ساڵی پار دوای دەستپێشخەرییەكەی بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، پرۆسەی سیاسیی عێراق لە قەیرانێكی گەورە رزگار كرا و توانرا لایەنە سەرەكییەكان رێكبكەون بۆ ئەوەی حكومەتی عێراق پێكبهێنن، بەڵام هەتا ئێستاش چەندین مەسەلە كە لەو رێككەوتنە ئیمزای لەسەر كراوە، بە هەڵواسراوی ماونەتەوە و جێبەجێ نەكراون. بۆ قسەكردن لەسەر پرسە هەڵواسراوەكان وەك پرسی پڕكردنەوەی پۆستی وەزارەتە ئەمنییەكان و دامەزراندنی ئەنجوومەنی سیاسەتە باڵاكان و هەروەها پرسی مانەوە و كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا، چەند پرسیارێكمان ئاڕاستەی بەڕێز د.رۆژ نوری شاوەیس جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراقی فیدرالی كرد و بەڕێزی بەمجۆرە وەڵامی گوڵانی دایەوە كە ئەمە دەقەكەیەتی.

• وەك بەڕێزتان ئاگادارن دوای دەستپێشخەرییەكەی جەنابی سەرۆك بارزانی، ساڵی پار لایەنە سەرەكییەكانی عێراق توانیان حكومەت پێكبهێنن، بەڵام ئەوەی تێبینی دەكرێت، ئەو رێككەوتنەی لەئاكامی ئەو دەستپێشخەرییە هاتە ئاراوە هەمووی جێبەجێ نەكراوە، بۆیە دەكرێت بڵێین پرۆسەكە كۆتایی نەهاتووە، پرسیار ئەوەیە ئایا تاچەند ئەو رێككەوتنەی لەئاكامی دەستپێشخەرییەكەی بارزانی هاتە ئاراوە جێبەجێ كراوە و ئێستا پرۆسەكە بەكوێ گەیشتووە؟
-ئەو قەیرانەی ئێستا لە ئارادایە، دوو لایەنی هەیە، دەتوانین دوو خاڵ بخەینەڕوو كە نیشانە و خەسڵەتی ئەو قەیرانەن كە ئێستا هەیە: یەكەمیان بریتییە لە جێبەجێنەكردنی هەندێ لە خاڵەكانی ئەو ڕێككەوتنەی كە لەسەر ئەساسی «ڕێككەوتنەكە» حكومەت پێكهێنرا، واتە جێبەجێنەكردنی ئەو ڕێككەوتننامەیەی لە سێبەری دەستپێشخەرییەكەی بارزانیدا ئەنجامدرا، دووەمیان پرسی وەزارەتە ئەمنییەكانە. لە ڕاستیدا جەنابی بارزانی دەستپێشخەرییەكەی دەستپێكردووە، كە لەوانەیە زۆر بە ئاشكرا نەبێت، بەڵام دەستپێشخەرییەكە ئەوەیە ئێستا ئێمە لە بەغدا پێوەندی دەكەین بە كوتلەكانەوە و لەگەڵیان كۆدەبینەوە و لێیان نزیك دەبینەوە و «جص النبض» دەكەین بۆ ئەوەی بزانین تا چ ڕاددەیەك ئامادەییان تێدایە بۆ جێبەجێكردنی ئەو ڕێككەوتننامەیەی لە دەستێپێشخەرییەكەی بارزانی كەوتەوە، دووەمیان بەدواداچوونی پرسی پڕكردنەوەی پۆستە ئەمنییەكانە. لەم ماوەیەدا سەرۆكایەتی دوو كۆبوونەوەم لە بەغدا كردووە، كوتلەكان هەموو ئامادەبوون، ئەو كوتلانەی كاتی خۆی لەگەڵیاندا ڕێككەوتبووین، بەپێی ئەو كەشەی لە ئارادایە، بەپێی ئەو دەرئەنجامەی هەیە، پێدەچێت ئامادەكارییەكی باش هەبێت بۆ جێبەجێنەكردنی ڕێككەوتننامەكە. مەبەستم چییە لە جێبەجێنەكردنی ڕێككەوتننامەكە؟ مەبەستم جێبەجێكردنی ئەو مەسەلانەی ماونەتەوە، وەك جێبەجێكردنی ئەنجومەنی نیشتمانی سیاسەتە باڵاكانە، ڕێككەوتووین لەسەر ئەوەی جێبەجێی بكەین، كە یاساكەی بنێرینە پەرلەمان، هەروەها ڕێككەوتووین لەسەر ئەو خاڵەی جێگەی موناقەشە بوو، ئەویش بریتی بوو لەوەی چ دەزگایەك سەرۆكی ئەو ئەنجومەنە دەستنیشان دەكات، بۆ نموونە ئەلعێراقیە داوای دەكرد پەرلەمان هەڵیبژێرێت، هاوپەیمانی نیشتمانی داوای كرد ئەنجومەنەكە خۆی لە ناوخۆیدا هەڵیبژێرێت. ئێمە پێشنیاری ئەوەمان بۆكردن ئەنجومەنەكە هەڵیبژێرێت و پەرلەمان وەك هەر وەزیرێك یان بەرپرسێكی باڵا موسادەقەی لەسەربكات. پێشبینی من ئەوەیە ئەو پێشنیارە قبووڵبكرێت و هەنگاوی باش هەڵبگیرێت بە ئاڕاستەی دروستكردنی ئەو دەستەیە. من لە هەندێ لە لێدوانەكانی لیستی ئەلعێراقیەم بیستووە كە ڕەنگە عەللاوی بە هەڵوێستی خۆیدا بچێتەوە و سەرۆكایەتی ئەو دەستەیە بگرێتەئەستۆ، واتە لەم ڕووەوە ئەلعێراقیەش هاتوونەتە پێشەوە. ئەمە دیوێكی ئەو ڕێككەوتننامەیەیە، كە شتی دیكەش لەخۆ دەگرێت، بۆ نموونە ئەو خاڵانەی لەگەڵ كوردستان ئیتیفاقی لەسەر كراوە، كە پێویستە هەمووی جێبەجێبكرێت، ئێستا ڕێككەوتن كراوە لەسەر ئەوەی وردە وردە دەستبكەن بە جێبەجێكردنی. ئێستا یاساكە لە پەرلەمانە و پێویستە لەوێ گفتوگۆی لەسەر بكرێت و نوێنەرانی هەرێمیش بچنەئەوێ، ئەمە جگە لە ئەندامانی پەرلەمانی خۆمان، كە كاتێك گفتوگۆی لەسەركرا، ئەوانیش ڕاوبۆچوونی خۆیان دەستنیشان بكەن لەسەر ئەو ڕەشنووسەی كاتی خۆی ڕێككەوتنی لەسەر كراوە. ئەوە لە هەل و مەرجێكدا ئەو ڕێككەوتنە كراوە، ئێستا هەل و مەرجێكی نوێ هاتووتە پێشەوە، ئەویش پێویستی بە پێداچوونەوە هەیە. هەروەها مەسەلەی چاكسازی دەستەی قەزا، مەسەلەی چاكسازی و ئیدارە، مەسەلەی دروستكردنی هاوسەنگی لە وەزارەتەكاندا، وەزارەت هەیە هەمووی هەر یەك لایەنە، وەزارەت هەیە دوو لایەنە، وەزارەت هەیە یان هەر سوننەیە، یان هەر شیعەیە، واتە هاوسەنگیەك دروستبكرێتەوە كە هاوسەنگی دەستووری پێ دەڵێن، بە تایبەتی لە وەزارەتەكانی حكومەتی ئیتیحادی، تۆ ناتوانیت هاوسەنگی لە كەربەلا، یان نەجەف یان بەسرە دروست بكەیت، بەڵام لە موسڵ دەكرێت لەگەڵ كورددا، بەپێی قەبارە و توانای پێكهاتەكان، ئەوە لە موسڵ، بەڵام لە زۆر شوێندا ناتوانیت ئەو هاوسەنگیە دروستكەیت، بەڵام بە تەئكید دەبێت وەزارەتە ئیتیحادییەكان هاوسەنگیەكی دەستووری تیاهەبێت، كە نوێنەرایەتی هەموو پێكهاتەكانی تیابكرێت و لەهەمان كاتیشدا نوێنەرایەتی پارێزگاكانیشی تیابكرێت، چونكە ئەوە گلەییەكی گەورەیە. ئەمانە دەكرێت و ڕێككەوتنیان لەسەر كراوە، كە لە چەند ڕۆژی داهاتوودا، لەوانەیە لەگەڵ هەموو كوتلەكاندا ئەم ڕێككەوتنە بكەین و خشتەیەكی زەمەنی بۆ دادەنێین بۆ جێبەجێكردنیان. دەمێنێتەوە سەر وەزارەتە ئەمنییەكان، تا وەزارەتە ئەمنییەكان پڕنەكرێنەوە، ئەوا حكومەت كامڵ نییە، پێكنەهێنراوە بەتەواوەتی، كەموكورتییەكی تیایە، لە ڕاستیدا وەزارەتە ئەمنییەكان مەسەلەیەكی زۆر گرنگە، چونكە ئەگەر بەباشی ئەو وەزیرانە دەستنیشان نەكرێن و ئەگەر بەباشی لایەنی ئەمنی بەڕێوە نەبردرێن، ئەوا بۆی هەیە هەموو بارودۆخەكە تێكبدات، لەبەر ئەوە دەبێت هەلوەستەیەكی زۆری لەسەربكرێت، بە تایبەتی ئێمەی كوردیش