بارودۆخی سوریا ڕۆژ لەدوای ڕۆژ خراپتر و ئاڵۆزتر دەبێت و ڕژێمی ئەسەدیش لەپێناوی مانەوەی خۆی لەدەسەڵاتدا ڕۆژانە زیاتر توندوتیژی پیادە دەكات و خەڵكی سیڤیل و مەدەنیش دەبنە قوربانی، تەنانەت كار گەیشتۆتە ئەوەی كوفی ئەنان نێردراوی نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ سوریا ڕاشكاوانە ئاماژەی بەوەكردووە كە ڕژێمی ئەسەد ڕێز لەبڕیارە نێودەوڵەتیەكان ناگرێت، بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئێستای سوریا و هەوڵە نێودەوڵەتیەكان، ئەم وتووێژەمان لەگەڵ پرۆفیسۆر ستیفن ڤان ئێڤیرا ئوستادی زانستی سیاسەت لە زانكۆی ماسیۆشیت تەكنۆلۆژی ئەنجامدا، پرۆفیسۆر ئیڤیرا كە لەسەر ئاستی جیهان یەكێكە لە تایبەتمەندەكانی بوارەكانی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا و پێوەندییەكانی ئەمریكا لەگەڵ وڵاتانی جیهانی سێهەم و پێوەندییە نێودەوڵەتیەكان و ڕێگرتن لەشەڕ، بۆیە لەم ڕووەوە بارودۆخی سوریا یەكێكە لە تایبەتمەندیەكانی و بۆ قسەكردن لەسەر ئەم بارودۆخەش پرۆفیسۆر ستیفن ڤان ئیڤێرا لەم وتووێژە تایبەتەی لەگەڵ گوڵان بەمجۆرە باسی بارودۆخی ئێستای سوریای كرد، ئەمەش دەقی ئاخاوتنەكەیە.

* ڕۆژانە بە دەیان هاووڵاتی سڤیل لە سوریا كۆمەڵكوژ دەكرێن و بارودۆخەكە كارەساتی مرۆیی لێكەوتۆتەوە، خوێندنەوەت چییە بۆ كەیسەكەی سوریا و پێتوایە چارەنووسی ئەو وڵاتە بەرەو كوێ دەڕوات و داهاتوو چی لە هەگبەدایە؟
ــ بە بۆچوونی من بارودۆخەكەی سوریا ملدەنێت بۆ شەڕێكی ناوخۆیی گەورەتر، هەنگاوە سەرەتاییەكانی ئەو شەڕە دەستی پێكردووەو پێموایە كە هیچ كام لە لایەنەكان نە پاشەكشە دەكەن و نە كۆڵیش دەدەن، بارودۆخەكەی سوریا زۆر ئاڵۆزترو زەحمەتترە لەچاو بارودۆخە دژوارەكانی وەك یەمەن یان لیبیا یان میسر و توونس، چونكە لە سوریا گرووپێكی دیاریكراو – یاخود كۆمەڵێك گرووپ –هەن كە ئەمڕۆ دەسەڵاتیان بەسەر حكومەتدا سەپاندووەو دڵەڕاوكێ و ترسیان هەیە، بەتایبەتی عەلەوییەكان و هەروەها هەندێك لە كەمینەكانی دیكە مەبەستم لە–كەمینە غەیرە سوننیەكانە – بە نموونەش كریستیانەكان، ترسیان هەیە لەوەی كە ئەگەر هاتوو ئەم ڕژێمە لە دەسەڵات لابدرێت، ئەوكات تەنیا ڕژێمەكە نییە كە بڕوات، بەڵكو لەوانەیە تەواوی گرووپەكانی كە لەوەوە نزیك بوون یان لایەنگری بوون سەركوتبكرێن یان لە وڵات وەدەربنرێن یاخود لەوانەیشە ئەوانیش بكەونە بەر هەڵمەتی تۆڵەو كۆمەڵكوژبكرێن، هەربۆیە پێشبینی ئەوە دەكەم عەلەوییەكان تامردن بجەنگن، ئەوەش لەپێناو پاراستنی پێگەكەیان لە سوریادا، لەهەمان كاتیشدا ڕژێمەكەی ئەسەد تاوانی زۆر گەورەی دەرهەقی ئەو خەڵكانەی كەچوونەتە سەر شەقام و داوای گۆڕانكاری دەكەن ئەنجامداوە، بۆیە تا تاوانی زیاتر ئەنجام بدرێت، ئەوە ئەگەرەكان بۆ ئاسایی كردنەوەو دانوستاندن