نزار جەنابی كەهاوڵاتیەكی عەرەبی عێراقە تۆژەری باڵایە لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ سیاسەتی رۆژهەڵاتی نزیك و لەسەر دۆسی عێراق لەو ئامۆژگایە كاردەكات، پێشتریش لەدوای روخانی رژێمی پێشوو نزار جەنابی یەكێك بوو لەو عێراقییەئەمریكیانەی گەڕایەوە بۆ عێراق و بووە بەڕێوەبەری گشتی تەمویلی كەلوپەلی سەربازی لەوەزارەتی بەرگری عێراق، بۆقسەكردن لەسەر رەوشی ئێستای عێراق و هەوڵەكانی مالكی بۆ كڕینی چەك لەروسیا چەند پرسیارێكمان ئاراستەی نزار جەنابی كرد، بەڕێزی بەمجۆرە وەڵامی گوڵانی دایەوە.

* بەم دواییە مالیكی-سەردانی ڕوسیای كرد و ڕێككەوتنی كڕینی چەكی كرد، ئەمەش بە مانای ئەوەیە كە چەكی ڕوسیا لە ڕێی عێراقەوە دێتەوە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئایا تا چەند ئەم هەنگاوە مەترسیە بۆسەر سەقامگیری ناوچەكە و چۆن ئەیخوێنیتەوە؟

- من هاوڕام لەگەڵ ئەوەدا، ڕوسیەكان بە دوای ئەوەدا دەگەڕێن جێ پێیەكیان هەبێت لە ناوچەكە، ڕەنگە ئێوەش ئەوە بزانن كە سوریا یەكێك بوو لە گەورەترین كڕیارانی چەكی ڕوسیا، ئێستاش كە سوریا لە ناكۆكیدایە، ڕوسیا بە دوای وڵاتێكی دیكەدا دەگەڕێت بۆ ئەوەی سیستمی چەك و كەل و پەلی خۆی پێبفرۆشێت بۆ ئەوەی جێ پێیەكی هەبێت لە ناوچەكە، ڕەنگە ئێوەش ئەوە بزانن كە ماوەیەك بەر لە ئێستا میسری لەدەستدا و و هیچ شتێكی نییە لە (جی سی سی)دا، هەروەها كاتێك سعودیەش شتێكی لە ڕوسیا كڕی، ئەوا خستیەلاوە، ئێستاش سەرچاوەی سەرەكی چەك لە ناوچەكەدا چەكی ئەمریكیە، چەكی ئەمریكی و ڕۆژئاواییە نەك ڕوسی.

* بەڵام كۆنتراكتی كڕینی چەكی روسیی جێگەی متمانە نییە، رژێمی سەدام حوسێنمان بینی بە چەكی روسی چی لە گەلەكەی خۆی كرد، هەروەها ئێستا رژێمی ئەسەدیش دەبینین بە چەكی روسی چی لە گەلەكەی خۆی دەكات، ئایا ئەم چەكانە هەمان مەترسیی دووبارە ناكەنەوە؟

- ئەمە دەقا و دەق جیاوازی نێوان كۆنتراكتی بەدەستهێنانی سیستمی چەكە لە ڕوسیا و كۆنتراكتی بەدەستهێنانی چەكە لە ئەمریكا، ئەگەر ئەمریكا سیستمی چەكت بداتێ ئەوا هەڵوێستی دەبێت كاتێك ئەو چەكە دژی خەڵكەكەی خۆت بەكاردەهێنێت، بەڵام روسیا- ئەگەر بەرژەوەندی وڵاتەكەیت پاراست- ئەوا بەلایەوە گرنگ نییە ئەگەر تەواوی خەڵكەكەت سەربڕیت و لەناو ببەیت، ئەمە یەكێكە لە جیاوازیە سەرەكیەكانی نێوان ئەو دو عەقیدە- سەربازیە-.

