مامۆستا عەلی باپیر ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامی كوردستان یەكێكە لە سیاسەتمەدارە دیارەكانی كوردستان و ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقیشە، لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستانیش مامۆستا عەلی باپیر رۆڵێكی دیاری لە سیاسەتی هەرێمدا هەیە و لەگەڵ ئەوەی كۆمەڵی ئیسلامی لەبەرەی ئۆپۆزسیۆندایە، بەڵام ئۆپۆزسیۆن وەك هاوكار و چاودێری حكومەت سەیر دەكات و جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە پێویستە رەخنەی جدی و دڵسۆزانە هەبێت لە پێناوی چارەسەركردنی كێشەكاندا، لەمەش زیاتر ئەو پێی وایە كێشە و كەموكورتیەكان بەهاوكاری هەموولایەك چارەسەر دەكرێت و چۆن حزبەكانی حكومڕان بەرپرسن بەهەمان شێوە حزبەكانی ئۆپۆزسیۆنیش پێویستە وەڵامدانەوەیان هەبێت و بەشدار بن لە چارەسەركردنی كێشەكاندا، بۆ قسەكردن لەسەر بارودۆخی ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان و هەماهەنگی نێوان حكومەت و ئۆپۆزسیۆن و هەنگاوەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان سەردانی مامۆستا عەلی باپیرمان كردو لەم دیمانە تایبەتەدا بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵانی دایەوە:

گوڵان: سەرەتای پرسیارمان، بە پرسیارێكی گشتی دەست پێدەكەین و حەز دەكەین بزانین بە تێڕوانینی ئێوە چۆن بارودۆخی سیاسیی ئەمڕۆی كوردستان لەسەر ئاستی ناوخۆو عێراق و ناوچەكە دەخوێننەوە؟
عەلی باپیر: بسم اللە الرحمن الرحیم. دووبارە بەخێرهاتنتان ئەكەم. سەبارەت بە پرسیارەكەتان،بەتێڕوانینی من دەگونجێت لەچەند گۆشە نیگایەكەوە سەیری بارودۆخی ئەمڕۆی كوردستان بكەین، بۆیە ئەگەر وەك هەرێمی كوردستان سەیری بكەین، من چەندین جاری دیكەش وتوومە، ئێمە چەندین دەسكەوت و بەرهەممان بەدەست هێناوە، ئەمەش زادەو بەرهەمی كۆششی هەموو لایەكە، ئینجا چ لایەك زۆرتری بەردەكەوێت یان كەمتر ئەوەیان مەسەلەیەكی دیكەیە، بەڵام ئەوەی گرنگە بەدەستبار گرتن بۆ یەكترو بەهەمانگی و هاوكاری هەموو لایەك بە دیهاتووە، ئەمەش نەك هەر ئەم خەڵكەی ئێستا هەین، بەڵكو ئەوانەشی خەباتیان كردووەو ئێستا چوونەتە بەر ڕەحمەتی خوا، واتە خەباتی پێش ڕاپەرین و دوای ڕاپەرین ئەمەی ئێستای لێ بەرهەم هاتووە، بۆیە بەڕاستی پێویستە لەسەرمان ئەم واقیعەی ئێستا كە كۆمەڵێك دەسكەوت و شتی ئیجابی تێدا دەبینینەوە، بەشتێكی گرانبەها سەیری بكەین، لەبەر ئەوەی من پێموایە ئەو نرخ و قوربانییەی بۆ ئەمڕۆمان دراوە زۆر زیاترە لەم واقیعەی ئێستا، ئەمەش مانای ئەوەیە ئەم ئەزموونە بە نرخێكی هێجگار گران هاتۆتە دەستمان و میللەتانی دیكە نیو هێندەی ئێمەش قوربانییان نەداوە كە ئێستا خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیانن، بەڵام ئێمە گەیشتووینە فیدرالیەتێك كە تائێستا وەك پێویست بۆمان نەچەسپیوە، سنوورەكەی دیار نییە، لەبەر ئەوە پێویستە هەموولایەكمان سووربین لەسەر ئەوەی ئەم واقیعەمان لایەنە ئەرێنییەكانی تێدا بەهێزتر بكەین و، هەوڵبدەین لایەنە نەرێنی و كەموكورتیەكانیشی چارەسەر بكەین، هەروەها بەدڵخۆش بوون بەلایەنە ئەرێنییەكانی، لایەنە نەرێنی و كەموكورتیەكانی نادیدە نەگرین، هەروەها بە دیتنی لایەنە نەرێنی و كەموكورتیەكانیش دیسان بێ ویژدانی لەگەڵ خۆمان نەكەین و نەڵێین هیچ شتێكی چاك لەم وڵاتەدا نییەو هێڵێكی راست و چەپ بەسەر هەموو شتێكدا بێنین، وەك عەرەبیش دەڵێت:(الإنصاف خیر الاوصاف)، بۆیە واقعبینی راستە، نەخۆ هەموو شتێك بینین نەخۆ هیچ شتێك بینین، هەروەها وەك ئەمڕۆش لەكاتی سەردانی بەڕێزان كاك نێچیرڤان بارزانی و كاك عیماد ئەحمەد كە بۆ پێكهێنانی كابینەی حەوتەم سەردانیان كردین، وتم بیناكردن هەمیشە پێویستی بە هەوڵی هەمووانە، بەڵام تێكدان یەكێكی بەسە، لەبەرئەوە ئەگەر هەموومان دەستبارگر نەبین وڵاتەكەمان بۆ بینا ناكرێت، كەموكورتیەكانمان بۆ چارەسەر ناكرێت، نابێ كەس بە تەمای كەسی لێبگەڕێت، نابێت پێمان وابێت هەردوو حزبی حوكمڕان كە ئەوان زۆرینەن و حكومەت پێكدەهێنن هەر ئەوان بەرپرسیارن، بەڵكو هەموومان بەرپرسیارین، من بەش بەحاڵی خۆم بەو جۆرە لە موعاڕەزەو ئۆپۆزسیۆن بوون، حاڵیم، ڕاستە من لەناو حكومەتدا نیم، بەڵام دەبێت بۆی دڵسۆز بم، هەروەها بۆیە ڕەخنەشی لێدەگرم بۆ ئەوەی چاكی بكەم نەك بیڕوخێنم و ناشرینی بكەم، ئەگەر لە حكومەتیشدا بەشدار بم بۆ ئەوە بەشدار نابم تا ئیمتیازاتی شەخسی و ناشەرعی تیا دەستبەر بكەم، بەڵكو بۆ ئەوە بەشداری دەكەم كە خزمەت بكەم.
ئەگەر لەم بازنەیە فراوانتر سەیر بكەین، بەو حوكمەی ئێمە بەشێكین لە عێراق، بەڕاستی وەزعی عێراق ئەوەی من پێشبینی ئەكەم ئەوەیە ئاسۆی عێراق بەگەشی نابینم، لەگەڵ ئەوەی من قەت حەز ناكەم ڕەشبین بم، بەڵام ئاییندەی عێراق ڕۆشن و رووناك نابینم، ئەمەش لەبەر ئەوەی هەندێك بەجۆرێك لە كەوڵی خۆیان دەرچوون و لە خۆبایی بوون كە نەدەبوو وابن، هەروەك لەمڕۆژانەدا بە سەماحەتی عەمار حەكیمم وت: ئێمە كاتی خۆی كەلەو شاخ و داخە بووین، بەتایبەتی كوردو شیعە كە ئۆپۆزسیۆن بووین، نەدەبوو قەت ئەو ڕۆژانەمان لەبیر بچێتەوە،كەچی ئێستا داوای سەیر سەیرو كەڵكەڵەی كوێخایەتی بەسەریەكدا كردن هاتۆتە كەللەیان، بۆیە من ئەم ئایەتەم بۆ خوێندەوە: (واذكروا إذ أنتم قليل مستضعفون في الأرض تخافون أن يتخطفكم الناس فآواكم وأيدكم بنصره ورزقكم من الطيبات لعلكم تشكرون) دەفەرمووێت یادی ئەو ڕۆژانە بكەنەوە كە كەم بوون و دەترسان خەڵك بتانڕفێنێت، بەڵام خوا ئێوەی پەناداو پشتگیری كردن و لەو رزقە خۆش و بەتامەكان بەشیدان و نیعمەتی بەسەردا باراندن بۆ ئەوەی سوپاسگوزاربن. بەڵام بەداخەوە سوپاسگوزاری كەمەو بەنیسبەتی هەندێك كەسەوە لەخۆبایی بوون هەیە، بۆیە هەندێكیش ناڕازین، ئەگەر بارودۆخی ئێستای عێراق بەم شێوەیە بمێنێتەوە من گەشبین نیم پێی، ئەوجا دەستێوەردانی دەرەكیش لەولاوە بوەستێت.
سەبارەت بە خۆشمان كە ئێستا كابینەی حەوتەم پێكدێت، ئومێدەكەم پێش هەر لایەك پارتی و یەكێتی وەك دوو حزبە حوكمڕانەكە، هاوكاری ئەو كابینەیە بن و دەست نەخەنە ناوكاروباریان و تەنگوچەڵەمەیان بۆ دروست نەكەن، بۆ بەڕێزان كاك نیچیرڤان بارزانی و كاك عیماد ئەحمەدیش ئومێدی ئەوەیان لێ دەخوازم كە خەڵكی لێهاتوو و شیاو هەڵبژێرن و كابینەكەی لێپێكبهێنن، با بۆ یەكەمجار داهێنانێك بكەن و شێوازێكی تازە پیادە بكەن بەبێ خوێندنەوەی ئینتمای سیاسی، ئەو كەسانە هەڵبژێرن كە دەتوانن كارەكان بەڕێوە بەرن، كێ دەتوانیت ئەو ئەمانەتەی پێ بسپێریت، لەبەر ئەوەی خوای گەورە ئەفەرموویت: (إن الله يأمركم أن تؤدوا الأمانات إلي أهلها‏)، هەروەها ئومێدەوارم ئێمەش وەك ئۆپۆزسیۆن هاوكارو دەستبارگریان بین، هەروەها ئومێدەوارم خەڵكیش هاوكارو دەستبارگر بێت، چونكە من پێموایە ئەگەر بڵێن بە تەنها كاك مسعود بارزانی یان مام جەلال یان حزبەكانی حوكمڕان یان ئۆپۆزسیۆن ئەم بارودۆخە چاك بكەنەوە، من پێموایە ئەمە هەڵەیە لەبەرئەوەی بارودۆخەكە بەهەمووان پێكەوە چاكدەكرێت، وەك پێشتریش ئاماژەم پێكرد بە كەمێك تێكدەدرێت، بەڵام بە هەمووان نەبێت بونیاد نانرێت و كەموكورتیەكان چارەسەر ناكرێن.


