جەمال غێتانی ئەدیب و نووسەری گەورەی میسریی و خاوەنی چەندین پڕۆژە ڕۆمانی بەناوبانگە، كەلەپووری میسری ئیلهام بەخش بووە بۆ داڕشتنەوەی بەسەرهات و ڕووداوەكانی ناو ڕۆمانەكانی، بەهۆی كەلەپوورێكی لۆكاڵەوە جیهانێكی بەرینی ڕۆماننووسی سەیرو سەمەرەی خوڵقاندووە، زۆر تێكست و دەقی لەبیركراوی عارەبی زیندوو كردۆتەوەو بە ڕوانینی هاوچەرخانەوە سەرلەنوێ ئەدەبی دێرینەی میسری لە ژێر پزیشكی خۆڵەمێشدا داگیرساندۆتەوە..
غێتانی لە شاری صەعیدی میسری لەدایك بووەو ژیانی مناڵێتی و گەنجایەتی لە گەڕەكە میللیەكانی قاهیرەدا بردۆتەسەر، لە ڕۆژنامەی (اخبارالیوم) وەك پەیامنێرێكی ناو بەرەكانی جەنگ و وەك ڕۆژنامەنووسێكی كارا هەڵسوڕاوە، دواتر ڕۆژنامەیەكی بۆ هەواڵە ئەدەبیەكان دامەزراندووە، چەندین خەڵاتی لەسەر ئاستی جیهانی و میسریی بە دەست هێناوەو زۆربەی بەرهەمەكانی تەرجەمەی زمانە زیندووە جیهانیەكان كراونەتەوە..
لە بەناوبانگترین بەرهەمەكانی بریتین لە(زێنی بەرەكات/كاغەزەكانی گەنجێك بەرلە هەزار ساڵ لەمەوبەر/ پاسەوانی دەروازەی خۆرهەڵات/ شاردراوەكانی ناو هەڕەمەكان/داخوازینامە بەرەو كەلەپووری عارەبی/ سەرەتای گەشتەكان/ تەجەلابوونەكان/ لێڕەواری دووری شار/ هەقایەتەكانی ناو دەزگا/ ڕووداوەكانی گەڕەكی زەعفەران/ سەفەرەكانی گیرۆدەیی...تاد)لەم دیمانەیەی غێتانی دا كە بۆ گۆڤاری گوڵان قسەی كردووە، جەخت دەكاتەوە لەسەر ئەوەی كە ئەو گۆڕانكاری و هەمواركردنانەی ئەم دواییانەی بەسەر سەرنووسەرەكانی ڕۆژنامەكاندا هێنراون نابەجێن و ئەم بە توندی ڕەتیان دەكاتەوەو بە پێشێلكردنێكی ڕاستەوخۆی دەزانێت لەسەر ئازادیی ڕۆژنامەگەریی میسری. ئەوەشی ڕوونكردۆتەوە كە ویست و ئارەزووی گرووپێكی دیاریكراو لە میسر خۆی زاڵ و فەرز كردووە و لە هەوڵدان تا كۆمەڵگەی مۆزائیكیانەی میسری قووت بدەن، كە ڕاستەوخۆ مەبەستی لە گرووپی ئیخوانەكانە، غێتانی جەخت دەكاتەوە لەسەر ئەوەی ئازادی بیرو ڕادەربڕین كەوتۆتە بەر تیغی هەڕەشەی ئەو گرووپەوە، داهێنەرانیش دواجار دوو ڕێگەیان لە پێشە، یان سەرهەڵگرتن و دەرچوون لە وڵات، یان ڕووبەڕووبوونەوەیەكی توند..ئەمەی خوارەوە دەقی دیمانەكەی بەڕێزیانە:

ئیخوان موسلمین فەرمانڕەوایی لە وڵاتێكدا دەكەن ئیعتراف بە مێژوو یان سنوورەكەی نیشتمانی خۆیان ناكەن

لە ئێستاوە قیبتیەكان میسر بەجێ دەهێڵن و كۆڕەو دەكەن بەرەو ئەمەریكا و كەنەدا

گوڵان: بۆچی لە گەیشتنی ئیخوانەكان بە لوتكەی هەڕەمی دەسەڵات لە میسر، ئەم هەموو ترسەت هەیە؟

جەمال غێتانی: ئێمە لە ساتەوەختێكی ناوازەو هەستەوەردا دەژین، كە پێویستی بە بەرزترین ئاستی ڕاشكاوەیی ڕەقانە و بەزەبرە، بە گەیشتنی گرووپی ئیخوان و بە فەرمانڕەوایەتی كردنی وڵاتەكە لە لایەن ئەم گرووپەوە، میسر لە مەترسیدایە، چونكە سەركردەكانی ئەم گرووپە بڕوایان بە هیچ شتێكی ئەم وڵاتە نییە، نە مێژووەكەی، نە سنوورەكەی، نە تایبەتمەندیەكانی دیكەی، بەواتای فەرمانڕەوایەتیی وڵاتێك دەكەن كە هیچ ئیعتیرافی پێ ناكەن، بۆیە ئێمە لەبەردەم ساتەوەختێكی جیاوازداین، كە ڕێچكەی بەستووەو بۆ جێهێشتنی نیشتمان ڕاماندەكێشێت.

