نزار جەنابی كە ئێستا تۆژەرە لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ سیاسەتی ڕۆژهەڵاتی نزیك، یەكێك بووە لەو ئەفسەرانەی سوپای عێراق كە دوای ڕاپەڕینی ساڵی 1991ی لە پارێزگاكانی ناوەڕاست و باشووری عێراق، سوپای بەجێهێشووە و ڕووی كردۆتە هەندەران و دوای ڕووخانی ڕژێمی پێشووی عێراق گەڕاوەتەوە وڵات و لەماوەی ساڵانی 2004-2006 بەڕێوەبەری گشی سیاسەتی بەرگری و پێداویستی سەربازی بووە لە وەزارەتی بەرگری عێراق، لە بواری توێژینەوەو تایبەتمەندیشی كە ئێستا لە ئامۆژگای واشنتۆن بۆ سیاسەتی رۆژهەڵاتی نزیك كاری لەسەر دەكات، جەنابی تایبەتمەندە لەسەر كاروباری ئاسایشی عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرۆسەی دیموكراتیزەكردنی ناوچەكە، بۆ قسەكردن لەسەر باری ئاسایش و سەقامگیری عێراق و پرسی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەعێراقدا، پێوەندیمان بە نزار جەنابی-ـەوە كردو بەڕێزی بەمجۆرە وەڵامی گوڵانی دایەوە.

* ئێستا قسەو باسی سەرەكی لەعێراق مەسەلەی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكایە، وادیارە ئەمریكا لەكاتی خۆی هێزەكانی دەكشێنێتەوە، ئایا كشانەوەی ئەم هێزانە تاچەند مەترسی لەسەر ئاسایش و سەقامگیری عێراق دروست دەكات؟
- ئەوە تەواو ڕاستە كە پێویست بە مانەوەی بەشێك لە هێزەكانی ئەمریكا دەكات لە عێراقدا بۆ پشتیوانیكردن لە ڕاهێنان و فێركردنی هێزە ئەمنیەكانی عێراق، نەك تەنیا لەبەر ئەوەی هێزە ئەمنیەكانی عێراق توانای پێویستیان نییە بۆ پاراستنی وڵاتەكە، بەڵكو بۆ ڕاهێنانی سەربازە عێراقیەكان بۆ بەكارهێنانی ئەو كەرستانەی كە تەكنۆلۆژیایەكی بەرزیان هەیە، كە عێراق كڕیونی یاخود لەسەروبەندی كڕینیاندایە لە ئەمریكا، نموونەیەكی دیار لەم ڕووەوە بریتییە لە فڕۆكەی f16. تانكی ئەبرامز، بەلەمی دوریاتی دەریاوانی و...تاد.
بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئەو ڕاستیەش هەیە كە زۆربەی سیاسییەكانی عێراق بەرنامەیەكی ڕاستیان هەیە و تا ئەمڕۆش چوارچێوەی خیتابیان بۆ ڕای گشتی بریتییە لە سەروەری، كە بۆتەهۆی ئەوەی بە بنبەست بگەن شكاندنی ئەمە پێویستی بە بوێرییەكی سیاسی گەورە هەیە كە من گومان لە بوونی ئەم بوێرییە دەكەم. ئەنجامە كۆتاییەكەش بریتییە لە ئامادەیی بۆ سەركێشیكردنێكی گەورە بە ئاییندەی وڵاتەكەوە لەبری ئیعیترافكردن بە بێتوانایی هێزە ئەمنیەكان، ئەگەرچی سەرۆكی ئەركان هاتەپێشەوە و ئامادەبوو ڕووبەڕووی گلەیی بێتەوە كاتێك بە ئاشكرا ڕایگەیاند كە هێزە ئەمنیەكانی عێراق ناتوانن بەرپرسیارێتی تەواوی ئەمنیەتی وڵاتەكە تاوەكو 2020 لە ئەستۆ بگرن.
