رژێمی رووخاوی بەعس لە پاش ئەنفالی بارزانییەكان، شاڵاوە بەدناوەكەی ئەنفالی رووبەڕووی خەڵكی وڵاتپارێزی گەرمیان كردەوە. ئەو تاوانە دڕندانە و دژی مرۆڤایەتییە سەدان دایكی جەرگسووتاو و هەزاران ئافرەتی بێ هاوسەر و بێ باوك و برا كرد. كەسوكاری ئەنفالكراوان و ئەوانەی لە دۆزەخی ئەنفال رزگاریان بوو، جگە لەوەی بەردەوام و تا هەنووكە لە چاوەڕوانیی كەسوكاریاندا دەژین، كۆمەڵێك ئاریشە و گرفتی كۆمەڵایەتی بەرۆكیانی گرتووە، بەتایبەتی ئەو كچانەی كە لە كوشتارگەكانی ئەنفال رزگاریان بووە. یەكێك لەو ئافرەتانە كە لە كاتی ئەنفالدا تەمەنی تەنیا دە ساڵ بووە، بەسەرهاتی خۆی بۆ گۆڤاری گوڵان دەگێڕێتەوە.

سەرگوڵ تەها، ئافرەتێكی تەمەن 41 ساڵان و دایكی دوو منداڵە، وەك خۆی باسی دەكات هێشتا تەمەنی لە دە ساڵ تێنەپەڕیبوو، كە هەموو خێزانەكەیان بەر پرۆسەی بەدناوی ئەنفال كەوتوون. دواتر باوك و براكانی جیا كراوەنەتەوە و تا ئێستاش چارەنووسیان دیار نییە.
سەبارەت بە مەینەتی و كێشە و گرفتی كەسوكاری ئەنفالكراوان قسەی زۆر كراوە، لە زۆر راپۆرتی مەیدانیشدا هەموو دیمەنە دڵتەزێنەكانی ناو گرتووخانەكان و ئۆردوگا زۆرەملێیەكان وێنا كراون، بەڵام وەك سەرگوڵ تەها دەڵێت: «كچانی رزگاربوو لە دەستی دڕندەكانی سوپای بەعسی، هاوتای كچانی رزگاربوو لە دەستی تیرۆریستە دڕندەكانی داعش كێشەی زۆر گەورەی تایبەت بە خۆیان هەیە. چونكە سەرەڕای قوربانیبوونیان بە هۆی جۆری مامەڵە و رەفتاری نامرۆڤانەی دوژمنانیان، كەچی كۆمەڵگە لە بری ئەوەی ئامێزیان بۆ بكاتەوە هەتا برینەكانیان ساڕێژ بێت، زۆر جار برینداریان دەكەن.»
سەرگوڵ ناخی پڕە لە ئازار و كاتێك باسی بەسەرهاتی خۆی و كەسوكاری دەكات، چاوی دەبێتە كانیاوی فرمێسك و هەنیسكی گریان قسەكانی پێ دەبڕێت. ئەو یەكێكە لەو هەزاران ئافرەتەی كە بەر تاوانە گەورەكەی «رژێمی لە گۆڕنراوی بەعس» كەوتووە، بەمجۆرەش باسی ژیانی خۆی دەكات:
«من دوا منداڵی خێزانەكەمان بووم. تەمەنم هێشتا دەساڵی پڕ نەكردبوو، ئەنفالچییەكان خۆم و هەموو خێزانەكەمیان گرت و رەوانەی (سمود)یان كردین، لەوێ پیاوەكانیان لێ جیاكردینەوە، باوكم و سێ برای منیشیان برد، كە تا ئێستاش نازانین تەرمەكانیان لە كام گۆڕی بەكۆمەڵە، ئافرەتەكانیشیان لەگەڵ پیاوانی پیر و بەساڵاچوو بەرەو (نوگرە سەلمان) نارد. سەیارەی گەورەی بارهەڵگری سەربازی كە «ئیڤا»یان پێ دەگوت، پڕ دەكرا لە خێزانی كورد و بە پیر و گەنج و ژن و پیاو و منداڵ لە گوندەكان بار دەكران و گوندەكانیشان دەسووتاند و بە شۆفڵ وێرانیان دەكرد. لە نوگرە سەلمان ئەوەی بە لێدان دەكوژرا و ئەوەی لە بەر نەخۆشی كۆچی دوایی دەكرد، تەرمەكانیان دەبوونە خۆراكی سەگە هارەكان، باری تەندروستی و خۆراك زۆر خراپ بوو. ئەوە جگە لەوەی كە كچان و ژنانی گەنج دەستدرێژی دەكرایە سەریان و هەندێكیان خۆیان دەكوشت. بەڕاستی برینی ئەنفال و ئازارەكانی تا كۆتایی ژیانمان نابڕێتەوە.
