتی دەرەكی مامەڵەی لە تەكدا دەكات، بەڵام تا كێشەی كورد لە ناوخۆدا چارەسەر نەكات ناگاتە كامڵبوون لەم كارەدا، بە بۆچوونی من توركەكان و كورد لەم ناوچەیەدا تەنانەت بە پاراستنی سنوورەكانیشەوە بێت بۆ خۆیان دەتوانن پێكهاتەیەكی دیموكراتیانەی ئابووری دروست بكەن، یان بە هاوچارەنووسی دەتوانن لەتەك یەكدا بمێننەوە، ئەگەر كوردستان پێویستی بەوە بێت دوور بێت لە كارتێكەرە دەرەكیەكانەوە، ئەوە توركیا هەرچی لە دەست بێت دەیكات، چونكە توركیا هەرگیز نایەوێت بارزانی لە شوێنی توركیادا پشت بە لایەكی دیكە ببەستێت..
* ئێستا هەرێمی كوردستان بۆتە سەرچاوەی وزە، ئەمەش بایەخێكی دیكەی دروستكردووە، ئایا تاچەند توركیا لەم حاڵەتە پشتگیری هەرێمی كوردستان دەكات؟
- بۆ ئەوەی هەرێمی كوردستان لەسەر پێی خۆی بوەستێت هەرچی لە دەست توركیادا بێت ئەنجامی دەدات، بە تایبەتی هەر دۆزێك سەبارەت بە نەوت و غاز لە ناوچەكەدا بێتە ئاراوە، تەنیا دۆزێك نابێت بۆ توركیاو هەرێمی كوردستان، بەڵكو دەبێتە كێشەی سەرمایەی نێودەوڵەتی، كۆمەڵی نێودەوڵەتیش لەگەڵ ئەوەدا نین ئەم سەرمایەیە بلەرزێت و هەر لایەنێك بیر لە نانەوەی فیتنەی مەزهەبی یان نەتەوەیی بكەنەوە، ئەوە توركیا ئامادەباشی دەبێت لە بەرانبەری بوەستێتەوە؛ نەك بۆ نەبڕینی سووتەمەنی، بەڵكو بۆ ڕوونەدانی هەر شەڕێك لە ناوچەكەدا، لەوانەیە ئەلتەرناتیڤی ئەوەشی لەبەرچاو بێت دژ بە حكومەتی ئێستای عێراق بە شێوەی چاوەڕوان نەكراو ئیعتیراف بە سەربەخۆیی كوردستان بكات..
چونكە پێگەی ئێستای توركیا وەك جارانیی نییەو متمانەی بە خۆی هەیە، خۆی بە تاكە پارێزەری كورد دەژمێرێت لە ناوچەكەدا، ئەگەر پێشتر و تا ئێستاش ترسی لە جیابوونەوەو سەربەخۆیی كورد هەبێت ئێستا نەماندەتوانی باس لەم شتانە بكەین، ئەوە لەبیر نەكەین ئەم مەسەلەیە بە تەنیا ئابووری نییە..
* لایەنیكی دیكە لەنێوان توركیا و هەرێمی كوردستان هاوهەڵوێستیە بەرامبەر سوریا، ئایا ئەم لایەنە چەند گرنگە، خوێندنەوەی بەڕێزتان چیە بۆی؟
- بۆ سوریا، كلیل نە توركیایەو نە هەرێمی كوردستانە، كلیلەكە لای كۆمەڵی نێودەوڵەتییە بە تایبەتی لای ئەمریكایە، ئێوە دەڵێن هەرێمی كوردستان پشتگیری لە خەڵكی ڕاپەڕیوی سوریا دەكات باشە؛ با من تەنیا یەك پرسیار لە ئێوە بكەم، لەناو حكومەتی هەرێمی كوردستان زۆربەی سیاسەتمەدارانی كە دەیانناسم لە ڕەوتی چەپگەرا بوون، پاشان لە دوای ئەو زوڵم و پەستانەی بەعس لێی دەكردن بوونە لیبرالیی، بەبێ ئیستسنا جگە لەوەی هاووڵاتی هەرێمن زۆریان هاووڵاتی كاراو پلەبەرزی چەند وڵاتێكی خۆرئاوایین كە پێشتر مافی پەناهەندەییان تێدا وەرگرتبوو، بێگومان دەمەوێت باسەكە بۆ ئەو جێگەیە درێژە پێبدەم كە پێشبینی دەكەم ئۆپۆزسیۆنی سوریاش زۆربەیان سیكۆلاربن، جگە لە ئیخوان و سەلەفیەكان، بەشێكی زۆر لە خەڵكیش داوای حكومەتێكی دیموكراتیانەی ئیسلامی دەكەن، ئەوە پڕوپاگەندەی ئەسەد نییە بەڵكو ڕاستەقینەیە، گەر بێت و بە تەنیا بیر لە كوردی سوریا بكەینەوەو ئەو بۆچوونە دەرببڕین، ئەمە دەبێتە نەزانین و تێنگەیشتن بۆ دووربینینی و سیاسەتی حكومەتەكەی بارزانی، لەگەڵ ئەوەدا هەر باس لە دابەشبوونی مەزهەبییانەی كورد ناكەم، چونكە یەك نەتەوەن، كەواتە بە بۆچوونی من توركیاو هەرێمی كوردستان لە هەڵوێستیان دژی ئەسەد دەتوانن یەكبگرن، بەڵام لە دوای رووخانی رژێمی ئەسەد كارەكە زەحمەتتر دەبێت و لەوانەیە لە گۆڕانكارییەكانی پاشەوەتردا هاوڕاوبیر نەبن، هەمووی بە لایەكەوە.
