لەپێناو بەرزكردنەوەی ئاستی خوێندن پڕۆژەیەكی ئەورووپی لە كوردستان جێبەجێ دەكرێت
October 2, 2018
کۆمەڵایەتی
سەرەتا سەرپەرشتیاری پەروەردەیی ئیراد منوچر سان ئەحمەد، كە یەكێكە لە هەماهەنگیكارانی پڕۆژەكە لە هەڵەبجە، ئاماژە بەوە دەكات كە: «لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا كەرتی پەروەردە لە عێراق و هەرێمی كوردستان، تووشی بێ بودجەیی و داڕمانی ژێرخانی ئابووری و كەمبوونەوەی بەهای سەرچاوە مرۆییەكان بووە و تا ئێستاش كەلێنێكی گەورە هەیە لە رێژەی ئامادەنەبوونی قوتابیان لە قوتابخانەكاندا، كە بە رێژەی یەك بۆ دە منداڵ لە تەمەنی قۆناغی بنەڕەتی لە خوێندن بێبەش دەبن، لەم نێوەندەشدا كچان زیاتر پشكیان بەركەوتووە، چونكە زیاتر ئەو ئەركانە جێبەجێ دەكەن كە كەلتوور و ژینگەی ئابووری بەسەریاندا سەپاندوویەتی. لەم روانگەیەوە سیستەمی خوێندن سەركەوتوو نەبووە لە پڕكردنەوەی كەلێنی ئامادەبوونەبوونی مندڵان و حۆدزینەوەیان لە قوتابخانەكاندا. بۆ ئەم مەبەستە، بنیادنانی تواناكان پێویستە بۆ بەڕێوەبەری قوتابخانەكان و بەڕێوەبەرە پەروەردەییەكانی دیكە لەسەرجەم ناوچەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان. بەڕێوەبەری قوتابخانەكان بۆ ئەوەی سەركەوتوو بن بەسەر ئەم كۆسپەدا، پێویستە برەو بدەن بە تەكنیكەكانی بەڕێوەبردنی قوتابخانە و كۆكردنەوەی داتا و تەكنیكەكانی هاندانی بەشداری پێكردنی كۆمەڵگە. لەلایەكی دیكەوە مامۆستایان بەهەمان شێوەی بەڕیوەبەرەكان ئامادەگییان نییە بۆ ئەم دۆزە، چونكە چانسەكانی راهێنانیان پێش دەستپێكردنی خزمەت زۆر كەمە، دوای دەستبەكاربوونیشیان پڕۆگرامەكانی راهێنان زۆر سنووردارە كراوە.» جەختی لەوەش كردەوە كە «خوێندنی منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت (ئەوانەی كە گرفتی ئەقڵی و جەستەیان هەیە) یەكێكی دیكەیە لە پێشینەی كارەكان كە پێویستە كاری لەسەر بكرێت، بۆ ئەوەی ئەم مندڵانە بەردەوامبن لە خوێندن، چونكە تا ئێستا لە هەردوو وەزارەتی پەروەردەی عێراق و هەرێمی كوردستان بۆ منداڵانی خاوە پێداویستی تایبەت سیستەمێكی تۆكمە نەبووە، نەبوونی پڕۆگرامی هاوچەرخ كێشەی گەورە بووەو وانەوتنەوەی سەردەمیانە بۆ ئەم مندڵانە دەستەبەر نەكراوە، كە زۆر پێویستە مامۆستای كارامە و پسپۆڕ بۆ ئەم توێژە تایبەتمەندە دابین بكرێت. بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە یەكێتی ئەوروپا (EU) بە هاوكاری هەردوو وەزارەتی پەروەردەی عێراق و هەرێمی كوردستان پڕۆگرامی بەزركردنەوەی ئەدای قوتابخانەی هەیە، كە تێیدا ئەدای بەڕێوەبەر و مامۆستا و توێژەرانی كۆمەڵایەتی لە ماوەی خزمەتكردندیاندا بەرز دەكاتەوە.