با بتگەڕێنمەوە بۆ مێژوو، لە هەشتاكاندا، لە كاتی شەڕی ئێران و عێراقدا و دوای ئەوەش عێراق زۆربەی بودجەی وڵاتەكەی بۆ كڕینی چەك تەرخانكرد، بە شێوەیەكی سەرەكی چەكی ڕوسی، بەڵام ئەو چەكانە لە ساڵی 1991دا بۆ زیاتر لە سێ بۆ چوار ڕۆژ خۆی نەگرت. عێراق دووەم گەورەترین وڵات بوو لە ڕووی زرێپۆش و تانك و زرێپۆشی تایبەت بە هەڵگرتن و گواستنەوەی سەربازی، بەڵام لە ماوەی سێ ڕۆژدا سكرابكران، لەبەر ئەوە پێم وانییە ئەمە باشترین ئایدیا یان باشترین ڕێگاچارەبێت كە بچیت هەمان سیستمی كۆنی چەك بكڕیت كە سەددام بۆ كوشتنی ئێمە بەكاری دەهێنا، واتە دووبارە لە هەمان ئەو وڵاتەی كە چەكی بە سەددامدا بۆ كوشتنی ئێمە، پێم وایە ئەمە ئایدیایەكی زۆر خراپە و ئەوە سیاسەتێكی خراپیشە.

* لەسەر ئاستی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست جەمسەرگیری نێودەوڵەتی – بە تایبەتی لە پەیوەندیدا بە سوریاوە-دروست بووە، كە تێیدا ڕوسیا و چین پشتیوانی لە هەموو ئەو وڵاتانە دەكەن كە بەرگری لە مانەوەی ئەسەد دەكەن لە دەسەڵاتدا، لەلایەكی دیكەوە ڕۆژئاواو هاوپەیمانەكانی لەگەڵ ڕووخانی ئەسەددان، پرسیارەكە ئەوەیە ئایا تا چەند هاوپەیمانێتی عێراق لەگەڵ ڕوسیا دۆخەكە ئاڵۆز دەكات؟
 

- لە پەیوەندیدا بە ناكۆكی و كێشەی سوریاوە هەڵوێستی ڕاگەیەنراوی عێراق ناكۆكە بە هەڵوێستی ڕاگەیەنراوی ئەمریكا، بەڵام ئەمریكا بە ئاشكرا ڕاینەگەیاندووە كە هەڵوێستی عێراق دژ بە بەرژەوەندیە نیشتمانیەكانی- یان هەر دەستەواژەیەكی دیكە كە بەكاری دەهێنن- ئەمریكایە، بەڵام لەو گفتوگۆیانەی لێرە لە ناوەندە سیاسییەكانی واشنتۆن دی.سی. دەكرێن، نیگەرانیەك هەیە لەوەی عێراق ببێتە داردەستی ئێران. بەڵام سەبارەت بە ئاییندەی عێراق لەم بارودخە ئاڵۆزەدا، من پێت دەڵێم چ شتێك دۆخەكە ئاڵۆز دەكات، لە كۆتاییدا بەشار ئەسەد دەڕووخێت، ئەگەر لە مانگی داهاتووشدا نەبێت ئەوا لە چەند مانگی كەمی داهاتوودا، بەڵام لە كۆتاییدا بەشار ئەسەد دەڕووخێت. حكومەتی داهاتووی سوریاش ئەوەی لە یاد دەبێت كە كێ پشتیوانی كردوون و كێ هاوكاری بەشار ئەسەدی كرد بۆ كوشتنی خەڵكەكەی، ئەمەش لە بەرژەوەندی پەیوەندی ئاییندەی نێوان عێراق و سوریا نابێت، لەبەر ئەوە دەبێت پراگماتی بین و بیر لە ئاییندەی دوور بكەینەوە، نەك لە مانگی داهاتوو، بەڵكو دەبێت لە ساڵانی داهاتوو بڕوانین و حسابی باشترین بەرژەوەندی عێراق بكەین لە مامەڵەی سیاسیماندا لەگەڵ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا، بە داخەوە حكومەتی عێراقی بە باشی ڕاوێژی بۆ نەكراوە لەبارەی چۆنیەتی ئیدارەدانی قەیرانی سوریاوە. ئەمە هەمان ئەو حاڵەتەیە كە لە ساڵی 1991دا ڕوویدا، كاتێك سەددام، شیعە و كوردەكانی دەكوشت، كەس لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی یان وڵاتانی دەوروبەر هاوكاری شیعە یان كوردیان نەكرد، تەنیا لە دەرنگوەختدا و ئەو كاتەی هەزاران كەس گیانیان لەدەستدا، واتە ئەو كاتە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەستێوەردانی كرد.

