بوێژو ڕەخنەگرو شاعیری ناوداری میسری ئەحمەد عەبدولموعتی حجازی یەكێكە لە پێشەنگانی بزاوتی تازەگەری لە شیعری عەرەبی هاوچەرخدا، بۆ زمانە زیندووەكانی دنیا هۆنراوەكانی وەرگێڕدراون و، كۆمەڵێك خەڵاتی نێودەوڵەتی بە دەست هێناوە لەوانە خەڵاتی كەفافیسی یۆنانی و خەڵاتی شیعری ئەفەریقایی و خەڵاتی ڕێزلێنانی دەوڵەتی میسری، لە كاتی خۆشیدا حیجازی داوەتنامەی سەرۆكی عیراقی سەدام حوسێن و سەرۆكی لیبیا موعەمەر قەزافی و زۆر حاكمداری تری عارەبی ڕەتكردەوە كە ویستویانە خەڵاتی بكەن.. بەرهەمە كتێبەكانی حیجازی بریتین لەشاری بێ دڵ، تەنیا ددانپیانان ماوە، شیوەنی تەمەنێكی جوان، درەختەكانی چیمەنتۆ، توێژینەوەكانیشی بریتین لە محەمەدو ئەوانی تر، شاری ئەوانیدی، شیعر و هاوڕێبوون،وەچەكانی شەوقی، خەلیل مەتڕان...حیجازی چووە پاڵ شۆڕشی ینایر لە میسرو لە بەرەی دژ بە ئیسلامیەكان خۆی بینیەوەو پێی وایە میسر دەبەنەوە بۆ ناو چاخەكانی تاریكایی، هەروەها دژایەتی بەرەی سەربازیی دەكات و پێی وایە هۆكارن بۆ سەقامگیرنەبوونی شەقام، پێی وایە ئەو شەست ساڵەی پێشوو هەردوو ئەو بەرەیە هاوپەیمانی یەكتر بوون دژ بە بەرژوەندی میسر، جەخت لەوەش دەكاتەوە شۆڕشی ئەمدواییەی میسر حورمەت و ڕۆحی گەڕاندەوە گیانی میسرییەكان. چۆن دیموكراتیەت بونیاد بنێین لە كاتێكدا وا بزانین هەڵبژاردن بریتییە لە كڕین و فرۆشتنی دەنگی دەنگدەر، چۆن زانستخواز بین لە كاتێكدا زانكۆكانمان دەرگای كرابێتەوە بۆ ئەو فاڵگرەوانەی كە وادەزانن بە میزی حوشتر نەخۆشی چارەسەر دەكرێت، چۆن دەوڵەتی مەدەنی دادەمەزرێت لە كاتێكدا تەنیا مەرجەعیەت ئایین بێت، چۆن هونەرو ئەدەب دەگەشێنەوە لە كاتێكدا یاسا ڕێگە بدات عادل ئیمام فڕێ بدرێتە زیندانەوە، بە گشتی لە مەیدانەكانی میسردا رۆشنگەری بزربووە، ڕۆشنگەری تەنیا رۆمانێكی دڵگیرو نمایشێكی چێژدار نییە، سیاسەتی سەركەوتوو بە بێ رۆشنگەری بوونی نییە، هیچ كارێكی باش بێ زانست سەرناگرێت، هیچ بەرهەمێكی مرۆیی بە بێ ئەزموون دروست ناكرێت، بە بێ بیركردنەوەو هزراندنیش، پێشكەوتنیش وەدینایەت.

