زۆربەی قوتابیانی كوردستان، لە قۆناخی زانكۆدا ژیانی بەشە ناوخۆییەكانیان بینیوە و زۆر جاریش رووبەڕووی كێشە و گرفتی گەورە بوونەتەوە، بەتایبەتی كە لە وەرزی سەرمادا كێشەی كەمیی كارەبا و نەبوونی ئاوی گەرم و گەرمكەرەوە تەنگیان پێ هەڵدەچنێت. لە چەند رۆژی رابردوو بە هۆی نەبوونی خزمەتگوزاری و پێداویستییەكان و بوونی چەندین سەگ لە ناو بینایەی بەشە ناوخۆییەكانی عەلی كەمال لە زانكۆی سلێمانی، كوڕان و كچانی قوتابیی زانكۆ خۆپشاندانیان ئەنجامدا و دواتریش بەرپرسی بەشە ناوخۆییەكان هێرشی كردە سەر قوتابیان و ئەمەش ناڕەزایی لێكەوتەوە. بەشداربووانی ئەم راپۆرتەی گوڵان لەوبارەیەوە راوسەرنجی خۆیان دەخەنەڕوو.

گوڵان: كۆمەڵایەتی

«قوتابیی زانكۆ كە ناچار دەبێت ماڵی باوكی بەجێ بهێڵیت و لە پێناوی درێژەدان بە خوێندنەكەی روو لە بەشە ناوخۆییەكانی زانكۆ بكات، دەبێت حیسابێكی بۆ بكرێت، ئێمە داوای چیمان كردووە؟ تەنیا داوای كارەبا و ئاوی گەرممان كرد، هەر وەڵامیان نەبوو، ناچار خۆپیشاندانمان كرد، بەوەش لە بری ئەوەی بە هانامانەوە بێن، هەڕەشەی سەگ تێبەردانمان لێ كرا.» ئەوە قسەی ئەو قوتابییە بوو كە خۆی بە ئالان ناساند. گوتیشی: «سووكایەتیكردن بە هەر كەسێك لە ناوندەێكی ئەكادیمیدا، بەتایبەتی لە زانكۆكان كە دەڵێن بونیادنەری دواڕۆژی كۆمەڵگەیە، كارەساتە و دەبێت بەپەلە رێگری لێ بكرێت».
نووسەر و مامۆستای زانكۆ سالار تاوەگۆزی، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «بەداخەوە كێشەی قوتابیانی بەشە ناوخۆییەكان لەپاڵ كێشەی كارەبادا یەكێكە لە كێشە بەردەوامەكانی ئەم وڵاتە، بەبیرم دێ لە ساڵی ٢٠٠٠-٢٠٠١ كە لە زانكۆ وەرگیرام، بەشە ناوخۆییم لە هەولێر دەست نەكەوت، ئەگەریش دەستم بكەوتایە، زۆر بێ خزمەتگوزاری بوو، بە هەمان شێوە لە سلێمانیش كێشەی بەشە ناوخۆیی لەو ساڵەی من لە كۆلێژ وەرگیرام زۆر بوو. دەمەوێت ئەوە بڵێم، من كە چەند مانگێكی دیكە دكتۆرا تەواو دەكەم، لەساڵی وەرگرتنمەوە لە زانكۆ تا ئێستا كە مامۆستای زانكۆم، هیچ ساڵێك نەبووە گوێم لەباسی كێشەی بەشە ناوخۆییەكان نەبووبێ و هەمیشەش زانكۆكان بیانووی چەندبارەیان بۆ ئەو كێشانە هێناوەتەوە».