گوڵان: ئەگەر گریمانەیەك بكەین و بڵێین لەدوای هەڵبژاردنەكانی تەمموزی 2009 ەوە بە فیعلی ئۆپۆزسیۆن هەیە، بێگومان زۆرجار گلەیی ئەوە دەكرێت حزبە حكومڕانەكان كەم ئەزموونن لە حكومڕانی، ئایا پێت وا نییە ئۆپۆزسیۆن بوونیش لەكوردستان لەماوەی دوو ساڵی ڕابردوو جۆرێك لە ناكامڵبوونی پێوە دیاربووە؟ یان ئەگەر ڕۆڵی ئۆپۆزسیۆن لەم دووساڵەدا هەڵبسەنگێنی، چۆن هەڵیدەسەنگێنی؟
عەلی باپیر: بەڵێ من پێموایە ئۆپۆزسیۆنیش جۆرێك لە ناكامڵبوونی پێوە دیارە، بۆیە ڕاشكاوانە دەڵێم چ لە حوكمڕانی و چ لە ئۆپۆزسیۆن بووندا كرچ و كاڵیمان هەیە، من بەبێ ئەوەی ناوی كەس بێنم هەندێكمان كە ئۆپۆزسیۆنمان هەڵبژاردووەو دەمانەوێت ئۆپۆزسیۆن بین، وادەزانین ئۆپۆزسیۆن بوون دوژمنایەتییەو نابێت بەهیچ شتێكی چاكی ئەم وڵاتە بڵێیت چاك، بۆ؟ لەبەر ئەوەی ئێمە ئۆپۆزسیۆنین و دەبێت هەر ڕەخنە بگرین، من كە سەیری وڵاتانی دیكە دەكەم دەبینم ئۆپۆزسیۆن بوون لەو وڵاتانە وانییە، لەمەش زیاتر پێش ئەوەی سەیری وڵاتانی دیكە بكەم سەیری قورئان و سوننەت ئەكەم دەبینم وانییە، خوای پەروەردگار باسی ئیمانداران دەكات و دەفەرمووێت: (والمؤمنون والمؤمنات بعضهم أولياء بعض يأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر) ئیماندارانی ژن و پیاو دۆست و پشتیوانی یەكدین و فەرمان بەچاكە دەكەن و ڕێگە لە خراپە دەگرن، ئێمە دەبێت وابین، پاشان لەوڵاتانی دیكە دەبینین حزبێك دەبێتە حكومڕان و ئەوی دیكە دەبێتە ئۆپۆزسیۆن، ئۆپۆزسیۆن بە چاوی دوژمن سەیری حزبی حكومڕان ناكات، حزبی حوكمڕانیش بە چاوی دوژمن سەیری ئۆپۆزسیۆن ناكات، بۆیە دەڵێم ئێمە هەردوولامان(حكومڕان و ئۆپۆزسیۆن) كرچ و كاڵیمان پێوە دیارەو دەبێت بەخۆماندا بچینەوەو دەبێت لەو قاوخ و قەپێڵكە بچووكانە بێینە دەرەوە.