ئەو سەرپەرشتیاری پەروەردەییەو باسی ئەوەشی كرد، ئەنجومەنی رۆشنبیریی بەریتانیا بە وەرگرتنی هاوكاری دارایی لە یەكێتی ئەوروپا پڕۆگرامێكی گرنگی لە ژێر ناوی بنیادنانی تواناكان لە خوێندنی سەرتایی و ناوەندی لەعێراق و هەرێمی كوردستان راگەیاندووە، پڕۆگرامەكەش جەخت دەكاتەوە لەسەر چاككردنی كوالیتی و یەكسانی لە سیستەمی خوێندنی بنەڕەتی و ئامادەیی لە عێراق و هەرێمی كوردستان لە رێگەی بنیادنانی تواناكان لە هەردوو وەزارەتی پەروەردە و لە ئاستی قوتابخانەدا و ئامانجە سەرەكییەكانی پڕۆگرامەكەش بریتین لە:
1- زیادكردنی رێژەی خستنە بەرخوێندنی منداڵان لە رێگەی شیكردنەوەی هۆكارە سەرەكییەكانی خۆدزینەوە و وازهێنان لە قوتابخانە لەلایەن مندڵانەوە و گەشەپێدان و دانانی ستراتیژییەكان بۆ چارسەركردنی ئەم گرفتە، هەڵمەتی (واز لە خوێندن ناهێنم)ی راگەیاندووە.
2- برەودان بە كوالێتیی خوێندن لە بنەڕەتی و ئامادەیی لە رێگەی بنیادنانی توناكان بۆ بەهێزكردنی پڕۆگرامەكانی خوێندن بەتایبەتی لە بواری زانستە مرۆییەكان، خوێندنی ئاشتی و مەدەنی، هەروەها پشتیوانیكردن لە منداڵانی خاوەن پێداویستیی تایبەت، منداڵانی ئاوارەو ئەو منداڵانەی كە گرفتی دەروونییان هەیە، وەك ئەوانەی تووشی شۆكی دەروونی دوای جەنگ بوونەوتەوە.
3- زیادكردنی ئیمكانیاتی دەستكەوتنی خوێندن بۆ منداڵانی كەمتوانا لە رێگەی كۆكردنەوەی داتا سەرەكییەكان و نوێكردنەوەی یاساكانی تایبەت بە مندڵانی كەمتوانا و نوێكردنەوەی پڕۆگرامەكانی خوێندن و بنیادنانی تواناكانیان و زیادكردنی وشیاری چەمكەكانی مافی مرۆڤ.
4- بەرزكردنەوەی كوالێتیی خوێندن لە رێگەی بەهێزكردنی دڵنیایی جۆری قوتابخانەكان بە گوێرەی ستاندەركان كە ئێستا كاری پێدەكرێت لەلایەن وەزارەتی پەروەردەی عێراق و هەرێمی كوردستان.
ئەم پڕۆژەیە لە زۆرێك لە بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكانی پەروەردەی هەرێمی كوردستان پیادە دەكرێت و سەركەوتنی بەدەستهێناوە.»