ئەو مامۆستایە جەخت لەوە دەكاتەوە كە «زانكۆكان لە وڵاتاندا خۆیان بەشێكن لە چارەسەری كێشەكان لە سەرجەم بوارەكاندا. ئەویش لە رێگەی توێژینەوەی زانستی و بەدواداچوونەوە، بەڵام لە وڵاتی ئێمەدا زانكۆكان كێشەیەكی بچووكی وەك بەشە ناوخۆییەكانیان پێ چارەسەر ناكرێت.» هەر لەو بارەیەوە گوتی: «ئەمە مانای ئەوەیە ئیدارەیەكی خراپیان هەیە و بێ پلانن. زانكۆكانی ئێمە بەر لە دەستپێكردنی دەوام، بیر لە ئامادەكردنی شوێنی نیشتەجێكردنی قوتابیان ناكەنەوە. ئەمە جگە لەوەی كێشەی ئەمساڵ هەڵدەگرن بۆ ساڵی دواتر، یان تا فشاری قوتابیانیان نەخرێتە سەر، بیر لە چارەكردنی كێشەی بەشە ناوخۆییەكان ناكەنەوە، كاتێكیش كە قوتابیان داوای مافی خۆیان دەكەن، جاری وا هەیە بە شێوازێكی ناشیرین وەڵامیان دەدەنەوە. دروستكردنی دۆخی ئەمنی لە سەر هەندێك باڵاخانەی بەشە ناوخۆییەكان و تێبەردانی سەگ لە قوتابی وەك دوایین عاجبایەتی ئەمنی لە قۆناغی دوای بانگەشەی ئارامی لە پایتەختی رۆشنبیریدا جێی سەرسوڕمانە.» گوتیشی: «ئەمەی روو دەدات لە بەشە ناوخۆییەكان، پەیوەندی بە مەسەلەی قەیرانەوە نییە و تەنیا هەستنەكردنە بە بەرپرسیاریەتی لە ئیدارەی زانكۆكان بەرامبەر بە قوتابی و جۆری گوزەرانی».
نێچیرڤان حوسێن سكرتێری یەكێتی قوتابیانی كوردستان، سەرەتا باسی ئەوە دەكات، كە ئەوان لە یەكێتی قوتابیانی كوردستان خۆیان بە «داكۆكیكاری سەرسەختی ماف و داخوازییەكانی گشت قوتابیانی كوردستان» دەزانن، هاوكات داوا لە وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی و سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی دەكات، بە زووترین كات كێشە و ئاریشەكانی قوتابیانی بەشە ناوخۆیی كچانی زانكۆی سلێمانی چارەسەر بكەن.» گوتیشی: «سەرجەم قوتابیانی كوردستان مافی خۆیانە هەموو پێداویستییەكانی خوێندن و ژیانێكی شایستەیان بۆ فەراهەم بكرێت، ئێمەش لە یەكێتی قوتابیانی كوردستان پشتگیری گشت قوتابیان دەكەین بۆ داواكردنی مافەكانیان و دەربڕینی ناڕەزایی بە شێوەی مەدەنییانە، لەگەڵ ئەوەشدا بە توندی ئیدانەی بەرپەرچدانەوە و كاردانەوەی نەشیاو و دوور لە هەموو بەها و رەوشتە پیشەیی و پەروەردەیی و كۆمەڵایەتییەكانی یەكە كارگێڕییەكان بەرامبەر بە قوتابیان دەكەین. ئێمە لە یەكێتی قوتابیانی كوردستان روونی دەكەینەوە، كە قوتابیانمان لە زانكۆی سلێمانی لە ترسی رەخنەگرتن، شێوە و دەنگ و ناسنامەی خۆیان شاردووەتەوە، نەوەك لە داهاتوودا سەرووی خۆیان ژێر بە ژێر و یەك بە یەك لێپێچینەوە لەگەڵ قوتابییە ناڕازییەكان بكات. لە كۆتاییشدا رایدەگەیەنین، گیان و ئازادی و سەلامەتی و پاراستنی قوتابیان لە ئەستۆی هێزە ئەمنییەكاندایە و پێویستە حەرەمی زانكۆ و بەشە ناوخۆییەكان لە هەر هەڕەشە و مەترسییەك پارێزراو بن».