دڵنیام لەوەی لە ماوەیەكی كورتدا میسرییەكان ئەم كارەساتە درك پێ دەكەن كارەساتێك كە بەهۆی هەڵبژاردنی بە هەڵەی هەندێكیانەوە، لە یەكەمین هەڵبژاردنی ئازادانەداو بۆ دیاریكردنی سەرۆكێك تێی كەوتوون، كە بێ پێشینەیە لە مێژووی هاوچەرخدا.

گوڵان: بەڵام ئیدی ئەمەیە دیموكراتیەت و هەڵبژاردەی گەل؟

جەمال غێتانی: لە رێڕەوی مرۆڤایەتیدا میسرییەكان شۆڕشێكی مەزنیان بەرپاكردووە، ئێمە چاوەڕێی دۆخەكەمان دەكرد تا بەرەو باشتر بچێت، بەڵام ڕووداوەكان بە شێوەیەك كەوتنەوە كە كەشتییەكان بەرەو ئەو ئاڕاستەیەی ئامانجیان بوو وەرنەسوڕان، یەكەمین دەرئەنجامی بنەڕەتی شۆڕشەكە وا كەوتەوە گەیشتنی یەكەمین سەرۆكی میسر بێت بە دەسەڵات، سەرۆكەكە لە گرووپی ئیخوان دەرچوو، دواتر هەوڵدانی ئەم سەرۆكە هەڵبژێردراوە بۆ دامەزراندنی پڕۆژەیەكی دەوڵەتمەداری ئایینی، بە واتای پرۆژەی دەوڵەتی هاوچەرخ كە محەمەد عەلی لە مێژوودا دایمەزراندبوو شكستی خوارد، ئەگەرچی ئەو پرۆژەیەی دەوڵەتی هاوچەرخ بە درێژایی مێژوو هەستان و داكشانێكی زۆری بە خۆیەوە بینیوە، بەڵام تا ئاستێك كرۆكەكەی لە ناو دەستوورەكانی میسردا ڕەنگی دابۆوە، هەر لە سەرەتای نووسینەوەی دەستووری ساڵی 1923 كە گوزارشتی لە شۆڕشی ساڵی 1919 دەكرد تا دوایی.

ئەو ڕووداوانەی پێشین ماوەیەكی زۆر وای كرد ڕاپەڕینێكی ڕۆحی لە هەموو بوارەكانی میسردا بەرجەستە بكاتەوە تا گەیشتین بە شۆڕشەكەی ینایر كە بە تواناو ئازایەتیی كۆمەڵێك گەنجەوە كارێكی رێكخراوەییان بردبەڕێوە، بە وەبەرهێنانی هۆیەكانی گواستنەوەی هاوچەرخەوە توانییان تەقینەوە گەورەكەی گەلی میسر ئەنجام بدەن و هەموو گەلیان لە یەكەیەكی ئۆرگانیدا یەكخست، لە 25ی ینایرەوە تا 11ی فبرایەر بەردەوام بوون لەسەر هەوڵەكانیان تا دواتر چەتەكانی شۆڕش بە فروفێڵ و كاری ڕێكخراوەیی خۆیانەوە بۆ دزینی شۆڕشەكە بەدەركەوتن، چونكە ئەوانە نزیكەی 80 ساڵە هیچیان بە هیچ نەكردبوو، هەر لە هەوڵدان و هەڵگری پرۆژەیەكی پێشوەختەدا بوون بۆ گۆڕینی دەوڵەت و شوناسی میسرو میسرییەكان و تا ئەم دەرفەتە زێڕینەیان قۆستەوەو ئەم سەرۆكەیان لە لایەن هەندێك لە میسرییەكانەوە هەڵبژارد تا وەك ماسكێك بۆ ئیخوانەكان بیهێننە سەر تەخت و پرۆژەی تا سەر مانەوەی خۆیانی پێ بە ڕەوایەتی بكەن و دەوڵەتێكی ئاینی پێ دامەزرێنن، كەواتە ئێمە لەبەردەم سنوورێكی نادیاردا وەستاوین، بە دڵنیاییەوە ئەم میسرەی كە مرۆڤایەتی ناسیویەتی، بەم چەشنەی ئێستای بەدەست هێزێكی داگیركاری ناوخۆوەیەو هەڕەشەی نەمانی لەسەرە، مێژووش پێمان دەڵێت ناهەموارترین جۆرەكانی داگیركاری لە ناوخۆوە دروست دەبن.

