هاووڵاتیان لە روانگەی جیاوازەوە راڤەی هەڵبژاردنی هاوسەر دەكەن
March 3, 2020
کۆمەڵایەتی
گوڵان: كۆمەڵایەتی
هونەرمەند حەمەڕەشید هەرەس، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «هەڵبژاردنی هاوسەر لە لایەن پیاوەوە، بەپێی كۆمەڵگەكان جیاوازی زۆری هەیە، لە كۆمەڵگەی رۆژئاوایی ئەو هەڵبژاردنە زۆر ئاسانترە لە كۆمەڵگەیەكی داخراوی رۆژهەڵاتی، كە وابەستەیە بە زۆر نەریتی دینی و خێڵەكی و هەلومەرجی دانیشتووانەكەیەوە. لە كۆمەڵگەی رۆژ ئاواییدا پیاو سەربەستە لە هەڵبژاردنی هاوسەردا، ئەو پیاو و ژنە بە ئاسوودەیی دەتوانن ماوەیەكی زۆر، بێ پرۆسەی هاوسەرگیری بەیەكەوە بن، بە قووڵی لە یەكتر بگەن، ئینجا لە كاتی نزیكبوونەوەدا هەڵسوكەوت و رەفتاریش تاقی دەكەنەوە. لێرەدا ژن و پیاوەكە هەردووكیان بەشدارن لەهەڵبژاردندا. بەڵام لە كۆمەڵگەی رۆژهەڵاتی بەو جۆرە، زۆر دەگمەنە، یان هەر نییە.» هاوكات دەڵێت: «پیاوان تەنیا شێوە و روخسار هەڵدەبژێرن، بە پەلەپەل خۆیان دەخەنە ناو پڕۆسەی هاوسەرگیرییەوە، لەو ماوە كورتەدا یەكترییان بە باشی بۆ دەرناكەوێت، ئا لێرەدا رێكەوت رۆڵ دەبینێت، جا یان ئەو پیاو و ژنە سەركەوتوو دەبن، یان دادگاو تەڵاق چاوەڕێیانە، زۆر جار هاوسەرانی لە یەك ناڕازی لەبەر نەریت و قسەی خەڵكی لە یەكدی جیا نابنەوە و ژیانیان دەبێتە دۆزەخ و بە ناچاری وەك دوو دوژمن لە ماڵەكەدا دەمێننەوە. كەواتە لێرەدا كە مەبەستمان كۆمەڵگە كوردییەكەی خۆمانە، پیاو هەر چۆنێك هەوڵ بدات كە هاوسەرێكی بەدڵی خۆی دەست بكەوێت، بیەوێت و نەیەوێت رێكەوت و شانس رۆڵی سەرەكی هەیە. ئەم بۆچوونەی دەرمان بڕی بەلای خانمیشەوە هەمان بۆچوونە.»
ئاواز شێرزاد بەرپرسی ناوەندی سیدەكان-ی یەكێتی ئافرەتانی كوردستان، رایوایە: «مرۆڤ بەتێكەڵبوون لەگەڵ ژینگەو سرووشت و هەڵكشانی تەمەن و گەیشتن بە واقیعی فیكر و دڵ،پێویستی بە رەگەزی بەرامبەر هەبووە، تا كاروانی ژیانی و ئەو تەمەنەی هەیەتی لەگەڵیدا بەڕێی بكات، بۆئەم مەبەستەش هەوڵ دەدات لە رێگەی هاوسەرگیرییەوە ئەم كاروانی ژیانە دەست پێ بكات، بەگشتی ئافرەتان زۆربەیان هاوڕان لە هەڵبژاردنی رەگەزی بەرامبەر، ئافرەت بەگشتی دەیەوێت كەسێك بكاتە هاوژینی خۆی كە بەشداری سەرەكیی ژیان و خۆشی و ناخۆشییەكانی بێت، ئافرەت حەز دەكات میهرەبانترین پیاو هەڵبژێرێت، پیاوێك كە لە قاڵبی مرۆڤێك بێت، نە دڵی لێی پیس بێت و، نە رەزیل و نە بەخیل بێت.» گوتیشی: «لەم رۆژگارەدا نێر زۆرە، بەڵام پیاوی مەرد و خاوەن هەڵوێست كەمە كە بۆ خانمەكەی شاخێكی گەورە و بەهێز بێت، بۆیە ئافرەت دەبێت ژیرانەتر بڕیار بدات لە هەڵبژاردنی هاوسەر، مرۆڤ ناتوانێت لە دوورەوە كەسی بەرامبەر بخوێنێتەوە بۆ ئەوەی لێی تێبگات، بەڵكو دەبێت بەكردەیی بچێتە واقعی ژیانی هاوبەش،كە ئەمەش زۆربەی كات ئافرەت دەكاتە قوربانی، چونكە زۆرجار هاوسەرگیری وەكو وەرەقەی یانەسیب، یان وەكو یاریی قومار وایە، یان براوەی، یان دۆڕاو.»