* لەم بارودۆخەدا كە هەموو لایەنە سیاسییەكانی عێراق موزایەدەی سیاسیی بەسەر یەكدا دەكەن سەبارەت بەمانەوە یان كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا، بەڵام لەسەر ئەرزی واقیع پرۆسەی سیاسی تووشی شەلەل بووە تەنانەت ناتوانن هەیكەلی حكومەتەكەش تەواو بكەن، ئایا لەنێوان ئەم دووجیاوازییە تۆ ڕات چییە؟
- چەمكی جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان گرنگیەكی تەواوی هەیە بۆ باش بەڕێوەچوونی دیموكراسی، بە داخەوە ئێمە هێشتا لە هەوڵی تێگەیشتن لەو چەمكەداین و مەیلی هەوڵدان بۆ باڵادەستبوون بەسەر ئەو سێ پایەیەی دەوڵەتدا زۆر ڕوون و ئاشكرایە. بوونی ئەم ئاڕاستەی كاركردنە وایكردووە وڵاتەكەمان بە دەست نەبوونی خزمەتگوزاری و ئەمنیەتەوە بناڵێنێت و بەردەوام ئابووریەكی لاوازی دەبێت و لە كاروانی جیهانی مۆدێرن دوا دەكەوێت. دەبێت سەركردەكانمان لەو ڕاستیە تێبگەن كە حكومڕانیكردنی وڵات بەهۆی ئایدۆلۆژیایەكی پێشتر دیاری كراوەوە تەنیا لەپێناو جێبەجێكردنیی ئەجێندایەكی ئایدۆلۆژیدا بە هیچ شوێنێكمان ناگەیەنێت و لە كۆتاییدا خەڵك دەنگ دژی ئایدۆلۆژیاكە لەپێناوی بەرەوپێشچووندا دەدەن. كەواتە تاوەكو درك بەم ڕاستیە نەكرێت، چ لەلایەن سەركردایەتی سیاسی یان لەلایەن خەڵكەوە، گرنگ نییە كامیان پێش كامیان بكەوێت، ئەوا عێراق وەك وڵاتێكی ناسەقاگیر دەمێنێتەوە.
* بەڵام ئێستا حاڵەتی بێمتمانەیی لەنێوان پێكهاتە سیاسییەكانی عێراقدا، گەیشتۆتە حاڵەتی بنبەست و مەترسی ئەوە هەیە كە سەرۆك وەزیرانی عێراق زیاتر بەرەو تاكڕەوی هەنگاو بنێت، ئایا پێتوایە ئەم نیگەرانیە لەجێگەی خۆیدایەتی؟
- پێدەچێت نیگەرانیەكی زۆر هەبێت لەلایەن هەموو لایەنە سیاسییەكانەوە لەبارەی مەیلی مالیكەوە-بەدڵنیاییەوە جگە لە لیستی دەوڵەتی یاسا-بەڕای من ئەو نیگەرانیە، نیگەرانیەكی ڕەوایە و دەبێت لەلایەن سەرۆك وەزیرانەوە چارەسەربكرێت بۆ ئەوەی شەریكە سیاسییەكانی دڵنیا بكاتەوە بەوەی ئامادەی پابەندبوون بە یاسا و پاراستنی دەستوورە كە تێكڕای پرۆسە سیاسییەكە و ئاییندەی عێراقی لەسەر وەستاوە. بە پێچەوانەوە، كردەوەكانی دەبێتەهۆی بونیادنانی زۆرینەیەكی گەورە لە پەرلەماندا كە بەس بێت بۆ ئەوەی متمانەی لێوەرگرنەوە.
* ئێستا لەنێوان كورد و حكومەتی بەغدا كۆمەڵێك كێشە هەن، لەهەموویان گرنگتر كێشەی ناوچە دابڕێنراوەكانە، چاودێران پێیانوایە ئەم كێشانە بەرەو ئاڵۆزی دەچێت، ئایا ئەگەر كێشەكە ئاڵۆز بێت تاچەند مەترسی شەڕی ناوخۆ سەرهەڵدەداتەوە؟
- ئەمە یەكێكە لە نیگەرانیە سەرەكیەكانی زۆرێك لە شیكەرەوە سیاسییەكان و چاودێرانی ڕەوشی عێراق، ئەمە هەڕەشەیەكی ڕاستەقینە و دەستبەجێیە، كە دەبێت بە حیكمەتەوە هەڵسوكەوتی لەگەڵدا بكەین لە چوارچێوەی دەستووردا چارەسەری بكەین كە یاسای پیادەكراوە لە عێراقدا، هەر لایەنێك ئامادەنەبێت لە چوارچێوەی دەستووردا كاربكات، دەبێت ڕووبەڕووی بەرپرسیارێتی بكرێتەوە. لەوەش زیاتر، باس لە پێویستی هەمواركردنی دەستووری دەكرێ بۆ ڕاماڵینی هەندێ تەمومژ لەبارەی مادەگەلێكی دەستووری دیاریكراوەوە. بۆ چارەسەركردنی ئەو مەسەلەیە، ئەو پارتەی پێیوایە پێویست بە هەمواركردنی دەستووری دەكات هەموو مافێكی هەیە بۆ پێشنیاركردنی ئەو هەمواركردنانە و ئەگەر لە ڕاپرسیدا پەسەندكران، ئەوا با هەمواربكرێن، لە هەمان كاتدا دەبێت هەمووان لە چوارچێوەی دەستووری ئێستادا كاربكەن نەك بەپێی ئەوەی خۆیان خوازیارین.