گوڵان: مەبەستت لەم بۆچوونە چییە، گەر زیاتر ڕوونی بكەیتەوە؟

جەمال غێتانی: ئەو سەرۆكەی ئینتیمای هەیە بۆ ئیخوانەكان، بە دیموكراتیانە هەڵنەبژێردراوە تا بە دیموكراتیانە حوكم بەجێبهێڵێت، بە بەڵگەوەش وەك ئەزموونەكەی حەماسە لە غەزە، چونكە حەماس لقێكی ئیخوانەكانە، هەندێك جار لق كاریگەری بۆ سەنتەر هەیە، بە تایبەتی ئەگەر ئەزموون و زانیارییەكی وای پیادەكردبێت كە سەنتەرو سەرچاوە پێشتر پێی نەزانیبێت، ئیخوان دەسەڵاتیان بەكارناهێنن تا ئەنجومەنی شووراو پەرلەمان نەخەنە بن دەستی خۆیانەوە، ئەوانە قوتابیانی دەسەڵات قۆرخكردنن، ئامانجیان كۆنترۆڵكردنی پێشەنگترین دەوڵەتی جیهانە كە دەوڵەتی میسرە، ئاسانە لابردنی هەر سەرۆك و پاشایەكی دیكەی جگە لەمان، بەنموونە سوپا پشتی كردە موبارەك و ئەویش نەیتوانی بەرگری لە خۆی بكات و لاچوو، بەڵام ئەم سەرۆكە وابەستەبووەی سەر بە ئیخوانەكان بە درێژایی هەڵمەتی خۆپاڵاوتن و خۆهەڵبژاردنی ئەو دەستەواژەیەی دوپات دەكردەوە(( ئێمە سەر بە یەزدانی مەزنین)) باشە چۆن دەكرێت كەسێك لابدەین كە ڕاسپێردراوی یەزدان بێت، نرخی ئەم لابردنەی ئەم سەرۆكە زۆر وێرانكەرتر دەبێت لەوەی پێشوو، لە ماوەی ئەو مانگانەی پێشوودا لە ناو پەرلەمان و ئەنجومەنی ڕاوێژكاریدا كۆمەڵێك خەم و نیگەرانی شكڵییانەی تایبەت بە ئیخوانمان چاو پێكەوت كە هیچ پێوەندییان بە خەمی گەلەوە نەبوو، تا ئێستا گفتوگۆ لەسەر گرفتەكانی ئابووری و بێكاری و بابەتە زیندووەكانی پێوەندار بە ئاسایشی نەتەوەیی و نیشتمانی لە ناو پەرلەمان نەكراون، بە تایبەت ئەوانەی پێوەندییان بە ڕووباری نیل و سنوورەكانی خۆرئاواو باشووری وڵاتەوە هەیە، ئەو شكڵیات و دیاردانەی ئێستا لەسەری دەدوێن لاوەكین تەنانەت لە ناو ئاینیشدا خەمی بنەڕەتی نین، وەك بانگدان بۆ نوێژ لە ناو پەرلەمان، ئەو كاروبارانەشی كە جدی بوونیان لەسەرەو خراونەتە ڕوو، هەر هەموویان پێوەندیدارن بە كۆنترۆڵكردنی دەوڵەتەوە، وەك یاسای یەكخستنی دادگاكان كە بە كردارەكی دەبێتە هۆی نەهێشتنی دادگای دەستووری و كارگێڕی و ئەنجومەنی دەوڵەت، چونكە هەمەجۆرێتی دادوەری میسری وای كردبوو بتوانرێت بە ڕووی دیكتاتۆرییەتدا ڕاوەستین، لە زۆر هەڵوێست و لە زۆر كاتی جیاوازدا خەڵكی لە دژی ستەم دەوەستانەوە، هەروەها هەوڵدان بۆ ئیلغابوونەوەی ئەزهەر وەك مەرجەعیەتێكی بنەڕەتی ئایینی تا مەرجەعیەتی ڕابەر بكرێتە مەرجەعیەتی ئەو شێخەی بەسەردوندی بەرزترین كۆڕبەندی ئایینی جیهانییەوە دادەنرێت.