و دۆزینەوەی ڕێككەوتنێك لاوازتر دەبێت، هاوكات لەسەر ئاستی دیمەنی نێودەوڵەتی دەبینین دۆستەكانی هەردوولا، سەرچاوەی دارایی و چەك و تەقەمەنی دەنێرنە ناو سوریاوە، ڕوسیا و ئێران بە ئاشكرا پشتگیری لە ڕژێمەكەی ئەسەد دەكەن و لەلایەكی دیكەشەوە عەرەبستانی سعودیە و وڵاتانی دیكەی ڕۆژئاوایی پشتگیری لە یاخیبووەكان دەكەن، هیچ لایەنێك لە هەڵوێستەكەی خۆی پاشەكشەی نییەو هاوكات هیچ لایەنێك داڕشتنەوەیەكی بۆ چارەسەركردنی بارودۆخەكە پێ نییە، لەبەرئەوە من لەمبارەیەوە زۆر نیگەرانم، بەش بەحاڵی خۆم خۆزگەی ئەوە دەخوازم كە ئەم بارودۆخە هەر ڕووینەدایە – ئەمە بۆچوونی منە –لەبری ئەوە ڕۆژئاوا فشاری بخستایەتە سەر ڕژێمەكەی ئەسەد بۆ بەهاوبەشیكردنی دەسەڵات و لەخۆگرتنی خەڵكی زیاتر لە سیستەمە سیاسییەكەی سوریادا، خۆزگە ئەو پرۆسەیەی بە شێنەیی پیادەبكرایە لەگەڵ هەبوونی فشارێكی درێژخایەن لەسەر ئەسەد بۆ لەخۆگرتنی خەڵكانی زیاترو زیاتر بە شێنەیی و هاوشان لەگەڵ گرووپەكەی خۆی تا ئەو كاتەی كە دەبوو بە خاوەنی حكومەتێكی نوێنەرایەتیی بنكەفراوان نەك حكومەتێكی قەتیسكراو لەچوارچێوەی دەسەڵاتی عەلەوییەكاندا، ئەگەر پادشای جیهان بوایەم یاخود پادشایەك بوایەم هیوای ئەو شتەم دەخواست، بەڵام ئەو شتە لە واقیعدا ڕووینەدا، ئەوەتا ئەمڕۆ لەم بارودۆخە دژوارەداین كە هیچ ئاكامێكی دڵخۆشكەری لێ بەدیناكەم، لەبەرئەوەی ئەگەر بێت و ئەسەد سەركەوتوو بێت ئەوە ئەوكات ژیانی خەڵكانی زیاتر دەبنە قوربانی و دیكتاتۆرییەت لەو وڵاتە بەردەوام دەبێت، لەهەمان كاتیشدا ترسەكەم لەوەدایە كە ئەگەر هاتوو ئەسەد بڕووخێت ئەوكات ئۆپۆزسیۆن كە بریتییە لە چەند لایەنێكی دابەشبوو و كە چەندین گرووپی توندڕەوی لەخۆگرتووەو هەروەها ئیسلامیستە ڕادیكالیەكانیشی لەخۆگرتووە لەگەڵ سوننە شۆڤینیستەكانیش، پێموایە كە ئەوانیش ئەگەر هاوشێوەش نا، بەڵام بێبەزەییانە مامەڵە لەگەڵ ڕكابەرەكانیان دەكەن، هەربۆیە من زۆر ڕەشبینم لەبارەی ئاڕاستەو كۆتایی بارودۆخەكەی سوریا، بارودۆخەكەی سوریا هەرە تراژیدی و هەرەترسناكترین شەڕی ئەمڕۆیە لە جیهان، ئێوە ( وەك گۆڤاری گوڵان) ئاگادارن كە من خوێندنەوەم زۆرە لەسەر عێراق و كاتی خۆی كە لەگەڵ ئێوە قسەمكرد لەسەر عێراق دڵنیاشم لەبیرتانە كە چیم گووت، وتم پێویستە عێراقییەكان دەسەڵاتەكان هاوبەش بكەن و پێویستە ئەمریكا داوا لە عێراقییەكان بكات بۆئەوەی دەسەڵاتەكان بەهاوبەشی دابەش بكەن، یاخود ئەوەیە عێراقییەكان داوا لە سەركردەكانیان بكەن بۆ هاوبەشكردنی دەسەڵات، جۆرە هاوبەشیكردنێك لە سیستەمی سیاسی و لە ئیمتیازاتی ئابووری و هەروەها هاوبەشی كردن لەڕووی كۆنتڕۆڵ لەسەر لایەنی ئەمنی كە ئەمانە هەموویان هەنگاونانە بەرەوپێشەوە، بەرەو ئاڕاستەی عێراقێكی ئارام و خۆشگوزەران، ئێستایش هەر هەمان