جەلال هەمزە كاكەشین بەڕێوەبەری گشتیی سەرپەرشتیاری پەروەردەیی و دڵنیایی جۆری لە وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی كوردستان، سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: « لە ساڵی 2009 كۆمەڵێك پڕۆژەی پەروەردەیی هاتووەتە كوردستان، بەڵام پڕۆژەی بنیادنانی تواناكان بۆ قۆناغی بنەڕەتی و ئامادەیی، لەلایەن ئەنجومەنی رۆشنبیریی بەریتانی پڕۆگرامێكی پێشكەوتووە و بۆ یەكەمجار لە كوردستان لە كۆیە دەستمان پێكرد دواتر پەرەی سەند ئینجا بە چەندین ۆرك شۆپ و كۆڕ و كۆبوونەوە و سیمینار گەیشتینە ئەو ئەنجامەی كە پێویستمان بە پێوەرە، پێوەر بۆ هەڵسەنگاندن، پێوەر بۆ هەموو تاكێك كە لە ناوەندەكانی خوێندندا دانراوە، ئەگەرچی پێشتر پێوەر هەبووە، بەڵام ئەو پێوەرانەی كە لە پڕۆژەكەی ئەنجومەتی رۆشنبیریی بەریتانیدایە پێوەری نێودەوڵەتین و دەكرێت جێگەی متمانە بن، پێوەر بۆ هەڵسەنگاندنی رێنمایی كار و بەڕێوەبەر و یاریدەدەر و مامۆستایان دانراوە، راستە ئەنجومەنی رۆشنبیریی بەریتانیا هاوكاری كردووین و پڕۆژەكەش هی ئەوانە، بەڵام ئەو قۆناغانەمان بە هەوڵ و كۆشش و ماندووبوونی خۆمان وەكو پەروەردەی حكومەتی هەرێم بڕیوە، لەلایەكی دیكەوە چەمكێكی نوێ بۆ سەرپەرشتیاران بەكاردێت كە پێی دەڵێن: هاوڕێی رەخنەگر، هەر لە چوارچێوەی ئەو پڕۆژەیە لە دوای پەسەندكردنی لەلایەن وەزیری پەروەردەوە، ئێمە شێوازێكی نوێی كاركردنی سەرپەرشتیارانمان گرتەبەر، ساڵی پار لە چوار بەڕێوەبەرایەتی پەروەردە جێبەجێمان كرد، یەكیان لە پەروەردەی رۆژئاوا لە دهۆك، پەروەردەی ناوەند لە هەولێر، پەروەردەی رۆژهەڵات لە سلێمانی لەگەڵ پەروەردەی گەرمیان، ئەو شێوازە تازەیەی ئێستا جیایە لە شێوازە كلاسیكییەكەی پێشتر، كە بریتییە لە سەردانیكردنی قوتابخانەكان لەلایەن سەرپەرشتیاران، پێشتر هەر سەرپەرشتیارێك بەپێی پسپۆڕیی خۆی سەردانی مامۆستایەكی دەكرد، ئەوەش كاریگەرییەكی ئەوتۆی نەبوو لە پەرەپێدانی توانای مامۆستایان و بەرزكردنەوەی ئاستی ناوەندەكانی خوێندن، بەڵكو دەبێت سەرپەرشتیاران بە گرووپ سەردانی قوتابخانەكان بكەن و هەڵسەنگاندن بكەن، هەڵسەنگاندنیش دەدرێتە بەڕێوەبەر، چونكە بەڕێوەبەر سەرپەرشتیارێكی نیشتەجێی هەمیشەییە، جگە لەوەش هەر قوتابخانەیەك سەرپەرشتیارێكی وەك هاوڕێی رەخنەگر لە سەرەتای ساڵەوە تاوەكو كۆتایی ساڵی خوێندن لەم قوتابخانەیە دەبێت، بۆ ئەوەی لە ئیش و كارەكانیان هاوكاریان بێت، هاوكات لە هەر قوتابخانەیەك لیژنەیەكی پەرەپێدان دادەندرێت، پاشان هەڵسەنگاندنی قوتابخانەكان بەشێوەی گرووپ دەبێت و ماوەی دوو تا سی رۆژ لەو قوتابخانەیە دەمێننەوە، بۆ ئەوەی دوای هەڵسەنگاندن راپۆرتی كۆتایی بدەنە سەرووی خۆیان، بۆ ئەو مەبەستەش راهێنانمان بە سەرپەرشتیاران كردووە، لەم مانگەشدا كۆمەڵێ راهێنانی دیكەیان پێ دەكەین، بۆ ئەوەی ئەوانیش راهێنان بە بەڕێوەبەری قوتابخانەكان بكەن، لە ئێستادا بە سوودوەرگرتن لە ئەزموونی ئەنجومەنی رۆشنبیریی بەریتانی و هاوكاریكردنیان بۆ ئەمساڵ كردوومانە بە شەش پەروەردە و كەركووك و هەڵەبجەشمان لەگەڵ داناوە.»
