میرڤەت حاتەم بۆ گوڵان:ئەوەی لە سوریا ڕوودەدات زۆر گرنگە و زۆر مەترسیدارە ڕژێمەكەی گوێ بۆ گەلەكەی ناگرێت و دژی وەستاوەتەوە
October 18, 2012
دیمانەی تایبەت
پرۆفیسۆر میرڤەت حاتەم ئوستادی زانستی سیاسەتە لەزانكۆی هاوارد لەواشنتۆن و پسپۆر و تایبەتمەندە لە سیاسەتەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە تایبەتی میسر و سوریا، بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئێستای ناوچەكە بەگشتی و سوریا بەتایبەتی، گوڵان ئەم وتووێژەی لەگەڵ پرۆفیسۆر میرڤەت حاتەم ئەنجامداوە كە ئەمە دەقەكەیەتی.* بارودۆخی سوریا چاودێرانی دووچاری ڕەشبینی كردووە، ئەمەش ترسێكی دروستكردووە كە پریشكی بارودۆخی سوریا شوێنی دیكەش بگرێتەوە، ئایا تۆ چۆن سەیری ئەم بارودۆخە دەكەیت؟ - بە پێچەوانەوە ئەوەی لە پرسیارەكەی ئێوەدا ئاماژەی پێكراوە، من زۆر گەشبینم لەبارەی ئەوەی لە ناوچەكەدا ڕوودەدات. دوای ئەوەی سی ساڵ بارودۆخەكە وەك خۆی مایەوە و هیچ گۆڕانكاری بەسەردا نەهات، ئەوا ئێستا دووبارە بە هەموو شتەكاندا دەچینەوە، بەسیاسەت و كۆمەڵگە و هەروەها ئابووریدا دەچینەوە و ئەمە پرۆسەیەكە مژدەبەخشە، من ناڵێم ئەمە پرۆسەیەكی ئاسانە، بەڵام پێموایە ئەمە ساتەوەختێكی مێژوویی زۆر هەستیارە، كە بە چەشنێك ئەتوانرێت خزمەت بە خەڵك بكرێت، كە نەك ببێتە جێی سەرسوڕمانی بەشەكانی دیكەی جیهان، بەڵكو خودی خەڵكەكە خۆشی.
* بەڵام ئەگەر مەسەلەكە لە چوارچێوەی بارودۆخی سوریا سەیر بكەین، هەستدەكەین گۆڕانكارییەكان هەتا ئێستا موژدە بەخش نەبوون، ئایا تاچەند ڕووخانی ڕژیمی ئەسەد ڕەوتی بارودۆخەكە دەگۆڕێت؟
- ڕاستە سوریا وڵاتێكی گرنگە لە شوێنێكی گرنگدا، بەڵام پێموانییە ئەوەی لە سوریادا ڕوودەدات چارەنووسی بەشەكانی دیكەی ناوچەكە دیاری بكات. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەوەی لە سوریا ڕوودەدات زۆر گرنگە و زۆر مەترسیدارە، چونكە ڕژێمێكت هەیە گوێ بۆ خەڵكەكەی خۆی ناگرێت و دژی خەڵكەكەی خۆی وەستایەوە، بەڵام ئەوەی جێی دڵخۆشیە ئەوەیە خەڵكەكە بە گەرم و گوڕی و پەرۆشەوە درێژە بە خەبات دەدەن دژی ڕژێمە ستەمكارەكە، ئەمە بە پێچەوانەی هەموو پێشبینیەكان و تەنانەت شیكەرەوە عەرەبەكانیشەوە، كە سەركەوتوو بوونە لە بەردەوامبوون لە بەرهەڵستیكردنی ئەو ڕژێمە. ئەمە شەڕێكی تائیفی نییە، ڕاستە دابەشبوونی ئایینی هەیە، بەڵام بە چەشنی میسر و تونس و لیبی و یەمەن، خەڵكی سوریا هەوڵدەدەن خۆیان بڕیار لە چارەنووسی سیاسی خۆیان بدەن. كەواتە ئەمە بەدەر نییە لەوەی لە ناوچەكە ڕوودەدات، ئەگەرچی گەمەكاری ئیقلیمی هەیە كە دەیەوێت لە ناكۆكیەوە تێوەبگلێت، وەك ئێران و سعودیە و گەمەكارە نێودەوڵەتیەكان، بەڵام ئەمانە نابنەهۆی دیاریكردنی ئەو ئەنجامەی لە ناكۆكیەكەوە دەكەوێت، بەڵكو تەنیا دەبنەهۆی ئاڵۆزكردنی ئەو ئەنجامە. * هەندێك لە چاودێران پێیانوایە كێشەی سوریا بۆتە گۆڕەپانێك بۆ شەڕی ئیقلیمی چەند دەوڵەتێك بە وەكالەت، هەر بۆ نموونە سعودیە ڕاستە دەیەوێت ڕژێمی ئەسەد بڕووخێت، بەڵام ئەم حەزەی بۆ بەرژەوەندی خۆیەتی نەك گەلی سوریا؟ - ئەوە لە پرسیارەكەتاندا دەخوێنرێتەوە كە سعودیە بایەخ بەم پرسە دەدات، لە ڕاستیدا ئێران و ڕۆژئاواش بایەخی پێدەدەن، كەواتە بۆچی ئەمە سەیرە. لە ڕاستیدا لە هەر ناكۆكیەكدا وڵاتە عەرەبیەكان بەرژەوەندی خۆیان هەیە و ئەمەش شتێكی عەقڵانیە-ئەگەر لە ڕووی سیاسیەوە قسەبكەین- و دەست لەو بیرۆكەیە هەڵگرین كە تێوەگلانی لایەنە عەرەبیەكان پتر بۆ بەرژەوەندی لایەنی بەرامبەر و خۆنەویستی تێدایە، بە بەراورد بە گەمەكارە نێودەوڵەتیەكان یان نەتەوەییەكان. كەواتە سعودیە بەرژەوەندی خۆی هەیە لە سوریا، لە میسر و لە تونس و لە بەحرەین- كە جەخت لەمەیان دەكەمەوە- و بەدوای ئەو بەرژەوەندیانەوە دەبێت و نابێت ئەمە جێی سەرسوڕمانی ئێمە بێت و ئەمە تەنیا ناكۆكیەكە ئاڵۆز دەكات و سعودیە تەنیا ئەتوانێت فشار لەسەر ناكۆكیەكە بكات لە ڕێی هاوپەیمانێتیكردن لەگەڵ گەمەكارە نەتەوەییەكانەوە و پێویستە ئەمەش هاوكارمان بێت لە تێگەیشتن لەو پرۆسە ئاڵۆزانەی لە بەشە جیاوازەكانی ناوچەكەدا بەدیان دەكەین. * كوردی سوریا بەشێكن لە بارودۆخی ئێستای سوریا، لەم ڕوانگەیەوە كوردیش چاوی لەوەیە لەم گۆڕانكارییە سوودمەند بێت و زیانی لێ نەكەوێت، ئایا تاچەند كورد لەم گۆڕانكاریانە سوودمەند دەبێت؟ - ئێستا ئێمە ئەوە بەدی دەكەین، كە ڕژێمی ئەسەد دەسەڵاتی كەمتر بۆتەوە لە ناوچە كوردیەكان و كوردەكانیش دەستیان كردووە بە بەڕێوبردنی ناوچەكانی خۆیان، واتە ئۆتۆنۆمی. من پێموایە ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد تەنیا سوودی بۆ كوردەكان نابێت، بەڵكو بۆ گرووپەكانی دیكەی سوریاش دەبێت و من پێم خۆشە نییە سیاسەتی دابەشكردن و زاڵبوون لە سوریادا پیادە بكرێت، ڕاستە مافی كوردەكان گرنگە، بەڵام مافی گرووپەكانی دیكەش گرنگە، ئیدی سوننی بن یان شیعە یاخود تەنانەت عەلەویش بن، ئەمە ساتەوەختێكی مێژوییە. لەبەر ئەوە دەبێت تەركیز لەسەر گرنگی پەرەپێدانی ڕژێمێك بكرێتەوە كە بایەخ بە پێداویستیەكانی خەڵك بدات و سوریاش كۆمەڵگەیەكی هەمەڕەنگی هەیە، لەبەر ئەوە ئومێدەوارم حكومەتێكی نوێ بێت و من پێم وانیە باشترین ڕێگە بۆ خزمەتكردن بە بەرژەوەندیەكانی كورد بریتی بێت لە دەوڵەتی كوردی –هەرچەندە من دەزانم كوردەكان خەونی ئەوەیان هەبووە كە دەوڵەتی كوردستان دروست بكەن، بەڵام ئایا پێتان وایە تورك و ئێرانی و عێراقیەكان ڕێگە بە ڕوودانی ئەمە بدەن، و ئەمە ئامانجێكی هاوبەشە لە نێوان ئەو گرووپانە، بەڵام ئەوەتان لەبیرچووە كە ئەو گرووپانە مێژویەكی جیاواز و تەنانەت خەون و ئاواتی جیاوازیان هەیە، من خوازیاری ئەوەم كوردەكانی سوریا ببنە خاوەنی ئۆتۆنۆمی و پێناسەیەكی نوێیان هەبێت بۆ چەمكی هاووڵاتی. * چۆن لە ڕۆڵی توركیا و ئێران دەڕوانیت لە كێشە و ناكۆكی سوریادا؟ - ئێوە باستان لە بەرژەوەندی سعودیە كرد و چۆن ئەم بەرژەوەندیە كاریگەری هەیە لەسەر ڕۆڵی ئەو وڵاتە لە ناكۆكی سوریادا، توركیا و ئێرانیش بەرژەوەندی خۆیان هەیە و هەر وڵاتەی پشتیوانی لەلایەنە دژ بە یەكەكان دەكەن. ئێرانیش لە ژێر هەڕەشەدایە لەلایەن ئەمەریكا و ئیسرائیلەوە و ئاشكراشە سوریا وەك تاقیكردنەوەی نفوز و دەستڕۆیشتوویی خۆی لە ناوچەكەدا دەبینێت، بەڵام توركیا خوازیاری سوریایەكی سەقامگیرە كە وەڵامدەرەوەی خواست و پێداویستیەكانی خەڵكەكەی بێت. من تەفزیڵی لایەنێك ناكەم بەسەر ئەوی دیكەدا، لەبەر ئەوەی ئەوان بە دوای بەرژەوەندی خۆیانەوەن. من پشتیوانی مافی خەڵكی سوریا دەكەم، كورد بن سوننە بن عەلەوی بن، یان شیعە یاخود كەمینەی مەسیحی بن، واتە هەموویان مافی یەكسانی هاوڵاتی بوونیان هەبێت، پێموایە ئەمە لایەنی ڕاستی مێژووە بۆ ئەوەی لە سوریا ڕووبدات، هەروەك پێشتر لە تونس و میسر ڕوویدا."