ئامۆژگاری پێشكەشی سوریا دەكەم، بەڵام كێشەكە لەوەدایە كە نازانم چۆن پیادەدەكرێت بۆ ئەمڕۆ، لەبەرئەوەی ئەمڕۆ ئەسەد خوێنێكی ئێكجار زۆری لەسەر شەقام ڕشتووە و هاوكات كۆمەڵێك گرووپی توندڕەو خۆیان لەدژی ئەسەد كۆكردۆتەوە، بۆیە بۆ حاڵی حازر هەستدەكەم بوار لەئارادا نییە بۆ كەمپرۆمایز یاخود بۆ هاوبەشیكردنی دەسەڵات تەنیا لەو حاڵەتەدا نەبێت كە كاراكتەری دەرەكی ئەو شتە لەڕێگەی ئیجرائاتی زۆر توندەوە بسەپێنن، هەربۆیە من زۆر ڕەشبینم لەبارەی سوریاوە.
* كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دوایەمین ئومێدی هاووڵاتیانی سوریایە، بەڵام كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە دەستێوەردانی سەربازی لە سوریا دوودڵە، بەپێچەوانەی ئەوەی كە ئەنجامیدا لە لیبیا، سوپای سوریا هێشتا بەهێزەو دەستێوەردان مەترسییەكی زۆری تێوەگلاوە و هەربۆیە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ناتوانێت بڕیارێك لەمبارەیەوە بدات، یا دەستەوەستانە لەوەی بۆ وەستانی ئەو كۆمەڵكوژییەی كە ڕژێمەكەی ئەسەد ئەنجامی دەدات دەستێوەردان بكات، یا هەر هەوڵدانێك بۆ ڕووخانی ئەسەد، بەڕای تۆ ئایا تاكەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەستەوەستان و لە دوورەوە تەماشای كۆمەڵكوژی ڕۆژانەی سەر شەقامەكانی سوریا دەكات؟

ــ پرسیارێكە لە جێی خۆیەتی و پەیوەستە بە ئەگەری دەستێوەردانی سەربازییەوە لەلایەن كاراكتەری دەرەكی و ئەگەریش ئەوە ڕووبدات ئایا كێ ڕابەڕایەتی ئەو دەستێوەردانە دەكات؟!. بەكورتی: ئەگەر خۆتانیش گوێبیستی لێدوانەكانی ئەمریكییەكان بن واتێدەگەن كە ڕۆژێك لە ڕۆژان دەستێوەردانێكی سەربازی ڕوودەدات، بەڵام من بە پێچەوانەوە پێشبینیی ئەو شتە ناكەم، پێشبینی ناكەم ئەمریكا ڕاستەوخۆ دەستێوەردان بكات ئەویش لەبەر چەندین هۆكار، با لەسەرەتاوە دەست پێبكەینەوە، سەبارەت بە ئاستی دەستێوەردانی سەربازیی: ئەوە دووبارەبوونەوەیەك دەبێت بەهەمان ئەو ئاستەی كە ئەمریكا و ئەوروپا بەتایبەتی فەڕەنسا و بەڕیتانیا لە لیبیا ئەنجامیاندا، ئەوەش لەڕێگەی بەكارهێنانی هێزی ئاسمانی لەگەڵ دابینكردنی مەشق و چەك و تەقەمەنی بۆ یاخیبووەكان، بەڵام لەبەر سێ هۆكار باوەڕناكەم دەستێوەردانی ڕاستەوخۆ ڕووبدات، یەكەمیان: هەروەك ئێوەیش ئاماژەتان پێكرد ڕژێمەكەی ئەسەد سوپایەكی بەهێزی هەیەو بەتواناترە لە سوپاكەی لیبیا، بەو ئاستەی كە توانای هەیە بەرگری درێژخایەن بكات لە شەڕی سەرزەمینیدا، بەڵام باوەڕناكەم بەرگریی ئاسمانی سوریا بەو هێزە بێت كە خەڵكی باسی دەكەن و پێموایە لاوازەو لەوبڕوایەدام كە فڕۆكەی ڕۆژئاوا دەتوانێت بەبێ مەترسی بەسەر ئاسمانی سوریاوە بفڕێت، بەڵام وێڕای بەكارهێنانی هێزی ئاسمانی ئەوە پێویستە هێزی زەمینیش لەهەمان كاتدا بەكاربهێندرێت، لەبەرئەوەی