گوڵان: مەبەستت لە هاتنە دەرەوە لەو قاوخ و قەپێڵكە بچووكانە چییە؟
عەلی باپیر: مەبەستم ئەوەیە نابێت ئینتیمای حزبیمان زاڵ بكەین بەسەر ئینتیمامان بۆ نیشتمان و بۆ نەتەوەو بۆ كۆمەڵگاكەمان، هەر بۆ نموونە لەوانەیە من هەندێك قسە یان هەندێك ڕەخنە بگرم چەند هەزار دەنگێك بۆ حزبەكەم زیاد بكەم، بەڵام لێرەدا مەسەلەكە چەند هەزار دەنگەكە نییە، پرسیار ئەوەیە ئایا ئەو قسانە هەقن یان ناهەقن؟ پاشان دەبێت بۆ خۆشت دووربین بیت، وا سبەینێ بوویت بە حكومڕان، ئایا ئەو كات خۆت چی ئەكەی؟ بۆیە من دەڵێم پێویستە بەویژدان بین و سەیر بكەین خەڵكەكەمان چۆن قازانج ئەكات، من ئەمڕۆش لەگەڵ كاك نێچیرڤان بارزانی باسی ڕاگەیاندنم كردوو گلەیم لەوان كردو وتم كۆمەڵێك بڵاوكراوە هەن سەر بە ئێوەن كاریان ئەوەیە ناوی خەڵك بزڕێنن، نامە بەناوی خەڵكەوە تەزویر دەكەن، لە بەرامبەریشدا خەڵكێكی دیكە قسە بە ئێوە دەڵیت، ئایا ئەمە دەگاتە چ ئاكامێك؟ بێگومان دەگاتە ئەو ئاكامەی ڕێزی بەرپرسان نامێنێت، واتە مەرج نییە ئێمە یان بەرپرسەكان پیرۆز بكەین یان ڕێزیان لێنەگرین، نەخێر ڕێزی لێدەگرم بەڵام بە پیرۆزی دانانێم، ڕەخنەی لێدەگرم بەڵام ڕێزیشی ئەگرم، ناچم خێرەكانیشی لێبكەم بەشەڕو هێڵێكی ڕاست و چەپی پیابهێنم، بۆیە بەڕاستی لێرەدا حاڵەتێكی بێ ویژدانی هەیە، پاشان چ وەكو مامەڵەی حكومەت و ئۆپۆزسیۆن پێكەوە، چ وەكو مامەڵەی لایەنە سیاسیەكان پێكەوە، من پێموایە زۆرجار بەرژەوەندی كاتی و حزبی و دەستەگەری زاڵدەكرێت بەسەر بەرژەوەندی گشتیدا، بۆیە پێویستمان بەوەیە هەموو بچینە ناو فەزای فراوانی وڵات بەڕێوەبردن و هەست بە بەرپرسیاریەتی كردنەوە، پێشتریش من باسمكردووە، هەتا لە كابینەی شەشەمیشدا كە دكتۆر بەرهەم راسپێردرا پێمووت كاك د. بەرهەم هیوادارم سەركەتوو بيت، ڕاستە ئێمە لە حكومەت بەشدار نەبووین، بەڵام هەموومان لە حكومەتێكی سەركەوتوو بەهرەمەندین، لە حكومەتێكی فاشیل هەموومان زەرەرمەندین، بۆیە دەبێت كارێك بكەین یەكتری سەربخەین، لێرەدا بەگشتی قسە دەكەم و دەڵێم كرچ و كاڵی لە خۆشماندا وەك ئۆپۆزسیۆن دەبینم و لە حكومەتیشدا دەیبینم، حكومەت زۆرجار زۆر تەنگەنەفەسانە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن مامەڵەی كردووە، هەر بۆنموونە ئۆپۆزسیۆن پڕۆژەیەك پێشكەش دەكات ئەویش پڕۆژەیەكی دیكە پێشكەش دەكات، یان ئۆپۆزسیۆن بەوجۆرە سەیری هەردوو حزبی حكومڕان دەكات وەك ئەوەی هیچیان نەبێت بە كەڵك بێت، من پێموایە ئەم وڵاتە بەوجۆرە نییە بڵێین بەقوڕێ گیراوەو خێری تێدا نەماوە وەك هەندێك دەیڵێن، بەڵام بەو جۆرەش نییە وەك هەندێك جار لایەنی حوكمڕان دەیڵێت وەك ئەوەی شامی شەریف بێت، چاكەشمان هەیەو خراپەشمان هەیە، دەبێت هەموومان چاكەكان بچەسپێنین و دان بە چاكەكاندا بنێین، بۆ خراپەكانیش دەبێت بەهەمووان هەوڵبدەین چارەسەری بكەین، بەڵام دەستپێشخەری زیاتر بەو لایەنە دەكرێت كە حوكمی بەدەستە. بەتایبەتی جەنابی كاك مسعود بارزانی وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان و جەنابی مام جەلال و پاشان هەردوو حزبی حكومڕان، بەڵام ئایا ئێمەش وەك ئۆپۆزسیۆن لەبەر باری بەرپرسیاریەتی دەچینە دەرەوە؟ نەخێر با لە حكومەتیشدا بەشدار نەبین، بەڵام دەبێت دڵسۆزانە بێینە پێشەوە، لەبەر ئەوەی سەرەنجام ئەو حكومەتە حكومەتی خەڵكی كوردستانە، دەبێت ئەو حكومەتەش خۆی بە حكومەتی هەموو خەڵكی كوردستان بزانێت، لە ڕابردوودا شتی زۆر بێ مانا ڕوویداوە، هەرچی ئیمتیازاتی مادی و مەعنەوی بووە قۆرخكراوە، بەراستی دەبێت ئەوە كۆتایی پێ بێت و هەموو خەڵك مافەكانی خۆی لەو حكومەتەدا ببینێتەوە، حكومەت هەست بە ئازاری هەموو لایەك بكات، ئەو كاتە خەڵكیش هەڵوێستی دەگۆڕدرێت.


گوڵان: لێرەوە ئەگەر بێینە سەر پێناسەی دیموكراتی و لەوچوارچێوە دەری بێنن، كە بۆچوونەكە ئیسلامیە یان عیلمانیە، یان شتێكی ترە، دیموكراسی بەو جۆرە سەیر بكەین كە مانای حكومڕانی گەلە، بۆیە لەم روانگەیەوە ئەگەر هەر بۆچوونێك وەربگرین، دەبینین هەمووی یەك ئامانجمان هەیە ئەویش ئەوەیە چی بۆ ئەم میللەتە بكەین و ئەم میللەتە چی دەوێت بۆی جێبەجێ بكەین، لەم چوارچێوەیەدا حزبەكان چ حكومڕان بن یان ئۆپۆزسیۆن كۆمەڵێك ئامانجی هاوبەش و كۆمەڵێ جیاوازی كۆیان دەكاتەوە، بێگومان جیاوازییەكان جوانن، بەڵام كۆنەبوونەوە لەسەر ئامانجە هاوبەشەكان ئەمەیان ئاستەنگە، ئایا چی بكەین بۆ ئەوەی جیاوازەكان هەبن، بەڵام بەدەنگی بەرز و ڕاشكاوانە لەسەر ئامانجە هاوبەشەكان وتووێژ بكەین؟
عەلی باپیر: كتێبێكم هەیە بەناونیشانی «تەوژمی ئیسلامی و عەلمانی خاڵە هاوبەش و جیاوازەكانی» من لەو كتێبەدا باسمكردووە، ئێمە وەك هەر میللەتێكی سەركەوتوو دەبێت بۆ شێوازی مامەڵەمان لەگەڵ یەكتری بۆ خاڵی هاوبەش لە نێوانماندا بگەڕێین، نەتەوەو كۆمەڵگەی سەركەتوو ئەوانەن بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ یەكتری چاو بۆ خاڵی هاوبەش دەگێڕن لەگەڵ یەك، بەپێچەوانەوە نەتەوەو كۆمەڵگەی فاشیل ئەوانەن كە بۆ خاڵی جیاواز دەگەڕێن، سەرنج بدە لە كۆمەڵگەی خۆمان(ئاوەدانكردنەوەی كوردستان، دەستەبەركردنی ئەو مافانەی كە ماومانن، بەرەو پێشبردنی ژیانی خەڵك لەڕووی ئەخلاقی و لەڕووی ئیمانی و ڕۆحی و كۆمەڵایەتی و سیاسیی، فیكری و ڕاگەیاندن، لە ڕووی دابینكردنی پێداویستیە سەرەتاییەكانیان، چارەسەركردنی گرفت و كێشەكانی گەنجان، ئافرەتان و بەساڵاچووان،كەسوكاری شەهیدان و كیمیاباران و ئەنفالكراوان)ئەمانە هەمووی خاڵی هاوبەشی نێوانمانن، با بپرسین ئیسلام بۆچی هاتووە؟ ئیسلام بۆ ئەوە هاتووە خەڵك لەم سەرزەمینە ژیانێكی مرۆڤانە بژی، بێگومان سیستمەكانی دیكەش هەر وادەڵێن، بۆ نموونە سیستمی سۆشیالیستی دێنی، سەرمایەداری دێنی، وەك فیكرە لیبرالیزم دێنی، ماركسیزم دێنی، تەبعەن هەموویان لەدەوری ئەوە دەسوڕێنەوە چۆن خەڵك ژیانێكی باشتری هەبێت، بۆیە دەبێت ئێمە بۆ خاڵە هاوبەشەكان بگەڕێین، ئەمەش كاتێك دەكرێت،كە ئێمە ئینتیمامان بۆ ئەم خەڵك و وڵاتە زاڵ بكەین بەسەر ئینتیمایی حزبی و سیاسییدا، بەرژەوەندی گشتی زاڵ بكەین بەسەر بەرژەوەندی تایبەتی، با لێرەدا نموونەیەك باس بكەم، بەرپرسێك بیەوێت لەم وڵاتەدا گەندەڵی نەهێڵێت، پرسیار ئەوەیە دەبێت چی بكات؟ ئەو بەرپرسە هەر كەسێك بێت دەبێت ئامادەبێت چەند كەسێكی گەندەڵ لەخۆی بڕەنجێنێ و سزایان بدات و لێیان بپرسێتەوە،لەپێناوی ڕازیكردنی چەند ملیۆن كەسێكدا، لای من ئەمە سەنگی مەحەكە، ئەمەش واتە لەسەر ئەرزی واقیع چیم بۆ دەكەی، ئایا چەند كەسی گەندەڵ لەم وڵاتە لێپرسینەوەیان لەگەڵدا كراوەو دراونەتە دادگا؟ مەبەستم گەندەڵە گەورەكانە، هەر بۆ نموونە بەرپرسی هەستیاری ئەم وڵاتە پێی وتووم هەندێك لەوانەی ئێمە لە دروستكردنی چەند بینایەكدا شەش ملیۆن دۆلاریان دزیوە، بەرێوەبەرێكی گشتی هاتۆتە لای من و دەڵێت وەزیرەكەی من لە پرۆژەیەك دوو ملیۆن دۆلاری دزیوە.