لە ئێستاوە هەموانم ئاگادار كردۆتەوە لە ئامانجی سەرەكی ئەم سەرۆكە ئیخوانییە؛ كە گرنگترین ئامانجی قۆرخكردنی ئەزهەرە، ئەمەش بە شێوەی گشتی لە چوارچێوەی سیاسەتێكی دژ بە ڕۆشنبیری ئەنجام دەدات، چونكە ئیخوانەكان بە هەڵوێستی دوژمنكارانەوە لە شارستانییەتی دێرینی میسری دەڕوانن و پێیان وایە ئەوە شارستانیەتێكی گومڕای بێ باوەڕیی بووە، بۆیە لەوانەیە هەڵمەتێكی ڕێكخراویان لە بەرنامەدا بێت بۆ تێكدان و ڕووخانی ئەو شارستانیەتە دێرینەی مرۆڤایەتی، ئەگەر بە ئاشكرایی نەیكەن ئەوە لە ڕێی ئەو توندڕەوانەوە ئەنجامی دەدەن كە ئەگەری ئەوەیان هەیە و گومانی ئەوەشیان لەسەرە بە ئەنقەست لە ئیخوانەكان جیاببنەوە، وەك چۆن هاوشێوەی ئەم ڕەوتە برەوی هەیە لە یەمەن و سۆماڵ، ئەمانیش لە پاش ئەوەی دەوڵەتی میسر لاواز دەكەن ئیتر لیستی قەدەغەكراوەكان دێننە پێشەوەو سانسۆر دەخەنە سەر بەرهەم و بابەتە ئەدەبی و هونەرییەكان، چ بەرهەمە لۆكاڵیەكان یان بیانیەكان، بۆیە ئەگەری ئەوە هەیە میسر دوا هێزی نەرمی خۆی بزر بكات، ئەو هێزەی بە درێژایی زەمەن كەلتوورێكی مرۆڤانەی كەڵەكە كردووە پێشەنگایەتیی خۆی نەدۆڕاندووە بێ ئەوەی پشت بەستوو بووبێت بە ئابووریی نەتەوەیی یان هێزی چەكداریی توندوتۆڵەوە، ئەم ڕۆڵی پێشەنگایەتییە لە قووڵایی هەزاران ساڵی پێشووەو سەرچاوەی گرتووە، ئاشكرایە كە میسر لە بەرەبەیانی مێژوەوە مەزنترین دۆزەرەوەكانی پێشكەش بە مرۆڤایەتی كردووە، بە ڕێكەوتیش نەبووە بەڵكو بەهۆی روانینی دوورودرێژی نەوەكانیەوە پەیدا بوون، لە پێگەیەكدا كە هەڵاتن و ئاوا بوونی خۆر و شوێنگەی ئەستێرەكان و لرفەو شەپۆلی ڕووبارەكەی و جۆگەكانی بە پێی كاتێكی ڕێك و دروست و زانراو دەجووڵێتەوە، دووەمین فاكتەریش دۆزینەوەی نووسین بووە، میسر بەرلە سۆمەرییەكان و بابلیەكانی عیراقی كۆن، دەست و پەنجەی بە نووسین گەیشتووە، هەموو دۆزراوە زانستییەكانی ساڵانی دوایی ئەمەیان سەلماندووە، یان شوێنەوارە دێرینەكانی كە سێ بەشی شوێنەواری دێرینی مرۆڤایەتیی جیهان لە میسردایە، ئێستا كەوتۆتە ناو چارەنووسێكی نادیارەوەو لە بن دەستی دەوڵەتێكدایە كە هەبوونی پەیكەر بە حەرام دەزانێت و وێنەگرتنیش دژ بە باوەڕ دادەنێت.





گوڵان: كەواتە تۆ لە نەهێشتنی ئازادی فكرو داهێنان و دەربڕین دەترسێیت؟

جەمال غێتانی: لە ژێر سایەی دەوڵەتێكی ئایینی لەم چەشنەدا، ئازادی داهێنان چ ئەدەبی بێت یان هونەری بوونی نامێنێت، هەلومەرج و بەربەستی پێشوەختە دیاری دەكرێت بۆ نەهێشتنی داهێنان، دوو ڕێگە دەخەنە بەردەم داهێنەران كە سێیەمی بۆ نییە، یان ڕاكردن بەرەو تاراوگە یان مانەوە و بەرگەگرتن بۆ چارەنووسێك كە ئازاربەخشە، سەبارەت بە خۆم تەمەنم هێندەی بە بەرەوە نەماوە، لە هەڕەتی لاویدا تووشی بارودۆخی سەخت و ناهەمواری زۆر بوومەتەوە، بەرگەی زیندانەكان و ئەشكەنجەدان و دەركردن لەسەر وەزیفەو كار بوومەتەوە، لە بەرانبەریشدا دانی زۆریان بۆ ڕۆدەكردین، هەندێك كەس سەری شۆڕكردو هەندێكیشمان كەشتی خەباتمان جێنەهێشت و لێی دانەبەزین، گەلێك ئەستەمە بۆ كەسێكی وەك من ئەو نیشتمانەی بە دڵ وگیانەوە تەمەنی خۆمانمان بۆ تەرخان كرد لە پێناوی سەروەربوونی مرۆڤایەتی خەڵكەكەی و زەڕە بە زەڕەی خاكەكەیدا ئێستا بەم شێوە دراماتیكیە بە بەرچاومانەوە دادەڕوخێت، ئەو دامودەزگاو شوێنە شارستانیانەی بە درێژایی هەزاران ساڵ بونیاد نراوە ئێستا بە دەست كەسانێكەوە هەلا هەلا دەكرێت كە هیچ بەهایەك بۆ نیشتمان دانانێن و بڕوایان پێی نییە، بە ڕاستی ئێمە وەچەیەكی نەگبەت و داماوو بێ بەختین، لە پاش ئەو هەموو سەركێشی و زەحمەت كێشانەمان بۆ شكۆی ئەم وڵاتە، كۆتایی بەرهەم و شتەكان، بەم شێوە دراماتیكیە دەبینین.