بزانین چیی باشە بكرێت، بۆ نموونە مومكین نییە وەزارەتێكی وەك وەزارەتی بەرگری تەسلیم بە كەسێك بكرێت كە تاقیكراوەتەوە كەسێكی خراپە و دژ بە كوردە، تەنانەت ئەگەر هاوپەیمانی نیشتمانیش بیەوێت، یان وەزارەتی ناوخۆ تەسلیمی كەسێك بكەین كە پێشتر بزانین كەسێكی خراپە، یان بەعسیە و شتێكی زۆر خراپ دەكات. لەبەر ئەوە ئێمە لەگەڵ ئەوانەی هاوپەیمان و دۆستی ئێمەن، دەبێت زۆر بە وردی ڕەچاوی ئەوە بكەین ئەو كەسایەتیانەی هەڵدەبژێردرێن حوكمی پێشوەختی لەسەر كێشەی كورد نییە، حوكمی پێشوەختی لەسەر ئەو پرۆسە دیموكراسیە نییە كە لە عێراقدا هەیە، حوكمی پێشوەختی لەسەر دەستوور نییە، چونكە هەندێكیان دەڵێن ئێمە دەستوور دەنووسینەوە، واتە سەر لەنوێ دەینووسنەوە، هەندێ كەس ئەوانەی ئەندامی عێراقیەشن، بەڵام لایەنی تر ئەوە ناڵێن. باسی هەندێ هەمواركردنیش دەكرێت كە مومكینە ئینسان بتوانێت دانوستاندنی لەسەر بكات، بۆیە لە مەسەلە ئەمنیەكانە تا ئێستا ڕێككنەكەوتووە، چونكە ئەلعێراقیە پێداگیری دەكات لەسەر ئەوەی خۆی یەكێك بۆ وەزارەتی بەرگری بپاڵێوێت، هاوپەیمانی نیشتمانی دەڵێت ڕێككەوتنەكە بەو شێوەیە نییە كە ئەلعێراقیە یەكێك بۆ وەزارەتی بەرگری دەستنیشان بكات، بەڵكو ڕێككەوتنەكە ئەوەیە كە كەسێكی سوننی بۆ وەزارەتی بەرگری و كەسێكی شیعە بۆ وەزارەتی ناوخۆ دەستنیشان بكرێت، بەڵام ئەو كەسایەتیانە ناسراوبن بە نیشتمانپەروەرێتیان، بە نەزاهەتیان و هەموو لایەكیش ڕازی بێت لەسەری، نەك بە تەنیا یەك لایەن لەسەری ڕازیبێت، ئێستا مالیكی دوو كەسی كاندیدكردووە بۆ ئەو دوو پۆستە، ئەوەندەی من بیزانم، جەنابی سەرۆك بارزانیش دەیانناسێت، بە خەڵكێكی باش دادەنرێن، ڕاستە مالیكی تەرشیحی كردوون، یەكێك لەوان سعدون دلێمی-یە، ئەوی تریشیان تۆفیق یاسریە، ئەمانە لە موعارەزە لەگەڵماندابوون، ڕۆڵیان هەبووە لە پرۆسە سیاسییەكە، هەڵوێستیان بەرامبەر كورد باشە، باوەڕیان بە دەستوورەكە هەیە، لە هەمان كاتدا نە حزبی دەعوە و نە جەماعەتی ویفاقن، نە سەر بەم حزبە یان ئەو حزبەن. واتە دەتوانین بڵێین كەسایەتیگەلێكی تا ڕاددەیەك بێلایەنن، لەبەر ئەوە مەقبولن لەلایەن كوردەوە و ئەمانە قبووڵدەكرێن. ئێمە پێمانوایە و پێویستە ئەلعێراقیەش هەنگاوی تر بنێت، كە لە ڕاستیدا مالیكیش هەنگاوێك چۆتەپێشێ، كە كەسایەتی بۆ وەزارەتی بەرگری و وەزارەتی ناوخۆ دەستنیشانكردووە كە بە كەسایەتی خۆی ئیعتیبار ناكرێت، ئێمە لەسەر ئەوەش ئیشدەكەین، ئەویش لە چوارچێوەی دەستپێشخەرییەكەی بارزانی. كەواتە وەك ئەوەی باسم كرد، لە لایەك تەواوكردنی حكومەت، لایەنێكی دیكە ئەوەیە كێشەیەكی تر هەیە كە ئەویش كێشەیەكی ئەساسیە، ئەویش مانەوە یان پاشەكشەی هێزەكانی ئەمریكا، جەنابی سەرۆك داوای كردووە ئێمە بچین، دانیشین لەگەڵیاندا، كۆبوونەوەیان لەگەڵدابكەین و «جص النبض» بكەین، بزانین تا چ ڕاددەیەك مومكینە چارەسەرێكی مامناوەند بدۆزینەوە كە ئەو لایەنانە هەمووی لەسەری كۆكبن.