گوڵان: تۆ مەسەلەیەكی گرنگت لەسەر ڕووبەروو بوونەوەی گەندەڵی وروژاند، ئایا پێت وا نییە ئێمە لە قەڵاچۆكردنی گەندەڵیشدا كەم ئەزموونین؟ هەر بۆ نموونە ئێستا یەك پرۆژە چییە حكومەت خۆی جێبەجێی ناكات، هەمووی بەڵێندەرو كەرتی تایبەت ئەنجامی دەدات، بەڵام لەبری ئەوەی بەڵێندەر یان كۆمپانیا گەندەڵەكە دەست نیشان بكرێت، پەنجەی تاوان بۆ حكومەت درێژ دەكرێت، ئایا بەڕای تۆ پێویستمان بە رۆشنبیرییەك نییە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی؟ یان ڕاشكاوانەتر ئێستا فاكتەری هاندانی گەندەڵی هەیە، ئایا چۆن ئەم فاكتەرانە بگۆڕین بۆ فاكتەری هاندانی دژە گەندەڵی، ئایا بەرای تۆ چۆن ئەمە بكەین؟
عەلی باپیر: پێش هەموو شت ڕاستە ئێمە پێویستمان بەو رۆشنبیرییە هەیە، بەڵام ئەمە مەسەلەیەكی قووڵ و ئاڵۆزەو بە بڕیارێك لەسەرەوە چارەسەر ناكرێت، بەڵكو دەبێت خەڵك لەسەر چەند بنەمایەك پەروەردە بكرێت، واتە یەكەم دەبێت لە پرۆگرامی خوێندنی پەروەردەوە دەست پێبكەین، دووەم: ئەوانەی پۆستی هەستیارو گرنگیان لەبەردەستە دەبێت لە خۆیان و دەوروبەریانەوە دەست پێبكەن، بۆیە دەبێت ئەو بەرپرسە بەڕێزانە كەسێتی و بەرپرسیاریەتی خۆیان لە دڵڕەنجانی چەند كەسێكی گەندەڵ لا گەورەتر بێت. چونكە ئەوەی عەیبەكەی بۆ بەرپرسەكەیەو دەسكەوتە ماددیەكەش بۆ گەندەڵەكەیە.


گوڵان: مامۆستا قسەكانی بەڕێزت ڕاستن، بەڵام من دەڵێم هەر بۆ نموونە بەڵێندەرێك یان كۆمپانیایەك پرۆژەی تۆڕی ئاوی ئەم گەڕەكە جێبەجێ دەكات، ئایا كاتێك كۆمپانیا یان بەڵێندەرەكە كەمتەر خەم بێت، بۆ هەموومان هەوڵنەدەین كۆمپانیاكە بخرێتە لیستی ڕەشەوە، بەڵام هەموو شارەوانی ئەم ناوچەیە تۆمەتبار دەكەین؟
عەلی باپیر: ئەوە ڕاستە بەڵام بەمەرجێك شارەوانی ئەم ناوچەیە خۆی شەریكە دزی كۆمپانیا یان بەڵێندەرەكە نەبێت.


گوڵان: مەبەستی من ئەوەیە بۆ نموونە بابڵێین فڵان بەرپرسێكی پارتیەو كاری بەڵێندەرایەتی دەكات، خۆ ئەگەر ئەو بەڵێندەرە گەندەڵی بكات، پارەكە ناداتە پارتی، بۆ خۆی دەیبات، بۆ ناوی ئەو كەسە راشكاوانە ناهێنرێت، یەكسەر پارتی و حكومەت تۆمەتبار دەكرێت؟
عەلی باپیر: منیش وادەڵێم، پێم وایە باسكردنی مەسەلەكان بە گشتگیری هیچ سوودێكی نییە، هەر بۆ نموونە وتیان لە راپۆرتەكەی سەرۆكی هەرێمدا ناوی 173 گەندەڵ هاتووە، من وتم ئەوە باشە ژمارەیەكە،بەڵام پرسیار ئەوەیە ئەو 173 كەسە كێن؟ ئایا لەگەندەڵە گەورەكانن؟ من خۆم راپۆرتەكەم نەخوێندۆتەوە بەس بیستوومە، بۆ ئەم قۆناغە بە ژمارەش دەسنیشان بكرێت هەر باشە بەڵكو لە قۆناغێكی دیكەدا ناوەكانیان ئاشكرا بكرێت، من لە مەبەستەكەی تۆ تێدەگەم، تۆ دەڵێیت كەسێك گەندەڵە، بەڵام خەڵك هەر ڕوودەكاتە حكومەت، پێموایە دەبێت لەم بارەوە خەڵك هۆشیار بكرێتەوە، زۆرجار حكومەت هەڵە دەكات خەڵك دەچێت لەبەردەمی پەرلەماندا خۆپیشاندان دەكات، یان جاری واهەیە بەرپرسێكی حزبی گەندەڵە خەڵك یەخەی حكومەت دەگرێ، من پێشتریش وتوومە گلەیی من لە حكومەت ئەوەیە دەستەپاچە كراوەو بێدەنگە، لەوە لێی توڕە نیم دەستیان بەستووە، بەڵكو لەوە لێی توڕەم دەستیان بەستووەو بێدەنگە، زۆر گرنگە پیتەكان خاڵبەند بكرێت و دەست بخرێتە سەر كێشەكان، نەك هەر بڵێین حكومەت وابوو، پرسیار ئەوەیە كام بەشی حكومەت و حكومەت تاچەند دەسەڵاتی هەیە، لەلایەكی دیكەوە دەبێت پارتی و یەكێتیش ئەو قەناعەتەیان لادروست بێت كە وەك رابردوو بۆیان ناچێتەسەر و خەڵك ئێستا چاوی كراوەتەوە.