ئەسما حوسەینی ئەم دیمانەی لە قاهیرە بۆ گوڵان ئەنجام داوە

* ئاڵۆزبوونێكی زۆر ناوچەكانی عەرەبی تەنیوەتەوە، هەن بە ڕوانینی ئەرێیانیەوە بۆی دەڕوانن هەندێكیش بە سایكس بیكۆی تازە بۆ دابەشكردنی ناوچەكەی دەیبنن، تۆ خۆت چۆنی دەبینیت؟
ــ ئەمەی ڕوودەدات دەرئەنجامی ڕژێمە سەركوتكارەكانە كە لە ساڵانی پەنجایەكانەوە باڵیان بەسەر جیهانی عارەبی گرتووە،ئەوەی لە میسر ڕوویداو لە سووریاو عیراق دووپات بوویەوە،ئەوەی لە خۆرهەڵات ڕوویدا لە مەغریب و سۆدانیش ڕوویدایەوە، ئەمە هەموو بە هۆی ئەو زنجیرە كودەتایانەوە بوو كە لە پەنجایەكانەوە لە لایەن ئەفسەرە سەربازییەكانەوە ئەنجام دران و كەسیان نەدیتەوە بۆ هاوپەیمانی كردن ئیخوانەكان نەبێت، لە میسر ئەوە ڕوویدا لە ساڵی 1952 دواتر لە سۆدان كاتێك نومەیری بوو بە هاوپەیمانی حەسەن تورابی، لە سووریا بۆ ئەوەی ڕژێم خۆی دابكوتێك پێویستی بەوە بوو وڵاتەكە بكاتە تایەفەگەری، بەرگری كردن لە نیشتمان بە دیموكراتیانە نەبێت وەدینایەت، بە یەكسانكردنی هاووڵاتیان نەبێت ناكرێت، ئەمەناكرێت تۆ عارەبێك لە نەتەوەیەكی تر بەرزتر ڕابگریت سوونەیەك بەسەر شیعەیەكدا فەرزبكەیت، ئیسلامێك بەسەر دیانێكی تردا، لە سووریا پێشان سیستمێكی دیموكراتی هەبوو كە لە لایەن كۆمەڵە ئەفسەرانێكی عەلەوی بە ژێر ئاڵای بەعسەوە سیستمەكەیان ڕووخان، بە بێ ناوەڕۆك دروشمەكانی یەكبوونی عارەبیان لێ هەڵبڕی، نەك وەك بزاوتێكی دیموكراتی بە شێوەی یەكبوونی ئەوروپیەكان بەڵكو یەكبوون لای ئێمە واتاكەی ئەوە بوو عەبدولناسڕ سوریا بگرێت پارتەكان هەڵوەشێنێتەوە، لە عیراقیش ئەم میتۆدی بیركردنەوەیە گەیی بە جەنگی ناوخۆیی لە نێوان عارەبی سوونی و شیعی، بەعسیەكان دژ بە شیوعیەكان، حكومەتی ناوەندی دژ بەكوردەكان، لە دەرئەنجامدا گەیشتە ئەوەی گوندەكانی كورد بە چەكی كیمیاوی بسووتێنرێن، پرسیار ئەوەیە چۆن لە سەرەتاوە ڕژێمێكی وەك سەدام حوسێن قبووڵ كرا كە دەستی لە نزیكترین كەسانی خۆیش نەدەپاراست لە پێناوی مانەوەی لە دەسەڵاتدا
* بە بۆنەی قسەكردنتەوە لەسەر كورد، ئەم پەرەسەندنانەی دوایی وڵاتانی عارەبی بایی هێندە عەقڵی كردنەوە كە ڕێز بگرن لە ڕوانینی كورد بۆ مافی چارەی خۆنووسی یان بە پێچەوانەوە هەر پێیان باشە بیانكەنەوە بەشێك لە ناو وڵاتانی كە پێكەوەیان لكاندون كە ئومێد وایە لە دەرئەنجامی ئەم گۆڕانكارییانەی دواییدا دیموكراتیی تر بن؟
ــ سەرەتا پێویستە ددان بە مافی چارەنووسیان بهێنرێت، بەر لەوەش پێویستە دەرفەتێك بۆ لێك تێگەیشتن دروست بێت، ئەو هۆكارانە تاووتوێ بكرێت كە وا لەو نەتەوەیە دەكات بیر لە جوداخوازی بكەنەوە، خۆ دەكرێت ئەو داخوازییانەیان لە چوارچێوەی عیراقێكی یەكگرتوودا وەدیبهێنرێت، عیراقێك كە جیاوازی نەكەن لە نێوان كەس لەسەر ڕەگەز یان ئایین یان ئیتنی، كوردیش وەك هەر كەسێكی مافداری ئەو وڵاتە مافەكانی خۆی دەسەبەر بكاتەوە، بەڵام ئەگەر مامەڵەیەكی جیاواز لەمەی باسی دەكەم بەرانبەر كورد بكرێن، دەبێتە هۆی بیركردنەوەیان بۆ جوداخوازی..