نووسەر و شاعیر ڕووزار ئەحمەد، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «دیارە هەڵبژاردنی خواست و حەزەكان بەپێی پەروەردەو كۆمەڵگەو دابونەریتەكان جیاوازییان هەیە، جا هاوسەرگیری بۆخۆی پرۆسەیەكە هەموومان تێیدا بەشدارین، بۆ ئەمڕۆی هاوسەرگیریمان لایەنی فیكری و مەعریفی زۆر گرنگە و كاریگەری لەسەر ئایندەی پێكەوەبوون و بەختەوەری خێزانمان هەیە، رەنگە هەر نەبوونی ئەو یەكسانیی بیرو هزرە،كاریگەریی نەرێنی لەسەر هەڵوەشاندنی ئەو پرۆسەیە دروست كردبێ، لەلایەكی دیكەوە ئەمڕۆ جەنجاڵیی ژیان و تەكنەلۆژیا وایكردووە،تاك بەردەوام بەدوای كەسێكدا بگەڕێ كە تۆزێك لەو ژاوەژاوەو كێبڕكێیەی بۆ هێورو ئارام بكاتەوە،بەداخەوە لەكۆمەڵگەی ئێمەدا هێشتا پیاو وەكو روخسارو چێژو پەیوەندیی كۆمەڵایەتی و دابونەریت تەماشای خۆشەویستی و هاوسەرگیری دەكات،بۆیە لەتەمەنێكی كورتدا كاڵ دەبێتەوەو ئەو شەوق و رەونەقەی نامێنێت، كەواتە پیاو و كۆمەڵگە دوو جومگەی بنەڕەتی ئەو پرۆسەیەن و شكست و سەركەوتنیشی بەو پێوەرە دەگۆڕێ، ئینجا لێرەوە دەتوانین بڵێین جۆری هاوسەرگیرییەكە لەناو عەقڵی خودی تاكدا تاوتوێ دەكرێ و تەرەفی بەرانبەریش دەبێ لەو ئاستەدابێت، بۆ ئەوەی نەبێتە قوربانیی پرۆسەكە.»
سندس حوسێن، چالاكی مەدەنییە و هێما بۆ ئەوە دەكات كە «زۆر زەحمەتە بتوانین وەك خۆی شرۆڤەی بابەتەكە بكەین، چونكە ئافرەتان حەز و خولیای جیاوازیان هەیە، كولتوورو نەریتی كۆمەڵگەش وەك مۆرانە لێیان ئاڵاوە، بەراددەیەككە ئافرەت ناتوانێت حەزەكانی خۆی لەو ژینگە كۆمەڵایەتییەدا یەكلایی بكاتەوە، پیاوانییش لە هەڵبژاردەو حەزەكانیان بەهەمان شێوە لەژێر كاریگەریی ئەو كولتوورەدان.» هاوكات دەڵێت: «بەداخەوە زۆرجار ئافرەت تەنیا لەترسی مانەوەو بڕینی وشەی قەیرەكچ بەباڵایدا، یان دەستخستنە نێو ژیانی لەلایەن دەوروبەریەوە ناچار دەبێت دەستبەرداری هەڵبژاردنی هاوسەر بێت و كەسێك هەڵبژێرێت كەزۆر كەم ئەو خەسڵەتانەی تێدابێت كە ئەو دەیخوازێت.» گوتیشی: «وەك ئەو ئەزموونەی لەژیان هەمە، چ وەك كچێك لە رابردوودا و پاشان وەك هاوسەرو دایكێك لە ئێستادا،دەتوانم تیشك بخەمە سەر هەندێك لەو خەسڵەتانەی كە ئافرەت بۆ ئەوكەسەی دەبێتە هاوبەشی ژیانی دەیخوازێت.ئافرەت دەخوازێ پیاو عاشقی بێت و تێیبگات لەلایەنی سۆزو خۆشەویستی و توانای دەڕبرینی وشەی پڕ هەست و سۆزی هەبێت وبتوانێ دنیای دڵی هەمیشە بە ستایشەكانی پڕ بكاتەوە.ئافرەت دەخوازێ هاوبەشی ژیانی كەسێكی لێبووردە و جێی متمانە بێت، چونكە كەسی لێبووردە بە ئاسانی دەستبەرداری نابێت،ئافرەت ئەو پیاوەی دەوێت كە ریزی لێدەگرێت و وەك مرۆڤیكی خاوەن خەون و خولیا مامەڵەی لەگەڵدا دەكات، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا ئافرەت دەیەوێت هاوسەرەكەی چاولەدەر نەبێت و تەنیا دونیای بەو پڕ ببێتەوە، بەپێچەوانەوە ئافرەت هەست بەشكان و رووخانی دەروونی دەكات، ئەگەرچی لەهەوڵی شاردنەوەی هەستەكانیشی بێت.»