گوڵان: مەبەستی بەڕێزت چییە كە دەڵێیت پارتی و یەكێتی وەك پێشانیان بۆ ناچێتە سەر؟
عەلی باپیر: واتە ناتوانن هەموو ئیمتیازاتی ماددی و مەعنەوی بەسەر ئەندامەكانی خۆیاندا دابەش بكەن، بۆیە دەبێت ئەمە بگۆڕێت بۆ مافی هاووڵاتیبوون، حەزدەكەم شتێكی خۆشتان بۆ بگێڕمەوە، برادەرانی گۆڕان تازە نانیان بڕابوو، ڕۆژێكیان هاتن بۆلام، وتیان مامۆستا نانمان بڕاوەو ناخۆشە، منیش پێكەنیم، وتیان بەچی پێدەكەنی، وتم ئێوە ماوەی چەندە نانتان بڕاوە؟ ئەوكات وتیان دوومانگە، منیش وتم ئێوە دوومانگە نانتان بڕاوە هاوارتان گەیشتە كەشكەلانی فەلەك، بەڵام 20 ساڵە لەم وڵاتە ئێمە نان بڕاو دەكرێین، ئێوەش وەختی خۆی بەشێك بوون لەنانبڕەكان، وتم 20 ساڵە نانی ئێمە دەبڕدرێت بۆ یەكێكتان بەزەیتان بە ئێمەدا نەهاتەوە، كاتی خۆی خەڵكی ئیسلامی زەوی پێنەدەدرا، هەر نەدەكراین بە پۆلیسیش، رۆژێكیان من و مامۆستا حەسەن بابەكر چووین بۆلای بەرپرسێك چەندین داڵ و ئەستێرەی لەسەر شان بوو، بەڵام لەوەزعی خۆی ڕازی نەبوو، مامۆستا حەسەن سەیری كرد و پێی وت، تۆ بەو هەموو داڵ و ئەستێرەیەوە بە وەزعی خۆت ناڕازیت، ئێمە بە هەموو كۆمەڵی ئیسلامی كە چەند ساڵیش لە شاخ بووین بە هەموومان ئەستێرەیەكمان نییە. ئێ باشە بەدەردی كوردەواری دەڵێت كێ بەو دوعایە ئەڵێت ئامین، ئەمە مانای ئەوەیە كوا مافی هاووڵاتیبوون، ئێمە دەڵێین یاسا سەروەرە، بەڵام ئەمە هەر دروشمە، ئێمە وڵاتانمان بینیوە، لە 2006 سەفەرێكم بۆ بەریتانیا كردو ئەمساڵیش سەفەرێكم بۆ ئەڵمانیاو هۆڵەنداو فەڕەنسا كردووە، هەندێ شوێنی دیكەشمان بینیوە،كە سەیر دەكەیت بەكردەیی ئەوان لێیان دەوەشێتەوە بڵێن یاسا سەروەرە، بەڵام لە وڵاتی ئێمەدا بەرپرس بگاتە هەرشوێنێك یاسا لەوێدا ڕادەوەستێت، دەبێت حكومڕانانی ئەم وڵاتە بەیەك چاوەوە سەیری هەموو هاووڵاتیان بكەن و لە كەوڵی تەسكی حزبایەتی بێنە دەرێ، ئەوجا خەڵك دڵی بە واقیعەكە خۆش دەبێت، من باسی رەخنەی جیدی دەكەم، دەبێت بەرپرسانی ئەم وڵاتە سوپاسی ئەو كەسانە بكەن كە ڕەخنەی جیدیان لێدەگیرێت، عومەری كوڕی خەتاب دەفەرمووێت: (رحم الله امرأ أهدی إلی عیوبي) خوا ڕەحم بەو كەسە بكات كە هەڵەكانی خۆم بەدیاری بۆ دەنێرێتەوە، كەواتە باشترین بەرپرس ئەوەیە ڕەخنە لە خەڵك وەربگرێت، باشترین خەڵكیش ئەوەیە ڕەخنە بگرێت، بەڵام ڕەخنەی دڵسۆزانە، نەك ناوزڕاندن و قسەی بێ جێ، ڕەخنە بۆ چاككردن بێت نەك بۆ تێكدان و ڕووخاندن، بەكوردی و بە كورتی ئەم بارودۆخە بەهەمووان چارەسەر دەكرێت، دەكرێت بەهەندێكان تێكبدرێت، بەڵام بە هەمووان نەبێت چارەسەر نابێت.


گوڵان: ئایا بە بۆچوونی ئێوە ئەو زەمینەیە هاتۆتە ئاراوە هەموو پێكەوە دەست بخەینە ناودەست و ئەم بارودۆخە چاك بكەین؟
عەلی باپیر: دەبێت وا بكەین، بەڵام دەبێت كێ دەستپێشخەر بێت؟ بێگومان ئەو لایەنەی كە حكومڕانە دەبێت ئەو لایەنە دەستپێشخەری بكات. بەڵام هەر بەوەش پێكنایەت دەبێت خەڵكی دیكەش بەدەنگیەوە بچێت. هەر لە ئۆپۆزسیۆن و ڕۆشنبیران و نووسەرانەوە دەبێت بەدەنگ دەستپێشخەرییەكەوە بچن.من جارێك وتم ئومێد دەخوازم دامەزراوەكانی ئێمە هیچ كەموكورتیەكیان نەبێت بۆ ئەوەی من بواری ڕەخنەم نەبێت، نەك ئومێد بخوازم كەموكورتی زۆر بێت بۆ ئەوەی ڕەخنەی لێبگرم.


گوڵان: ئێستا ئەوەی تۆ ئاماژەی پێدەكەیت هەموو لایەك دان بەوەدا دەنێت گەندەڵی هەیە كەموكورتی هەیە، راسپێردراوانیش بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێ ئامادەباشیان پیشانداوە بۆ ئەوەی پڕۆژەی ئێوە وەك ئۆپۆزسیۆن لەبەرچاوبگرن، بۆ ئەوەی ئێوە هاوكاربن، هاوكاربوون مەبەست لەبەشداربوون لە حكومەت نییە، ئێوە دەتوانن ئۆپۆزسیۆنیش بن و هاوكاریش بن، بەڵام ئەوەی جێگەی نیگەرانیە ئێستا ئەم ئامادەباشیە نابینین هەتا ئەم هاوكارییە بێتە ئاراوە، هەر لایەك خۆی بە ڕاست دەزانێت، ئایا تۆ لەمبارەیەوە چی دەڵێیت؟
عەلی باپیر: لەوانەیە راستی و چەوتی لە هەموو لایەنەكاندا هەبێت، بۆیە هەركەس پێی وابێت راستی هەموو لای خۆیەتی و هەموو چەوتیەكانیش لای بەرامبەرەكەیەتی ئەوا قەت بەو جۆرە ناتوانین پێكەوە بژین و پێكەوە كار بكەین، ئەمە لۆژیكێكی فیرعەونانەیە لەبەر ئەوەی فیرعەون دەڵێت: (ما أريكم إلا ما أرى … وما أهديكم إلا سبيل الرشاد) واتە فیرعەون دەیوت تەنیا ئەو رایەتان پێدەلێم كەخۆم دەمەوێت و ئەوەشی من دەیڵێم هەمووی ڕاستە، بەڵام لۆژیكی بە ویژدانانە ئەوەیە ئیمامی شافیعی خوا لێی ڕازی بێت دەڵێت: (رأي صواب يحتمل الخطأ،ورأي غيري خطأ يحتمل الصواب) واتە ڕای خۆم پێ راستە دەشگونجێت هەڵە بێت، رای بەرامبەرەكەم پێ هەڵەیە، بەڵام دەگونجێت راست بێت، بەم لۆژیكەوە دەتوانین پێكەوە بژین، بەڵام بە لۆژیكی فیرعەونی پێكەوە ژیان نابێت، ئەوجا چ ئۆپۆزسیۆن بڵێت ئەوەی من دەیڵێم هەمووی ڕاستە، یان حكومەت بڵێ ئەوەی من دەیڵێم هەمووی ڕاست و چاكە، ئەمە نابێت، لەبەر ئەوەی شتەكە ڕێژەییە، بەڵام ئێستا هەموومان كۆكین لەسەر ئەوەی ئەم دامودەزگایانەو ئەم ئیدارەیەی ئێمە كەموكورتی و گەندەڵی و نادادپەروەری تێدایە، بەڵام كێ دەبێت ئیرادەی گۆڕانكاری و چاكسازی هەبێت، بێگومان ئەو لایەنەی كە بەرپرسیارە.


گوڵان: بەڵام ئێستا پارتی و یەكێتی وەك دوولایەنی حكومڕان ئامادەباشییان پیشانداوە، بەڵام ئەوەی ئامادەباشی تێدا نییە ئۆپۆزسیۆنە، ئایا لەسەر ئەمە چی دەڵێیت؟
عەلی باپیر: كۆبوونەوەی پێنج قۆڵیش دیارە پەرچی لە رێگەدا دانراوە، جارێكیان وتم كەسێك بانگت ئەكات بۆ كۆبونەوەو دیوارێكی لەبەردەم داناویت، دەبێت یەكەمجار دیوارەكە لابەرێت، ئینجا بانگت بكات بۆ كۆبوونەوە، ئێمە كاتی خۆی كۆبوونەوەكانمان هەڵپەسارد وتمان دەبێت بڕیارەكانی سەرۆكی هەرێم جێبەجێ بكرێت.


گوڵان: بۆچی بڕیارەكان جێبەجێ نەكراون؟
عەلی باپیر: بڕیارەكان چوار بڕیارن، سیانیان جێبەجێ كراون، بەڵام یەكێكیان كە تایبەتە بە دەستگیركردنی ئەوانەی تەقەیان لە خۆپیشاندەران كردووە، جێبەجێ نەكراوە،ئێمە ئەوەمان كردبوو بەمەرج، بۆیە ئێستا تۆپەكە لە گۆڕەپانی هەردوو لایەنی پارتی و یەكێتیدایە.