* لە خوولی دووەمینی هەڵبژاردنەكانی میسریدا سەرپشككردن هەیە لە نێوان هەڵبژاردنی یەكێك لەو دوو پاڵێوراوەی كە یەكێكیان نوێنەرایەتی ئیخوانەكان دەكات و ئەوی دیكەیان درێژبوەوەی ڕژێمی پێشووە، ئایا لە نەبوونی كەسی سێیەم میسر لە تەنگژەدایە؟
ــ ڕوون و ئاشكرایە كە بە هۆی دەركەوتنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتییەوە میسر گەڕایەوە بۆ پێش شۆڕشی 25 ی یناییر ئەم دوو هێزەی بۆ فڕاندنی پۆستی سەرۆك كۆمار ساڵ و نیوێكە لە كێشمە كێشدان هەمان ئەو دوو هێزەن كە لە ململانێی ڕاكێشانی دەسەڵاتدا بوون لە پێش شۆڕشەكەشەوە، جەماعەتی ئیخوان شەست ساڵە شەریكە بەشی ئەو ئەفسەرانەن كە كودەتایان كردو هاتنە سەر حوكم، جارێك هاوپەیمانی بوون و جارێك جیاواز بوون لێی، خاڵی هاوبەشی وەك یەكیان هەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هێزە دیموكراتیەكانی میسر، هێندە كاریگەرن بە وەرگرتنی دەسەڵاتەوە كەسی تریان لە پێش چاو نییە لە خۆیان زیاتر، لە ناو خۆیشیاندا چەندین پەل و لق و باڵیان لێ جیابۆتەوە یەك ئەوی تر ڕەت دەكاتەوە، عەبدولناسر بەسەر محەمەد نەجیب كودەتای كردو دواتر سادات هاوپەیمانی لەگەڵ بەستەوە، دواتر بەهۆی موبارەكەوە ماوەی سی ساڵی پێشوو ئیخوانەكان توانی بوویان دەوڵەتۆكەیەك لە ناو دەوڵەتی میسردا دابمەزرێنن، بەوەی بانك و قوتابخانەو كۆمپانیاو خەستەخانەو دامودەزگای ناوخۆیی و دەرەكی خۆیان هەبێت، تەنانەت دەسەڵات بەردەوام لە دانوستاندا بوو لەگەڵیان تا ژمارەی كورسییان لە مەجلیسی گەل بۆ دیاری بكەن..
* كامیان كەمتر زیانی هەیە بۆ سەردەمی دوای موبارەك تا حوكمڕانی بكات؟
ــ هەردوو پاڵێوراو ئینتیمایان بۆ ڕژێمی پێشوو هەیە، تەنیا لە ئاخاوتن و خوتبەداندا جیاوازن، هەردووكیان وێنەیەكن بۆ ستەمكاری، پاڵێوراوی ئیخوان وشەی نەهزەی كردۆتە دروشمی هەڵمەتەكەی، ئایا بە واتای پڕ بە پێستی ئەو ڕێنیسانسەیە كە مێژوو تۆماری كردووەو ڕێزبۆ عەقڵ دەگێڕێتەوە، فیكری ئاینی نۆژەن دەكاتەوە، دەوڵەتی نیشتمانی دادەمەزرێنێت، ئیمپراتۆریەتی موقەدەس دادەڕوخێنێت، یان ئەو نەهزەیەیە كە لە پاش ئەوەی ئەوروپامان دۆزییەوەو زانست و هونەرو سیستمی هاوچەرخ و شێوازی حوكمی پەرلەمانی و داڕشتنەوەی دەستوورمان چاو لێكردن و خۆمان لە پاشبەندێتی عوسمانیەكان پێ ڕزگاركردن و دژ بە داگیركاری بەریتانی فێری شۆڕش بووین و سەلیب و نیوە مانگمان لێك نزیك خستەوەو زانكۆمان دامەزراندو باسمان هێنایە سەر ڕزگاربوونی ئافرەتان لە كۆیلەیی، ئەمەیە نەهزە یان وەك ڕایدەگەیەنن زیندووكردنەوەی خەلافەتە، جێبەجێكردنی شەریعەتە، گۆڕینی دەوڵەتی نیشتمانییە بۆ دەوڵەتی ئایینی...