دوای دەرچوونی لێبووردنی گشتی بە وەجبە بەرمانیان دەدا. بەڵام دوای رزگاربوونیشمان لەو دۆزەخە، تازە كێشەكان دەستیان پێدەكرد، من و دایكم و خوشكێكم بە تەنیا ماینەوە، سەرپەرشتی خێزانمان نەمابوو، ناچار بووین خۆمان نانی خۆمان پەیدا بكەین. ژیانێكی زۆر ناخۆشمان هەبوو. لە خوێندن دابڕابووین و وەك كوڕان كارمان دەكرد. دایكیشم نەخۆش بوو. ئازاری زۆری بینیبوو، تەواو لاواز ببوو. بە هەزار مەینەتی بژیوی خۆمان دابین دەكرد. دوای شەش ساڵ پێموایە ساڵی 1994بوو، خوازبێنیم بۆ هات و مێردم كرد، هێشتا تەمەنم نەبوو بە بیست ساڵ، بوومە دایكی دوو منداڵ، بەڵام ماڵە خەزوورانم لە نوگرە سەلمان خراپتر بوو بۆ من. بەردەوام ناوناتۆرە و سووكایەتی بوو. تەنیا خەزوورم حورمەتی دەگرتم، ئەویش بەختە رەشەكەی من تازە بووك بووم كۆچی دوایی كرد. دوای كۆچی خەزوورم، خەسووم و دشەكانم بەردەوام سووكایەتییان پێ دەكردم، بە پاشماوەی بەعس ناویان دەبردم، لە حاڵێكدا من ئەو كات هێشتا تەمەنم دە ساڵان نەبوو كە ئەنفال كراین، مێردەكەشم دوای دوو منداڵ ژنی بەسەردا هێنام، زۆری لێ دەدام و بە چاوی سووك سەیری دەكردم، بۆیە ناچار جیابوومەوە. تا نزیكەی پازدە ساڵ لە دیداری دوو كوڕەكەم بێبەش بووم، دوای ئەوە جار و بار دەهاتن بۆ لام، زۆر جاریش بە دزی باوكیانەوە سەردانیان دەكردم، بەڵام ئێستا ئەوان گەورە بوون و دەزانن باوكیان چەند غەدری لە من كردووە. هەر دووكیان بۆ هەمیشە هاتووەنەتە لای خۆم و تەنیا جاروبار سەردانی باوكیان دەكەن. بەڕاستی من و زۆر كچی وەك من بێتاوان دوای رزگاربوون لە دۆزەخی ئەنفال تووشی دۆزەخی ناتۆرەی كۆمەڵگە بووین.»
بەسەرهاتی سەرگوڵ مشتێكە لە خەروارێك ئاریشەی كەسوكاری ئەنفالكراوان، بۆیە هەست بەوە دەكەین دوای پتر لە سێ دەیە لە كارەساتی گەورە و تاوانی دژی مرۆڤایەتی «ئەنفال»ـی بەدناو، كە لە دژی پێناسەی نەتەوەیی كوردی بێتاوان و ئاشتیخواز ئەنجام درا، هێشتا برینەكانی ئەو زامە قووڵە سارێژ نەبوون و كەسوكاری ئەنفالكراوەكان و بەتایبەتی ئافرەتانی قوربانیی دەستی ئەو تاوانە نەگریسە، تا هەنوكەش بە فرمێسك چیرۆكی ئازاری ژیان و چاوەڕوانییە تاقەتبڕەكەیان دەگێڕنەوە.