سكرتێری یەكێتی قوتابیانی كوردستان داوا لە حكومەتی هەرێمی كوردستان و وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی و پارێزگای سلێمانی دەكات، بەپێویستیش دەزانێت «بەدواداچوون بۆ كێشە و گرفتەكانی قوتابیانی بەشە ناوخۆیی كچانی سلێمانی بكەن و لێپێچینەوەی كارگێڕی و یاسایی بەرامبەر لایەنی پەیوەندیداری زانكۆی سلێمانی بگیرێتە بەر».
رۆژنامەنووس هۆشمەند چەكوانی، یەكێكە لەو سەدان هاووڵاتییەی كە بەرامبەر بە دۆخی بەشەناخۆییەكان نیگەرانی خۆی دەردەبڕێت و هەر لەو بارەیەوە دەڵێت: «گرفتی قوتابیان لە بەشە ناوخۆییەكان، بەشێكە لە كۆی گرفتەكانی دیكە. كە بە هۆی زۆریی گەندەڵییەوە ساڵانە نوێ دەبنەوە. ئایا كەسێك هەیە وەڵامی ئەو پرسیارەمان بداتەوە، كە سەرۆكایەتیی زانكۆكان و بەرپرسانی وەزارەتی خوێندنی باڵا لە پشووی هاویناندا لە كوێن و بۆچی گرفتەكانی وەكو (سۆپا، موبەڕیدە، مافور و موكێت، كارەبا و ئاو، چاككردنەوەی بۆڕی و شووشەی شكاوی پەنجەرەكان و دەیان گرفتی دیكە) چاك ناكەن؟ بۆچی دەبێ لە دووەم مانگی خوێندنی هەر ساڵێكی تازەدا بیریان بێتەوە كە پێداویستییەكان بۆ قوتابیان دابین بكەن؟ چ دەبێت ئەگەر لە هاویناندا و مانگێك بەر لەوەی دەوامی زانكۆ و پەیمانگەكان دەست پێ بكاتەوە، ئەوان كارەكانی خۆیان بكەن؟ بابەتەكە تەوا پەیوەستە بە كەمتەرخەمی و نەبوونی لێپرسینەوە. چونكە بۆ دابینكردنی پێداویستییەكانی قوتابیان لە بەشە ناوخۆییەكان، ساڵانە پارە و بودجەیەكی تایبەت دیاریكراوە. كە واتا بۆچی لەكاتی خۆیدا چارەسەری گرفتەكان ناكەن؟ بۆچی دەبێ هەموو ساڵێ ئەو گرفتانە چەندبارە ببنەوە؟ رەنگە لە راستییەوە نزیك بم، ئەگەر بڵێم، كچ و كوڕی بەرپرسی هیچ زانكۆیەك لە بەشی ناوخۆیی نییە، بۆیە بە پێویستی نازان بۆ قوتابییە رەش و رووتەكان خەمی جددی بخۆن».