ئەمانە مەبەستی شاراوەیان هەیەو نایڵێن، بە ڕەفتارەكانیان دەیسەلمێنن كە شاگردو قوتابیانی نەهزە نین، بەڵكو دوژمنی سەرسەختی ڕۆشنگەرین، تەنیا پرۆژەیان ڕووخاندنی هەموو ئەو شتانەی كە لە مێژووی هاوچەرخدا وەدەست هاتوون تا بمانگێڕنەوە بۆ سەدەكانی ستەمكاری و تاریكایی..
ئەمەی لەسەر پاڵێوراوی ئیسلامی دەیڵێم بە هەمان پێوەریش ئەو پاڵێوراوە هەڵدەسەنگێنم كە شانازی بە ئینتیماكردنیەوە دەكات بۆ سەرۆكی لادراوی پێشوو، بەڵێن دەبەشێتەوە كە دڵسۆز بێت بۆ شۆڕشەكە.
* تۆ خۆت ئەگەر ناچار بیت كامیان هەڵدەبژێریت؟
ــ ئەمە ئەو هەڵوێستە پووچگەراییەیە كە ئەنجامی هەڵبژاردنەكەی سەرۆكایەتی بۆی دەرخستین پرسیارەكەت دادەڕێژمەوە بۆچی بەو ئەنجامە گەیشتین، ئەمە قەزاوقەدەر بوو یان پیلانێكی بەرنامەبۆ داڕێژراو، لە ڕاستیدا تا مەرجەكانی كاری سیاسەتكردن گۆڕانیان بەسەر نەهاتایە و بوار بۆ هێزە شۆڕشگێڕو دیموكراتخوازەكان نەڕەخسێنرایە، نەدەبوایە هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، تا دەوڵەتی مەدەنی هاوچەرخ و سیستمی دیموكراتی سیستماتیز نەكرایە، نەدەبوایە ڕێ بەكەس بدرێت شۆڕشەكە بڕفێنێ بۆ خۆی و هەمان ڕابردووی لەسەر داڕێژێتەوە، خەڵكییان بە هەڵەدا بردو لە نەستیان داون و هەڵیانخەڵەتاندن بەوەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی سەقامگیری وەدیدێنێت، ئەو شۆڕشەی پشتی موبارەكی دا بە زەویدا بە هاتنی ڕژێمی سەربازی تارماییەكانی موبارەكی لانەبردووە، قسەكردنیش لەسەر بونیادنانی دەوڵەتێكی مەدەنی بە مەرجەعیەتی ئیسلامەوییەوە دەڕژێتە ئەستێڵكی دەوڵەتێكی ئایینی نەك مەدەنی هاوچەرخانە، مەرجەعیەتی ئایینی دەروازەكان دەخاتە سەر گازەرای پشت بۆ سەلەفی و ئیخوانەكان، هەردوو پاڵێوراوەكە دوو دیوی پارەیەكن شێرو خەت كردن بەو پارەیە جۆرێكە لە عەبەسیەت..
هەردوو هێزەكەی لە پشتەوەی ئەو دوو پاڵێوراوانەوەن ئامڕازو پارەو ڕێكخستنی پێشوەختیان هەیە بۆ كۆكردنەوەی دەنگ و كرینی ویژدان، ئەحمەد شەفیق بڕیاری دا موبارەك بكاتە قوربانی و بە نوێنەرایەتی ڕژێمە سەربازییەكە شۆڕشگێڕان هەڵفریوێنێت، محەمەد مورسی گەمە بە كارتی براوەی ئایینی دەكات، بەڵام ئەو هێزە گەنجانەی كە نوێنەرایەتی ملیۆنان میسرییان دەكرد بە شێوەی هاوییەكان مامەڵە لەگەڵ سیاسەت دەكەن و تائێستا نەیانتوانی خۆیان ڕێكبخەن و بەرنامەكەیان ئاشكرابكەن و جەماوەر بەڕێوەبەرن و دەوڵەتی تازەو سیستمی دیموكراتی بینا بكەن..