گوڵان: ڕەنگە هەندێك كەس بەم دیمەنە تاریكەی لێی دەدوێیت بڵێن زێدەڕۆییانە وەسف دەكەیت، یان پێت بڵێن ئیخوان موسلمین بەو شێوەیە نییە كە تۆ لێی دەدوێیت، بەڵكو ڕەوتێكی میانڕەوی ئیسلامگەران؟

جەمال غێتانی: زێدەڕۆیی نییە كاتێ دەڵێم ماڵئاوا بۆ ئەو میسرەی كە ناسیومانە، لەم كاتەدا كە دوای نادیار كەوتوین، بە تەنیشت سەرۆكێكی جڵەوكراوەوە هەنگاو دەنێین، ئەمە شتێكی تازەیە لە مێژووی فەرمانڕەوایی میسریدا، فەرمانڕەوا لە میسر بە لووتكەی قوچەكەوە بووەو هەیبەتی شكۆی هەبووە، یەكەمین جارە میسر سەرۆكێك حوكمی دەكات كە دوو سەركردەی دیكەی بەسەرەوەیە، یەكەمیان ڕاستەقینەیەو هێزی ماددی بەدەستە، دووەمیان ڕۆحییەو لە پشتەوە ئاڕاستەدەكرێت و سەرپەرشتی دەكەن، كەواتە چۆن كارەكان بە دروستی بچنە پێشەوە، ئەمە شتێكی داهێنراوی نوێیە، لە سیماكانی دەوڵەتێك كە بە ماسكی ئاینەوە بیەوێت فەرمانڕەوایی بكات ئاكامەكەی لەبەرچاوە چی دەبێت، چ گەندەڵبوونێكی زیاتر لەوەی پێشوو دروست دەبێت، نموونەی ئەو شێخە سەلەفیەو كیژە هەژارەكە لە بەرچاوە، تەنانەت قیبتیەكان لە چاوەڕێی دۆخێكی زەحمەت و قورسدان، هەربۆیە پرۆسەی كۆڕەوی قیبتیەكان ئێستا دەستی پێكردووە بە تایبەت كۆڕەوكردنیان بۆ كەنەداو ئەمەریكا، بە تەواوی ئەم بارە ئاڵۆزە ڕەت دەكەمەوە كە وا لە هاووڵاتی میسری دەكات ببنە پلە دوو لە ژێر سایەی دەوڵەتی ئایینیدا، ئەو دەوڵەتە هاوچەرخەی كە ئێستا بە ڕێی دەكەین لە ناهەموارترین بارودۆخەكانیشدا هەر بە چاوی یەكسان لە هەمووانی دەڕوانی.

گوڵان: بۆچی ئیخوان تۆمەتباردەكەیت بەوەی سوپاو دەزگا ئەمنیەكانیان لە میسر كردبێتە ئامانجی خۆیان؟ بەرژەوەندییان لەمەدا چییە؟

جەمال غێتانی: ئەوەی لە كارو چالاكی ئەم چەند مانگەی دوایی ئیخوان بڕوانێت ئەوە دەبینێتەوە كە بە دیاریكراوی ئاڕاستە كرابوون بۆ دوو دەزگای سەرەكی ناو پێكهاتەی دەوڵەت، یەكەمیان ناوخۆ كە قین لەدڵن بۆی، چونكە بەو لایەنەی دەزانن كە لە سەرەتای دامەزراندنیانەوە بە دەستی حەسەن بەنا لە ساڵی 1928وە ئەم دەزگا ئەمنیە تایبەتمەند بووە بە ئیخوانەكان، بۆیە لە بارودۆخێكی تەمومژاویدا توانرا ئەمنی دەوڵەت وێران بكرێت، ئەمەش كارێكی مەترسیدارە لە كارە نەرێنیەكانی ناو ڕووداوەكاندا، باجەكەی بە قورسی دەدەینەوە، كەسیش نازانێت كێ لە پشتەوەی ئەم كارەوە بووە، چونكە هەر دەزگایەك لە ڕێی ڕاست لا بدات پێویستی بەوەیە ڕاست بكرێتەوە، بەڵام وێرانكردنی سەرتاپای دەزگاكە بە واتەی خۆكوژییە بۆ دەوڵەت، ئیخوان هەوڵی زۆری خۆیان كۆكردۆتەوە بۆ ئەوەی دەزگای ناوخۆ بندەستی خۆیان بخەن ئەگەر بە وردی لە تێبینی و بڕیارەكانی ڕابەرو سەرۆكە تازەكەیان بڕوانین ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت، دووەمین دەزگایەكی دەوڵەتی كە ئیخوان لە هەوڵدان ناسنامەكەی بگۆڕن، دەزگای سوپایە، سوپا هیوای ڕاستەقینەیە بۆ پاراستنی دەوڵەتی میسریی، ئەو دەوڵەتەی محەمەد عەلی دایمەزراند، ئەوەی لە دەوڵەتی هاوچەرخ مابێتەوە تەنیا ئەم دەزگایەیە، چونكە سوپای میسر تەنیا سوپایەكی عەرەبییە كە تا ئێستا بە تۆكمەیی و بە هێزی و یەكگرتوویی مابێتەوە، ئێستا ئیخوان بە بنكۆڵ كردنیەوە خەریكن، ئەویش لە ناوخۆی دەزگاكەوە دەیكڕێنن.