* كە توركیا خۆی بە پارێزەری كورد دەزانێت، پرسیار ئەوەیە بۆچی كێشەی كورد لە وڵاتەكەی خۆی چارەسەر ناكات؟ ئایا پێتوانییە توركیا ئەم كێشەیە چارەسەر بكات باڵادەستر دەبێت؟
- بە داخەوە تا ئێستاش توركیا لە ژێر كاریگەرێتی ئەو شەڕەیدا لەگەڵ پەكەكە، ناتوانێت بە ڕاشكاوانە هەنگاو بنێت تا خەڵكی بەلای خۆیدا ڕابكێشێت، هۆكاری ئەمەش ئاسانە ساڵانی داهاتوو هەڵبژاردنی گرنگ بەڕێوەن، بەڵام بە بۆچوونی من ئەردۆگانی سەرۆك وەزیران باشتر دەزانێت كە چی پێویستە بۆ چارەسەرێكی یەكلاییكەرەوە، بە زانینی ڕیسكی سیاسییانە لەو ڕۆژانەیدا كە درێژە بە قسە ڕەقەكانی دەدات لە ساتەوەختی هەڵگرتنی تەرمی كوژراوەكان، پرسیارێكتان لێ دەكەم، ئایا بە بۆچوونی ئێوە بۆ دەسەڵاتی خۆی داوەتە میت تا لەگەڵ پەكەكە دانیشتن ئەنجام بدەن؟، ئەردۆگان بەهۆی وادەی هەڵبژاردنەكان و بەهۆی كارەكتەری خۆیەوە دەیەوێت چارەسەری ئەم كێشەیە بكات بەو ڕێگایەی كە خۆی دەیەوێت، بە هەڵە لێم تێمەگەن ئەو ناڵێت((my way or the high way )) لە كۆبوونەوەو باسەكانیدا لەو تێدەگەین كە دەیەوێت لە پشتەوەی دەرگا داخراوەكانەوە لە هەندێك شت پاشەكشە بكات، میت و حكومەت بلیمەتانە دیارە لە كارەكە تێگەیشتوون، تێدەگات كە چۆن چۆنی چارەسەر دەكرێت، بێگومان پەكەكەش دوورناخاتەوە لە چارەسەرە گشتییەكە، ئەگەر بتوانێت ئۆجەلان بەكاربهێنێت بەكاری دێنێت، دە سەیركەن واباسی زیندانی ناو وڵات دەكرێت، ئەوەش لە زاری یەكێك لە بەرپرسە گەورەكانی حكومەت دەرچوو، هەروەك خۆتان وتتان ئەگەر ئەكەپە ئەو هەنگاوانەی نەنابایە ئایا ئێستا دەمانتوانی باسی ئەو شتانە بكەین، زۆر دوور نەڕۆین پازدە ساڵێك لەمەوبەر ئەگەر كەسێك ئەم قسەیەی كردبا پێیان دەوت خائین و پەشیمانیان دەكردەوە لەوەی كە وتویەتی، بەڵام ئێستا مكوڕە لەسەر ئەوەی دەیەوێت دەبێت بەو ڕێگایە چارەسەر بكرێت كە خۆی دەیەوێت، ئەم حكومەتە، تاقانە حكومەتە لە توركیا كە ئیرادەی چارەسەركردنی ئەم كێشەیە لە ئەستۆی خۆی دەنێت، هەنگاویشی بۆ ناوە، ئەگەر هاوبیر بین لەم باسەدا ئەی نابێت لەوە تێبگەین كە نایەوێت ببێتە حكومەتێك كە لەگەڵ پەكەكە پێكهاتبێت لە بەر چاوی خەڵكی لەبەر ئەو هۆیانەی باسم لێوە كردن، كەواتە بۆ ئەوەی وردە وردە پەكەكە ببێتە سڤیل و بۆ زیاتر كرانەوەی ڕێگای سیاسەتی كوردی تەنیا هەوڵەكانی حكومەت بەس نین، كوردی توركیا ئێستا دوو نوێنەریان هەن یەكەمینیان ئەكەپەیە كە دەنگ لەو كەسانەوە وەردەگرن كە بە وتەی خۆیان كوردانی زیندانین، دووەمینیان پەكەكەیە، بە داخەوە كە لە سیاسەتی توركیادا هیچ ڕێزێك لە بە دەپە ناگیرێت، چونكە لە هەر كێشەیەكدا پەنجە بۆ ئۆجەلان درێژ دەكات و وەك پەكەكە سەیریان دەكات، ئێوە ڕەنگە وا بیری لێ بكەنەوە كە حكومەت هیچ هەنگاوێكی جددی لەو بابەتەوە نەنابێت، لەوانەیە ڕەخنەی خۆتان بگرن لە دەستگیركردنەكانی كەی سی كەی و ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانیش، بەڵام حكومەتی ئێستا هەر هەنگاوێكی لەم جۆرەی هەڵێنابێت، ئەوە جددیترین هەنگاوی دەوڵەتی كۆماری توركیا بووە.