* ئەو ڕژێمەی تۆڵەی لێ كرایەوە لە لایەن گەلی میسرەوە چۆنە تا ئێستا بە تەواوی نەڕووخاوە؟
ــ هێشتا نەڕووخاوەو ڕژێمی نوێ نەهاتۆتە جێگەكەی فەریق شەفیق نوێنەرایەتی ڕژێمی دەكرد لە پاش ئەوەی ئۆپۆزسیۆن لەسەر عومەر سلێمان ڕازی نەبوون، دكتۆر محەمەد مورسیش ئەندامێكی پەرلەمانی پێشووی ئیخوانەكانە كە ڕژێمی موبارەك ڕێی پێ دابوو نوێنەرایەتی ئیخوان بكات لە ئەنجوومەنی گەل لەو دەورەیەی پێش ڕووخانی ڕژێمەوە كە نزیكەی نەوەد كورسییان وەدەست خستبوو بۆ خۆیان، واتە هەردوو پاڵێوراوەكەی كە ئێستا لە بەرانبەر یەكتر ماونەتەوە نوێنەرایەتی ڕژێمی پێشوویان دەكرد نەك نوێنەرایەتی ئەم شۆڕشەی میسری كە هێشتا ساوایە و فیكرێكی دیاریكراوی سیسی بەرجەستەی نییە چونكە بە تەنیا ڕێكخستن و پارتێك بەرپای نەكردبوو، لە سەرەتادا تەنیا هەڵچوونێك بوو دواتر وزەكەی پەرەی سەندو ڕژێمی ناچار كرد بە كشانەوە لە پێشی ملیۆنەها مانگرتوودا، شێوەی فیلمەكەی عادل ئیمامی وەرگرت بە ناوی تیرۆرو كەباب كە داخوازی تیرۆریستەكان خواردنی كەباب بوو، دامودەزگاكان بە پەلە كەبابیان بۆ ڕەوانە كردنە ژوورەوە، ئەمانیش بە چەند داخوازییەكی ئاسان دەستیان پێكرد..
* بۆچی سەرەتای كارەكان بە داڕشتنەوەی دەستوور دەستی پێكرد؟
ـــ پێویستی دەكرد دەستوورێكی نوێ بۆ بەرجەستەكردنەوەی ئامانجەكانی شۆڕش دەست پێبكرێت لەسەر ئەو بنەڕەتەوە هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی و سەرۆكایەتی ئەنجام بدرێت بەڵام ئەنجومەنی سەربازی و ئیخوانەكان بڕیاریان دابوو عەرەبانەكە بخەنە بەردەمی ئەسپەكەوە و ئەسپیش ناچار بوو بە سنگی بیباتە پێشەوە نەك بە پشتی، دەیانزانی كە لایەنگرانیان سیاسەتێكی دیاریكراو شارەزا نیین و دەنگیش بە پلانی ئابووری نادەن بەڵكو دەنگ بۆ ئەو بەهەشتە دەدرێت كە چاوەڕێی ئەوكەسانە دەكات كە دەنگ دەداتە ئەمان و ئەوانەشی كە دەنگ بە ئیسلامەوی نەدەن شوێنیان دۆزەخە، لە كاتێكدا خەڵكی دەیانووت ئێمە شۆڕشمان نەكرد تا ڕژێمی جاهلیەت لەناو بەرین بەڵكو دەمانەویست سیستمی دیكتاتۆریەت لابەرین كە گەلی میسری بە ناشرین ترین شێوە هەڵدەخەڵەتان..