گوڵان: ئایا لۆژیك و دادخوازی وا ناخوازێت دەرفەتێك بەم سەرۆكە تازەیە بدرێت بەر لەوەی بخرێتە بەر هەڵسەنگاندنی پێشوەختەوە؟

جەمال غێتانی: هەر كەسێك بە دواداچوون بۆ هەنگاوە خێراكانی ئیخوانەكان بكات كە چۆن بە پەلە پەل لە هەوڵی قووتدانی دامودەزگا دەوڵەتیەكەدان هەروەها ئەگەر دیقەتت دابێت لە وتەكان و كردارەكانی ئەم سەرۆكەی ئێستا لە ساتەوەختەكانی خۆهەڵبژاردنیدا، بە سانایی و بە ڕوونی ئاماژەكانت پێ شیدەكرێنەوە، كە چۆن ئەم نیشتمانە كەوتۆتە بەر هەڕەشەی لەناوچوون و وا ئێستا خۆری نیشتمان بەرەو ئاوا بوونە.

گوڵان: ئەو ڕۆژەی كە ناوی سەرنووسەری ڕۆژنامەكان لە لایەن ئەنجومەنی شووراوە ڕاگەیەنران، تۆ ئەو ڕۆژەت بە ڕۆژی ڕەش ناودێر كردو وتت ئەمە كوشتارگەیە بۆ ڕۆژنامەگەری میسری؟

جەمال غێتانی: بەڵێ ئەوە ڕەشترین ڕۆژە لە مێژووی ئازادیی گشتی و ڕۆژنامەگەری میسری بە تایبەتی، لەو ڕۆژەوە دەسەڵاتی ئیخوان وەدیدێت و بە ڕێكخراوەیی ستەمكاریی دەست پێدەكات، دواتر شاڵاوی ئەم دەستێوەردانە ستەمكارانەیە هاوشێوەی دەبێت و هەمووان دەگرێتەوە، بێگومان لیژنەكە ناوی سەرنووسەرە لایەنگرو هەوادارەكانی داگیركارانی ئیخوانی ڕادەگەیەنێت، لە پاش ئەوەی ڕەوشەندارترین ناوەكانی كە لە دوای شۆڕشی ینایری دزراوەوە بوو بوونە سەرنووسەر لادران، لەم ڕۆژەوە ئیدی دێرینترین و پێشەنگترین نیشتمان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا دەدرێتە دەست توندترین هێز لە دواكەوتوویی و دۆگماییەتدا، سەرسەخترین دوژمنی مرۆڤایەتی و ئازادی جڵەو دەگرێتەدەست، بە چەند هەنگاوێكی ناماقووڵەوە ئەم لایەنە پیشەگەرییەیان خستە ناو هەژموونەكانی خۆیانەوە، لیژنەكە پاش ئەوەی وەك مامۆستایەك كەوتە نمرە دانان بۆ قوتابیەكان و ئەو قوتابیانەیان نمرەی ساختەیان بۆ نووسین و كەمیان پێ دان كە بیروبۆچونی جوایەزی سیاسییان هەبوو، بەو شێوەیە سەركەوتووترین سەرنووسەرانی ئەو ڕۆژنامانەیان بە بڕیاری شەلم كوێرم ناپارێزم خستنە لاوە، پێشتر ئەگەر دەزگایەكی ئەمنی لەبەرامبەر ڕۆژنامەیەك كارێكی ستەمكاری وەهای ئەنجام بدایە لە چوارچێوەی دەزگا یاساییەكاندا دەیكرد، ئەمەی ئێستا ڕوودەدات لە ڕەفتارەكانی هكسۆس و داگیركارە عوسمانلی و ئینگلیز و فەرەنسیەكانی زەمانی زووش ناهەموارترە، ئەوپەڕی ئابڕووچوونە بۆ ڕۆژنامەنووسان كە لابرانی ئەو سەرنووسەرە بە توانایانەیان قبوڵ بێت كە لە دوای شۆڕش بەرپرسیارێتییان پێ درابوو، ئەو سەرنووسەرانەی ڕۆژنامەكانیان كردە سەكۆو بڵندگۆی ڕاستەقینەی ئازادی ئێستا وەلاخراون.