شیلان خەلیل بەڕێوەبەری گشتیی فێركردنی بنەڕەتی و باخچەی ساوایان بە وەكالەت، هێما بۆ ئەوە دەكات كە «خوێندن مافێكی سەرەكیی منداڵە و ئامانجی سەرەكیش لە جێبەجێكردنی پڕۆژە و پڕۆگرامی قوتابیانی دابڕاو لە خوێندن، ئەوەیە منداڵان مافیان نەفەوتێت، ئێمە ئێستا لە قۆناغی كۆكردنەوەی زانیاریداین، ئەو قۆناغەش وردەكاری و كاتی زۆری پێویستە، چونكە پڕۆژەیەكی زۆر گرنگە و پێویستی بە دیراسەكردن و بەدواداچوونی زۆرە، ئایا رێژەكە لە خێزانە هەژارەكان یان دەوڵمەندەكان زۆرترە؟ ئایا لە ناو شار، یان لە گوند و لادێكان زیاترە؟ ئایا رێژەی كچان یان كوڕان زیاترە؟ ئەوانە و زۆر پرسیاری دیكە دەبێت وەڵامەكانی دەست بخەین.» گوتیشی: «بەداخەوە دابڕانی منداڵ لە قوتابخانە زیانێكی زۆر لە منداڵەكە دەدات، بۆیە لەو پرۆژەیە لە بەرنامەماندایە سەرەتا بە دوای دۆزینەوەی ئاستەنگەكاندا بڕۆین و هەوڵدەدەین هۆكارەكانی وازهێنانی منداڵان لە خوێندن بدۆزینەوە، دوای تەواوكردنی ئەو كارانە پڕۆژەكەمان دەچێتە بواری جێبەجێكردن.»
شیلان خەلیل ئەوەشی دووپات كردەوە كە لە هەموو شار و شارۆچكە و گوندەكانیشدا قوتابخانە هەیە، كە بەداخەوە ژمارەیەكی زۆری منداڵ لە خوێندن بێبەش دەبن، بۆیە ئێمە ئەگەر هۆكارەكەی نەزانین، ناتوانین كێشەكە چارەسەر بكەین، ئایا هۆكارەكەی ژینگەی قوتابییە، یان هۆكارەكەی داراییە، یان دووریی قوتابخانەیە لە ماڵ، یا هۆكاری دەروونییە كە بۆچی قوتابی حەز لە قوتابخانە ناكات؟ ئایا مامۆستا هۆكارە؟ بۆیە هەوڵ دەدەین ئەوكات بەپێی پێویست چارەسەر بدۆزینەوە، دواتر بەپێی تەمەن دووبارە بیاننێرینەوە بەر خوێندن، ئەگەر تەمەن رێگر بوو لە گەڕنەوەی بۆ قۆناغی بنەڕەتی لەو كاتەدا دەكرێت لە رێگەی خوێندنی خێرا درێژە بە خوێندن بدەن، بەپێی رووپێوەكانمان ئەو منداڵانەی لە خوێندن دابڕاون لە كوردستان بەراورد بە شارەكانی خواروو و ناوەڕاستی عێراق رێژەیان زۆر كەمترە، بەڵام بەداخەوە لەو شوێنانەی كە شەڕی تیرۆرستانی داعش تێدا كراوە، رێژەی وازهێنان لە خوێندن زۆرە و شەڕ لەم ناوچانە زیاتر لە دوو ساڵی خایاندووە، ئەو دۆخەش خەتای دەسەڵات و حكومەتی تێدا نەبوو، وەك ئاشكرایە هەمیشە حكومەتی هەرێم لە خەمی ئەوەدا بووە قوتابخانە دروست بكات و بایەخی زۆر بە ناوەندەكانی خوێندن دەدەات.