پێویستە هێزی سەرزەمینی هەبێت بۆ كۆنتڕۆڵكردنی بارودۆخەكە لەسەر زەوی، بۆیە پێویستە هەردووك لە هێزەكانی ئاسمانی و سەرزەمینی پێكەوە بەكاربهێندرێـن، لەبەرئەوەی بەبێ هێزی سەرزەوی باوەڕناكەم هێزی ئاسمانی بەتەنیا بتوانێت ئەم مەسەلەیە یەكلایی بكاتەوە، ئەمەیش بەڕای من پاپەندبوونێكی زۆر گەورەیە لەڕووی ناردنی هێزو ڕووخاندنی ڕژێمەكەی ئەسەد و پێموایە كە ئەمریكا پێشوەختە بەستراوەتەوە و پاپەندە لە ئەفغانستان، هەربۆیە پێموایە ئەمریكا دوودڵە لە دەستێوەردان، دووەم خاڵ: مەترسی هەیە لەسەر جینۆسایدو كۆمەڵكوژی پاش سەركەوتنی یاخیبووەكان، ناكرێت خۆمان لەو ڕاستییە بدزینەوە، لەبەرئەوەی ئەگەر هات و ئۆپۆزسیۆن سەركەوت ئەوە مەترسی هەیە سەرپێچی بكرێت لەدژی كەمینە ناسوننەكانی ناو سوریا و ئەمریكا لەمڕووەوە نیگەرانەو نایەوێت ئەو بەرپرسیارەتییە بكەوێتە ئەستۆی، سێیەمین هۆكار: ئایا ئۆپۆزسیۆنەكانی ئەسەد كێن؟ كەس نازانێت ئەوانە كێن و هاوكات لەوە بەئاگاین كە بەشێكیان بەدڵی ڕۆژئاوا نین، هەربۆیە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دوودڵەو نایەوێت كەسانێك لە جێگەی ئەسەد بگەیەنێتە دەسەڵات و حەزناكات سەركردەی نوێ بێن كە بەتەواوەتی نەزانرێت ئاڕاستەی سیاسییان چییەو متمانەیان لەسەر نەبێت، دوودڵی هەیە لەمبارەیەوە، لێرەیشدا هۆكارێكی تر زیاد دەكەم: لەڕووی مێژووییەوە دەستێوەردانی مرۆیی زۆر دەگمەنە لە مێژووی مۆدێرن و مەبەستم لە دەستێوەردانی مرۆیی دەستێوەردانە لە وڵاتێكی دیكە لەڕووی مرۆیی و سەربازییەوە بۆمەبەستی پاراستنی مافەكانی مرۆڤ، ئەمریكا بەدرێژایی مێژوو تەنیا دوو جار ئەو جۆرە دەستێوەردانەی ئەنجامداوە: جارێكیان لە سۆماڵ و جاری دووەمی لە لیبیا و هۆكاری سەرەكیی ئەو دوو دەستێوەردانانە لەپێناو وەستانی كۆمەڵكوژی بوو، چەندین دەرفەتی دیكە هەبووە بۆ ئەنجامدانی ئەو جۆرە دەستێوەردانە، بەڵام ئەنجامدانی دەستێوەردانی مرۆیی زۆر دەگمەنە، ئەوروپا چەندین جار ئەنجامیداوە بۆنموونە لە سەدەی نۆزدەیەم ئەنجامیدا لە یۆنان و لە بیستەكانی سەدەی ڕابردوو ئەنجامیداو هەروەها لەمیانی داگیركردنی فەڕەنسا بۆ لوبنان و سوریا لەساڵانی 1860ز، بەڵام ئەم دەستێوەردانە زۆر دەگمەنە، هەندێكجار دەستێوەردان ڕوودەدات لەبەر ئەوەی دۆخەكە پەیوەستە بە ئاسایشی نیشتمانی، بۆنموونە خەڵكی دەیانگووت تاڵیبان ستەمدار بوون لە ئەفغانستان و حوكمڕانییەكی توندوتیژ و دڕندانەیان هەبووەو هەروەها خەڵكی دەیانگووت كە سەددام كۆمەڵكوژە و بێگومان وابوو، بەڵام ئەوەی كە باڵانسەكەی پاراستبوو لە تیۆرێزەكانی دەستێوەردان، ئەوە بوو كە سەددام هەڕەشە بوو لەسەر ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریكاو لە كەیسەكەی تاڵیبان-یش ئەوان هاوپەیمان بوون لەگەڵ قاعیدەو هێرشیان