ئەم ڕۆژە چاخێكی ڕەش و قەترانی بۆ لەناوبردنی ئازادییەكانی میسر هێناوەتە پێشەوە، تەنیا مەسەلەكەش پێوەندیدار نییە بە پیشەی ڕۆژنامەگەرییەوە، بەڵكو ئەمە گێژەڵووكەیە بۆ لولپێچدانی ئازادییەكان هەڵیكردووە، لادانی ئەم سەرنووسەرانەو ئەو كارەی لیژنەی بەناو هەڵسەنگاندن كە بۆی چووەتە سەر، كاری داپڵۆسێنەری دیكەی بەدوادا دێت، ئیتر لەوانەیە لە وەزیرە پەڕگیرەكەی ئەوقافمان بیست كە لیژنەیەكی هاوشێوە دامەزرێنێت یان وەزیری خوێندن كە ئاڕاستەكانی بەرەو گۆڕینی هزرو بیری منداڵەكانمان دەچێت، ئەویش قۆڵی لێ هەڵماڵێت، سەرم لەم ئیخوانە سوڕماوە، ئەو گەنجانەی شۆڕشیان بەرپاكرد چۆن ئەم بڕیارە ستەمكارانەیەیان لێ قبوڵ كردوون!!

گوڵان: بە ڕای تۆ ئەی بۆچی ڕۆژنامەنووسەكان ئەم ڕەفتارەو كردەوانەیان لێ قبوڵ كردوون؟

جەمال غێتانی: كاردانەوەی سروشتیانە لە بەرانبەر ئەوەی ڕوویداوە مانگرتنی گشتی ڕۆژنامەنووسانە، تا ئەو ئاستەی میسر بە بێ رۆژنامە بمێنێتەوە، بەڵام ئایا لە ژێر سایەی واقیعێكدا كە كەسانی نەفس نزم تێیدا بەرژەوەندیی تەسكی خۆیان دەخەنە سەروی بەرژەوەندیی ڕێبازەكانی ئازادی و بنەماكانی پیشەگەرییەوە ئەمە چۆن دەكرێت؟

پێویستە ئازادیخوازانی ناو ئەنجومەنی سەندیكا داوا بكەن بۆ بەستنی كۆبوونەوەیەكی گشتی بە پەلەی كۆڕبەندەكەی خۆیان، نەك لە پێناوی دانانی سەرنووسەرانێكی سەركەوتوو بۆ كاری ڕۆژنامەگەری، بەڵكو لە پێناوی ڕەتكردنەوەی ئەو دیمەنە ناماقوڵە، پێویستە لیستێكی ڕەش ئامادەبكەن بە ناوی هەرچی كەسێك كە بەشدار بوو بێت لە چەسپاندنی هەنگاوێكی وادا كە زمان و دەمەكان دەبەستێت، یان لە خوڵقاندنی دیمەنێكی پوچگەرای وادا كە نیەتی خراپی لە پشتە، هەرچۆن هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی كەوتە ژێر گوشاری تەوژمی ئیخوان و كەوتە بەر هەڕەشەكردنی ئەوان بۆ سووتاندنی هەموو وڵاتەكە، ئەنجومەنی نیابی بە ڕاستی ڕاگیرا، ئەنجومەنی شوورا بێ ئەهلیەت و بێ بنەما كەوتە دەمبەست كردنی ڕۆژنامەكان، بەو شێوەیە وڵاتەكە بەرەو داڕمان دەبەن، بە پێی زانیاریم لەسەر مێژووی ئەم وڵاتە دڵنیام لەوەی بەم كۆت و بەند كردنە ڕازی نابن،بەڵام نرخی ڕزگاربوونی یەكجارەكیش گەلێ زۆر دەبێت،وەك شاعیری گەورە عەبدولڕەحمان ئابنودی دەڵێت بۆ شكۆی میسر خوێن وەك ڕووبار لە شەپۆل دەدا، ڕژانی خوێنی ڕۆژنامەنووسان سەرەتایەتی.