رۆژ حەیدەر رەشید، بەرپرسی لقی زانكۆ و پەیمانگەكانی سلێمانیی یەكێتی قوتابیانی كوردستان، سەرەتا باسی ئەوە دەكات كە «ماوەی چەند رۆژێكە قوتابیانی بەشە ناوخۆییەكانی زانكۆی سلێمانی خۆپیشاندان دەكەن و گوتی: «قوتابیان لە بەر كەمیی خزمەتگوزارییەكان لە دۆخێكی خراپدا دەژین. بە هۆی نەبوونی ئاوی گەرم و گەرمكەرەوەكان، قوتابیانی بەشە ناوخۆییەكانی كوڕان خۆپیشاندانیان كرد، كەس گوێی لێ نەگرتن، دوای ئەوە قوتابیانی بەشە ناوخۆییەكانی كچانیش خۆپیشاندانیان كرد، سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی كەسێكیان دانابوو وەك بەرپرسی بەشە ناوخۆییەكان كە بە شێوەیەكی زۆر ناشیرین مامەڵەی لەگەڵ قوتابیانی كچاندا كرد، قوتابیان هاتبوون داوای مافەكانی خۆیان بكەن، بۆ ئەوەی لانیكەم خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانیان بۆ دابین بكرێت، لە كاتی خۆپیشاندانەكانیش هەندێكیان دەموچاوی خۆیان داپۆشیبوو، لە بەر ئەوەی نەناسرێنەوە و دواتر لێپێچینەوەیان لەگەڵ نەكەن، بەڵام بەرپرسی بەشە ناوخۆییەكان بە شێوەیەكی زۆر نائینسانی مامەڵەی لەگەڵ كردن و تەنانەت هەڕەشەی ئەوەی كردبوو، كە سەگیان تێ بەردەدات، ئەوەش كارێكی زۆر نائەخلاقییە و بە هیچ شێوەیەك لەگەڵ زانكۆ و ناوەندێكی ئەكادیمی ناگونجێت و نابێت بەو شێوازە مامەڵە لەگەڵ قوتابیاندا بكرێت.» هۆكاری ئەوەشی گەڕاندەوە بۆ «سەرۆكایەتیی زانكۆ» و گوتی: «پێویست بوو پێشووتر سەرۆكایەتیی زانكۆ ئەو كێشانەی چارەسەر بكردایە و قوتابیانی بەشە ناوخۆییەكانی لە خزمەتگوزارییەكان بێبەش نەكردایە.» گوتیشی: «ئێمە وەكو یەكێتیی قوتابیانی كوردستان سەركۆنەی ئەو كارانە دەكەین و بەیاننامەی فەرمیی خۆمان بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵا و سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی بەرز كردووەتەوە، كە بە زووترین كات بچن بەدەم ئەو كێشانەوە، چونكە مافی خۆیانە ئەو قوتابیانەی كە لە بەشە ناوخۆییەكاندا دەمێننەوە، هەموو خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانیان بۆ دابین بكرێت، بۆ ئەوەی بتوانن لە پرۆسەی خوێندنی خۆیان بەردەوام بن. هەمیشەش داوامان كردووە، هەر كەسێك لە هەر یەكەیەكی كارگێڕی ناو زانكۆ دادەنرێت، دەبێت كەسایەتییەكی بەرپرس بێت و خۆی بە خزمەتكار بزانێت و خزمەتی قوتابیان بكات».
هەر سەبارەت بەو كێشە و گرفتانە، ئاراس فەریق زەینەڵ یاریدەدەری سەرۆكی زانكۆی سلێمانی لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەییدا رایگەیاند: «سەرپەرشتیارێكی نوێ بە شێوەیەكی كاتی بۆ سەرپەرشتیكردنی بەشە ناوخۆییەكان دانراوە تا ئەو كاتەی لێكۆڵینەوە لە بەرپرسی پێشووی بەشە ناوخۆییەكان تەواو دەبێت.» گوتیشی: «هەر خوێندكارێك بەڵگەی لەسەر سووكایەتی پێ كردنی لەلایەن سەرپەرشتیاری پێشووی بەشە ناوخۆییەكان هەیە، بیداتە نوێنەری خوێندكاران و بۆ ئەوەی سكاڵای لەسەر تۆمار بكرێت.» ئەوەشی خستەڕوو، «بەهۆی گرفتی تەندەرەوە لەلایەن وەزارەتی دارییەوە نەتوانراوە كار لەسەر تەواوی داواكارییەكانی خوێندكاران بكەن كە خۆی لە گرفتی پاككەرەوە و چاككەرەوەی ئامێری بەشە ناوخۆییەكان دەبینێتەوە.» داواشی لە حكومەتی هەرێمی كوردستان كرد، «بڕە بودجەیەكی تایبەت بۆ پاككەرەوە و چاككەرەوە خەرج بكەن، یان وەزارەتی دارایی خۆی گرێبەستێك بۆ ماوەی چوار ساڵ لەگەڵ كۆمپانیایەكاندا بۆ ئەو مەبەستە ئەنجام بدات».