گوڵان: تۆ باسی ئەوانە دەكەیت تەقەیان كردووە، ئەی ئەوانەی خەڵكیان هانداوە بۆ توندوتیژی؟
عەلی باپیر: من دەڵێم با هەموویان پێكەوە بدرینە دەست دادگا. ئەوەشی كەمتەرخەمی كردووە با هەمووی پێكەوە بدرێنە دادگا. با ئەو گرێ كوێرەیە بكرێتەوە. ئەگەر ئەم گرێ كوێرەیە بكرێتەوە، ئێمە وتوومانە دادەنیشین، بەڵام دادەنیشین مانای ئەوە نییە یەكسەر بەشداری حكومەت دەكەین، نەخێر دادەنیشین قسە دەكەین لەسەر ئەو پڕۆژە چاكسازییە، بەتایبەتی كە ئەوە دووجارە جەنابی كاك نێچیرڤان سەردانی ئێمەی كردووەو سەردانی لایەنەكانی دیكەشی كردووە و هەڵویستەكانی زۆر بە ئیجابی دەبینم. لەبەر ئەوەی پێی وتین من هیچ كێشەم نییە لەگەڵ ئەو شەش پاكێجەی لە پڕۆژەكەی ئێوەدا هاتووە، هەمووی قابیلی موناقەشەو قسە لەسەر كردن و پەسەندكردنە، بۆیە ئەو گرێ كوێرەیە بكرێتەوە ئێمە ئامادەین بۆ دانیشتن، وەك تۆش ئاماژەت پێكرد دڵسۆزی بۆ ئەم وڵاتە تەنیا ئەوەندە نییە لەناو حكومەتدا بێت، بەڵكو دەكرێت ئۆپۆزسیۆنیش بێت و دڵسۆزی حكومەت و وڵاتی خۆی بێت، خۆ ئەگەر نادڵسۆز بێت لەناو حكومەتیشدا بێت زیان بە حكومەتەكە دەگەیەنێت.


گوڵان: ئەگەر لێرەوە بێینە سەر گۆڕانكارییەكانی ناوچەكە، بەتایبەتی ئەوەی پێیدەگوترێت بەهاری عەرەبی، لە كوردستان تەفسیرێكی ناجۆریی بۆ كرا، بۆ نموونە ویستیان هەوڵبدەن بەزۆر حكومەتی هەرێمی كوردستان و رژێمی میسر و تونس و لیبیا لەیەك بچوێنن، ئەمە لەكاتێكدا ئەگەر بەویژدانەوە سەیر بكەین، ناڵێین كەموكورتی نییە، بەڵام لەگەڵ ئەویش بەراورد ناكرێت، هەر بۆ نموونە ئێوە ئۆپۆزسیۆنن لە پەرلەمانی كوردستان 35 كورسیتان هەیە، پارتی و یەكێتی كە حكومڕانن 59 كورسیان هەیە، ئایا پێت وا نییە كاتی ئەوە هاتووە پیداچوونەوەیەك بەخۆماندا بكەین و وڵاتی ئێمە ئەو وڵاتانە نەچوێنین چونكە ئەوە ڕاست نییە؟
عەلی باپیر: بەڵی كاتی ئەوەیە بەخۆماندا بچینەوە، هەروەها دەبێت دوو پێداچوونەوە بكەین، یەكەم دەبێت ئۆپۆزسیۆن پێداچوونەوە بكات بەهەندێك لە گوتاری خۆیدا، سەبارەت بەوەی هەندێك پێی دەڵێن بەهاری عەرەبی و هەندێك پێی دەڵێن بەهاری ئیسلامی، من پێی دەڵێم بەهاری چەوساوان، ئێمە وەك ئۆپۆزسیۆن فیعلەن دەبێت چاو بەخۆماندا بخشێنینەوە كە بارودۆخی كوردستان و هەلومەرجی ئێمە، بەتەواوی وەك ئەو وڵاتانە نییە، لەوانەیە هەندێك كەموكورتیمان هەیە لەوان بچین، بەڵام بەتەواوەتی لەوان ناچین، دووەم دەبێت پێداچوونەوەیەكی دیكە بكرێت لەلایەن حوكمڕانەكانەوە، كە چیدیكە نەڵێن ئێمە لەهەموو شتێكدا لێكجیاین و ئەوەی لەوێ ڕوویداوە هەرگیز لێرە روونادات، بەراستی وێكچوونیش هەیەو جیاوازیش هەیە، ئێمەش وەك ئۆپۆزسیۆن لەوانەیە هەندێك بۆچوونمان هەبووبێت ئەوەی لەووڵاتانە ڕوودەدات، لەوانەیە لە كوردستانیش دووبارە بێتەوە، ئەسڵەن ئەم جۆرە بیركردنەوانە هەڵەیە، لەبەرئەوەی هەلومەرج و ژینگە جیاوازەكان مامەڵەی جیاوازیش دەخوازن، لەوانەیە لەكاردانەوەی ئۆپۆزسیۆنیشدا لایەنی حكومڕان وتبێتی نەخێر لێرە هیچ كەموكورتیەك نییەو هەندێك شتی بچووك هەیە، بەڕاستی ئەوەش وانییە، لەبەر ئەوەی كۆمەڵێك كەموكورتی ریشەیمان هەیە لە هەیمەنەی حزب بەسەر حكومڕانیدا لە شێوازی حكومڕانیماندا، كەموكورتیمان هەیە لە پەرلەمان لە حكومەت لە قۆرخكردنی ئیمتیازات، دەستێوەردانی نەك حزبی، شەخسیش هەیە، هەروەها كەموكورتیمان لەسەرفكردنی خەرجی و داهاتی ئەم وڵاتە هەیە، وێڕای ئەمانە ئایا ئێمە بیركردنەوەیەكی ستراتیژیمان هەیە بۆ بونیادنانەوەی ژێرخانی ئەم وڵاتە لەهەموو روویەكەوە.


گوڵان: ئایا ئێوە وەك ئۆپۆزسیۆن بەرنامەی ستراتیژی بەدیلتان هەیە؟ ئایا ئەو بەرنامەیەتان پێشكەش كردووە؟
عەلی باپیر: لەپرۆژەكەماندا تێدایە، بەڵام گریمان ئێمەش بەرنامەمان نەبوو.


گوڵان: بەڵام ئۆپۆزسیۆن دەبێت بەرنامەی بەدیلی هەبێت؟
عەلی باپیر: من لێرەدا بەگشتی قسە دەكەم، خۆم لە بەرگی ئۆپۆزسیۆن هێناوەتە دەرێ، من وابیر دەكەمەوە كە مەعقوڵ نییە ئێمە تاسەر هەر وڵاتێكی موستەهلیك بین، ئەو ماوەیە باسی ئەوە دەكرا كە دەوڵەت رادەگەیەنین، من بە هەقێكی ڕەوای خۆمانی دەزانم، ئەگەر بۆمان نەكرا تاسەر لەگەڵ بەغدا بڕۆین، خۆ دەبێ بیر لە شتێكی دیكە بكەینەوە، باشە لە بارودۆخێكی وادا پێویستە ژێرخانی سیاسیی و ئابووری و كۆمەڵایەتی پتەوت هەبێت، دەبێت بیركردنەوەی ستراتیژی دوورمەودامان هەبێت و هەر بیر لە ئێستا نەكەینەوە خەڵك چۆن ڕازی بكەین، دەبێت بیر لەوە بكەینەوە بۆ 10-20 ساڵی دیكە چی دەكەین، ئایا دەبێت كوردستان تەنیا بازاری ساخكردنەوەی كەلوپەلی وڵاتانی دراوسێی و دەرەوە بێت، بەتەماین هەنگاوێك هەڵبگرین كە هەموویان پێیان ناخۆشە، بۆیە وەك عەرەب دەڵێت (ثبت العصاة ثم انقش) لێرەدا مەسەلەكە ئۆپۆزسیۆن و حوكمڕان نییە، بەڵكو دەبێت ئێمە زۆر بەجیدی بیر لەوە بكەینەوە، تاكەی نەتوانین پێداویستیە سەرەتاییەكانی خۆمان لەوڵاتی خۆماندا بەرهەم بێنین؟ لە كاتێكدا دەتوانین بەرهەمی بهێنین. ئێمە دەبێت وڵاتی خۆمانمان خۆش بوێت، ڕێزی ئێمە لەوەدایە بتوانین پێداویستیەكانی خۆمان لەدەستی خۆمان لەم وڵاتە بەرهەم بێنین.