هەر ئیخوانەكان بوون كە بوونە پاڵپشتی ئیسماعیل سدقی كاتێك دەستووری وڵاتی لە 1923 هەڵوەشاندەوە، توخمێكی كارا بوون لە كودەتاكەی ساڵی 1952، بوونە هاوپەیمانی سادات دژ بە نەیارەكانی، دواتر لەگەڵ موبارەكدا خۆیان گونجان و چارەگی كورسیەكانی ئەنجومەنی گەلیان پێدرا ئەم مێژووە پڕی لە گەندەڵكارییە، ئاینیان بەكار هێنا بۆ بازرگانی كردن، ئێستاش میراتیەكانی ئیخوان و گرووپە ئاینیەكان لە بینەقاقادا گیربووەو هەروەها دیكتاتۆریەتی سەربازی هەر ماوەو باڵادەستی دەوڵەمەندە نەدیتكە تازەكان و قۆرخكارانی بازاڕیش گەمە بە نانی خەڵكەوە دەكەن و بە هەموویانەوە هەژاری و نەخۆشی و نەزانی و فەوزاو گەندەڵكارییان بە بەرنامەوە هێناوەوئاسۆیەك بۆ بونیادنانی دەوڵەتی مەدەنی و سیستمی دیموكراتی بەدی ناكرێت..
* بەردەوام داوای پاراستنی مەدەنی بوونی دەوڵەتی میسری دەكەیت پێت وایە مەدەنی بوون لە بەردەم مەترسیدایە؟
ــ لە مەترسیدایە چونكە كەسانێك پێیان وایە ئینتیما بۆ نیشتیمان كوفری ڕەهایە، مافەكانی مرۆڤ زەندەقەیە، یەكسانی نێوان پیاوو ئافرەت بەڕەڵڵاییە، وەكیەك تەماشاكردنی موسڵمانێك و مەسیحیەك بێ دینیە،هەزاران ساڵ لە ژێر سایەی كەهنوتەو سەربازو ئاینەكاندا كوێركراوین، مافی خۆمانە لە ئێستادا بژیێین نەك لە ڕابردوو، لە ئازادیدا بین نەك لە كۆیلەیی، بەدادپەروەری بژین نەك لە ژێر زوڵمدا بناڵێنین، زانست ڕێبەرمان بێت نەك خورافات، ئەو مێژووە پڕ لە ستەمەی پێشوومان وای لە هەندێكمان كرد خۆمان لە ڕابردوو و ئێستا بێ بێری بكەین، كەسایەتی نەتەوییمان شێوێنراوە،گوندو شارەكانمان بە هەڕەمەكی داروپەردوویان نامۆن بە زات و ناخمان، لە لایەكەوە كاوبۆیی و لەولاشەوە شەڕواڵی ئەفغانی و عەبای ئێرانی و نیقابی بیاباناوی جەستەشمانی شێواندووە، بەهاو ئوسەڵ وسیمایەكی شێواو و هەستێكی دۆڕاو زەینمانی داپۆشیوە.