هەبوو لەدژی ئەمریكا، بەڵام كەیسەكەی سوریا پێوەندیی بە ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریكاوە نییە، بەڵكو زیاتر دەكەوێتە قاڵبی دەستێوەردانی مرۆیی، لێرەدا مەبەستم لەوەیە كە پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئەو سنوورە ببەزێنێت و پێویستە ڕێگەچارەیەك هەبێت بۆ قەناعەتپێهێنانی وڵاتانی ڕۆژئاوا بۆ ئەنجامدانی دەستێوەردان، تەنیا لەبەر هۆكاری مرۆیی، لەبەرئەوەی دەستێوەردان شتێكی باشەو پێویستە پێی سەربەرز بین، لەبەرئەوەی دەتوانین مەینەتی و ئازارەكانی ئافرەت و پیاوان و منداڵان لە وڵاتانی دیكە نەهێڵین، پاش هۆڵۆكۆست زۆربەی خەڵكی لە جیهان وتیان:»چیتر ڕوونەداتەوە» ئەمریكایش وتی چیتر ڕێگەنادەین دووبارە كۆمەڵكوژی ڕووبداتەوە، بەڵام ئەمریكا ڕێگەیدا كۆمەڵكوژی ڕووبداتەوە بۆنموونە لە ڕوانداو هەروەها ئەمریكا یاریدەدەر بوو لە ڕوودانی كۆمەڵكوژی گواتیمالا، بۆیە لێرەدا مەبەستم لەوەیە كە ئەگەر لێم بپرسن ڕۆژئاوا دەستێوەردان دەكات یان نا ئەوە پێموایە ئەمریكا و ڕۆژئاوا دەستێوەردانێكی ڕاستەوخۆیان نابێت لە سوریا و هەرگیز هیچ فڕۆكەیەكی ڕۆژئاوایی نابینین لە ئاسمانی سوریا بفڕێت و هەروەها هیچ هێزێكی ڕۆژئاوا نابینین لەسەر زەویی سوریا، دەستێوەردان ڕوونادات، بەڵام ئەگەر هەیە ببینین وڵاتانی ڕۆژئاوا مەشق و ڕاهێنان و چەك بۆ چەكدارانی ئۆپۆزسیۆن دابین بكات، بەڵام بەگشتی پێموایە كە ئاستێكی بەرز لە دوودڵی هەیە بۆ دەستێوەردان لەم جەنگە لەبەرئەوەی – دەگەڕێمەوە بۆ هۆكاری سێیەم كە باسمكرد – هێشتا نازانین پاش ڕووخانی ئەسەد كێ لە دیمەشق جێگەی ڕژێمەكە دەگرێتەوە، لە ئەمریكا بۆچوونێك هەیە دەڵێت ئێمە باش نین لەڕووی ئەندازەی كۆمەڵایەتی، بۆنموونە سەیری عێراق بكەن، ئیدارەی بۆش پێی وابوو بە ئاسانی دەتوانێت ڕژێمەكەی سەددام بڕووخێنێت و حكومەتێكی نوێ و باشتر لە جێگەی دانێت بەبێ خوڵقاندنی نالەباری، بەڵام ئەوەبوو دەستێوەردانەكەی ئەمریكا بووە هۆی سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆیی و كوشتنی هەزاران هاووڵاتی، بەڕای من ئێمە دەمانتوانی كارێكی زۆر باشترمان بكردایە لە عێراق، بەڵام ئێمە مرۆڤین و لەوانەیە هەڵەبكەین و ئەوە ڕاستییەكەیە كە ئێمەی ئەمریكی شارەزاییمان نییە لە ئەندازەی كۆمەڵایەتی، ئەزموونەكەی ئەمریكا لە عێراق تاقیكردنەوەیەك بوو بۆ ئاست و تواناكانی ئەمریكا لەڕووی ئەندازەی كۆمەڵایەتییەوە و ئەمریكا نایەوێ وڵاتێك داگیربكات كە زۆر بەتەواوەتی تێینەگات لەبەرئەوەی لەئاكامدا ئەمریكا دەكەوێتە بەردەم بەرپرسیارەتییەكی گەورە و مەترسیی ئەوە هەیە بارەكە تێكبچێت و لە كۆنتڕۆڵ دەرچێت، هەربۆیە نایەوێ دەستێوەردان بكات، بەگشتی بەڕای من باوەڕناكەم وڵاتانی ڕۆژئاوا دەستێوەردانی سەربازی لە سوریا ئەنجامبدەن.