گوڵان: پێت وانییە ئەم شتە جوانەی بەڕێزت باسی دەكەی، هەتا ئێستا نەبۆتە ئامانجی هاوبەشی هەموو لایەكمان؟
عەلی باپیر: راستە قسەی جوان زۆر كراوە، بەڵام دەبێت ئەم شتانە تەبەنی بكرێن، پرسیار ئەوەیە كێ دەبێت تەبەنی بكات؟ بێگومان ئەوەی دەسەڵاتی بەدەستە، ئۆپۆزسیۆن وەك خەتیبێك وایە لەسەر مینبەر ئامۆژگاری خەڵك دەكات، بەڵام خەڵك دەبێت كە چووەوە ماڵەوە پراكتیزەی بكات.


گوڵان: باشە ئێوە وەك ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمان تەبەنی بكەن، خۆ ئێوە لە هەموو لیژنەكانی پەرلەمان ئەندامتان هەیە؟
عەلی باپیر: ئەوە راستە بەڵام خۆت دەزانی ئۆپۆزسیۆن كەمینەیە، ئۆپۆزسیۆن چەندین پرۆژە یاسای هەیە بۆی پەسەند نەكراوە، بە ناشكوری ناڵێم هەرچی ئۆپۆزسیۆن وتەیەتی بەچاوێكی تر سەیر كراوە، دواتریش ئۆپۆزسیۆن هەمان كاردانەوەی هەبووە. بەمەش بارێكی دەروونی خراپمان دروست كردووە، بۆیە دەبێت كارێكی وا بكەین و وابیر بكەینەوە ئەم وڵاتە هی هەموو لایەكمانە، سەركەوتنی هەر لایەكمان سەركەوتنی هەموومانە، فەشەلی هەر یەكێكمان فەشەلی هەموومانە، دڵنیابن ئۆپۆزسیۆنێكی رێكوپێك هەبێت بە قازانجی حكومەتە، حكومەتێكی باش هەبێت بە قازانجی ئۆپۆسیۆن و هەموو خەڵكی كوردستانە.


گوڵان: بابگەڕێینەوە بۆ ئەوەی تۆ ناوت نا بەهاری چەوساوەو خەڵكی تر پێی دەڵێن بەهاری عەرەبی، بالێرەوە دوو قسە لەسەر حزبە ئیسلامیەكانی كوردستان بكەین، ئایا غەدر لە حزبەكانی خۆمان ناكەین كە بەحزبە ئیسلامیەكانی وڵاتانی عەرەبی دەیانچوێنین؟
عەلی باپیر: وەك تۆش ئاماژەت پێكرد ئەوە واقیعەكەیە، من دەڵێم لە رابردوداو بۆ بەرژەوەندی سیاسی لەوانەیە پەنامان بۆ ناشرینكردنی یەكتری بردبێت، بەڵام بەڕاستی ئێمە حزبێكی ئیسلامی خۆماڵین و لێرە لە كوردستان هەڵقوڵاوین، بەڵێ یەكگرتووی ئیسلامی درێژكراوەی ئیخوان موسلمینە، بەڵام یەكگرتووی ئیسلامیش سەیر دەكات ئاخۆ خەڵكی ئێرە چی پێویستە.


گوڵان: بۆچی یەكگرتوو خۆی بە گرێدراو یان درێژكراوەی ئیخوان دەزانێت؟
عەلی باپیر: بەبۆچوونی من هەست ناكەم یەكگرتوو گرێدراوی هیچ لایەنێك بێت، بەڵام بەڵی لەڕووی فیكرییەوە سەر بە قوتابخانەی ئیخوان موسلیمینە، بەڵام من سەیر دەكەم لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی بەغدا پێكەوەین، ئێمە وەك ئیسلامیەكان لە هیچ هەڵوێستێكی كوردایەتی لە هیچ خەڵكێكی دیكە دانابڕێین،هەر كاتێكیش بە پێویستمان زانی بێت لە حكومەت بەشداریمان كردووەو ئێستاش لەپەرلەمانی كوردستان بەشدارین، ئەگەر خوانەخواستە شتێك بێتە پێشەوە، ئەگەر لەپێش خەڵكی دیكەوە نەبین بەخوا لەدوایانەوە نابین، كوردایەتی ئەوەیە بەرگری لەبەرژەوەندی نیشتمان بكەیت، من لە رێگەی شەریعەتەوە ئەو كارە دەكەم ئەو شەریعەتەی خوا ناردویەتی وەڵامی هەموو پرسیارەكان دەداتەوە.


گوڵان: بەڕێزت وەك ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامی لە كوردستان ئەگەر ئەو پرسیارەت لی بكەم، ئایا جیاوازی كۆمەڵی ئیسلامی لەگەل حزبە ئیسلامیەكانی وڵاتانی عەرەبی چییە؟
عەلی باپیر: حزبێك كە لەوڵاتانی عەرەبی بۆ نموونە تونس و میسر كاردەكەن، ئەویش تەماشا دەكات ئایا بۆ وڵات و میللەتی خۆی چۆن باشە بەو جۆرە ئیش دەكات، ئێمە لەبواری باوەڕ و خواپەرستی خاڵبەندی پیتەكانمان بۆ كراوە، لەبەر ئەوەی باوەڕو خواپەرستی بریتیە لە مامەڵەكردن لەگەڵ خوا، بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ پەروەردگار ئەوە خوای گەورە دەزانێ دەبێ چۆن مامەڵە بكەیت، بەڵام لەبواری هەڵسوكەوتی مرۆڤەكان پێكەوە،كەپێی دەگوترێت بواری مامەڵە و هەڵسوكەوتەكان، زانایانی ئیسلام بنچینەیەكیان داناوە(الأصل في العبادات الحظر و الاصل في المعاملات عفو) بناخە لە خواپەرستی بریتیە لە قەدەغە بوون، واتە بۆت نییە بێجگە لەوەی شەرع دایناوە بە جۆرێكی دیكە خواپەرستی بكەی، بەڵام بناغە لە مامەڵەكردن ئەوەیە كە تۆ داهێنان بكەی، ئەمەش واتە ئێمە لەبواری سیاسەتی شەرعی چۆن مامەڵە لەگەڵ هەموو لایەنە سیاسیەكان و ئایینە جیاوازەكان بكەین، بێگومان ئێمە بۆ ئەو مەسەلانە دەگەڕێینەوە بۆ قورئان و سوننەت كە چوارچێوەیەكی فراوانی داناوە و دەفەرمووێت: (يأيها الناس إنا خلقناكم من ذكر وأنثى) ئەمە واتە بەشەریەت هەمووی یەك خێزانە ئەمە سەبارەت بە ئایینە جیاوازەكان، سەبـــارەت بە مسوڵـمــان دەفەرموویت (انما المؤمنون اخوة) واتە باوەرداران بران، كــەواتە بــــرایــەتــیــەكی فراوانمان هەیە لــەگــەڵ هەموو مرۆڤەكاندا، هـەروەهــا بـرایەتیەكی تــئرمان هەیە كە بـرایەتی ئیــمانــــدارییـــە لـــــــەگــــەڵ مــــوسڵـــمانــان كۆماندەكاتەوە، لێـــرەوە كە دەگەڕێینەوە بۆ چۆنییەتی پێكەوە كاركردن شەرع پێمان دەڵێت(وتعاونوا علی البر والتقوی) واتە موسڵمانەكان لەگەڵ ناموسڵمانەكان هاوكاری یەكتری بكەن لەسەر هەرشتێك كە چاكەیە بۆ خەڵك و پارێزە بۆ خوا،بەڵام وردەكارییەكەی خوای گەورە بۆ ئەقڵی بەشەر لێی گەڕاوە. سەبارەت بە حزبە ئیسلامیەكانی وڵاتانی عەرەبیش ئەوانیش پۆلین دەكرێن بۆ دووبەش، پێویستە ئەوە لێك جیابكەینەوە، من زۆر جار بەخەڵكە ئیسلامیەكەی خۆمان دەڵێم ئێوە حوكمی رەها بەسەر رۆژئاوادا مەدەن، بەریتانیا جیاوازە لە فەڕەنسا، ئەو عەلمانییەتەی لە بەریتانیا تەبەنی كراوە جیاوازە لەوەی فەرەنسا، هەروەها فەرەنسا جیایە لە ئەڵمانیا، ئەڵمانیا جیایە لە ئەمریكا، زۆر جار خەڵكی عەلمانیش لەوەدا بەهەڵەدا دەچێت، كە حوكمی رەها لەسەر هەموو ئیسلامیەكان بەیەك شێوە دەدات، بۆ نموونە رێكخراوی قاعیدە هەندێك شتی كردووە وەك تەقینەوەی بازارێك یان گازینۆیەك، لەم كردەوەیەدا هەتا ئەمریكیەك پێوەدەبێت، سەد هاووڵاتی تر دەكوژرێت، ئەوان وادەزانن ئیسلامی هەمووی وا بیر دەكەنەوە، نەخێر ئەی بۆ ئەو تەوژمە ئیسلامیە نابینن كە بڕوای بە كاری سیاسیی و خۆپیشاندان و گۆڕانكاری ئاشتیانە هەیە، ئەمە تەوژمی ئیسلامی باڵادەستە لەهەموو وڵاتانی عەرەبیداو دەریشكەوت، ئێستا فیكری قاعیدە بەرەو دوا گەڕایەوە.