رۆژنامەنووس ژیلا كەریمی رایوایە : «پێوەری هەڵبژاردنی هاوسەر بەقەد تاكەكانی كۆمەڵگە جیاوازە و هەر كەسەو بە پێی پێوەرێكی كۆمەڵایەتی، یان چەند پێوەرێك هاوبەشی ژیانی هەڵدەبژێرێت. رەنگە ئەوەی لای ئافرەتێك میلاك و مەرجی هاوسەری باشە، بەلای كچێكی دیكە هەر گرنگی پێنەدرێت.» هاوكات دەڵێت: بەرای من هاوسەنگی لە تاك بە تاكی پێوەرەكان باشترین رێگەیە بۆ سەركەوتنی پرۆسەی هاوسەرگیری و مەرجەكانی دیكە كە پێویستن، ئەوەیە كە هاوسەر تێگەیشتن و لێبووردەیی هەبێت. توانی خۆگونجاندن و تێگەیشتن لە كێشەكانی هەبێت و هەوڵ بۆ چارەسەری بدات، ئەوانە لەو پێوەرانەن كە زەمانەتی بەختەوەریی ژیان دەكەن.» گوتیشی: «دەبێت هەڵبژاردنی هاوسەر لەسەر پێوەرە دەروونییەكان بێت، نەك رواڵەت، چونكە جوانی و سەروەت و سامان لەو شتانەن كە بە تێپەڕبوونی كات كۆتاییان پێ دێت، بەڵام خوو و ئاكاری جوان لەو بنەمایانەن كە دەكرێت ژیانی داهاتووی لەسەر بونیاد بنرێت. كەواتە هاوسەنگی و لێكچوون بۆ بەختەوەبوون پێویستە و دەكرێت ژیانێكی پڕ لە متمانە و رێز لەسەری دابمەزرێت.»
راگەیاندنكارفەرهاد بڵباس، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «دەتوانم بڵێم گەنجانی ئەم سەردەمە 95%یان بەبێ بیركردنەوە هەنگاو بۆ هاوسەرگیری دەنێن، بۆیە ئەنجامەكەی لەوانەیە باش نەبێت، هۆكارەكەشی پەلەكردنە، چونكە ئەوەندەی بیر لە ئەنجامدانی دامركاندنەوەی حەزەكانیان دەكەنەوە،بیرلە بەرپرسیاریەتی خێزان ناكەنەوە.» جەختیش لەوە دەكاتەوە كە «پیاوان لە رێگەی خۆشەویستییەوە حەز بە پێكهێنانی ژیانی هاوسەری دەكەن،پێیانوایە ئەوە سەركەوتووترین رێگایە و وا هەست دەكەن زیاتر لەیەكتری تێدەگەن، بەڵام ئەگەر بەدوادچوونی ورد بكەین، ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت،رێژەی زۆربەی جیابوونەوەی هاوسەرەكان ئەوانەن كە لە رێگەی خۆشەویستییەوە هاوسەرگیرییان كردووە، ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە بەر لە ئەنجامدانی پڕۆسەكە، كۆمەڵێك بەڵێنی گەورەیان بەیەكتری داوە، دواتریش هەمووی بووە بە بڵقی سەر ئاو، یان زۆر جار راددەی خۆشەویستییان بۆ یەكتری وادەكات، غیرە لەیەكتری بكەن و دڵپیسی لە نێوانیان سەر هەڵبدات و ببێتە هۆی جیابوونەوەیان، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا پیاو پێویستی بە ئافرەتێكی گوێڕایەڵ و ئارامە، تاوەكو بیكات بە شاژنی دڵ و ماڵ و ژیانیشی.»