* كێشەكە ئەوەیە مالیكی- سەرۆك وەزیران- فەرماندەی هێزە چەكدارەكانە و چەندین كێشەی هەڵپەسێردراوی لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا هەیە و كوردەكانیش مەترسی ئەوەیان هەیە مالیكی ئەم چەكانە بۆ هێرشكردنە سەر كوردستان بەكاربهێنێت، پرسیارەكە ئەوەیە تا چ ڕاددەیەك ئەمە مەترسیە لەسەر هەرێمی كوردستان كە هەرێمێكی سەقامگیرە و خۆی بە هاوپەیمانی ئەمریكا دەزانێت و ئایا دەبێت عێراقیەكان چی بكەن لە كاتێكدا مالیكی چەك دەكڕێت؟

- پێموایە سەرۆك وەزیران زانیاری هەڵەی پێدراوە، باوەڕم وایە ئەو كەسانەی ڕاوێژ بە سەرۆك وەزیران دەدەن، ئەو ئەفسەرە پلەبەرزانەی پێشتر بەعسیبوون و ڕاوێژی پێدەدەن، زانیاری هەڵەیان هەیە، چونكە ئەگەر سەرۆك وەزیران و ئەگەر سوپای عێراق دەست بە كوشتنی خەڵكی عێراق بكەن، باوەڕم وانییە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی تەماشاكار بێت، پێموانییە جووڵاندنی تانك و تۆپ دژی خەڵكی خۆت ئایدیایەكی باش یان سیاسەتێكی باش بێت. بەڵام پێم وایە سەركرایەتی كورد كارێكی باش دەكات، پێم وایە باشترین ڕێگاچارە بۆ یەكلاكردنەوەی ئەم كێشەیە بریتییە لە چارەسەركردنیان لە ڕێی دەستوور و پەرلەمان و پرۆسە سیاسییەكەوە، سەردەمی بەكارهێنانی چەك و هەڵكشاندنی بارودۆخەكە و پەنابردنەبەر توندوتیژی بۆ یەكلاكردنەوەی ناكۆكیەكان بەسەرچووە. پێموایە باشترین ڕێگا ئەوەیە كار لەگەڵ هاوپەیمانەكانی عێراقدا بكرێت، هاوپەیمانەكانی عێراق، نەك هاوپەیمانەكانی حكومەتی عێراق، كاركردن لەگەڵ ئەمریكا و بەریتانیا و توركیا و وڵاتە دراوسێكان و دۆستەكان، بۆ پشتیوانیكردن لە گۆڕینی پرۆسە سیاسییەكە، واتە هەوڵدان بۆ پشتیوانیكردن لە هێنانەدی گۆڕانكاری لە ڕێی پرۆسە سیاسییەكە و پرۆسە دەستووریەكە لە عێراقدا، ئەمە باشترین ڕێگایە بۆ عێراق، پەنابردنەبەر توندوتیژی لەبەرژەوەندی هیچ لایەنێكدا نییە لە عێراقدا. كورد و سوننە و زۆرێك لە شیعەكان پشتیوانی لەو سیاسەتە ناكەن كە ئێستا پیادەدەكرێت، كەواتە پێكهێنانی هاوپەیمانێتیەك لە نێوان شیعە و سوننە و كوردا كە سنووری تائیفی و نەتەوەیی ببڕێت باشترین ڕێگای بەرەوپێشچوونە.
خەڵكی لە باشوورەوە دێن و دێنە هەولێر و جیاوازیەكە دەبینن، جیاوازی نێوان سیاسەتی حكومەتی هەرێم و سیاسەتی حكومەتی بەغدا دەبینن، كاتێك دێن درك بەوە دەكەن كە دەبێت پراگماتی بن و چیتر وەك سوننە و شیعە مامەڵە نەكەن.
 

"