* ئایا تاچەند ئەم بارە ئاڵۆزەی عێراق زەمینە دەڕەخسێنێت بۆ ئەوەی دەستێوەردانی ئیقلیمی لە عێراقدا زیاد بێت، یان وەك ئێستا دەوڵەتانی دراوسێ دەستدرێژی بكەنە سەر سەروەریی عێراق؟
- ئەمە یەكێكی دیكە لە نموونەكانی لاوازی عێراق، پێموانییە بوونی ئەمریكا یارمەتیدەر بێت لە چارەسەركردنی ئەم كێشانە، لەبەر ئەوەی ئەم دەستدرێژیانە لەكاتی بوونی ئەمریكا لە وڵاتەكەدا ڕوودەدەن و دوای جێهێشتنی ئەمریكاش بەردەوام دەبێت. تاكە ڕێگا بۆ وەستاندنی ئەم دەستدرێژیانە بریتییە لە بونیادنانی توانایەكی عێراقی ڕاستەقینە بۆ بەرپەرچدانەوە، كە ببێتەهۆی ئەوەی دەستدرێژیكاران دووجار بیر بكەنەوە پێش ئەوەی گورز لە گوندنشینە عێراقیەكان بدەن. لە هەمان كاتدا حكومەتی عێراقی دەتوانێت فشارە ئابوورییەكان بەكاربهێنێت لە هەوڵدانیدا بۆ كاریگەربوون لەسەر هاوسەنگیی ستراتیجی، لەبەر ئەوەی توركیا و ئێران گەورەترین شەریكی بازرگانی عێراقن. دەكرێت ئەمە سەپاندنی باج بەسەر ئەو كاڵا و خزمەتگوزاریانە لەخۆبگرێت كە لەم دوو وڵاتەوە هاوردە دەكرێن و چەندین ڕێوشوێنی دیكە كە دەكرێت بەشێك بن لە موقاتەعەی ئەو كاڵایانەی لەم دوو وڵاتەوە هاوردە دەكرێن یان دروست دەكرێن لەلایەن خەڵكەوە، بردنی كێشەكە بۆ دادگای ڕای گشتی نێودەوڵەتی لەڕێی هەڵمەتی دەزگاكانی ڕاگەیاندن و ڕێكخراوە نێودەوڵەتیەكانەوە.
* زۆر لە پسپۆران مەزندەی دووبارەبوونەوەی ناسەقامگیری لەعێراقدا دەكەن و پێیانوایە لەوانەیە عێراق دووچاری شەڕێكی ناوخۆیی مەزهەبی بێتەوە، ئایا تاچەند ئەم مەترسیانە هەڕەشە لەسەر ئاییندەی یەكپارچەیی عێراق دەكەن؟
ئەمە دەوەستێتەسەر چەند هۆكارێكی كۆمەڵایەتی، جیوپۆلەتیكی و ئابووری. بەپێی ئەو ڕەوشەی ئێستا لە ئارادایە، ئەوا لەبەریەكەڵوەشانێكی سەرتاسەری ئەگەرێكی دوورە، لەگەڵ ئەوەشدا، ئەگەر عێراق بەردەوام بێت لە گرتنەبەری ڕێگای ناعەدالەتی كۆمەڵایەتی و حكومەتێكی لاواز كە ڕای گشتیش هیچ خیتابێكیان نەبێت، ئەوا ئەگەرەكانی ڕوودانی ئەم لەبەریەكەهەڵوەشانە بەشێوەیەكی دراماتیكی زیاد دەكات.