* كۆڕەوی میسرییەكان بەرەو هەندەران چ هەڵوێستێكی بەتۆ دەربڕیوەو چارەنووسی وەچەكانمان لەهەندەران جێگای نیگەرانیی نییە؟
- لەهەندێك وڵاتی عەرەبیدا وەك خزمەتكارو پاكەرەوە تەماشای میسرییەكان دەكەن، لە وڵاتە ئەوروپیەكانیشدا میسرییەكان ناتوانن خۆیان لەگەڵ كەلتووری خۆرئاوایی بگونجێنن چونكە پێشتر كەلتووری هاوچەرخی مرۆیی لە وڵاتی خۆیاندا تێكشكاوەو كەلتوورێك كە بەجیاوازی رەنگ و ئاین و نەتەوەوە وەك یەك مرۆڤ كۆبكاتەوە لە ناوبرابوو، بەپێچەوانەی ئەمەوە كەلتووری میسری لەم سەدەیەی دواییدا بەناوخۆیدا دوورەپەرێزو داخرابوو، هەرتاكێكی ناو كۆمەڵی وا فێركردووە كە هەمیشە لەسەر پێ بێت بۆ بەرگریكردن لەبڕواو داب و نەریتەكانی كە تێیدا چێنراوە، وادەزانن فیرعەون تەنیا ستەمكاری سەر زەوی بووە، من ناڵێم فیرعەونەكان سیستمێكی دیموكراتی پێشكەوتوویان هەبووە، بەڵام بەپێی بۆچوونی هەموو زانایانی دنیا فیرعەونەكان شارستانیەتێكی گەورە بوون كە خێریان لەپێش شەڕەوە داناوە، شاریان لەپێش بیابانەوە داناوە، قوڕیان خستۆتە پێش خۆڵەوە، بێگومان مەسیحیەت و ئیسلامیش وەك خۆیان خزمەتێكی ئەم نیشتمانەیان كردووە بەڵام ئێمە شتی زیادمان لكاندووە بەمەسیحیەت و ئیسلامیشەوە. لەسەردەمی ڕێنیسانسدا كە میسرییەكان خاڵی هاوبەشیان لەنێوان بڕواو نیشتمان دۆزیوەتەوە، هەروەها لە نێوان ئایین و نیشتمان، لە نێوان میسری كۆن و نوێدا، یان لە نێوان كەلتووری خۆرئاوایی و كەلتووری ئیسلامەتی، بۆ لابردنی سیماكانی شێواندن ملیۆنەها میسری لە مەیدانی تەحریر گردبوونەوەو حكومەتی گەندەڵكارو دیكتاتۆرییان داڕوخاند، چۆن دیموكراتیەت بونیاد بنێین لە كاتێكدا وا بزانین هەڵبژاردن بریتییە لە كڕین و فرۆشتنی دەنگی دەنگدەر، چۆن زانستخواز بین لە كاتێكدا زانكۆكانمان دەرگای كراوەتەوە بۆ ئەو فاڵگرەوانەی كە وادەزانن بە میزی حوشتر نەخۆشی چارەسەر دەكرێت، چۆن دەوڵەتی مەدەنی دادەمەزرێت لە كاتێكدا تەنیا مەرجەعیەت ئایین بێت، چۆن هونەرو ئەدەب دەگەشێنەوە لە كاتێكدا یاسا ڕێگە بدات عادل ئیمام فڕێ بدرێتە زیندانەوە، بە گشتی لە مەیدانەكانی میسردا رۆشنگەری بزربووە، ڕۆشنگەری تەنیا رۆمانێكی دڵگیرو نمایشێكی چێژدار نییە، سیاسەتی سەركەوتوو بە بێ رۆشنگەری بوونی نییە، كارێكی باش بێ زانست سەرناگرێت، بەرهەمێكی مرۆیی بە بێ ئەزموون دروست ناكرێت، بە بێ بیركردنەوەو هزراندنیش، پێشكەوتنیش وەدینایەت.
* دیارە ئەو حوكمەی لەسەر عادل ئیمام دراوە بێزاری كردویت؟
ــ ئەو حوكمە هەموو دنیای هەژاندووە، بە تایبەتیش رۆژنامەو ناوەندە نێودەوڵەتیەكان، ئەوانەیان كە بایەخ بە مافەكانی مرۆڤ و داهاتووی دیموكراتیەت دەدەن، ئەم هونەرمەندە گرنگترین ناوە لە مێژووی سینەماو شانۆی میسریدا، نەك لەبەر ئەوەی بەهرەدارە، خۆ بەهرەدارانمان لەو بوارەدا زۆرن، لەبەر ئەوەی كەسایەتییەكی رۆشنبیرو خاوەن كاریزمای هونەری بەهێزە، بە درێژایی شەست ساڵ ئەم كەسایەتییە توانی كەسایەتی هەموو میسرییەكان لە ڕۆڵەكانیدا بەرجەستە بكاتەوە، مەترسیدارترین گرفتی دەوروژاند، وەك ستەمكاری سیاسی و پەڕگیری ئایینی، كە دوو دیوی پارچە پارەیەكن، سیاسەتمەدارانی ستەمكار بۆ مانەوەی خۆی ئایین قۆرخ دەكات، گرووپە پەڕگیرە ئاینیەكانیش سیاسەت تێكەڵی ئایین دەكەن، ستەمكاران و پیاوانی پەڕگیری ئایینی پێكەوە فەرەج فودەو نەجیب مەحفوزو حامد ئەبو زێدو دەیان ناوی تریان پەلكێشی بەردەم رق و كینەی خەڵكانێك كردووە كە بە ناوی یاساوە ئازاریان پێ گەیاندون، هاووڵاتیانی میسر بە گشتی كەوتونەتە دڵەڕاوكێ و نیگەرانی بۆ عادل ئیمام و هاوكارانی، ئەوەی لە بەرانبەر ئیمام ڕوودەدات پێ و قومێكی خراپە بۆ داهاتووی ئازادی و دیموكراتیەت لەم وڵاتەدا..