گوڵان: لە بەرانبەریشدا سكاڵای زۆر هەیە لە لایەن سەرۆكی هەڵبژێردراوو گرووپی ئیخوان موسلمین و حزبەكەیان بەوەی ئەو ڕاگەیاندنكارانە و دەزگاكانیان لە هەوڵدان بە ئەنقەستەوە سەرۆكەكەیان ئیهانە بكەن و پرۆژەكانی شكست پێ بهێنن؟

جەمال غێتانی: ئەو سكاڵا نووسینانەی دكتۆر محەمەد مورسی لە دژی هەندێ ڕاگەیەندنكار دەیدات سەیرو سەمەرەیە، لە سنووری ئەوەی خوێندوومەتەوە تا ئێستا شتی وەهام نەهاتۆتە پێش، فەرمانڕەوایەكی میسری شكات لە هاووڵاتیەكانی بكات لەبەر ئەوەی قسەیان پێ وتووە، من لە دژی لەكەداركردن و جنێودان و سوكایەتی پێكردنی شەخسیم، ئەوەی شتێكی واش بكات سەرەتا بەهاو كەسایەتیی خۆی سووك و چرووك دەكات، بەڵام كاتێك سەرۆكێك لە دژی ئەو هاووڵاتیانەی كە ڕەخنەی لێ دەگرن یان هێرشی دەكەنە سەر بەردەم دادگاكانیان پێ بگرێت و بیانداتە دادگا ئەمەیان هێنانە خوارەوەی هەیبەتی سەرۆكایەتییە، چونكە هەر كەسێك بگاتە پێگەیەكی بەرزی وا كە ببێتە فەرمانڕەوای وڵاتێك هەیبەتی لە شەخسی خۆی بەرزتر دەبێتەوە، ئەوەی لەسەر كەسێتیی ئاسایی پچەسپێت بەسەر ئەودا ناچەسپێت، چونكە دەسەڵاتەكانی فراوانتر دەبن، لە پاڵ ئەو میراتە دەوڵەمەندە مێژووییەی فەرمانڕەوایەتی میسری هەیەتی كە هێندە متمانەی بەخۆ بووە لە هیچ سرووت و هەوڵێكی سووكایەتی پێكردنی كەسانی تر سڵ ناكاتەوە، بەڵكە فەرمانڕەوا كاری ڕاستەقینەی لە میانەی پیادەكردنی ئەم دەسەڵاتەیەوە ئەنجام دەدات ئەم كارانەشی بە خۆدەرخستنی بەردەوامی و پێشوازی كردنەكانی و دەرچواندنی بۆمەراسیمەكان نایەنە دی یان بە گەشتەكانی سەرۆكایەتی ئەنجام نادرێن بەڵكو بە خزمەت گەیاندنی بە گەلەكەی، بە فەراهەم كردنی بارودۆخی ژیانی مرۆڤانەی خەڵكەكەی وەدی دێت یان بە دەست و بیرو هزری خاوێن و حیكمەت لە بڕیارەكانیدا سروشتیانە دەردەكەوێت نەك لە ژێر ماسك و دەمامكی كەسانی دیكە لە ژێر پەردەی كەسایەتییە بە هێزەكانی پشتە خۆی، ئەگەر تەماشای واقیعی ئێستا بكەین، ڕاستە دكتۆر مورسی پیاوێكی دڵ و دەروون باشە بێگومان، بەڵام پێویستە سەرۆكایەتیی میسر وەك خۆی وەربگرێت و لێی تێبگات، نەك وەك هەر هاووڵاتیەكی ئاسایی كە هیچ دەسەڵاتێكی بە دەست نەبێت پەنا بۆ دادگاكان بەرێت، پێویستە مێژووی میسرو هەموو ئەو بەرهەم و ژێدەرانەی باس لە كەسایەتی میسری دەكەن بخوێنێتەوەو لێی تێبگات، درك بەوە بكات كە پێوەندییەكی توندو تۆڵ لە نێوان گەلی میسری و ئەوانەدا هەیە كە فەرمانڕوایی دەكەن،، ئەگەر ئومێدەكانی گەل نەیەنە دی، لێی دەكەونە نوكتەلەسەركردن و گاڵتەپێكردن، مێژووی ئەم وڵاتە تژییە بەم بەرهەمانەی نوكتەكردن لەسەر سەرۆكەكان، ئەگەر ئەو ئینجانەو فەخفووریانە بە باشی ببینێت كە كرێكاران لەسەر حەتشبسوتی شاژن و دۆستەكەی كردوویانە، كە ئەو پارچانە بە ئۆسترایكا ناسراوەو پارێزراویشە، ئەو كاتە سەری دەسوڕمێ لەوەی چی نوكتەو گاڵتەیەك بە پاشاكان كراوە، كەچی ئەم لە سەرەتاوە بەرگەی سی ڕۆژی نەگرت و هانای بردە بەر دادگاكان لە دژی خەڵكەكەی خۆی،ئەی لە دوای سی مانگ یان خوانەخواستە سی ساڵی دیكەوە چی دەكات.