* لەڕووی هەرێمایەتیەوە ئێران پشتگیری تەواو لەمانەوەی ئەسەد دەكات و لەلایەكی دیكەوە دەبینین توركیاو قەتەڕ و میسر و هەروەها عەرەبستانی سعودیە لەگەڵ ڕووخانی ئەسەدن، بەڵام پێشبینی ئەوە لە توركیا دەكرا، هەڵوێستێكی جددی هەبێت و هەوڵی هەبێت بۆ وەستانی توندوتیژی و كاریگەریی لەسەر ڕژێمەكەی ئەسەد هەبێت، بەڵام توركیا بێدەنگی نواندووە، ئێستاش ئۆپۆزسیۆن تاكە هیوایەو بەم دواییانەدا بینیمان كۆبوونەوە ڕوویدا، ئۆپۆزسیۆن و قەتەڕ لەگەڵ سازدانی كۆبوونەوەیەك لە فەڕەنسا، هەتا شەڕ بەردەوام بێت و ئۆپۆزسیۆن بەردەوام بێت ئەوە ئەسەد بەردەوام دەبێت لە بەرگری، ڕژێمەكەی ئەسەد چەكی قورسی هەیە، بەڕای تۆ ئایا ئۆپۆزسیۆن بەتەنیا دەتوانێت ئەسەد بەو هەموو چەكە قورسەیەوە بڕووخێنێت؟
ــ بەگشتی هاوڕام لەگەڵت و پێموایە ئەسەد و گرووپەكەی بەردەوام دەبن لە شەڕ و بەرگری لە خۆكردن تا كۆتایی، تەنانەت ئەگەر بارەكە درێژەش بكێشێت و پێموایە ئەندازەی دەركردنی زۆر زەحمەتترە بۆ نموونە لە یەمەن لەبەرئەوەی سەرۆكی یەمەن تەنیا نوێنەرایەتیی خۆی دەكرد – لێرەیشدا دووبارەی دەكەمەوە – ئەگەر پادشا بوایەم ئەوە هەوڵمدەدا ڕێككەوتنێك لەگەڵ ئەسەد ئەنجام بدەم، هەوڵم دەدا ئەسەد بڕوات، سواری فڕۆكەیەكم دەكردو دەماننارد بۆ شوێنێك و لە وڵاتە دەرم دەكرد، پاشان هەوڵم دەدا لەگەڵ لایەنگرەكانی بەتایبەتی سەركردەكانی سووپا بەتایبەتی عەلەوییەكان لە سووپا ڕەزامەندبن لەسەر جۆرە ڕێككەوتنێك لەسەر هاوبەشیكردنێكی سیاسی بنكەفراوان لە سوریا، لەبەرامبەر بەئاسان دەركردنی ئەسەد لە وڵات، لێرەیشدا پێشبینی دەكەم وەڵامی عەلەوییەكان چی دەبێت، دڵنیام ڕازیدەبن لەسەر هاوبەشكردنی دەسەڵاتی سیاسی نەك دەسەڵاتی سەربازیی لەبەرئەوەی ئەوان متمانەیان بە سوننە نییە و پێیانوایە كە ئەگەر سوننە دەسەڵات لە سووپادا وەربگرێت، ئەوە لەوانەیە عەلەوییەكان كۆمەڵكوژ بكەن، لەم هاوكێشەیەدا 3 لایەنی لەخۆگرتووە، یەكەمیان: گریمان سووپا ڕازی بوو ئەسەد بڕوات، ئایا ئەوكات كێ دەبێت بە سەرۆكی وڵات؟ دووەم: ئایا كێ دەبێت بە سەرۆك كابینەی حكومی و وەزارەتەكان و ڕاپەڕاندنی كاروبارەكانی دەوڵەت؟ لێرەیشدا چەندین لایەنی دیكە هەن لە غەیرە سوننە و غەیرە كریستیان و هەڵبەتە كوردەكانیش دەخەمە زیمنی هاوكێشەكەوە لەبەرئەوەی كورد تاكو ئەمڕۆیش بەشدار نەبووە لە حكومەت، سەبارەت بە سووپایش پێشبینیی ئەوە ناكەم عەلەوییەكان بێفیزی بنوێنن لەبەرامبەر پێكهاتەكانی دیكەی غەیەرە عەلەوییەكان لەبەرئەوەی پێموایە كە ئەوان پێیان باشترە بەخۆیان زۆرینە بن لە ڕیزی ئەفسەرە گەورەكانی سووپا لەپێناو پاراستنی خۆیان، ئەگەر من خاوەن ئیرادەیەكی باش بوایەم و مەبەستم هەبوایە بۆ چارەسەركردنی كەیسەكەی سوریا ئەوە ئەو جۆرە ڕێككەوتنەم دەخستەڕوو و كارمدەكرد بۆ پیادەكردنی لەپێناو چارەسەركردنی كێشەیەكە كەمترین ئاستی توندوتیژی، بەڕای من شەڕی ناوخۆیی هەرەترسناكترین بارە و لە شەڕی ناوخۆییدا تەنیا ئافرەت و منداڵان زیاتر دەبنە قوربانی، شەڕی ناوخۆیی شتێكی زۆر ترسناكەو باوەڕناكەم كەس لەگەڵ شەڕی ناوخۆیی بێت، هەربۆیە پێویستە كاربكەین بۆ چارەسەركردنی كێشەكە بەكەمترین ئاستی لابەلای شەڕی ناوخۆیی، خۆزگە دەخوازم لە توركیا و عەرەبستانی سعودیە و ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا بەرەو ئەم ئاڕاستەیە هەوڵبدەن، هەروەها لە ڕوسیا و ئێرانیش، خۆزگە هەموویان ڕێككەون لەسەر چەسپاندنی ڕێككەوتنێكی سیاسی بنكەفراوان لە سوریا، بەڵام نازانم ئەو شتە چۆن ئەنجام دەدرێت، لەگەڵ مانەوەی ئەسەد لە دەسەڵات، دەكرا ئەو ڕێككەوتنە ئەنجامبدرێت پێش سەرهەڵدانی توندوتیژی و بوار هەبوو بۆ دانانی فشار بۆمەبەستی قەناعەتپێهێنانی ئەسەد بۆ هاوبەشكردنی دەسەڵات لەسەر بنەمایەكی بنكەفراوان، بەڵام تازە ئەو شتە ناكرێت، هەربۆیە بۆ حاڵی حازر پێویستە قسە لەگەڵ سەركردایەتی سووپا بكەین و ئەگەر پێمبكرێت پێیان دەڵێم: «تكایە ڕازیبن لەسەر لادانی ئەسەد و بەشداربن لە ڕژێمی سیاسی و لەبەرامبەردا بەردەوام بن لە كۆنتڕۆڵكردنی سووپا، ئەگەر لەدەستی من بوایە ئەو جۆرە ڕێككەوتنەم ئەنجامدەدا، بەڵام پرسیارەكە لەوەدایە كە ئایا دەتوانین بگەینە ئەو جۆرە ڕێككەوتنە؟ من هەمیشە گەشبینم و پێموایە هەردەم دەتوانین چارەسەر بۆ كێشەكان بدۆزینەوە، بەڵام ئێستا باوەڕناكەم و پێموایە لەبەردەم كەیسێكی زۆر ئاڵۆز و سەختین لە سوریا.