بۆیە شۆڕش لە میسر كرا تا مێژووی زوڵم نەهێڵێت نەك بە تەنیا زاڵمێك لابەرێت، شۆڕش وەك گەڕانەوەی رۆحێكە وەك چۆن تۆفیق حەكیم وەسفی رۆح دەكات یان هەستانی قیامەتە وەك لە شیعرێكما ئاماژەم پێداوە.
كەسێكی وەك حوسنی موبارەك كە ئەفسەرێكی ناو سوپا بوو بەیانیەك بەخەبەر هات و كردیانە جێگری سەرۆك بۆ بەیانیەكی تر كرایە سەرۆكێك، ڕژێمەكە بوو هەموو شتێكی پێ بەخشی و هیچ شتی لێ داوا نەكرد، بۆیە پێویستە ئەو سیستمە تێكبدرێت كە نموونەی وەك موبارەك دروست دەكاتەوە و ئامادەشە بۆ دروستكردنەوەی وەك ئەو.
* چۆن ئەم بارودۆخە تێدەپەڕێنرێت؟
ـ بە بەردەوامبوونی شۆڕشەكە،گەشبینم بەوەی وزەو هێزی شۆڕش لە فكری گەنجەكانیدا زیندووە، ئەمە ئەو زەمین و زەمەنەی شۆڕشگێڕانە كە كەسانی تر هاتوون گێرەی تێدا بكەن،گۆڕانكاری چیدی نابێتە پەرجوو، وەدیهاتنی زەحمەت بێت، ئەوانەی چێژی ئازادییان كردووە ئامادە نین لە بستێكی ئازادی كەمبكرێتەوە، بەرگەی زوڵم ناگرن و لەسەر پێن بۆ دوورخستنەوەی زاڵمان، ئەگەرچی سیاسەت نازانن و دەسەڵاتیان بەڕێوەنەبردبێت وەك ئەوانەی لە پێشوودا ئەزموونیان بۆ خۆڕەكێفدان و كورسی ڕاكێشان كەڵەكەكردووە، بەڵام گەنجانیش ئەزموونیان بۆ هەڵگیرساندنی شۆڕش پەیداكردووەو دەتوانن بەرگری لە ئەوانە بكەن كە زوڵمیان دەرهەق دەكرێت، ئازادیش بە كەوتنی دیكتاتۆر نایەتە دی بەڵكو بەلابردنی خەوشەكانی دڵ و دەروونمان و سڕینەوەی كەلتووری ستەمكردن دێتە دی، ئەمڕۆ هەموو هێزەكان ڕووت بوونەتەوەو عەیبو عاریان لەبەرچاوانن، كەلتووری ئازادی كە پێشتر بە چرپە چرپ لە نێوان دەستەبژێرێكدا دەهات و دەچوو ئێستا بۆتە تەوژمێك و دەنگێكی بەرزی هەمووانە، زانایانی ئەزهەر ناچارن بەرگری لە دیموكراتیەت بكەن و داوای پاراستنی مافەكانی مرۆڤ بكەن ئەمەش بۆ خۆی پەرەسەندنێكی ئیجابییە لە فیكری ئایینیدا، ئێستا ئەزهەریش هاتۆتە پاڵ ئەوانەی بەرگری لە ئازادی داهێنان دەكەن..