گوڵان: ئەگەر لە كۆتاییدا بگەڕێینەوە بۆ كابینەی حەوتەمی هەرێمی كوردستان، بە ڕاستی ئەم كابینە تازەیە بۆ هەموو لایەك گرنگە، ئەگەر قسەیەك لەسەر داهاتوو بكەین، ئایا بەبۆچوونی ئێوە چۆن حكومەتی داهاتووی نێچیرڤان بارزانی سەركەوتوو دەبێت؟
عەلی باپیر: كاتێك كاك نێچیرڤان بارزانی و عیماد ئەحمەد هاتن بۆ مەسەلەی بەشداری كابینەی نوێ قسەم لەگەڵ كردن، هەنگاوی یەكەم كەدەبێت ئەو دوو بەڕێزە هەڵیبگرن ئەوەیە كە چاو بگێڕن بۆ خەڵكی بەتواناو لێوەشاوە بۆ كاری خۆی، هەروەها زۆر ئینتمای سیاسییان لێ نەخوێننەوە، ئەمەش جێبەجێكردنی ئەو فەرموودەیەی خوایە كە دەڵیت (إن الله يأمركم أن تؤدوا الأمانات إلى أهلها‏) دووەم دەبێت پارتی و یەكێتی وەك دووحزبە حوكمڕانەكە، دەبێت پشتیوان بن بۆ ئەو كابینەیەو لێیان گەڕێن حكومەتداری بكەن، لێیان گەڕێن خەم لەهەموو خەڵك بخۆن، خەڵك دڵی پێی خۆش بێت، بێگومان خەڵكیش بەدادپەروەری دڵخۆش دەبێت، لەبەر ئەوەی دادپەروەری وڵات فراوان دەكات و ناعەدالەتی وڵات تەسك دەكاتەوە، ئەو بودجەو ئیمكانییەتەی لەبەردەستە ئەگەر بەڕێكوپێكی و بە دیدێكی دوورمەودا مامەڵەی لەگەڵ بكرێت بەشی هەموو خەڵكی كوردستان دەكات، كێشەی گەنجان چارەسەر دەكرێت، بۆیە دەبێت ئەم كابینەیە بزانێت خەڵكی ئەم چاوەروانیانەی لێی هەیە، دوایی ئێمەش وەك ئۆپۆزسیۆن دەبێت دڵسۆزانە، چاوێكی وردوتیژ بین، بەڵام بە ویژدانیش بین، چاكیان كرد دەستخۆشیان لێبكەین، هەڵەیان كرد بۆیان ڕاست بكەینەوە، ڕەخنە لە بوغز و كینەوە نەبێت، بەڵكو لەپەرۆشبوون بۆ وەزعەكە بێت، لەبەر ئەوەی ئەم حكومەتە حكومەتی هەموومانە لەسەر ئاستی دەرەوە، بەناوی هەموومانەوە قسە دەكات، پێویستە لەسەرمان چی بەچاك دەزانین پێی بڵێین، پرۆژەی بەدیلیان بخەینە بەردەست، بەڵام دەبێت ئەوانیش دەرفەت بدەن بۆ ئەوەی بتوانین هاوكارییان بكەین، هەروەها چیدیكە هێندە هەڵەكان گەورە نەكەینەوە، من هەندێ جار هەندێ شت دەخوێنمەوە زۆر بەزەیم بە خۆماندا دێتەوە، دەڵێم مانای وایە ئەم وڵاتە هیچ كەسی تیادا نییەو هیچمان نەكردووە، لەبەر ئەوەی هەیە بەو جۆرە باسی ئەم وڵاتە دەكات، وەك ئەوەی هێندەی سەرە دەرزیەك ڕووناكی تێدا نەبێت، بێگومان ئەمە بێجگە لەوەی خۆی تووشی نائومێدی دەكات، خەڵكیش تووشی نائومێدی دەكات، بۆیە نابێت حەساسیەت و ململانێی حزبی وامان لێبكات ددان بە چاكەوخێری یەكتریدا نەنێین، هەروەها نابێت خۆشمان لە كەموكورتیەكان لادەین، بەڕاستی ئەمە دەرفەتێكی گرنگە بە پلەی یەكەم بۆ جەنابی كاك مسعود بارزانی كە سەرۆكی هەرێمی كوردستانە، ئینجا بۆ جەنابی مام جەلال لەبەرئەوەی سەرۆك كۆماری عێراقە،پاشان بۆ پارتی و یەكێتی ئینجا بۆ حكومەت، بۆ ئەوەی بیسەلمێنن لە خواستی خەڵك تێگەیشتوون، وەك چۆن جەنابی كاك مسعود كە لەسەفەرەكەی گەڕایەوە وتی من لە پەیامی خەڵك تێگەیشتم، بۆیە تێگەیشتوون و ئیرادەشیان هەیە بۆ ئەوەی چاكسازیەك بكەن، جێگەی دڵخۆشی هەموو لایەك بێت.


گوڵان: ئایا پێوەندی نێوان ئۆپۆزسیۆن و حكومەتی داهاتوو چۆن دەبینیت؟
عەلی باپیر: ئێمە سێ لایەنی ئۆپۆزسیۆنین، بەڵام هەر یەكەمان بە نەفەسی خۆی، من قەناعەتم بەوە هەیە لاسایی كەس ناكەمەوە، بۆیە من بڕوام بەوە هەیە، ئێمە دەبێت لەگەڵ یەك لە پێوەندیدا بین، نابێت ئۆپۆزسیۆن بوون بكەینە بیانوو بۆ لێكدابڕان، من خۆم وامكردووە بەردەوام پێوەندیم هەبووە لەگەڵ جەنابی مام جەلال وەك سەرۆك كۆمار و سكرتیری یەكێتی نیشتمانی كوردستان، لەگەڵ جەنابی كاك مەسعود وەك سەرۆكی هەرێمی كوردستان و وەك سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان، لەگەڵ كاك نێچیرڤان لەگەڵ د.بەرهەم، لەگەڵ كاك كۆسرەت،كاك فازیل میرانی، هەوڵمداوە بەردەوامبین لە پێوەندی لەگەڵیاندا، پێشنیارمان هەبووبێت یان رەخنە بەرەو روو پێمان وتوون، من پێموایە ئەوە راستە كە ئێمە تەواوكاری یەكتری بین، سەیركار نەبین، بەڵێ راستە ئێمە ئۆپۆزسیۆنین، بەڵام نابێت تەماشاچی بین، پێموایە ئەگەر بەو جۆرە مامەڵە بكەین بارودۆخەكە دەگۆڕدرێت، من تۆپەكە هەرناخەمە گۆڕەپانی ئەوانەوە، راستە دەبێت ئەوان دەستپێشخەری بكەن، بەڵام دەبێت ئێمەش وەك ئۆپۆزسیۆن وەڵامێكی باش بدەینەوە.