ئەو كچانەی بە ئاواتی باوەشكردنەوەن بۆ ئامێزی باوكانەی باوك و برای ئەنفالكراویان، یان ئەو هاوسەرانەی كە تا ئێستاش بە هەر تەقەیەكی دەرگەی ماڵەكەیان، بەگوڕ و تین و بەپەلە، دەلاقەی دەرگەی خانووەكەیان دەخەنە سەرپشت، بۆ ئەوەی هەواڵێكی هاوسەری بێسەروشوێنكراویان دەست بكەوێت، ژمارەیان كەم نییە، چونكە ئەوەی لە پرۆسەی ئەنفالدا رووی دا، تەنیا هەوڵێك نەبووە بۆ لەناوبردن و كوشتنی دانیشتووانی دەڤەرێك، بەڵكو هەوڵێك بووە بۆ سڕینەوەی مۆركی نەتەواویەتی گەلی كورد، بۆیە چووەتە خانەی جینۆساید و لە ئاستی جیهانیدا ئیدانە و پرۆتستۆ كراوە، لە هەلومەرجی ئێستاشدا كەسوكاری قوربانییانی شاڵاوەكانی ئەنفال، وێڕای هەموو مەینەتییەكانیان، وەك پێویست ئاوڕیان لێ نەدراوەتەوە.
ئافرەت و منداڵانی كوردی ئەنفالكراو دوای گێڕانەوەیان و نیشتەجێكردنی زۆرەملێیان لە ئۆردوگاكان لەلایەن رژێمی بەعسەوە، خۆیان لە جۆرێك زیندانی دیكەدا بینییەوە، بە بێ هاوسەر و خێزان و بنەماڵە و زۆربەیان بە منداڵی تەمەنی بچووكەوە ناچار بوون بژێوی ژیانی خۆیان دابین بكەن، زۆر لە دایكانیش كە بێ هاوسەر كرابوون، ناچار بوون رۆڵی باوكیش ببینن و بە بێ هیچ پشتیوانێك بژێوی منداڵەكانیان دابین بكەن، هەموو ئەوانەش كە كەسوكاریان بێسەروشوێن كران، ترسی گەورەی نەبینینەوەیان هەبووە و هەمیشە ئەو ترسە باری دەروونییانی تێكداوە. چاودێران و چالاكانی مەدەنی زۆر جار جەختیان لەوە كردووەتەوە كە تاوەكو ئێستا بۆ قوربانیانی كیمیابارانی هەڵەبجە و ئەنفالی گەرمیان و بارزانییەكان و قوربانییانی دیكەی جەنگ و توندوتیژی لە سەرانسەری هەرێمی كوردستان چارەسەرێكی دەروونی و كۆمەڵایەتیی دروست و زانستییان بۆ نەكراوە و هێشتا لەژێر ئاسەواری توندوتیژییەكاندا نەوە لە دوای نەوە دەناڵێنن.
پرۆسەی ئەنفال لە 23ی شوباتی 1988 دەستی پێكرد و لە (6) ناوچەی جوگرافی باشووری كوردستان و بە (8) قۆناغ ئەنجام دران، سەرجەم قۆناغەكانیش لە 6ی ئەیلوولی 1988 كۆتایی هات، ئەم شاڵاوە بووە هۆی وێرانكردنی نزیكەی (4) هەزار گوندو، (4) قەزا، (30) ناحیەو، (3100) مزگەوتو (100) كڵێسا، لە رووی ئاژەڵدارییەوە بووە هۆی بەتاڵانبردنی (2)ملیۆن سەر مەڕو ماڵاتو ئاژەڵ و زیانی زۆری مرۆیی و ژینگەییشی لێكەوتەوە. واتە جگە لە قوربانیكردنی مرۆیی، كارەساتێكی ژینگەیی ئایكۆلۆژیی گەورەش بوو، كە بووە هۆی شێواندنی رواڵەتی گیانداری و رووەكی لە ناوچەكەو بووە هۆی لەناوبردنی رووبەرێكی فراوان لە باخ و رەزو چەم و دارستان و هاوسەنگیی ژینگەی لاسەنگ كرد.