* دواپرسیار: چاودێران پێیانوایە كە هەرچەندە ڕۆژئاوا لەگەڵ ڕووخانی ئەسەدە، بەڵام هاوكات ڕۆژئاوا نیگەرانە لەسەر ئەڵتەرناتیڤەكەی ئەسەد، دەبینین ئەمڕۆ ئەڵتەرناتیڤەكانی ڕژێمە دیكتاتۆرەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لایەنی ئیسلامین، هەربۆیەیش ڕۆژئاوا دەیەوێت بزانێ كێ جێگەی ئەسەد دەگرێتەوە لە دەسەڵات، بەڕای تۆ ئایا تاچەند نیگەرانی لە ئەلتەرناتیڤەكەی ئەسەد بارەكەی ئاڵۆزتر كردووە؟
ــ بەڕای من بارەكەی ئاڵۆز كردووەو لێرەیشدا دوو شت باسدەكەم، ئەگەر سەرنج بدەن چی لە واشنتۆن دەوترێت، دەبینن خەڵكی بە بەردەوامی ترسیان هەیە، لەپاش ڕووخانی ڕژێمەكەو لە جێگەی ئەسەد «كاراكتەری خراپ» بێتە سەر دەسەڵات، ئەمە قسەی خەڵكە لە واشنتۆن و زاراوەی «كاراكتەری خراپ» بەكاردێنن، پێموایە هۆكاری بەكارهێنانی ئەو زاراوەیە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە واشنتۆن فۆبیای هەیەو لە ئیسلامی سیاسیی دەترسێت، كە گروپ و لایەنە ئیسلامیەكان كاروبارەكانی حكومەت ڕاپەڕێنێت، هەروەها لەڕووی نیگەرانیەكانی ئەمریكاو خەڵكی سوریایش پێموایە مەترسییە هەرە گەورەكە، بریتییە لە كاریگەری قاعیدە لە سوریا، لەبەرئەوەی ترسەكە لەوەدایە كە حكومەتێكی ئیسلامی لە سوریا پەناگە دابین بكات بۆ ئەندامانی قاعیدەو ئەو توخمانە خۆیان بگونجێنن لەگەڵ قاعیدەی عێراق و لەگەڵ قاعیدەی مەغریبیش، هەربۆیە ترسە هەرە گەورەكەش لە قاعیدەیە، هاوكات ئاشكرایە قاعیدە لە سوریا هەیە، بەڵام نازانین قەبارەیان چەندە یان ئاستی تواناكەیان چۆنە، بەڵام بەگشتی ترس هەیە لە بەرفراوانبوونی كاریگەرییەكانی قاعیدە لە ناوچەكەدا لەژێر سێبەری حكومەتێكی ئیسلامیدا، بەكورتی: بەڵێ لە واشنتۆن ئەو نیگەرانییە هەر هەیە كە توندڕەوان و كاراكتەری خراپ بگەنە دەسەڵات لە سوریای پاش ڕووخانی ئەسەدو ئەمە هۆكاری سەرەكییە لەپشت ئەو دوودڵییەوە لەبەرامبەر كەیسەكەی سوریاو هەرلەبەرئەوە بە وریاییەوە جووڵانەوە هەیە لەوبارەیەوە، لەلایەكی دیكەوە میدیاكانی ڕۆژئاوا زۆر بەكەمی باسی سوریا دەكەن، بەتایبەتی میدیاكانی ئەمریكا، لەبەرئەوەی زانیاری تەواویان لەبەردەست نییەو نازانرێت ئۆپۆزسیۆن كێن و ئاڕاستە سیاسییەكانیان چین بۆ ئایندەی سوریا، هەربۆیە بەهۆی نەبوونی زانیاری و ڕاستییەكانەوە ئەو جۆرە ترسە لەناو خەڵك بڵاوبۆتەوە، هەروەك پێشتریش ئاماژەم پێكرد لێرەدا دوو ترس هەیە، یەكێكیان: ترسی ئەوە هەیە ڕژێمێكی نوێ بێت و پاڵپشتیكەر بێت بۆ قاعیدە، لە ئەنجامدانی هێرش لەدژی ڕۆژئاوادا، دووەمیان: ترسی ئەوە هەیە ڕژێمی نوێ توندڕەو بێت لەبەرامبەر كەمینەكانی ناو سوریا، لەبەرئەوە مەترسیی ئەوەی لێدەكرێت كەمینە غەیرە عەرەبە سوننەكان بچەوسێنێتەوە، یان كۆمەڵكوژیان بكات، ئەو دوو ترسە وای كردووە بە وریاییەوە جووڵانەوە هەبێت لەبارەی كەیسەكەی سوریا، ئەگەر سەرنج بدەنە میدیاكانی ئەمریكاو بڵاوكراوەكانیش بخوێننەوە، دەبینن زانیاری زۆر كەم هەیەو زۆر بەكەمی بابەت بڵاودەكرێتەوە، بۆیە حوكمكردن لەسەر ئەم مەسەلەیە زۆر زەحمەتە لەمبارەیەوە، بەڵام من لێرەدا ڕەخنە لە میدیاكانی ئەمریكا ناگرم، بەڵكو باسی ئەوە دەكەم كە هاووڵاتیانی ئەمریكا زۆر بەكەمی بەئاگان لەبارەی سوریاو بەتەواوەتی نازانن ئۆپۆزسیۆن كێیەو بەوردی نازانن مەبەستەكانی ئۆپۆزسیۆن چین، هەربۆیە شتەكان لەلامان ڕوون و ئاشكرا نییە.