• خوێندنەوەی جەنابتان چییە بۆ ئەو كۆدەنگیە ناوخۆیی و نێودەوڵەتیە لەسەر ئەوەی جەنابی سەرۆك دەستپێشخەریی بكات بۆ یەكلاكردنەوەی ئەو قەیرانانەی كە مەترسی ئەوەیان لێدەكرێت سەربكێشن بۆ هەڵوەشاندنەوەی حكومەتی عێراق؟
- دەستپێشخەرییەكەی بارزانی سەركەوت بۆ پێكهێنانی حكومەت و بۆ هەڵبژاردنی دەزگا ئەساسییەكان و ڕێوشوێنی دانا بۆ ئەوەی حكومەتێكی ڕێكوپێك لە عێراقدا بێتەكایەوە و ئیشی خۆی بكات، ئەمە هونەری ئەودەستپێشخەریە بوو كە كاتی خۆی سەركەوتین تیایدا. هەروەك باسم كرد ئێستا ئەم دەستپێشخەرییە بەردەوامە و ئیشارەی پێداوین كە «جص النبض»ی هێزەكان بكەین، بۆ ئەوەی بزانین ئایا ئامادەن بە ڕێك و پێكی هەموو ڕێككەوتنەكە جێبەجێ بكەن و چارەسەری ئەو پێشهاتە نوێیانەش بكەن كە هاتوونەتەپێشێ، ئەو كاتە مومكینە بە ڕەسمی بانگهێشتیان بكەین بۆ هەولێر یان شوێنێكی دیكە بۆ ئەوەی كۆببینەوە بۆ ئەوەی لەمەساتی كۆتایی یان خاڵە كۆتاییەكان جێگیر بكەین، بۆ ئەوەی سەرلەنوێ دەست بە ئیشێكی ڕێكوپێك بكەینەوە و عێراق بخەینەوە سەر سكە. من پێمخۆشە ئاماژە بەوە بكەم بێجگە لە دەستپێشخەرییەكەی بارزانی و تەواوكردنی حكومەت و جێبەجێكردنی ئەو ڕێككەوتنەی كە لەسەر ئەساسی دەستپێشخەرییەكەی بارزانی ئەنجامدرابوو، دەبێت دیسان هەڵوەستەیەك بكەین لەسەر مانەوەی هێزە ئەمریكیەكان، مەسەلەی هێزە ئەمریكیەكان ئەوەنییە لایەنێك بڵێت من پێوەندیم بەو مەسەلەیەوە نییە و لایەنێك بڵێت من پێوەندیم بەو مەسەلەیەوە هەیە، یان خۆی دووربگرێت لێی یاخود خۆی بە محاید بزانێت، ئەمە ڕاست نییە، ئەمە مەسەلەیەكە پێوەندی بە هەموو عێراقەوە هەیە، لێرە ڕاو و بۆچوونی جەنابی سەرۆك وایە نابێت لایەنێك بە تەنیا بەجێبێڵیت، دەبێت لایەنەكان هەموو دابنیشن و یەك هەڵوێستیان هەبێت، بیری لێبكەنەوە، موناقەشەی بكەن و بگەنە یەك هەڵوێست، ئەویش بە مانەوەی هێزەكان یان بە چوونەدەرەوەی هێزەكان، ئینجا ئەگەر بمێننەوە چۆن بمێننەوە، ئەگەر بچنە دەرەوە چۆن بچنە دەرەوە. ئەگەر دەستپێشخەرییەكی نوێ كرا، ئەمەش بەشێك دەبێت لەو دەستپێشخەرییە.